'The French connection' in Brussel: welke links zijn er met Marseille en hoe pakken ordediensten er drugsgeweld aan?
Als het regent in Marseille, druppelt het in Brussel: drugscriminelen uit het zuiden van Frankrijk zijn neergestreken in onze hoofdstad. Het verklaart mee de escalatie van drugsgeweld die nu al weken de media haalt. Hoe groot is het probleem in de Franse havenstad en hoe pakken de ordediensten het er aan?
Criminelen uit Marseille zouden hoe langer hoe meer ook actief zijn in onze hoofdstad. Dat verklaarde de Brusselse procureur Julien Moinil recent in diverse interviews. Om die reden gaat het Brusselse parket ook samenwerken met dat van Marseille, zo kondigde hij aan.
Een exact beeld van hun aanwezigheid is er niet, maar hun komst zou wel een bepalende factor zijn in de escalatie van het drugsgeweld in Brussel. Analyse van die feiten wijst in elk geval op een aantal parallellen tussen de havenstad Marseille en de hoofdstad Brussel.
In 2024 vielen in Marseille 20 doden bij drugsgeweld. In Brussel telde men in 2024 in dat verband 9 doden. Een jaar eerder, in 2023, vielen liefst 49 doden bij drugsgeweld in Marseille. In Frankrijk spreekt men over narchomicides, een samentrekking tussen ‘narco’, drugs, en ‘homicide’, moord.
Als het aantal dodelijke slachtoffers een graadmeter is, lijkt het drugsgeweld dus af te nemen. In een jaar tijd is dat in Marseille meer dan gehalveerd. Het probleem is natuurlijk veel groter dan enkel het dodelijke geweld.
Steeds jonger
Wat erg zorgwekkend is, is de vaststelling dat jongeren op steeds jongere leeftijd betrokken geraken in dat geweld. In Franse termen gezegd: een ultrarajeunissement, letterlijk vertaald: een ultra-verjonging.
Die betrokkenheid situeert zich op een eerste niveau op straat. Jongeren staan op strategische punten in een wijk om de hotspots, de plaatsen waar gedeald wordt, te bemannen.
Het zijn de kleine garnalen die zodra ze opgepakt worden door de politie, zo goed als meteen vervangen worden. Het aantal ‘werkwilligen’ is groot, zo stelt men ook in Marseille vast. Vooral jongeren in kwetsbare posities vormen een dankbaar reservoir aan ‘jobbeurs’, criminele uitzendkrachten zeg maar.
Het gaat niet alleen om jongeren uit de stad zelf. Vanuit heel Frankrijk bieden zich werkkrachten aan of worden ze gerekruteerd via sociale media.
Ook jongeren uit betere burgerij
Blijkbaar hebben deze criminele organisaties ook een zekere aantrekkingskracht op bepaalde jongeren. Niet alleen uit marginale milieus, maar ook uit de betere burgerij. Die aantrekkingskracht wordt gecultiveerd in zelfgemaakte filmpjes waarin geweld verheerlijkt wordt.
Een gevangenisstraf werkt allesbehalve afschrikwekkend. Het hoort bij de risico’s van het vak, zo wordt geredeneerd. In de mate dat men zich hier al van bewust is, want veel jongeren lijken totaal gedeconnecteerd, totaal los van de wereld en leven in een parallelle wereld.
De rekrutering verloopt relatief makkelijk omdat het voor veel jongeren moeilijk ‘neen’ te zeggen is aan de verleiding van het snelle grote geldgewin. Een Franse magistraat vertelde over jongeren die ervan dromen de baas te worden van een hotspot in ruil voor een (voorgespiegeld) maandbedrag van 9.000 euro, netto welteverstaan.
Marseille voert de strijd tegen drugsgeweld op: "Het wordt hier zoals in Zuid-Amerika" (Terzake, 22 maart 2024)
Het is nog veel moeilijker om ‘neen’ te zeggen tegen het nietsontziende geweld dat gebruikt wordt door bendes wanneer ze jongeren ronselen. Als je als jongere wordt aangesproken door een bende is er weinig sprake van een vrije keuze. De dreiging alleen al volstaat.
De Franse justitie spreekt in dit verband zelfs van een "quasi automatische rekrutering" in sommige wijken.
Het narcobanditisme spreidt zich als een soort gangreen uit over Marseille en tast zo het sociale weefsel aan
Het werk gaat ook verder dan enkel het dealen, zo stelt men vast. De drugsoorlog wordt gevoerd op verschillende fronten. Er worden mensen ontvoerd, gegijzeld, gemarteld, vermoord.
In die zin, zegt Olivier Leurent, de voorzitter van de rechtbank in Marseille, is de hele stad in de ban van het probleem. "Het narcobanditisme spreidt zich als een soort gangreen uit over Marseille en tast zo het sociale weefsel aan."
Een hallucinante casus
Hoewel erg uitzonderlijk zijn tegelijk exemplarisch voor deze trend de even gruwelijke als hallucinante feiten in oktober vorig jaar in Marseille.
Een 23-jarige gedetineerde, lid van de bende DZ Mafia was erin geslaagd vanuit de gevangenis van Luynes nabij Aix-en-Provence een 15-jarige te rekruteren. In ruil voor 2.000 euro kreeg hij de opdracht iemand van een concurrerende bende, de Blacks, te gaan intimideren.
De 15-jarige jongen ging op pad met een leeftijdgenoot, maar ze botsten al snel op de rivaliserende bende. Een jongen kon vluchten, de andere bekocht het met zijn dood. Hij werd eerst doorstoken met 50 messteken en dan levend verbrand.
De opdrachtgever voor de intimidatie, de 23-jarige gedetineerde, bestelde heel snel, een dag later al, een nieuwe opdracht om de dood van de 15-jarige jongen te wreken. Hij slaagde er opnieuw in vanuit de gevangenis, een huurmoordenaar te vinden voor de job.
Dit keer vond hij een 14-jarige uit de Vaucluse (dat is een departement ten noorden van Marseille). Vanuit de gevangenis werd geregeld dat de 14-jarige werd opgehaald en te logeren gelegd in een hotel in Marseille. Voor het pistool, een revolver 357 Magnum, had hij zelf al gezorgd.
De 14-jarige reed in de taxi naar de plek waar hij zijn opdracht moest uitvoeren. Hij vroeg aan de taxichauffeur ter plaatse te wachten. Die deed dat niet. De 14-jarige haalde zijn pistool boven en maakte in koelen bloede de taxichauffeur met een nekschot af.
Deze affaire geeft aan hoe gruwelijk de clanoorlog in Marseille wordt uitgevochten. De vaste ingrediënten van de drugscriminaliteit zitten er allemaal in: erg jonge daders, extreem gewelddadig, territoriumstrijd, georganiseerd vanuit een gevangeniscel.
Op de achtergrond van al deze conflicten speelt het marktmechanisme van vraag en aanbod. Die winst komt onder druk te staan door de concurrentie. Hoe meer aanbod er is, hoe lager de prijzen. Georganiseerde misdaad redeneert wat dat betreft in zuiver economische termen: zoals elk bedrijf zoekt men naar meer rendement.
Voor een drugsbende komt het erop aan een verkooppunt onder controle te krijgen. Hoe beter het verkooppunt gelegen is, hoe meer er verkocht wordt, hoe meer winst er te rapen valt.
In Marseille zou het belangrijkste verkooppunt, en dat heeft vooral te maken met de bereikbaarheid, goed zijn voor een dagomzet van 100.000 euro.
Die controle gebeurt meedogenloos. Geweld en intimidatie behoren tot het businessmodel van deze criminele organisaties. Niet alleen de kopstukken worden geviseerd, maar eigenlijk iedereen die in de weg loopt. Niet het minst die mensen die het in hun hoofd halen met de politie te gaan praten of de boel te verlinken.
Intimidatie en liquidatie
Vuurwapengeweld is in de meeste gevallen bedoeld als intimidatie. In Frankrijk heeft men in dit verband zelfs een aparte term bedacht: jambisation. Tegenstanders worden in de benen (les jambes) geschoten. Meestal is dat in de knie of vlak daarboven. Maar naast intimidatie is er ook liquidatie.
Dat het aantal dodelijke incidenten in Marseille vorig jaar meer dan gehalveerd is ten opzichte van 2023, heeft onder meer te maken met het einde van een clanoorlog tussen DZ Mafia en Yoda, de arrestaties van een aanzienlijk aantal huurmoordenaars en doorgedreven maatregelen in de gevangenissen waardoor sommige kopstukken niet zonder meer hun business konden voortzetten. Dat zei Nicolas Bessone, procureur in Marseille, bij de bekendmaking van hun jaarrapport begin dit jaar.
Vandaag hebben we te maken met jongeren die erg snel een criminele carrière uitbouwen en op een paar maanden tijd overgaan tot het liquideren van mensen
Dat ze vorig jaar niet stilgezeten hebben in Marseille bewijzen de meer dan 2.000 arrestaties van mensen die verdacht werden van drugsdelicten.
512 minderjarigen werden vervolgd voor drugshandel. Meer dan de helft van criminele feiten gepleegd door minderjarigen houdt verband met drugs. Opnieuw een indicatie voor de verjonging van deze criminaliteitsvorm die zowel betrekking heeft op daders als slachtoffers.
Pascale Bonnet, hoofd van de politie in Marseille, merkt een vergelijkbare verschuiving op bij de analyse van een aantal huurmoorden in Marseille. "Vroeger werden we geconfronteerd met laat ons zeggen gekwalificeerde criminelen. Vandaag hebben we te maken met jongeren die erg snel een criminele carrière uitbouwen en op een paar maanden tijd overgaan tot het liquideren van mensen."
Huurmoordenaars
Gegeven de puissante rijkdom van de criminele organisaties, is geld geen probleem. Huurmoordenaars, zo blijkt uit een aantal afgesloten dossiers, kregen een vaste vergoeding van zo’n 20.000 euro. Maar dat bedrag kon oplopen tot 50.000 euro naargelang het media-effect van de moord.
Om die reden worden de feiten ook gefilmd en gretig gedeeld via sociale media. Hoe meer views, hoe meer effect, hoe meer geld.
Het gebrek aan ervaring verklaart de roekeloosheid van werken maar ook de talrijke vergissingen. In Marseille vallen ook toevallige slachtoffers, mensen die niets met drugshandel te maken hebben, maar slechts op het verkeerde moment op de verkeerde plaats waren.
In maart 2024 bezocht de Franse president Macron Marseille met in zijn kielzog talrijke cameraploegen. Het fel gemediatiseerde bezoek had blijkbaar ook effecten op lange termijn. Volgens de Franse procureur werden sindsdien 29 hotspots (plaatsen waar drugs verkocht worden) gesloten. Het leidde gedeeltelijk wel tot een verplaatsing van het fenomeen naar andere wijken en ook tot een stijgend aantal leveringen aan huis.
Wat deze distributietak betreft zijn opvallend veel vrouwen betrokken. Fransen spreken over "Uber-shit", een drugsbestelling geplaatst via Snapchat of Instagram en binnen de kortste keren aan huis geleverd.
Macron bezoekt Marseille (Het journaal, 19 maart 2024):
Toyotisme
Een Franse parlementaire onderzoekscommissie stelde vast dat de criminele organisaties zich professioneler gaan organiseren. Men spreekt in dit verband van ‘toyotisme’ naar het voorbeeld van de manier van werken van autoconstructeur Toyota.
De stocks worden kleiner waardoor bij een inval de straffen ook geringer worden. Elke medewerker van de criminele organisatie heeft een welomlijnde taak waardoor hij bij een verhoor nooit meer kan zeggen dan dat hij weet. En op de plaatsen waar gedeald wordt, worden de sommen geld onmiddellijk verplaatst waardoor het geld en de drugs fysiek gescheiden blijven.
Als een echt bedrijf diversifiëren ze ook hun inkomsten. Een aantal leden van DZ Mafia, 44 om precies te zijn, wordt momenteel ook verdacht van afpersing. Deze werkwijze maakt duidelijk dat de criminele organisatie haar naam niet gestolen heeft.
Rijke geschiedenis
Speurders omschrijven de organisatie als een kartel waarbij uiteenlopende criminele organisaties ad hoc samenwerken. Mensen worden als het ware op freelancebasis aangeworven om bepaalde jobs uit te voeren. Dat heeft als bijkomend strategisch voordeel dat zij, als ze zouden betrapt en opgepakt worden, nauwelijks informatie kunnen geven aan politie en justitie.
DZ Mafia is niet alleen actief in Marseille. Ook in de stad Nîmes heeft de organisatie terrein gewonnen. En ook al is de informatie daarover niet eenduidig, blijkbaar zijn leden van DZ Mafia dus ook actief in Brussel.
De havenstad Marseille heeft een "rijke" geschiedenis aan drugsgeweld. Dat leverde onder meer de bijzonder spannende film 'The French connection' op, een film over de heroïnetrafiek begin jaren 70 tussen Marseille en de Verenigde Staten van Amerika.
Anno 2025 wordt The French connection in Brussel anders ingevuld. En vooral, het is geen cinema, het is bittere realiteit in bepaalde Brusselse wijken.
(Dit artikel kwam tot stand op basis van artikelen uit Le Monde, La Provence en het rapport van een parlementaire onderzoekscommissie)