Mannen die mee willen zijn bedekken maar beter hun nek

Op de New York Fashion Week, enkele weken geleden, kon je met moeite nog een naakte nek spotten. Rolkragen domineerden er het gezichtsveld, zowel op als naast de catwalk. Als het van Dries Van Noten, Raf Simons, Tom Ford, Hugo Boss en andere grote modegoden afhangt, hult de halve mannelijke bevolking zich de komende herfst en winter in halsbedekkende outfits. Of toch dat deel van de mannelijke bevolking dat niet hopeloos achterop wil hinken op de modetrends.

Heel wat acteurs die op de NY Fashion Week een zitje op de eerste rij konden versieren, gaven alvast het goede voorbeeld. Zo wisselde Call Me By Your Name-ster Armie Hammer het eeuwige hemdje onder zijn kostuum al in voor een zwarte trui, met jawel, een dikke col. Ook menig rapper op de Grammy’s bezong zijn liefde voor de turtleneck. Van Jay-Z, Snoop Dogg tot Daddy Yankee en Diddy: allemaal verkozen ze een rolkraagje boven een smoking, al dan niet gecombineerd met gouden ketting of andere blingbling.

Opmerkelijk toch? Om niet te zeggen: ronduit bizar. Want op papier zijn er zoveel tegenargumenten voor de rolkraag op te lijsten, dat geen wel­denkend mens er ooit nog één aantrekt. Toegegeven, het is lekker warm op koude dagen. Maar vaak ook kriebelig, verstikkend en vreselijk oncomfortabel. Of zoals de – helaas veel te vroeg overleden – komiek Mitch Hedberg het ooit zo goed verwoordde: “Wearing a turtleneck feels like being strangled by a very weak guy, all day long.”

Ook esthetisch valt er veel op af te dingen. Waarom zou iemand zijn hals, zowat het sierlijkste deel van het lichaam, vrijwillig willen verbergen? En daarbij de illusie willen scheppen dat zijn hoofd als een gezwel uit een koker tevoorschijn komt?

Ridderkraag

Wie het huidige succes van de coltrui wil begrijpen, moet eerst de geschiedenis kennen. In het geval van de rolkraag gaat die ver terug. Het kledingstuk dook volgens verschillende bronnen wellicht voor het eerst op in de middeleeuwen. Ridders droegen het onder hun harnas om hun nek tijdens gevechten flexibel te kunnen bewegen en zich tegen schaafwonden te beschermen.

Ook in de zestiende eeuw, ten tijde van Queen Elisabeth I, waren rolkragen hét kledingstuk. Toch bij de ‘hogere’ lagen van de bevolking. Niet langer als ondergoed, maar als overdadig pronkstuk met zoveel mogelijk frivole laagjes. Al diende de kraag stiekem ook als camouflage-element: om lelijke uitslag te verbergen die het gevolg was van te weinig baden.

Vanaf de negentiende eeuw hees ook de werkende mens zich in een rolkraag, en trokken de rijken hem bijgevolg uit. Zeelui begonnen hun nek te verstoppen achter een laag stof, net als de Engelse polospelers.

Maar de coltrui werd pas écht een gespreksonderwerp vanaf midden twintigste eeuw. Met dank aan de vrouwen. Als íemand een kledingstuk tot aan de kin sexy kon maken, dan waren het Marilyn Monroe en Jayne Mansfield wel. De Juliette Greco’s en Audrey Hepburns van deze wereld hielpen de coltrui op hun beurt mee aan een cool en edgy imago.

Ook al was Hepburns zwarte rolkraag in Funny Face dan weer eigenlijk bedoeld als grap. Een sneer richting alle wannabe’s die hun hoofd in een coltrui wurmden, louter in de hoop zich een intellectueel aura aan te meten. Want rolkragen waren toen ook fel in trek bij artiesten, filosofen, beatniks en existentialisten. Volgens de modesite Refinery 29 was een eenvoudige zwarte coltrui een vestimentair, non-conformistisch statement tegen het verstikkende pak met stropdas. Bij voorkeur met een pak zware sigaretten en baret als accessoire, en een streepje jazz op de achtergrond.

Yves Saint Laurent

En als de undergroundscene een kledingstuk omarmt, kun je er grof geld op verwedden dat de mode-industrie snel volgt, in dit geval met Yves Saint Laurent voorop. De ene na de andere grote naam outte zich als coltrui-adept, van voorloper Samuel Beckett tot Andy Warhol, The Beatles, Mick Jagger, Al Green, Bob Dylan en Elvis. Ook Robert Redford, Clark Gable, Marlon Brando, Burt Lancaster en Paul Newman horen in dit rijtje.

In ’67 schreef The New York Times dat je in New York even moeilijk aan de rolkraag kon ontsnappen als aan de luchtvervuiling. Ook James Bond, vertolkt door Sean Connery en Roger Moore, pakte naast de smoking geregeld uit met een turtleneck: ideaal om kogelvrije vesten te verbergen, en zowel vrouw als vijand mee van de wijs te brengen. Het magazine Esquire riep de coltrui dat jaar uit tot hét symbool van mannelijke cool en arrogantie.

Sommigen, zoals Steve Jobs, leken zo vergroeid met hun col, dat je je begon af te vragen of ze wel een nek bezaten. Na Jobs’ overlijden in 2011 (aan de gevolgen van kanker), zag het merk St. Croix zijn coltruiverkoop de volgende dag al verdubbelen. Terwijl rolkraagsnob Jobs nochtans duidelijk had gestipuleerd dat hij zijn hals enkel in de betere (en duurdere) wol van Issey Miyake stak.

Maar afgezien van de Jobs-gerelateerde coltruipiek bij Apple-fans waren de voorbije decennia eerder rolkraagluw. Mogelijk te wijten aan een turtleneck­overdosis of de angst om als wannabe intellectueel/artiest/poseur weggezet te worden.

Zeker onder vrouwen bestond er meer weerstand tegen de preutse halskraagjes dan openlijke lofzang. Rolkraagadept Diane Keaton zag zich in haar memoires (Let’s Just Say It Wasn’t Pretty, 2014) zelfs genoodzaakt om openlijk in de bres te springen voor haar geliefde kledingstuk: “Turtlenecks worden zwaar onderschat. Koop er één, ik daag je uit. Rolkragen beschermen, bepamperen en isoleren je van externe vijanden.”

Terug van nooit weggeweest

Anno 2018 mag Keaton weer sans gêne haar hals begraven in een hoopje stof of wol, want de rolkraag is terug van nooit helemaal weggeweest. Zowel bij vrouwen als mannen. Zoeken naar dé verklaring voor de comeback lijkt vergeefse moeite: de wegen van de coltrui zijn ondoorgrondelijk.

Sommigen wijten het aan de cyclische, lees: onoriginele en repetitieve, natuur van de modewereld. Anderen verkiezen een esthetische uitleg: de col doet je hoofd er niet uitzien als een gezwel, maar eerder als een kunstig sculptuur op een sokkel, en je borstkas lijkt nog breder op de koop toe. Dan is er ook nog de psychologische/filosofische benadering, die hint dat mannen in deze #metoo-tijden graag hun hals beschermen omdat het het zwakste deel van het lichaam is. En ten slotte de Freudiaanse verwijzing naar de rolkraag als geboortekanaal en de mogelijkheid dat we het gewoon even gehad hebben met al dat bloot.

Of moeten we de heropflakkering zien als een ode? Een ode aan de eerste golf van feministen die zich met een col tooiden, of aan de Black Panther-beweging, die in een leren jas en zwarte coltrui het ideale uniform zag in de strijd voor zwarte burgerrechten. Zoals Refinery29 het verwoordt: ‘de coltrui was (en is) utilitaristisch maar bescheiden, en door allemaal hetzelfde te dragen uitte de beweging zich als een onverzettelijk eenheidsblok.’ Mogelijk speelt de Black Panther-verwijzing bij iemand als pakweg Jay-Z meer mee dan de Freudiaanse knipogen. Ook de vestimentaire keuzes van zijn vrouw Beyoncé baden immers in de Black Panther-symboliek. Of misschien zoeken we het gewoon te ver. En is de enige echte reden voor de comeback van de coltrui de meest voor de hand liggende: zo’n rolkraagje, kriebelig of niet, houdt je wel lekker warm in deze vaak kille dagen.