Direct naar artikelinhoud
InterviewPedro De Bruyckere

‘Het is een populair misverstand dat de school creativiteit doodt, of dat creativiteit belangrijker zou zijn dan kennis’

Pedro De Bruyckere: ‘Tolerantie, creativiteit en nieuwsgierigheid zijn afgenomen, maar ook vertrouwen en verantwoordelijkheid. Mogelijk speelt de coronapandemie daarin een rol.’Beeld Lieven Van Assche / Wouter Van Vooren

Sociale en emotionele vaardigheden zoals creativiteit en tolerantie, lijken af te nemen bij jongeren, blijkt uit een nieuw OESO-onderzoek. Hoe erg is dat en kunnen we er iets aan doen? ‘Deze vaardigheden kunnen leerprestaties ten goede komen’, zegt pedagoog Pedro De Bruyckere (Arteveldehogeschool).

Wat houdt dit onderzoek precies in?

“Dit is het kleine broertje van het bekende PISA-onderzoek van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO). Terwijl het PISA-onderzoek vooral peilt naar cognitieve vaardigheden, zoals rekenen, lezen en probleemoplossend vermogen, wordt bij dit onderzoek gekeken naar sociale en emotionele vaardigheden. Het peilt zowel bij tien- als vijftienjarigen naar eigenschappen zoals creativiteit, tolerantie, nieuwsgierigheid en ambitie. En dat zowel door de jongeren zelf te bevragen als hun leerkrachten en ouders.”

Die vaardigheden blijken te zijn afgenomen. Hoe komt dat?

“Klopt, al moeten we daar meteen de kanttekening bij maken dat het onderzoek enkel in Finland en Colombia zowel in 2019 als in 2023 is uitgevoerd. Daaruit blijkt dat vooral tolerantie, creativiteit en nieuwsgierigheid zijn afgenomen, maar ook vertrouwen en verantwoordelijkheid. Dat we die afname op twee totaal verschillende plaatsen zien, is wel opvallend. De vinger op de oorzaak leggen, is minder eenvoudig. Mogelijk speelt de coronapandemie daarin een rol.”

Uit het PISA-onderzoek bleek al dat de cognitieve vaardigheden van jongeren erop achteruit gaan. In hoeverre hangen die samen met sociale en emotionele vaardigheden?

“Het is een populair misverstand dat de school creativiteit doodt, of dat creativiteit belangrijker zou zijn dan kennis. Creativiteit is nieuwe verbanden leggen tussen wat je weet. Dat lukt minder goed als je minder weet. Voor creativiteit is dus kennis nodig. Voor andere eigenschappen, zoals tolerantie, is de link met cognitie minder eenduidig, maar die is er in sommige gevallen wel degelijk.”

Kan je deze vaardigheden aanleren op school en zouden we daar meer aandacht aan moeten schenken?

“Betere sociale en emotionele vaardigheden kunnen niet alleen het welzijn, maar ook de leerprestaties en later professioneel succes ten goede komen. Al werkt dat volgens mij in beide richtingen.

“We noemen het vaardigheden, maar het gaat in feite om deels aangeboren persoonlijkheidskenmerken. Je kan die wel stimuleren en verder ontwikkelen. In Nederland besteden scholen bijvoorbeeld meer aandacht aan burgerschap. Maar het kan ook door tijdens de gewone vakken en dagelijkse schoolse activiteiten meer aandacht te schenken aan zaken zoals creativiteit, samenwerken en samenleven.”

Uit het onderzoek blijkt dat meisjes ambitieuzer zijn, maar wel lager scoren op mentaal welzijn.

“We zien ook in andere onderzoek dat meisjes vaker verder studeren, en dat jongens vaker blijven zitten of voortijdig de school verlaten. Daar staat tegenover dat meisjes wat minder stressbestendig zijn en zich vaker wat minder goed in hun vel voelen.”

Er is de laatste tijd een groeiende bezorgdheid om de impact van sociale media op het mentaal welzijn van jongeren. Terecht?

“Sommige studies vinden wel een statistisch verband, maar dat blijkt doorgaans maar een klein aandeel van het verschil in welbevinden te verklaren. Er zijn ook veel andere factoren die kunnen wegen op jongeren, zoals de opeenvolgende oorlogen en economische problemen. Daarnaast weten we dat jongeren die zich minder goed in hun vel voelen, vaker meer tijd op sociale media spenderen. Het is dus niet altijd eenvoudig om oorzaak en gevolg te onderscheiden.

“Wat niet wegneemt dat jongeren die zich niet goed voelen via sociale media in een negatieve spiraal kunnen belanden. Maar hoewel ik zelf vind dat we beter voorzichtig zijn met socialemediagebruik door jongeren, zie ik voor de sterke uitspraken over een oorzakelijk verband met mentaal welzijn onvoldoende bewijs.”