Achter de schermen van Winterland: schimmige financiën, grensoverschrijdend lobbywerk en een gepeperde factuur voor de Hasselaar

LEES OOK: Hasselts gemeenteraadsvoorzitter Carlo Gysens ontkent dat hij zich verrijkt aan Winterland

LEES OOK: Organisator Winterland reageert op geruchten: “Zijn dupe van bitsige strijd in kermiswereld”

Om het verhaal van Winterland in Hasselt te vertellen, moeten we even over de grens wippen naar Maastricht. Guido Quintens, voorzitter van de Verenigde Handelaren Centrum Hasselt, laat zich inspireren door de sfeer van Nederlandse en Duitse kerstmarkten die busladingen vol dagjestoeristen lokken. Hij vindt dat winkelstad Hasselt ook nood heeft aan “een sfeervolle kerstmarkt in de stijl van Disneyland” en stelt het idee voor aan burgemeester Herman Reynders en Carlo Gysens, schepen van Lokale Economie en Evenementen. Quintens is bijzonder gecharmeerd door de sfeer van Winterland Maastricht en introduceert in Hasselt de Nederlandse ondernemers Maurice Schoenmaeckers en Johan Ropers die met hun Stichting Winterland het evenement in Maastricht organiseren.

Niet alleen het concept van de populaire Maastrichtse kerstmarkt met reuzenrad, ijsbaan en tal van gezellige eet- en drankstandjes, wordt gekopieerd. Ook de minder fraaie kanten van de organisatie krijgen in Hasselt een blauwdruk. Net zoals later in Maastricht zal blijken, wordt Winterland ook in Hasselt een evenement met ondoorzichtige financiën, onderlinge ruzies tussen zaakvoerders en een innige relatie met lokale politici. In Hasselt speelt schepen, en later gemeenteraadsvoorzitter, Carlo Gysens daarin een voorname rol.

Twee maanden voor hij het idee van de grote kerstmarkt op de gemeenteraad verdedigt, richt Carlo Gysens de eenmanszaak Puyca op, gespecialiseerd in markt- en straathandel. Dit bedrijfje krijgt - net zoals Guido Quintens - later een kraam op Winterland. Gratis, beweren verschillende bronnen die dat ook bewijzen met interne documenten. Het standje wordt uitgebaat door de Thaise partner van Carlo Gysens en verkoopt prullaria uit Thailand.

Hesselse Poepjee

Als Gysens op de gemeenteraad van 24 juni 2008 de ontwerpovereenkomst voor Winterland voorstelt, stellen raadsleden Frieda Brepoels (N-VA) en Marianne Verbist (Vlaams Belang) zich vragen bij de lange looptijd van tien jaar. In het verslag van de gemeenteraad zegt Gysens nog dat “wij” gaan investeren in een Hesselse Poepjee, een authentieke Venetiaanse draaimolen met paarden en gondels. Of hij met ‘wij’ de stad Hasselt bedoelt of de organisatie van Winterland, is niet duidelijk. Gysens heeft wat Winterland betreft vaak twee petten op.

De Hesselse Poepjee komt aanvankelijk op de Grote Markt te staan en moet de link vormen met Winterland op het Dusartplein. De draaimolen met afbeeldingen van typisch Hasseltse locaties wordt op 19 november 2008, drie dagen voor de start van de eerste editie van Winterland, ingehuldigd door burgemeester Herman Reynders en schepen Gysens. Toch is het niet de stad Hasselt die de kostprijs van 340.000 euro betaalde, en ook niet de organisatie van Winterland zelf, maar wel een privévennootschap van een van de zaakvoerders. Later zal de Hesselse Poepjee tot verhitte discussies leiden onder de bestuurders omdat niet duidelijk is van wie de draaimolen nu officieel was. Dat gebrek aan financiële transparantie vormt jarenlang de rode draad van Winterland.

Gratis elektriciteit en water

In Maastricht intussen ontstaat vanaf 2006 een conflict tussen Stichting Winterland en wethouder Jean Jacobs. In de Nederlandse krant De Limburger zei die laatste: “Ik kreeg de Winterland-erfenis in mijn schoot geworpen en trof een betalingsrotzooi aan van voorgangers en allerlei rare afspraken tussen het stadhuis en Stichting Winterland.” Jacobs wil komaf maken met de aanslepende betalingsachterstand en vraagt de organisatie om precariorechten te betalen, dat is een bedrag om openbaar domein te mogen innemen. Stichting Winterland weigert dat en vindt ook de elektriciteitsfactuur veel te hoog. In januari 2010 is het totaal aan openstaande vorderingen van de stad Maastricht naar Stichting Winterland opgelopen tot zo’n 320.000 euro. Het vertrouwen is helemaal zoek en in september van 2010 vraagt het stadsbestuur van Maastricht het faillissement van Stichting Winterland aan.

Schoenmaeckers en co hebben in Maastricht hun les geleerd. Ze krijgen het in Hasselt voor mekaar dat de stad voor een periode van 10 jaar de kosten voor elektriciteit en water op zich neemt en instaat voor de afvalophaling en -verwerking. De organisatie moet ook geen huur betalen voor het gebruik van het Dusartplein. Enkele weken na de ondertekening van het contract, vergezelt schepen Gysens de organisatie tijdens een trip naar het Italiaanse bedrijf Bertazzon in Treviso dat de draaimolen zou bouwen.

Op 4 januari 2010 legt Gysens zijn ambt neer als schepen van Lokale Economie en Evenementen. Opvallend is dat hij drie maanden later weer aan tafel zit tijdens een voorbereidende vergadering voor Winterland van dat jaar. Deze keer met de pet op van Organisatie Winterland. “Carlo is onze man in het stadhuis, hij zorgt dat alles geregeld is. Dat is altijd zo geweest”, zeggen meerdere bronnen.

Curator is verbaasd

Inmiddels heeft de Rekenkamer van Maastricht zich ook over het dossier Winterland gebogen. In het eindrapport staat een opmerkelijk besluit: “Stichting Winterland heeft nooit inzage willen geven in de exploitatieresultaten van het evenement, ondanks dat dit een voorwaarde was voor de toekenning van de subsidie.”

Ook het Hasseltse stadsbestuur heeft geen inzage in de financiën van Winterland, maar na schriftelijke vragen van oppositiepartij N-VA komen wel de gedetailleerde kosten aan het licht. Zo betaalde de stad voor de editie van 2016-2017 bijna 165.000 euro, voornamelijk voor het elektriciteits- en waterverbruik van de commerciële kerstmarkt.

Terug naar Maastricht, waar de curator de ene na de andere verrassing aantreft in het faillissement van Stichting Winterland. In de laatste vijf jaar van haar bestaan maakte de stichting bijna 214.000 euro verlies. De curator treft ook twee vrachtwagenopleggers zonder kentekens aan. Herhaaldelijk vraagt hij naar de kentekenbewijzen, maar die zijn niet beschikbaar. Opmerkelijk: de organisatie had wel al voor 18.500 euro standgelden geïnd voor Winterland 2010-2011, terwijl die editie nooit heeft plaatsgevonden. Daarover zegt de curator: “De gelden zijn geïncasseerd op een moment dat het bestuur moest beseffen dat het faillissement onafwendbaar was.” Uiteindelijk kan de curator voor amper 13.000 euro aan materiaal veilen.

Ook in Hasselt zijn er problemen met het rollend materieel van Winterland. De politie heeft begin 2016 een oplegger laten takelen die bij controle niet verzekerd en niet gekeurd bleek te zijn.

Achterdocht

Achter de schermen van Winterland Hasselt groeit de achterdocht tussen de bestuurders. Zaakvoerders worden uit Winterland Hasselt bvba gezet. Daarbij valt één ding op: wie ergens goed in is, wordt na verloop van tijd vervangen. Dat geldt ook voor de standhouders. Exploitanten met een goeddraaiende kraam lopen het risico dat hun plek en activiteit door de organisatie zelf worden ingepalmd. De grootste inkomsten van Winterland Hasselt komen van het Grand Café, de spiegeltent, schaatsbaan en frituur, allemaal uitgebaat door de organisatie. In 2016 brachten deze attracties zo’n 667.000 euro in het laatje. Daarbovenop komen tienduizenden euro’s aan sponsordeals en nog ruim 300.000 euro aan standgelden. Die worden overigens niet consequent op factuur geïnd. Sommige standhouders krijgen op zomerkermissen de vraag om een deel van het standgeld al cash te betalen, iets waarvan niet alle zaakvoerders in het verleden op de hoogte waren en dat tot interne discussies leidde.

Haastwerk

In november 2015 contacteerde de stad Hasselt een advocatenkantoor met de vraag “in hoeverre er onderhandeld zou kunnen worden met één contractspartij, met name de huidige, om een overeenkomst te kunnen afsluiten”. De advocaten antwoorden: “Wij merken dat de lopende overeenkomst een duurtijd van tien jaar heeft. Die zou pas een einde nemen in 2018. Het is ons niet duidelijk waarom de overeenkomst nu reeds zou moeten worden hernieuwd”.

De uitleg luidt dat de organisatie van zo’n evenement veel voorbereiding vergt. Maar er is nog een andere reden waarom de verlenging van de concessie snel moest gebeuren. Vanaf 28 april 2016 gelden er immers nieuwe Europese aanbestedingsregels die overheden verplichten om concessies van dergelijke omvang open te stellen voor bedrijven uit heel Europa. Het advocatenkantoor meldt dat uitdrukkelijk in haar advies aan de stad Hasselt.

Daarop gaat alles in een stroomversnelling, maar veel ruchtbaarheid wordt niet aan de aankondiging gegeven. Heel concreet: op 6 april verschijnt op de homepagina van de website van de stad Hasselt een kort tekstje met de titel ‘Bekendmaking oproep tot mededinging organisatie van een winterevent’. Het bericht is na een week al verdwenen van de homepagina, op 30 mei 2016 is het bericht zelfs online niet meer te vinden.

Op 7 april verschijnt dezelfde oproep tussen de zoekertjes in Het Belang van Limburg. De zaakvoerders van Winterland Hasselt werden hierover op voorhand getipt door Carlo Gysens in een gezamenlijke Messenger-groep. Eén bericht van Gysens wekt op zijn minst de schijn dat het een bewuste keuze was om de aankondiging kleinschalig te doen: “Stap 1 is gezet! College heeft plan voor publicatie goedgekeurd! Slechts 2 publicatie, website stad en belang v limburg”, gevolgd door een blozende smiley. Op 5 april stuurt Gysens opnieuw een berichtje naar de Messenger-groep van de Winterlandorganisatie: “Publicatie nu donderdag! Bvlimburg en website” (zie foto links)

Het zal niet verbazen dat de summiere bekendmaking slechts één kandidaat oplevert: Winterland Hasselt bvba, de huidige organisator van het evenement. Ter vergelijking: voor de concessie van Magisch Maastricht waren er zes kandidaten. Op 30 juni krijgen Schoenmaeckers en co goed nieuws: het stadsbestuur heeft de vergunning aan hen toegekend. Na al dat georkestreerde haastwerk klaagt schepen van Evenementen Gerald Corthouts maanden later in de krant nog over het gebrek aan kandidaten voor de gunning: “We hadden meer inzenders verwacht, maar blijkbaar is de lat door Winterland zo hoog gelegd dat zij alleen de organisatie kunnen voortzetten.”

Juridische veldslagen

De Nederlandse kermisexploitant René Duursma ergert zich mateloos aan de manier waarop de toekenningen gebeuren. Zowel in Maastricht als in Hasselt ziet hij de kans om het populaire winterevenement zelf te organiseren door zijn vingers glippen en hij begint meerdere rechtszaken.

(Lees verder onder de tijdlijn)

Eerst in Nederland, omdat volgens Duursma fouten zijn gemaakt bij de aanbesteding van het evenement Magisch Maastricht, de opvolger van Winterland aldaar. Hij beweert dat de winnaar van de concessie, Stichting Winter Events, een stromanconstructie is van Maurice Schoenmaeckers en zijn collega’s. Die laatsten hadden zelf ook als Winterland Hasselt bvba ingetekend, maar gaven zichzelf weinig kans gezien de schuldenput die ze in het verleden hebben achtergelaten.

De redactie beschikt over bewijzen dat Winterland Hasselt de organisatoren van Magisch Maastricht minstens 27.705 euro hebben betaald, wat toch vreemd is voor concurrenten. Een strategisch document toont ook aan hoe Schoenmaeckers en co de stromanconstructie op poten willen zetten.

Duursma toont de Nederlandse rechter een Whatsapp-gesprek met meer dan duizend berichtjes tussen de organisatoren van Winterland Hasselt en Magisch Maastricht. In die lange lijst bewijzen berichtjes dat ex-minister en oud-burgemeester van Maastricht Gerd Leers lobbywerk verricht voor de kliek van Schoenmaeckers. Enkele voorbeelden: “Gerd zojuist gesproken. Hij gaat ‘duwen’” en “Hij realiseert zich goed dat hij voorzichtig moet zijn om te lobbyen.” De Nederlandse rechter bevestigt dat er vreemde dingen gebeurd zijn, maar wijst erop dat de klacht van Duursma te laat is ingediend. Inmiddels heeft de kermisexploitant ook de stad Hasselt én Winterland Hasselt bvba gedagvaard, omdat de aanbesteding bewust kleinschalig werd gehouden. Die zaak wordt in september gepleit.

Het voorlopige laatste hoofdstuk van Winterland Hasselt speelt zich af in de nacht van 21 op 22 oktober 2017 wanneer een brand een fabriekshal op de Corda Campus volledig in de as legt. Het magazijn was een opslagruimte voor decormateriaal van Winterland. Experten zijn het erover eens: de brand werd aangestoken.