Mexico herontdekt eeuwenoude, en behoorlijk pijnlijke, sport
Je moet er wat voor over hebben om een van de oudste tradities van je land levend te houden. De spelers van 'ulama', een balspel dat in het pre-koloniale Mexico werd beoefend, riskeren blauwe plekken, kramp en spierscheuringen.
Ze mogen alleen hun dijbenen en hun heupen gebruiken om een bal van massief rubber (zo'n vier kilo) te spelen. Ze kunnen punten scoren door de bal door kleine ringen aan weerszijden van het speelveld te stoten. Zo op het oog kost het ze weinig moeite, maar de spelers zijn na een wedstrijd fysiek behoorlijk op. Tradities doen pijn.
In de Maya-gebieden in Zuid-Mexico werden verliezende spelers soms geofferd
Ooit heette ulama 'ollamaliztli', en voor de oorspronkelijke Mexicanen was het een bloedserieuze bezigheid met grote religieuze betekenis. Hoewel de officiële regels en tradities rond het spel nooit volledig zijn ontcijferd, zijn er veel aanwijzingen dat de Azteekse adel en zelfs koningen de sport zagen als een soort manifestatie van hun kosmologie; de bal was de zon, de ringen stonden voor zonsopgang en -ondergang.
Ulama werd mogelijk gespeeld in plaats van oorlogen tussen stadstaten; de Azteekse Keizer Axayactl zou ooit met de bal stukken grond hebben gewonnen van een rivaliserende koning. In de Maya-gebieden in Zuid-Mexico werden verliezende spelers soms zelfs geofferd.
Gloednieuw buurtcentrum
Ulama wordt sinds kort wekelijks gespeeld in Azcatpotzalco, een deelgemeente in het noorden van Mexico-Stad, in een gloednieuw buurtcentrum dat zich specialiseert in het levend houden van de cultuur van de oude Azteken. Dat is het volk dat Centraal-Mexico domineerde voor de komst van de Spaanse veroveraar, vanuit hun stadstaat Tenochtitlán, die werd platgebrand door de Spanjaarden en waar Mexico-Stad later op werd gebouwd.
Geïnteresseerden kunnen er Azteekse vechtsporten beoefenen en lessen nemen in Náhuatl, de oude Azteekse taal die nog steeds door enkele miljoenen Mexicanen wordt gesproken.
De spelers schoppen en stoten de zware bal met grote kracht naar elkaar en moeten soms op acrobatische wijze over de grond zwiepen om het massieve ronde ding aan te kunnen raken. Punten zijn zeldzaam
Hoe mooi dat op zich al is; de grote publiekstrekker in Xochikalli, zoals het buurtcentrum heet, is ulama. Enkele dagen per week bestrijden twee teams van vier spelers elkaar in de kleine, nieuwe arena, van 10 bij 35 meter. De grond is van beton, maar de muren zijn van blokken basaltsteen, om er zo authentiek mogelijk uit te zien. Een gemiddelde wedstrijd trekt enkele tientallen mensen.
Hele belevenis
Een wedstrijd is een hele belevenis. Aan de zijlijn speelt een groep muzikanten, uitgerust met trommels in pre-Columbiaanse stijl en een enorme schelp die als blaasinstrument wordt bespeeld en een hypnotiserende, bijna spookachtige toon door de arena laat schallen.
De muziek maakt het spel bijzonder enerverend; de spelers schoppen en stoten de zware bal met grote kracht naar elkaar en moeten soms op acrobatische wijze over de grond zwiepen om het massieve ronde ding aan te kunnen raken. Punten zijn zeldzaam; de ringen aan beide zijden van het veld zijn amper groter dan de bal zelf.
Voor de moderne beoefenaars van ulama, die zichzelf 'ulamistas' of 'pelotistas' (naar het Spaanse woord voor bal, pelota) noemen, is het meer dan een bijzonder schouwspel en intensieve sport. Ze hopen dat, mede dankzij hun aanstekelijke enthousiasme, ulama ooit weer een echte nationale sport wordt. Ook hopen ze dat er meer aandacht komt voor het rijke pre-koloniale verleden van Mexico en de cultuur en tradities van de Indiaanse minderheden, veruit de armste en meest gediscrimineerde groepen van het land.
Natuurlijk gaat dat wel ten koste van sommige aspecten van de traditie. Hoewel de spelers zo authentiek mogelijk met elkaar strijden, hoeven ze niet bang te zijn bij verlies te worden geofferd aan de goden.