Onleesbaar en toch weer uitgebracht na 16 jaar: meesterwerk van Proust opnieuw vertaald

Een bekentenis: al een dikke tien jaar ligt Proust te blinken op mijn nachtkastje. Van de duizenden flinterdunne pagina’s in hermetisch Frans heb ik er hooguit tien gelezen. Eerlijk: veeleer een viertal. “In het Frans? Ik ben er ook ooit mee begonnen, maar dat gáát gewoon niet”, zegt Evert Verrecas van boekhandel De Zondvloed in Mechelen. “Vandaar dat veel mensen zitten te wachten op die nieuwe uitgave in het Nederlands.”

Volgende week is het zover en brengt De Bezige Bij voor het eerst sinds 2002 alle zeven delen van Op Zoek naar de Verloren Tijd weer op de markt. Het levenswerk van Marcel Proust vertaald als levenswerk van vertaalster Thérèse Cornips. “Tweedehands zijn die zeer gezocht”, zegt Evert Verrecas. “Je telt er gemakkelijk 200 à 300 euro voor neer, voor de paperbacks. Er zal dus best wat interesse voor zijn.”

Dat beaamt de uitgever. “Het eerste deel, De Kant van Swann, brachten we een tijd geleden al opnieuw uit. In een paar dagen tijd was de hele oplage uitverkocht. We brengen ze bewust als aparte delen en niet in een verzamelbox, om zo laagdrempelig mogelijk te zijn. In elke generatie is er toch weer een rits lezers die het wil proberen.”

Proberen zeker, maar lukt het hen ook? Of kopen ze alleen Proust of Woolf om op de kast te zetten? Schrijver Samuel Beckett – zelf niet de gemakkelijkste, denk maar aan Wachten op Godot – reageerde zelf ooit verbolgen toen iemand hem zei dat James Joyce onleesbaar was. “Het dient dan ook niet om te lezen, maar om naar te kijken”, zei Beckett.

Verdriet van België

“We houden geen exit polls om te zien wie een boek koopt om het werkelijk te lezen”, zegt Evert Verrecas. “Over Het Verdriet van België wordt dat ook vaak gezegd, dat het in iedere boekenkast staat en dat maar een handvol mensen het echt heeft gelezen. Maar doorgaans kopen mensen tegenwoordig gerichter.”

Voor wie zich eraan wil wagen heeft professor Franse literatuur Pierre Schoentjes (UGent) overigens goed nieuws: het werk heeft dan wel een reputatie, maar onleesbaar is het niet. En dat zegt hij niet alleen omdat hij er een vak over doceert en een doctoraat aan heeft gewijd. “Het probleem is dat het begin nogal zwaar is. Met lange beschrijvingen, zonder ankerpunt. Eens je verder leest en het ritme van de taal vindt, dan wordt de structuur duidelijk.”

Niet dat zijn studenten het werk helemaal doorwroeten. “We focussen ons op één volume, anders zouden ze niets anders te doen hebben.” Voor Proust moet je de tijd nemen, ook. “Er is niets mis met literatuur lezen met een woordenboek en een potlood naast je. Het moet niet allemaal zomaar vloeien. Ik heb Proust zelf al vijf keer helemaal gelezen, en ontdek nog elke keer iets nieuws.”

Zo praat u ook mee

Geïntimideerd door de onleesbare reputatie van deze klassiekers? Wij vatten ze even voor u samen, zodat u voortaan kan doen alsof.

• Marcel Proust – Op Zoek naar de Verloren Tijd (1913-1927)

Samengevat: Proust beschrijft vanuit een ik-verteller zijn hele leven, tot wanneer hij door ziekte niet meer kan schrijven.

Weetje: Beroemd is de scène waarin Marcel een madeleinekoekje in de thee doopt.

• James Joyce – Ulysses (1922)

Samengevat: Leopold Bloom zwerft op een dag in juni als een moderne Odysseus door Dublin.

Weetje: Het boek eindigt met een lange innerlijke monoloog die vaak de langste zin in de Engelse taal wordt genoemd. In feite zijn het verschillende zinnen zonder leestekens tussen.

• Virginia Woolf – Mrs. Dalloway (1925)

Samengevat: Clarissa Dalloway bereidt een avondfeest voor en mijmert over het verleden.

Weetje: Het boek wordt vaak gezien als antwoord op Ulysses, een boek dat Woolf en haar man zelf hadden willen uitgeven. De gebeurtenissen spelen zich ook af op één dag in juni.

• Fjodor Dostojevski – De Gebroeders Karamazov (1880)

Samengevat: Dmitri Karamazov wordt beschuldigd van de moord op zijn vader en staat terecht.

Weetje: Het was het favoriete boek van onder anderen Albert Einstein, Sigmund Freud en Franz Kafka.