In Nederland zijn de kleine partijen de grootste

In 164 van de 335 Nederlandse gemeenten is een lokale, niet-traditionele lijst de grootste partij geworden. Onder andere in Rotterdam, Den Haag, Tilburg en Enschede zetten zij de traditionele partijen een neus. CDA, PvdA en VVD spelen er hoogstens tweede viool, net als regeringspartij D66. De winnaars luisteren naar namen als Leefbaar Rotterdam, Lijst Smolders, Groep de Mos of Burgerbelangen.

"De kleintjes zijn niet meer klein. Dit is toch een mijlpaaltje in de Nederlandse politiek", vat Marcel Boogers samen. Hij is expert regionaal bestuur aan de Universiteit Twente. "De lokale partijen kwamen in de jaren 90 bovendrijven en zitten sindsdien in de lift. Dat ze het weer goed doen, is geen verrassing. De schaal waarop ze dat doen, is dat wel." Ook onze noorderburen kennen de kloof tussen Dorpstraat en Binnenhof, het Nederlandse equivalent van de Wetstraat. 

Braderijen

De traditionele partijen konden zich in de voorbije campagne minder goed profileren op de belangrijkste thema's van deze verkiezingen: wonen en woonomgeving, werk, kwaliteit van de zorg en veiligheid. Ook qua verankering liepen de klassieke blokken achter de feiten aan. "Die lokale partijen zijn veel beter in de contacten met de gemeenschap. Dat is een heel belangrijke factor", zegt Boogers. "De nationale kopstukken staan hier niet op een lokale lijst en je ziet ze ook nooit op kermissen of braderijen. Dat is in België wel anders."

Het woord braderijen valt en de link met ons land is gelegd. Mogen 'onze' lokale partijen zich al verlekkeren op een klinkende overwinning op 14 oktober? Volgens professor Herwig Reynaert van het Centrum voor Lokale Politiek aan de Universiteit Gent loopt het niet zo'n vaart. "In Nederland is die versnippering veel groter dan bij ons. Bij ons zijn ongeveer driekwart van alle lokale zetels in handen van de traditionele partijen, inclusief N-VA. Partijen als Gemeentebelangen of Lijst van de Burgemeester duiken hier wel op, maar dat zijn geen zuiver lokale partijen."

Lijst De Croo

Daarvan bestaan veel voorbeelden. In Gent trekken rood en groen met vereende krachten naar de stembus. In 2012 nam N-VA het in Antwerpen op tegen de Stadslijst, een kartel van socialisten en CD&V. Herman De Croo is een volbloed liberaal, maar trok in 1976 en 1982 naar de Brakelse kiezer met een lijst genaamd De Croo. Uiteraard was dat de facto een VLD-lijst.

De Belgische lokale partijen moeten de verwachtingen voorlopig wat temperen. Dat heeft deels te maken met de verschillen tussen beide kiessystemen. Wij hebben een kiesdrempel van 5 procent, Nederland niet. Dat maakt het kleine (lokale) partijen hier een stuk moeilijker om door te breken. Ook kozen onze noorderburen woensdag een nieuwe gemeenteraad, maar geen burgemeester. De raad blijft vier jaar zetelen, de burgemeester is een ambtenaar die zes jaar aanblijft. In België is de burgemeester nog steeds een sterk symbool voor de kiezer.

Evenmin onbelangrijk: Nederland kent geen opkomstplicht. Wie niet wil stemmen, mag gewoon thuisblijven. Dat deden de Nederlanders massaal. Slechts een kleine 55 procent van de stemgerechtigden daagde op. Bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer, vorig jaar, lag dat percentage boven de 80 procent. "De lokale verkiezingen worden gewoon als minder belangrijk gezien", duidt Boogers.

Eenzelfde triomf der kleintjes zal het hier op 14 oktober waarschijnlijk niet worden. "En gelukkig maar", zegt Reynaert. "De échte lokale partijen hebben vrijwel geen omkadering, werkingsmiddelen of bestuurservaring. Het is leuk om verkiezingen te winnen, maar wat als je op 1 januari wakker wordt als schepen of burgemeester? Dan is het al iets anders."