CHECK - Ja, klimaatverandering zorgt voor meer turbulentie tijdens een vlucht
Op het internet wordt beweerd dat de klimaatverandering zou zorgen voor meer turbulentie tijdens een vlucht. Verschillende studies hebben al een link aangetoond tussen beide. Ook experten zeggen dat dit mogelijk is: door de klimaatverandering krijgen we te maken met extremer weer en extremere temperaturen en die hebben een impact op turbulentie. Maar zorgen maken hoef je je niet.
In het kort: Wie al gevlogen heeft, heeft het vast al wel eens gevoeld: turbulentie. De laatste tijd wordt er op het internet beweerd dat die turbulentie erger kan worden omwille van de klimaatverandering.
En? Deze bewering verscheen in verschillende nieuwsartikels en is gebaseerd op een onderzoek van de Britse universiteit van Reading. Ook andere onderzoeken en experten bevestigen dit. Dit heeft onder andere te maken met de toename van de windsnelheid, temperatuurverschillen en verschillen in de straalstroom. Die bevindt zich op vlieghoogte, op zo'n 9 à 10 km hoogte.
Op sociale media gaat al een tijdje de bewering rond dat de klimaatverandering zou zorgen voor meer turbulentie tijdens een vlucht, zowel op Facebook, Twitter als TikTok. Ook verschillende nieuwsmedia brachten dit nieuws, onder andere VRT NWS, Het Nieuwsblad en BBC. Deze artikels verwijzen allemaal naar een studie van de universiteit van Reading in het Verenigd Koninkrijk van vorig jaar.
De onderzoekers hebben over een tijdsperiode van 40 jaar gekeken naar het effect van de klimaatverandering op turbulentie. Het onderzoek heeft uitgewezen dat ernstige turbulentie in de Verenigde Staten en de Noord-Atlantische route met 55 procent is toegenomen van 17,7 uur per jaar in 1979 naar 27,4 uur per jaar in 2020. Ook het aantal uur turbulentie boven Europa zou toegenomen zijn, al geeft het onderzoek daar geen cijfers over.
Vooral de clear air turbulence (CAT) zou toenemen, dit wil zeggen turbulentie die optreedt bij een heldere hemel.
Volgens professor Bouwfysica aan de KU Leuven, Bert Blocken kunnen vliegtuigen gelukkig heel wat turbulentie verdragen en moeten we ons hier geen al te grote zorgen over maken. "Sterke turbulentie is niet aangenaam en veel mensen zijn daar bang van. Maar vliegtuigen zijn daarop berekend en kunnen heel wat aan. Eigenlijk is het niet zo’n groot probleem, het is vooral voor het comfort van de passagiers dat men daar nog veel onderzoek naar doet en een turbulente zone zoveel mogelijk probeert te vermijden."
Wat is turbulentie?
Bert Blocken, definieert turbulentie als volgt: "Een turbulente stroming is een stroming waarin op een bepaalde plek de windsnelheid snel van grootte of richting kan veranderen. In een turbulente stroming ga je van A naar B, maar niet via de kortste weg. Je gaat een grote hoeveelheid bochten maken. En die bochten worden wervels genoemd."
"Die wervels kunnen groot of klein zijn en in verschillende richtingen draaien. Ze veranderen voortdurend en kunnen ook plots verdwijnen. Als een vliegtuig in een turbulente stroming vliegt, wordt dat vliegtuig mee naar boven of beneden geduwd. En dat geeft eigenlijk die typische schokken in het vliegtuig."
Professor Geografie en klimatoloog Nicole van Lipzig, verbonden aan de KU Leuven, onderscheidt verschillende soorten turbulentie. "Turbulentie kan laag of hoog in de atmosfeer plaatsvinden. En wolken kunnen ook samengaan met turbulentie. Als er wolken zijn, heb je eigenlijk zeer sterke stijg- en daalbewegingen, die ook turbulentie kunnen veroorzaken."
Maar ook bij een heldere hemel zonder wolken kun je turbulentie krijgen, vertelt van Lipzig. "Dit noemt men Clear Air Turbulentie, die ontstaat door windschering. Dit betekent dat er een verschil is in windsnelheid met de hoogte. Sommige luchtlagen hebben een andere windsnelheid dan de laag daaronder en daardoor krijg je ook turbulentie.".
Verschillende manieren om turbulentie op te wekken
Volgens Bert Blocken zijn er twee manieren om turbulentie te genereren. De eerste is wanneer een stroming lokaal versnelt of vertraagt, bijvoorbeeld als deze een obstakel tegenkomt. Als bijvoorbeeld de lucht over land stroomt en plots staat daar een stad of een berg, dan zal een deel van de stroming vertragen vergeleken met de rest, en gaan er snelheidsverschillen en turbulentie ontstaan.
De andere vorm noemt men de thermische turbulentie. "Wanneer de zon opkomt bij een heldere hemel warmt die het aardoppervlak en de lucht nabij het oppervlak op. Warme lucht is lichter dan koude lucht en die warme lucht begint te stijgen. De koude lucht gaat dan naar beneden komen en n dan krijg je een soort van grootschalige wervels, waarbij de warme lucht zich verplaatst naar de hogere lagen van de atmosfeer en de koude lucht beneden gaat", aldus Blocken
Link tussen klimaatverandering en turbulentie
Over deze bewering zijn al verschillende factchecks verschenen. Zo schreven Times of India, The Verge en Newsweek hier al over. Deze factchecks haalden verschillende studies aan waaruit blijkt dat de turbulentie en dan vooral de Clear Air Turbulentie gaat toenemen. Dit zou onder andere komen door temperatuurverschillen, windschering en veranderingen in de straalstroom.
De straalstroom is een klein gebied met hoge windsnelheden dat zich op 9 à 10 km hoogte bevindt, ter hoogte van de vliegtuigen. De belangrijkste straalstromen zijn de polaire straalstroom en de subtropische straalstroom. De polaire straalstroom van het noordelijk halfrond ligt het dichtst bij ons. Als vliegtuigen in of nabij de straalstroom vliegen krijgen ze te maken met turbulentie.
Deze bevindingen bevestigt ook Nicole van Lipzig. "In de literatuur wordt vooral gekeken naar Clear Air Turbulentie omdat die niet zichtbaar is en een grote impact heeft op het vliegverkeer. Er zijn studies die tot de conclusie komen dat die gaat toenemen."
"Dit komt onder andere doordat het temperatuurverschil tussen de evenaar en de polen wijzigt door de klimaatverandering. Hierdoor neemt de windschering toe in de straalstroom en dus ook de turbulentie gegenereerd door deze windschering.", aldus van Lipzig.
Bert Blocken vult aan: "Men gaat er inderdaad vanuit dat door de klimaatverandering de hoeveelheid turbulentie zou kunnen toenemen. Dat kan overigens ook het geval zijn bij niet-Clear Air Turbulentie door een toename in stormen en een toename van de windsnelheid op bepaalde momenten. Wat dus ook betekent dat die mechanische turbulentie groter wordt. Ook komen er grotere temperatuurverschillen en krijg je ook meer thermische turbulentie."
Wereldwijde verschillen
De hoeveelheid en het type turbulentie is niet overal ter wereld hetzelfde.
"Turbulentie hangt vaak samen met weersystemen en de straalstroom. En omdat het weer verschillend is op diverse plaatsen en de straalstroom ook, zal de turbulentie ook verschillend zijn.", aldus Blocken.
Dit geeft van Lipzig ook aan. "Clear air turbulence is typisch het hoogst in de gematigde breedtegraden omdat hier de straalstroom aanwezig is, die gepaard gaat met hoge windschering, die sterke turbulentie veroorzaakt. De wolken-turbulentie is dan weer het grootst in tropische regio's waar hevige onweersbuien voorkomen."
Conclusie
- Op het internet wordt beweerd dat de klimaatverandering ervoor zorgt dat de turbulentie tijdens een vlucht toeneemt.
- Volgens verschillende wetenschappelijke studies zou dit komen door temperatuurverschillen, verschillende windsnelheden en veranderingen in de straalstroom.
- Ook experten bevestigen dat de klimaatverandering een impact heeft op de turbulentie.
- We beschouwen deze bewering als 'waar'.
Meer informatie over de factchecks van VRT NWS?
Zoek je meer verhalen van VRT NWS CHECK over factchecking, desinformatie of online bedrog? Die vind je hier.
Wil je weten hoe we te werk gaan bij het factchecken? Dat lees je in dit artikel.
Heb je vragen of opmerkingen of wil je weten wie er in ons team zit? Dat lees je in dit artikel.
Je vindt onze factchecks ook terug bij deCheckers, samen met betrouwbare factchecks van enkele andere Vlaamse en Nederlandse redacties.
Wil je iets laten checken? Stuur ons dan een mail via check@vrtnws.be.
VRT NWS is erkend lid van het International Fact-Checking Network.