“Burgers betrekken gaat verder dan inspraakmomenten organiseren, bevragingen doen of projecten opzetten met die burgers”, zegt Janna Janssens van Avansa Kempen. “Participatie is in dialoog gaan met je burgers, verbindingen leggen en burgers zien als gelijkwaardige partners waarmee je samen de gemeente vorm geeft.”

De gemeente Herenthout vroeg in 2022 aan Avansa Kempen om te helpen bij de hervorming van de adviesraden. Maar burgers betrek je niet alleen bij het gemeentebeleid via adviesraden. Dit vroeg om een grondigere aanpak. Avansa ging met de ambtenaren na wat wel en wat nog niet gebeurt, welke diensten wel en welke diensten niet mee zijn, hoe het gemeentebestuur omgaat met burgerparticipatie. Na deze analyse probeerde Avansa om het personeel klaar te stomen voor meer burgerparticipatie.

“Niet eenvoudig”, getuigt Lieve Lambaerts, algemeen directeur van Herenthout. “Er waren veel redenen om de burger niet te betrekken bij het lokale beleid. Tijd was maar een van de redenen. Onze ambtenaren verplichten om deel te nemen aan de sessies, bleek niet zo’n goed idee en leidde tot een eerste negatieve ervaring. Er is een draagvlak nodig voor participatie. Wie was daar klaar voor, wie had goesting? Geregeld stonden mensen aan mijn bureau met de vraag: gaan we hier nog wel mee door? Het traject was complex en tijdrovend, maar nu is iedereen blij met wat we al hebben bereikt.”

Vals gevoel van inspraak

Sommige ambtenaren waren heel enthousiast, zoals Els Thijs. Zij is projectmedewerker bij het Herenthoutse OCMW en startte enkele jaren geleden het buurthuis op, waar alle beslissingen aan de basis worden genomen en ieders inbreng telt. “Ambtenaren denken vaak heel bureaucratisch”, weet ze. “Wat is het kader? Er is geen kader. De burger bepaalt wat het kader is. Dat zorgt voor veel koudwatervrees. Het is heel belangrijk dat bij het werken aan een meer participatief beleid iedereen gelijk is. Niet alleen het management, ook de poetsvrouw en de schepen zaten mee aan de tafel.”

“Vaak deden we voordien alsof er inspraak was, maar was die er eigenlijk niet”

Liesbeth Lambaerts

Algemeen directeur Herenthout

Eenmaal binnen de diensten het belang van participatie was doorgedrongen, ontdekten de ambtenaren wat er beter kon. “Vaak deden we voordien alsof er inspraak was, maar was die er eigenlijk niet”, ervoer Liesbeth Lambaerts. “We hadden een standaardbrief die we verstuurden voor nieuwe projecten. Naar aanleiding van de geplande vergroening van een straat verstuurden we zo’n brief. We kregen alleen boze reacties. Waarom? We hadden eigenlijk alles al beslist. Burgers mochten de plannen komen inkijken, maar eigenlijk hadden we liever dat ze dat niet deden. Deze brief deugde dus niet. Die moest de vuilnisbak in.”

“Iedereen leest ook ‘ge zaa van Huirtuit’. Daar word je niet vrolijk van. Daarom is het belangrijk dat bij burgerparticipatie gelijkwaardig is, dat elke stem telt. We proberen nu al op veel kleine dingen in te zetten, maar we moeten nog leren. Het is belangrijk dat iedereen mee is, maar ook dat alle diensten op de hoogte zijn. Daarom leggen we het gemeenteblad voortaan al in de refter van het gemeentehuis voor hij bij de burgers in de bus valt.”

Handboek Bugers betrekken

Herenthout is op de goede weg, al moet de hervorming van de adviesraden nog starten. “Dat is voor na de verkiezingen”, zegt Liesbeth Thijs. “We hebben al ervaren dat het vaak beter is om verschillende groepen bij elkaar te zetten dan te vragen naar het advies van alleen maar de culturele of de sportverenigingen. We zijn nog niet klaar met dit project, maar we werken eraan.”

Avansa Kempen wil ook andere gemeenten op weg zetten naar een participatief beleid. De organisatie bundelde de jarenlange ervaring in het werkveld in een handboek Burgers betrekken, dat is gemaakt op maat van de Kempense lokale besturen.