Het rapport van de professor: Groenplaats gebuisd, Operaplein krijgt mooie zeven

Professor Van Acker vindt dat de rol van pleinen niet te onderschatten is. “Pleinen zijn de essentie van het publieke leven in de stad. Bij de oude Grieken waren de pleinen de plek bij uitstek waar niet alleen de markt zich bevond, maar waar ook de publieke debatten gehouden werden. Ook vandaag zijn onze pleinen de plekken waar onze vrije meningsuiting gevierd wordt. Onze pleinen zijn dus een marktplaats van goederen, maar ook van ideeën.”

1. Operaplein: “Intelligente oplossing voor een verkeersknoop: 7/10

Positief

“Het plein is nog niet klaar. Het is bovenal een intelligente oplossing voor een zeer ingewikkelde verkeersknoop, zowel boven- als ondergronds. Het autoverkeer zal zich in de toekomst onder de grond bevinden. Bewoners en shoppers kunnen de Leien zo beter oversteken.”

Negatief

“Het plein is weinig klimaatadaptief, door een gebrek aan groen en water. In het oorspronkelijke ontwerp van De Solà-Morales stond een dubbele bomenrij aan de westzijde en kwam er een bescheiden gebouw naast de Opera, waardoor ook de Atheneumbuurt een eigen buurtplein kreeg.”

Zo kan het ook

“De Place de la République in Parijs transformeerde een grote autorotonde in een groot, open plein, maar telt, naast een wereld- en mediapaviljoen en een fontein, meer dan 150 bomen.”

2. Groenplaats: “Te veel beton, te veel plassen”: 4/10

Positief

“Er is een nieuw ontwerp voor het plein en de omgeving opgemaakt. De heraanleg start in 2019. Het autoverkeer is er beperkt tot één kant en laat veel ruimte voor voetgangers. De Groenplaats is een levendig plein door de horeca, maar ook dankzij de programmatie van allerlei evenementen. Er is voldoende meubilair.”

Negatief

“Het plein verkeert in een slechte staat, de tegels liggen scheef, er is veel beton en er liggen plassen. Ook de kiosk bevindt zich in een minder goede toestand. De ruimte voor fietsen is te beperkt, te zien aan de uitpuilende stallingen. De tram- en bushalte zijn slecht georganiseerd, taxi’s en fietsen rijden door elkaar.”

Zo kan het ook

“De Waterpleinen in Rotterdam vangen water op na een hevige regenbui, maar het plein wordt ook een speel- en skateplek en ontmoetingsruimte wanneer het droog is.”

3. Theaterplein: “Voetgangers én fietsers willen die strook in natuursteen gebruiken”: 8/10Positief

“Door de slimme luifel kunnen bezoekers op zaterdag en zondag ook als het regent naar markten en evenementen. De tuin geeft rust en bakent op een slimme manier de terrassen af. Skaters doen er hun ding, er wordt spontaan gepicknickt en bezoekers van de schouwburg spreken er af.”

Negatief

“De smalle stroken in natuursteen die zich tussen de kasseien bevinden, willen zowel de fietsers als de voetgangers gebruiken, maar dat gaat niet. De voetpaden aan de zuidoostelijke kant, aan de Oudevaartplaats, worden grotendeels ingepalmd door terrassen.”

Zo kan het ook

“Het Skanderbergplein in de Albanese hoofdstad Tirana is een mooi voorbeeld van een imposant, leeg plein van 170 bij 170 meter. Het heeft in de rand veel groen door meer dan twaalf verschillende tuinen, ontworpen samen met de buurtbewoners.”

4. De Coninckplein: “Sportfaciliteiten en de bibliotheek lokken jongeren”: 7/10

Positief

“De plaatsing van de stadsbibliotheek en een kantoor van de stad zorgde voor nieuwe bezoekers en het doorbreken van het negatieve stigma. De tegels van het plein lopen door tot in de bibliotheek, wat het publieke karakter ten goede komt. De glazen cafetaria is een goede schakel tussen het plein en de bib. Er is voldoende meubilair en de sportfaciliteiten lokken jongeren.”

Negatief

“De tram en de verhoogde perrons zorgen voor een barrière tussen het plein en de bibliotheek. Langs twee kanten van het plein is er veel doorgaand verkeer, waardoor het plein een eiland is.”

Zo kan het ook

“Binnen het Superblock-project in Barcelona wordt alleen lokaal verkeer toegelaten, waardoor er ruimte is voor speeltuintjes, sportplekken, ontmoetingsruimtes en marktjes.”

5. Bolivarplaats: “Tram zorgt voor een eilandgevoel”: 6/10

Positief

Het plein ondersteunt het Justitiepaleis als landmark op het einde van de grote Antwerpse as die de Leien vormen. De trappenpartij vormt een ontmoetingsplaats.

Negatief

De tramlus doorsnijdt het plein en zorgt ervoor dat het middelste gedeelte minder toegankelijk is. Zo krijg je een eilandgevoel. De drukke Singel versterkt dat, waardoor leuke terrassen afgezonderd worden van het plein.

Zo kan het ook

Superkilen in Kopenhagen is een langgerekt park vol sferen, een soort wereldtentoonstelling van meubilair en kunstwerken uit de hele wereld. Zo wordt de multiculturaliteit van de buurt onderstreept.

Met deze criteria houdt de professor rekening bij het beoordelen van het plein en het toekennen van de punten:

1. Heeft het plein een identiteit en een duidelijke uitstraling?

2. Zijn er genoeg aantrekkingspunten zoals fonteinen of sportfaciliteiten?

3. Staan er genoeg banken en vuilnisbakken?

4. Is het plein flexibel genoeg om het aan te passen aan activiteiten (van marktjes tot pakweg een ijsbaan)?

5. Is het plein toegankelijk genoeg, vooral voor voetgangers?

6. Is er voor elk soort publiek een plekje op het plein, van iemand met een boek tot een skater?

7. Is het plein klimaatadaptief, met voldoende groen en water?

8. Wordt het plein goed onderhouden?