“Hormonen zijn voor ons lichaam zowel boodschappers als werfleiders: ze brengen bepaalde lichaamsprocessen op gang, zoals de vorming van secundaire geslachtskenmerken (borsten, maandstonden en zaadlozing), maar ze coördineren ook de opbouw van organen”, verklaart Chris Dutry, deskundige bij de Gezinsbond. “Hormoonverstorende stoffen zijn gevaarlijk omdat ze zelfs in heel minieme dosissen ingrijpen in deze processen en verhinderen dat hormonen hun werk doen.”

Hormoonverstoorders, synthetische chemicaliën die de werking van je hormonen in de war sturen, zijn dus vooral gevaarlijk voor jonge kinderen, pubers en zwangere vrouwen (en de groeiende foetussen). Maar ook anderen kunnen de gevolgen van de stoffen ondervinden. Zo worden bepaalde hormoonverstoorders gelinkt aan onder meer borst- en teelbalkanker. Toch is er geen reden voor grootschalige paniek. De gevaren van hormoonverstoorders kun je het best zien als een extra risicofactor voor de gezondheid, zoals ongezond eten.

De publicaties met nieuwe inzichten over deze stoffen blijven toenemen. Ook de lijst van de Wereldgezondheidsorganisatie met nu ruim 800 ‘verdachte stoffen’ blijft groeien. Om te waarschuwen voor de gevaren van deze stoffen en om tips te geven om de blootstelling te beperken, lanceerde de Gezinsbond deze website, waar je nog meer tips en informatie vindt.

“In onze moderne maatschappij ontkom je niet aan contact met hormoonverstoorders”, legt toxicoloog Jan Tytgat uit. “Maar je kunt jezelf er wel tegen beschermen. Dergelijke tips kunnen zeker een verschil maken.”

“Je mag de werking van hormonen niet onderschatten. Als dat verstoord wordt kan dat grote gevolgen hebben”, klinkt het nog. “In tegenstelling tot bij andere stoffen kunnen hormoon­verstoorders bovendien al schadelijk zijn in hele lage dosissen.”

Was je nieuwe kleren voordat je ze draagt

Een nieuwe trui, broek of jurk wil je natuurlijk het liefst zo snel mogelijk dragen, maar toch is het beter om pas gekochte kledij eerst te wassen. Tijdens het productieproces krijgen kleren namelijk een cocktail van pesticiden over zich heen, waarschuwt de Gezinsbond. Ook tijdens het kleuren, wassen, verven en bedrukken worden er tal van chemische stoffen gebruikt.

Het maakt daarbij niet uit of de vezels van natuurlijke oorsprong zijn (zoals wol en katoen) of synthetisch geproduceerd worden (zoals polyester, acryl of polymide).

In tegenstelling tot bijvoorbeeld voedselproducten staat er op een kledingstuk geen ‘ingrediëntenlijst’ met gebruikte stoffen. Wetenschappers zijn er echter in geslaagd een aantal van die stoffen te identificeren. Het gaat onder meer om brandvertragers en chemicaliën die stoffen waterdicht, onkreukbaar of vlekbestendig maken. Het zijn middelen die nuttige functies hebben voor je kleding, maar ook (mogelijk) hormoonverstorend zijn.

Die nieuwe broek, trui of jurk gooi je voor het dragen dus beter eerst in de was, om zo ongezonde stoffen weg te spoelen.

Zo kies je veilig speelgoed voor je kind

In Europa gelden al geruime tijd beperkingen op het gebruik ervan, maar toch blijkt speelgoed met hormoonverstoorders nog altijd in onze winkels te liggen. Zo zit in veel plastic speelgoed zogeheten ftalaten, stoffen die gebruikt worden om plastic soepel te maken. Kies daarom beter voor speelgoed uit hout.

Let ook op met geparfumeerd speelgoed en stoffen speelmateriaal. Net als kleding (zie hierboven), wordt die leuke knuffel namelijk bewerkt met allerlei chemische stoffen tijdens het productieproces. Hetzelfde geldt voor de vulling. Ook hier geldt: voordat je een knuffel aan je kind geeft, steek het eerst een keer in de wasmachine.

Wees ook voorzichtig met het doorgeven van oud speelgoed aan je (klein)kinderen. Het bevat mogelijk resten van chemicaliën die tegenwoordig al lang op de zwarte lijst staan. Daarnaast wordt kunststof met de jaren poreus, waardoor kinderen makkelijker met mogelijk gevaarlijke stoffen in contact kunnen komen.

Een (kleine) houvast biedt het CE-kwaliteitsmerk. Dat duidt aan het dat het product voldoet aan de Europese veiligheidsvoorschriften. Let wel: het is geen consumentenkeurmerk en wordt niet uitgegeven door een bevoegde instantie.

Voorkom hormoonverstoorders op je bord

Ook groente en fruit zijn niet veilig voor hormoonverstoorders. Ze zitten namelijk in pesticiden die nog altijd veelvuldig gebruikt worden in de groente- en fruitindustrie. Natuurlijk wordt er op toegezien dat de hoeveelheid van een bepaalde pesticide onder de voorgeschreven norm blijft, maar vaak worden verschillende van deze bestrijdingsmiddelen gebruikt. De gevolgen van het gezamenlijke effect van die pesticiden is minder goed bekend.

Wees gerust, het is helemaal niet nodig om groente en fruit uit je dieet te schrappen. Met wat oplettendheid beperk je de inname van bestrijdingsmiddelen.

Natuurlijk is het belangrijk je groente en fruit goed te wassen. Toch blijft een deel van de pesticiden dan aanwezig. Het is daarom aan te raden om voor biologische varianten van producten te kiezen. Daarop zijn geen chemische bestrijdingsmiddelen gebruikt.

Verder kun je een bewuste keuze maken voor bepaalde groente- en fruitsoorten, terwijl je andere juist mijdt. Aardbeien, spinazie, nectarines, appels, perziken, peren, kersen, druiven, selder, tomaten, paprika’s en aardappelen staan bekend als de dirty dozen, de twaalf voedingswaren die de meeste pesticidenresten bevatten.

Aan de andere kant zijn er de clean fifteen, de groente- en fruitsoorten die juist de minste bestrijdingsmiddelen bevatten. Dat zijn: maïs, avocado, ananas, kool, ui, erwten, papaja, asperge, mango, aubergine, honingmeloen, kiwi, cantaloupemeloen, bloemkool en pompelmoes.

Verder is het beter om je eten zelf te bereiden. Bewerkte en voorverpakte voeding bevat vaak veel bewaarmiddelen en vanuit de plastic verpakking kunnen hormoonverstorende stoffen in het eten terechtkomen. Een glazen verpakking wordt daarom aangeraden.

Wat kan ik nog doen in de keuken tegen hormoonverstoorders?

Ben je bewust van het materiaal waaruit je keukenattributen bestaan. Probeer plastic materialen te vermijden. Denk aan drinkflessen, borden, bestek, maar zeker ook bewaardozen. Zeker niet alle plastic attributen zijn schadelijk, het is voornamelijk opletten voor varianten waaraan bisfenol A (BPA), een gekende hormoonverstoorder die aan borst- en prostaatkanker en hart- en vaatziekten gelinkt word, toegevoegd is.

Helaas is het niet zo eenvoudig om het onderscheid te maken tussen schadelijke en minder schadelijke plasticsoorten. Kies daarom liever voor glazen of roestvrijstalen alternatieven. Te meer als het gaat om een bakje of potje dat je in de microgolfoven gebruikt. En ook nu geldt: voor je een product voor het eerst gebruikt, spoel het af om oppervlakkige restanten van gebruikte chemicaliën tijdens het productieproces zo veel mogelijk te verwijderen.

Pas ook op met pannen met een antiaanbaklaag. Bij hoge temperaturen zou deze teflonlaag toxische stoffen los kunnen laten en zo belangrijke gezondheidsrisico’s met zich mee brengen. Is de laag beschadigd? Gooi de pan dan weg om brokjes teflon in je eten te vermijden. Tegenwoordig zijn er ook pannen met een antikleeflaag van thermolon te krijgen. Dat materiaal is veiliger en duurzamer dan teflon.

Vermijd schadelijke poetsmiddelen

Dat er allerlei chemicaliën in poetsmiddelen zitten, mag geen nieuws heten. Ze bevatten ook (mogelijk) hormoonverstoorders. Gebruik daarom je gezond verstand. Vul je emmer niet voor de helft met poetsmiddel. Volg de instructies op de gebruiksaanwijzing. Draag handschoenen om huidcontact te vermijden. Zeker bij producten met een gevaarsymbool op de verpakking. Het is sowieso raadzaam om te kiezen voor producten zonder dat symbool.

Je blijft ook beter weg van bacteriedodende en desinfecterende producten. Die middelen kunnen gevaarlijke stoffen bevatten, die worden gelinkt aan huidirritaties en kanker. Door goed te poetsen en dus vuil weg te houden, krijgen bacteriën amper de kans om te overleven en heb je dergelijke middelen dus niet nodig. Gebruik ook niet te veel agressieve poetsmiddelen die je naar adem doen happen. Als je ze gebruikt, verlucht je woning dan goed, zodat schadelijke luchtjes snel verdwijnen.