Nederlandse uitgezette correspondent had relatie met terrorismeverdachte

Het gaat om de destijds 32-jarige Syriër die afgelopen zomer werd gearresteerd op verdenking van deelname aan de gewapende strijd in Syrië namens de aan Al Qaida verwante organisatie Jabhat al-Nusra. Dat bevestigt een goed ingevoerde bron aan de Volkskrant.  De man wordt verdacht van betrokkenheid bij gevechten en het plegen van aanslagen in Syrië waarbij doden zijn gevallen.  

Dezelfde man werd eind 2017 al landelijk nieuws toen hij in debatcentrum De Balie in Amsterdam door aanwezigen werd herkend als een oud-IS-strijder. Hij kwam in 2014 met een gestolen ‘blanco paspoort’ naar Nederland, zo bevestigde hij ruim een jaar geleden in een interview met de Volkskrant en Nieuwsuur. Maar hij ontkende toen dat hij bij IS betrokken was of ooit gevochten had.  Wel zou hij, naar eigen zeggen, als lid van een soennitische anti-Assadgroep zijn gearresteerd en jarenlang hebben vastgezeten in een beruchte gevangenis in Damascus. Daar zou hij kennis hebben gemaakt met een kopstuk van Ahrar al-Sham, een aan Al Qaida gerelateerde organisatie. 

Plotselinge wending

De uitzetting van de journaliste van van Het Financieele Dagblad (FD) , Trouw en One World werd donderdagmorgen nog door diverse politici en journalistenbonden geduid als een Turkse aanval op de persvrijheid. Maar de zaak nam donderdagmiddag plotseling een wending nadat bekend werd dat het OM Boersma als verdachte  beschouwt in een lopend strafrechtelijk onderzoek naar terreuractiviteiten van derden. Justitie verdenkt haar zelf ‘niet van een misdrijf met een terroristisch oogmerk’, benadrukt een woordvoerder van het OM. Waar zij wel van wordt verdacht, wil het OM niet zeggen.

Turkije verklaarde eerder donderdag al dat het de Nederlandse correspondent om ‘veiligheidsgerelateerde’ redenen het land heeft uitgezet. Turkije beweert dat de Nederlandse politie informatie aan hen heeft doorgegeven waaruit zou blijken dat Boersma banden had met een ‘terroristische organisatie’. Volgens een woordvoerder van president Erdogan gaat het om ‘banden’ met de Syrische strijdgroep Al Nusra, die op de terreurlijst staat van de VS. Al Nusra was jarenlang de officiële tak in Syrië van Al Qaida en maakt nu deel uit van een nieuwe, jihadistische verzetsgroep.

Boersma is donderdag na haar aankomst op Schiphol niet aangehouden of verhoord. ‘Als verdachte hoef je niet per se aangehouden te worden, of dat nog gebeurt, is speculatief’,  aldus een woordvoerder van het OM.

Informatie doorgespeeld

Het OM erkent dat het informatie over Boersma heeft doorgespeeld aan de Turken in het kader van een lopend strafrechtelijk onderzoek naar terrorisme. Er zijn toen ‘vragen gesteld aan de Turkse autoriteiten. Informatie die wij over deze mevrouw leverden, zat in de vragen die wij de Turken hebben gesteld. De Turken hebben daar dus niet zelf om gevraagd’, aldus een woordvoerder van het OM. Wat de Nederlandse informatie was die met Turkije is gedeeld, maken het OM en Erdogans woordvoerder ook niet bekend.

Ankara benadrukt dat uit voorzorg is besloten om Boersma uit te zetten. Turkije heeft in de afgelopen jaren strijders van Al Nusra aan de grens met Syrië gearresteerd die terreuracties zouden voorbereiden. ‘De uitzetting van mevrouw Boersma was op geen enkele wijze gerelateerd aan haar journalistieke activiteiten tijdens haar verblijf in Turkije’, aldus Erdogans woordvoerder Fahrettin Altun. ‘De Turkse autoriteiten hebben onlangs van de Nederlandse politie vernomen dat mevrouw Boersma banden had met een terroristische organisatie en hebben een verzoek gekregen om informatie te geven over haar verplaatsingen in en buiten Turkije.’

Of Boersma bezig was met een verhaal over Al Nusra, en daarom contact had met de strijdgroep en de Syriër in Nederland, is niet duidelijk. ‘Als een geloofwaardige buitenlandse instantie je vertelt dat een van zijn burgers banden heeft met terrorisme, dan neem je geen enkel risico’, aldus Altun op Twitter. ‘Alleen de Nederlandse autoriteiten zijn in staat om uit te leggen waarom zij tot die conclusie zijn gekomen. We gaan niet speculeren over de geloofwaardigheid van hun inlichtingen.’

Radiostilte

De verklaring van het Nederlandse OM dat Boersma verdachte is in een lopend strafrechtelijk onderzoek zette het nieuws over haar uitzetting donderdag plotseling in een ander daglicht. Toen alleen nog bekend was dat zij uitgezet was door Turkije, sloegen diverse politici en belangenbehartigers van media-vrijheid hard op de trom.

CDA en D66 vonden donderdagochtend nog dat de Turkse ambassadeur in Den Haag op het matje moest worden geroepen. Ook de journalistenbond NVJ veroordeelde de uitzetting. ‘Nieuw dieptepunt in persvijandige beleid Turkije’, twitterde algemeen secretaris Thomas Bruning van de NVJ. ‘Hij riep de politiek op in actie te komen. Het Genootschap van Hoofdredacteuren riep minister Blok van Buitenlandse Zaken expliciet op te protesteren bij Ankara. ‘Dit is een nieuwe, pijnlijke en trieste illustratie van hoe in Turkije met de journalistiek en persvrijheid wordt omgegaan’, aldus voorzitter Marcel Gelauff.

Inmiddels is niet meer duidelijk of al deze partijen de uitzetting nog steeds veroordelen. Kamerleden van onder meer D66 en CDA hebben wel Kamervragen gesteld, maar houden zich verder afzijdig van commentaar. Ook bij de journalistenbonden heerst inmiddels radiostilte.

Sinds twee jaar correspondent

Boersma, die sinds twee jaar werkt als correspondent in Turkije, kreeg woensdag geen nadere uitleg te horen over waarom ze niet meer welkom was in het land. De journalist heeft aangekondigd de uitwijzing te zullen aanvechten.

De uitwijzing komt een week nadat Boersma een nieuwe perskaart voor dit jaar had gekregen. Toen zij woensdag haar verblijfsvergunning wilde verlengen, kreeg ze de mededeling op een politiebureau dat ze Turkije moest verlaten. De journalist, die ook schrijft voor Trouw en One World, werd toen aangehouden. Ze bracht de nacht door op een politiebureau vlakbij de luchthaven van Istanbul. Op donderdagochtend werd ze Turkije uitgezet.

‘En dan zit je ineens in het vliegtuig terug naar Nederland’, aldus Boersma op Twitter. ‘Ongewenst persoon verklaard in Turkije.’ Het Financieel Dagblad zei donderdagmorgen nog ‘diep geschokt’ te zijn over de uitwijzing. ‘Ans deed haar werk verstandig en verantwoord’, aldus hoofdredacteur Jan Bonjer. ‘Deze maatregel is een flagrante schending van de persvrijheid. Het is buitengewoon triest dat journalisten in Turkije niet ongestoord hun werk kunnen doen.’

Volgens het ministerie van Buitenlandse Zaken is woensdagavond direct na de arrestatie van Boersma contact opgenomen met haar ‘werkgever, met de familie, dat is eigenlijk de gebruikelijke bijstand’. Toen is ook al door de Turken aan Buitenlandse Zaken medegedeeld dat het om een veiligheidskwestie ging. Onduidelijk is of het ministerie die info ook heeft doorgegeven aan het FD.

Boersma schreef de laatste maanden onder meer over de groeiende economische problemen waarmee de regering van president Erdogan kampt. Ook berichtte ze over de 130 duizend ambtenaren die door de regering aan de kant zijn gezet na de mislukte staatsgreep van 2016.

Eerder journalisten uitgezet

Turkije gebruikt de nationale veiligheid regelmatig om critici en journalisten aan te pakken. Met name de veiligheidssituatie in het Koerdische oosten van het land wordt vaak gebruikt om journalisten het werk onmogelijk te maken. Ankara beschouwt de Koerdische beweging PKK als een terroristische organisatie.

In 2015 werd de Nederlandse journalist Fréderike Geerdink Turkije uitgezet, nadat ze samen met sympathisanten van de Koerdische partij HDP in het zuidoosten was gearresteerd. Eerder dat jaar werd Geerdink opgepakt in de Turks-Koerdische stad Diyarbakir op beschuldiging van ‘propaganda voor een terroristische organisatie’. Zij woonde toen, als een van de weinige buitenlandse correspondenten, in de onrustige stad.

Twee jaar later, in 2017, werd de Nederlandse columniste Ebru Umar in het Turkse Kusadasi gearresteerd vanwege kritische tweets over Erdogan. Ook zou ze de profeet Mohammed hebben beledigd. Umar werd snel vrijgelaten maar ze mocht ruim twee weken het land niet uit.

De uitzetting van Boersma komt een paar dagen nadat bekend werd dat het Turkse OM de Turkse basketballer Enes Kanter wil vervolgen. Kanter, die in de VS speelt voor de New York Knicks, zou volgens aanklagers financiële steun hebben verleend aan Fethullah Gülen. Deze criticus van Erdogan, die in de VS woont, zou volgens Ankara achter de mislukte coup van 2016 hebben gezeten. Kanter zei woensdag dat Turkije ‘geen snippertje bewijs’ had dat hij iets verkeerds had gedaan.