Onze reporter ging een avond op pad met de Snelle Respons Teams van de Antwerpse politie: “We zitten hier niet permanent te wachten op terroristen hoor”

16.00u “De kritiek kwam wel aan”

In de politietoren aan de Oudaan, in afwachting van het nieuwe thuis aan Post X nog altijd de uitvalsbasis voor een deel van de Antwerpse politie, geeft woordvoerder Sven Lommaert zichzelf en mij een kogelwerende vest. “Zonder mogen we niet mee.” De vest categorie 4 is bestand tegen oorlogsmunitie. Samen zullen we meerijden met N. en A., een SRT’er en een officier van de arrestatie-eenheden.

Het duo zal ons een avond en nacht laten kennismaken met de werkwijze van de Snelle Respons Teams. Die kregen al kort na hun oprichting heel wat kritiek te verduren. Zo was er al meteen een incident met een 14-jarig Syrisch meisje in een jeugdinstelling, waarna de oppositie met scherp op het SRT-team schoot. “Die kritiek in het begin kwam wel binnen, ja”, zegt A. “We werden geassocieerd met machismo en agressie. Binnen het team is daar veel over gesproken en we hebben er ook hard aan gewerkt. En ondertussen is de kritiek ook in de politiek wel gaan liggen.”

Aanvankelijk was er ook binnen het korps de nodige scepsis rond de nieuwe teams. “Zij de actie, wij het papierwerk”, klonk het weleens bij de interventieploegen. “En oudere diehards vonden ons overbodig. Vroeger lukte het toch ook, zonder SRT?, zeiden zij. Maar nu krijgen de SRT’s veel complimenten op het terrein. De meeste mensen hebben wel begrepen dat je móét evolueren en dat het op deze manier veiliger is”, vertelt A.

Op pad dan maar. Hopen zij nog elke shift op actie? “Op actie wel ja, niet op terrorisme natuurlijk”, zegt N., ietwat cynisch uitgedost met een sweater met illustraties van kogelgaten.

18.37u Waar zitten de vrouwen?

In de kazerne aan de Noorderlaan is het tijd voor de shiftwissel. De twee ploegen die sinds 6 en 7u ’s morgens op de baan zijn, worden vervangen door collega’s die het tot zaterdagochtend zullen overnemen. De begroetingen zijn joviaal, de meeste teamleden kennen elkaar al geruime tijd. “Er is weinig verloop binnen de arrestatie-eenheden”, zegt N. “We hebben allemaal een lange opleiding doorlopen, dan ben je sowieso gemotiveerd.” Tot nog toe zijn de SRT een 100% mannelijke aangelegenheid. “Maar vrouwen zijn zeker welkom, de vereisten zijn voor iedereen dezelfde.”

18.58u “De gouden regel: eet wanneer je kan”

Op vraag van een Oost-Vlaamse politiezone zullen de teams vanavond bijstand verlenen bij een huiszoeking in Berchem. Een man die gezocht wordt voor feiten eerder op de dag in Oost-Vlaanderen, zou er in een appartement verblijven. “We worden wel vaker meegevraagd voor huiszoekingen in Antwerpen”, legt A. uit. “Soms als ‘sterke hand’. Dan blijven we in de buurt voor als er een probleem zou zijn, of sluiten we een potentiële vluchtroute af.” Met twee teams samen – goed voor zes man – kunnen de SRT ook als arrestatieteam optreden.

Al snel blijkt het ook nu de bedoeling dat de SRT de leiding nemen tijdens de huiszoeking. Er wordt verzameld aan het Essotankstation aan de Vogelzanglaan. A. bestelt nog een broodje. “De gouden regel is: eten wanneer je kan.” Lees: het kan goed zijn dat het er de rest van de nacht niet meer van komt. De Oost-Vlaamse speurders geven een briefing van wie en wat er gezocht wordt en een van de teams gaat op verkenning. Even later volgt een telefoontje: “Hebben van bij de buren kunnen controleren, er brandt geen licht en er is niemand thuis.” De onderzoeksrechter wordt gecontacteerd en beslist de huiszoeking niet te laten doorgaan.

20.23u “We controleren echt niet zomaar iemand”

De teams verspreiden zich over Antwerpen, voornamelijk in de buurt van de oude binnenstad, en beginnen te patrouilleren. Een fysieke briefing is er niet, maar via de radiokamer en via een applicatie op tablet en smartphone worden specifieke aandachtspunten verspreid in het korps. Via diezelfde app lopen ook alle meldingen binnen en in de wagen worden ook twee radiofrequenties gevolgd. “Maar vaak vertrekken de teams al als ze via de app zien dat er iemand een mogelijk gevaarlijk incident doorgeeft”, legt Lommaert uit.

Komen er geen oproepen dan rijden ze rondjes. “Op gevoel, ik heb geen vaste routes”, zegt chauffeur N. We rijden van het Zuid via de Scheldekaaien naar het Schipperskwartier. “Daar kijken we uit naar ‘bekende’ figuren en tegen de ochtend naar mogelijke dieven die zatte slachtoffers zoeken. We spreken ze aan, zo irriteren we ze een beetje en gaan ze weg.”

In een zijstraat trekt een auto hard op. N. rijdt erachteraan en zijn collega checkt de nummerplaat. “Niet geseind.” Een voetganger die door het rood oversteekt, spreken ze aan op zijn gedrag. Net als een wildplasser en twee jongemannen die over de rijbaan wandelen. “We moeten er altijd voor zorgen dat we direct onze tussenkomst kunnen afbreken”, legt N. uit. “Boetes beginnen uit te schrijven, doen wij daarom meestal niet, maar er iets van zeggen uiteraard wel.”

Na een oproep van een aanrijding met een fietser op de Turnhoutsebaan – “even kijken of de gemoederen kalm blijven” – belanden we in Borgerhout. “We controleren echt niet zomaar mensen”, reageren ze op de kritiek die lokale jongeren eerder lieten optekenen. “Maar het is wel zo dat wij niet weg gaan. En als iemand een sprintje trekt, pakken we die wel.”

21.15u Het omstreden projectielwapen FN 303

Op Zurenborg is een politiepatrouille ter plaatse bij een melding van een agressieve vrouw. Alles lijkt in eerste instantie rustig, tot plots via de radio bijstand wordt gevraagd omdat de vrouw zich verschanst en met glas gooit. “De collega’s verontschuldigden zich”, klinkt het achteraf. “Maar dat is nergens voor nodig, dit was een typevoorbeeld van een SRT-interventie, ook al was de vrouw al overmeesterd toen wij aankwamen.”

Een van de andere teams heeft ook op de oproep gereageerd, dat geeft ons de kans om een blik te werpen in de koffer van de Audi A6 waarmee ze rondrijden. Daar ligt onder meer de FN 303, het projectielwapen waarmee het SRT in november 2015 het Syrische meisje overmeesterde in een jeugdinstelling. De tiener wilde zichzelf verwonden met een scherf, waarop het SRT een kunststof projectiel afvuurde met het ‘less lethal’-wapen FN 303. Onaanvaardbaar”, oordeelden de oppositie en kinderrechtencommissaris Bruno Vanobbergen.

“Ik was toen van permanentie en kreeg – vaste procedure bij wapengebruik – telefoon over wat er gebeurd was”, aldus A. “De mannen deden het verhaal, het klonk me dat ze perfect gehandeld hadden. Ik startte gewoon de standaardprocedure na wapengebruik.” Enkele dagen later brak de storm los. “Het meisje bleek minderjarig, dat wisten we eerst niet. En dat wisten mijn mannen ook niet toen ze tussenkwamen.”

De politie en het Agentschap Jongerenwelzijn maakten naar aanleiding van het incident nieuwe afspraken rond toekomstige interventies in jeugdinstellingen en het Comité P oordeelde dat de politie juist gehandeld had. “Het overhalen van de trekker van de FN 303 is hetzelfde als met een letaal wapen schieten”, zegt N. “Je moet elk schot evalueren, voor elk schot moet je nadenken.”

23.55u En dan gaat het snel, met 170 km per uur

De nacht kabbelt rustig voort, de blikken op straat worden glaziger, de tred minder strak. “Als het zo rustig is, is het bij elke keer dat de radio kraakt hopen: Dit is het!”

Omdat twaalf uur in de auto zitten al eens vermoeiend kan zijn, zorgen de mannen dat ze voldoende eten en drinken. Rozijnenbrood met kippenwit en stukken fruit worden aangevuld met energiedrank uit een nachtwinkel in de Hoogstraat. We staan naast een tweede team als er een melding binnenkomt. In Wilrijk reageert een vrouw in een badkamer al drie kwartier niet meer op familieleden. Het SRT wordt opgeroepen om de deur te openen, een opdracht die het dagelijks meermaals vervult.

Op de Boomsesteenweg piekt de kilometerteller op 170 km per uur, al laat de rustige en gecontroleerde rijstijl van chauffeur N. laten het niet zo snel lijken. “Er zijn geen vaste chauffeurs bij het SRT, dat zou de dienstregeling te complex maken, we hebben allemaal dezelfde opleiding (Priba plus, red.) gekregen”, vertelt hij. “Maar in de praktijk pakken de betere chauffeurs altijd het stuur. Het team veilig afzetten is de belangrijkste taak van de driver.”

Aangekomen in Wilrijk springt het team uit de auto en pakt het onmiddellijk een ram en een 5.11 type koevoet uit de koffer. En dan, nét op tijd, komt de melding dat de badkamerdeur open is. “Mevrouw was in slaap gevallen.”

01.28u “Ga ergens een pint drinken”

Aan het urinoir op de Scheldekaaien zucht N.: “Ge hebt er echt wel nesaaie nacht uitgekozen.” Weekendnachten zijn volgens de mannen doorgaans levendiger. “Al valt er eigenlijk geen lijn in te trekken.”

Terwijl N. en A. samen met woordvoerder Sven Lommaert de muziek op Radio Nostalgie bespreken, blijft de politieradio in de auto tateren. “Zacht politiewerk, noemen we dat”, zegt Lommaert. We horen een bericht over een verloren gelopen vrouw in Antwerpen-Noord – “we brengen haar naar de Groenplaats” – en een jongeman in een gracht – “vermoedelijk dronken”. Terwijl in Zwijndrecht een vechtpartij uitbreekt in een jeugdhuis, misdraagt een klant zich in het Schipperskwartier. “Hij is op de ramen aan het bonken.” Ter plaatse wordt de man snel tot de orde geroepen. “Als we moeten terugkomen, gaat ge mee hè”, krijgt hij te horen. “Ga beter ergens een pint drinken.”

“Ik denk dat we net op tijd waren”, klinkt het als we terug in de auto zitten. “Zie je die kerels daar? Volgens mij gingen zij hem anders aangepakt hebben.”

02.00u “Rustigste vrijdagnacht ooit”

Aan de Oudaan zit onze rit met het SRT erop. Ook de rest van de nacht zijn er geen grote incidenten, meldt Lommaert achteraf. Dat ik nog maar eens mee moet rijden, want dat het toch wel een heel rustige nacht was – “de rustigste vrijdagnacht ooit” – excuseert N. zich bijna. Omdat er – gelukkig maar – niet elke dag of nacht op zwaarbewapende gangsters of terroristen gejaagd moet worden, doen de teams ook geregeld allerlei andere interventies. “Boeven vangen”, zoals ze het zelf noemen. De communicatiedienst zette dat de afgelopen jaren ook geregeld en graag in de verf. “Maar dan kregen we de kritiek dat teams als wij toch geen fietsdieven moeten vangen. Tja, we kunnen niet 24 op 7 op een parking staan wachten op terroristen, daar zijn we te duur voor hoor”, zegt N.