Turken houden massaal toezicht op stembusgang

Zondag moesten ongeveer 55 miljoen mensen stemmen in een land dat ongeveer 24 keer zo groot is als België. Er was van meet af aan angst dat de AKP-partij van president Erdogan zich aan kiesfraude zou wagen. Die angst ontstond in april 2017: in een referendum dat volgens de EU ‘vrij noch fair was’ zorgde (kleinschalige) kiesfraude toen waarschijnlijk voor de erg nipte overwinning van de AKP. Maar dit jaar is de Turkse oppositie vastbesloten om het niet zover te laten komen.

App tegen staatsmedia

Daarom wordt elke stembus bewaakt tot de laatste stem geteld is. Dat zou tot 1 of 2 uur maandagochtend kunnen duren. Zo wil de oppositie voorkomen dat Erdogan via de staatsmedia de overwinning te vroeg opeist. Er zijn ook overal lokale verkiezingscomités waar de verschillende politieke partijen een oogje in het zeil houden, eventueel aangevuld met vrijwilligers. Elk van de 180.000 lokale stembussen is genummerd. Op internet verspreidt nieuws over elke mogelijke onregelmatigheid zich razendsnel. ‘In box 2082 in een lagere school in Izmir zijn er minder enveloppen gevonden dan dat er kiezers geregistreerd zijn’, meldt bijvoorbeeld een website als The Region.

Volgens analist Demir Murat Seyrek zijn er op dit moment 415.000 comitéleden van de oppositie in de weer, naast 250.000 vrijwillige waarnemers. Daarnaast hebben de AKP en haar coalitiegenoot MHP ook waarnemers. Er is een nationale app waarmee de controleurs elkaar op de hoogte kunnen houden, en waar alle oppositiepartijen aan meegewerkt hebben.

‘Mijn verkiezingsrugzak staat klaar’

Groepen als Oy ve Otesi en andere individuele controleurs spreken elkaar moed in via sociale media. ‘Mijn verkiezingsrugzak staat klaar’, meldde één Twitteraar. ‘Identiteitsbewijs, papier, pen, fotokopie, mobiele batterij, mobiele wifi, pillen voor migraine, voedsel en water.’ En Mehmet Ali Celebi, kandidaat voor de seculier-republikeinse CHP, maakt de vergelijking met de in Turkije erg belangrijke en vaak herdachte slag van Cannakale (in het Westen gekend als de slag om Gallipoli, 1915). Toen versloegen de Turken (waaronder ook de latere vader des Vaderlands Mustafa Kemal Atatürk) een invasiemacht van de Britten en de Fransen. ‘Ben ik de enige die elke stembusbewaker ziet als een soldaat in de heroïsche slag om Cannakale?’, tweette Celebi. ‘Hun heilige missie is doorslaggevend voor de toekomst van dit land. Moge God hen bijstaan!’

Een indrukwekkende toewijding aan de democratie, noemt Seyrek dat fenomeen. ‘Als mensen in de EU ervan uitgaan dat Erdogan sowieso zal winnen getuigt dat toch van gebrek aan respect voor die duizenden mensen die dag en nacht zich inzetten voor eerlijke verkiezingen’, zei hij eerder in gesprek met De Standaard.

Vechtpartijen en ruzies

Toch zorgt al die passie en toewijding ook voor oplopende zenuwen. Hier en daar zijn er vechtpartijen en ruzies, wanneer waarnemers in confrontatie gaan met de lokale voorzitters of regeringsgetrouwe ordediensten. Het wordt nog een zeer lange nacht.