Volledige Kamer tegen verruiming van Europabrede werkloosheidsuitkering, maar Nederland staat machteloos
Polen en andere arbeidsmigranten kunnen hun Nederlandse werkloosheidsuitkering straks zes maanden ‘meenemen’ naar hun land van herkomst, terwijl dat nu nog drie maanden is. Nederland is daar fel tegen, omdat dit uitkeringstoerisme en -fraude kan uitlokken, maar staat machteloos. Een meerderheid van de EU-lidstaten heeft belang bij de maatregel en wil hem doordrukken.
De Tweede Kamer is in alle staten en vroeg dinsdag unaniem een spoeddebat aan. Het Europese voorstel wordt vandaag namelijk definitief.
Minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken kon weinig anders doen dan de Kamer nog eens uitleggen hoe de Europese democratie werkt. De lidstaten hebben op veel beleidsterreinen geen veto meer. Voor het nemen van besluiten is een meerderheid meestal voldoende. De landen die de stemming verliezen, worden dan gedwongen (Europese) wetgeving in te voeren die ze zelf niet willen. Ditmaal trekt Nederland hoogstwaarschijnlijk aan het kortste eind, schreef Koolmees maandagavond aan de Tweede Kamer.
Het is niet voor het eerst dat Nederland het onderspit delft in Brussel, maar dat zo’n Europees besluit indruist tegen de wens van het voltallige kabinet, een unanieme Tweede Kamer en álle Nederlandse Europarlementariërs, is zeldzaam. Bovendien gaat het om een erg gevoelig dossier.
Journalisten van Nieuwsuur brachten vorig jaar aan het licht dat duizenden Poolse arbeidsmigranten misbruik maken van de hoge Nederlandse werkloosheidsuitkeringen. Zij werken een paar maanden in Nederland, nemen ontslag en gaan dan drie maanden vakantie vieren in Polen met een WW-uitkering. Formeel moeten zij in eigen land actief naar werk zoeken om de Nederlandse uitkering te behouden, maar dat wordt niet of nauwelijks gecontroleerd. In de praktijk gaat vrijwel geen Pool in eigen land aan het werk zolang hij of zij recht heeft op WW. Dat loont niet: de Nederlandse uitkering is twee keer zo hoog als het Poolse minimumloon.
Toename
Het aantal arbeidsmigranten dat gebruikmaakt van ‘export-WW’ (van wie 80 procent uit Polen komt) neemt elk jaar toe: van ongeveer 600 in 2011 tot meer dan 5.000 in 2017. Negen op de tien Polen die hun WW exporteren maakt gebruik van (veelal malafide) tussenpersonen die WW-aanvragen vervalsen.
Dat de EU die exportregeling, en daarmee de fraudeprikkel, wil verruimen, komt Nederland daarom slecht uit. Nederland is met zijn relatief hoge sociale uitkeringen kwetsbaar voor uitkeringstoerisme vanuit minder welvarende landen. Koolmees legde uit dat de meeste EU-landen voordeel hebben bij dat uitkeringstoerisme, omdat zij meer arbeidsemigranten dan -immigranten tellen.
Graat in keel
Koolmees is er heel ongelukkig mee, verklaarde hij. ‘Dit is een graat in mijn keel.’ De Kamer putte zich uit in kreten van ontsteltenis. SP’er Jasper van Dijk: ‘Dit dictaat uit Brussel laat precies zien wat er misgaat in de EU. Dit is gewoon de kat op het spek binden.’ Dennis Wiersma (VVD): ‘Dit tart elk rechtvaardigheidsgevoel en legt de bijl aan de wortel van ons sociale stelsel.’ GroenLinks-woordvoerder Paul Smeulders: ‘Het is zuur voor alle hardwerkende Nederlanders die WW-premie afdragen en erg slecht voor het draagvlak voor de EU.’ 50Plus-spreker Corrie van Brenk: ‘Bij de EU-verkiezingen zal de afrekening komen’.
Een aantal oppositiepartijen (SP, PVV, 50Plus, Forum) vroeg Koolmees de Europese noodremprocedure in te roepen. Daarmee kan een EU-land een meerderheidsbesluit tijdelijk tegenhouden. Koolmees weigerde dat, omdat het volgens hem geen zin heeft. Het betekent slechts uitstel, geen afstel, en zou veel kwaad bloed zetten bij de andere landen. Koolmees en een Kamermeerderheid willen de exportfraude liever bestrijden door de controle en handhaving te verbeteren. Wat in elk geval voorkomen moet worden – daarover waren Koolmees en de Kamer het eens – is dat de WW voor Nederlanders versoberd moet worden om de toestroom van Polen in te dammen.