Meer dan 400 miljoen Europeanen gingen stemmen … en ze zijn verdeelder dan ooit
Met meer dan 400 miljoen waren ze, de Europeanen die de voorbije dagen in 28 landen 751 zitjes in het Europees Parlement verdeelden. De opkomst lag net boven de 50 procent. De conclusie? Europa is verdeelder dan ooit tevoren: de sceptici boeken vooral in Oost-Europa winst, maar in oude lidstaten als Duitsland, Nederland en zelfs in het Verenigd Koninkrijk klinkt een pro-Europese reactie.
FRANKRIJK: Wanklank in Parijs
De winnaar: Jordan Bardella, de 23-jarige Parisien en poulain van Marine Le Pen.
De cijfers: In Frankrijk woedde een harde strijd om de 74 Europese zetels. De eurosceptici van het extreemrechtse Rassemblement National van Marine Le Pen scoren finaal iets beter dan het pro-Europese La République En Marche van president Macron, al blijft het verschil in zetels beperkt: 22 stuks voor Le Pen, tegenover 21 voor Macron. “Een eerbare score” volgens de president, een signaal van “de nieuwe krachten op het continent” volgens RN-lijsttrekker Bardella.
De campagne: In Frankrijk ging de campagne maar tussen twee kampen: het Rassemblement National en de beloofde Europese renaissance van Macron. Vooral die laatste voerde opvallend hard campagne. Door zelf op het toneel te verschijnen, maakte Macron er een tweestrijd van in de hoop zo veel mogelijk kiezers te mobiliseren tegen extreemrechts. Dat hij de aandacht zo kon afleiden van het aanhoudende protest van de Gele Hesjes, was mooi meegenomen, maar dat lukte hem schijnbaar niet.
VERENIGD KONINKRIJK: Vernedering voor May
De winnaar: Nigel Farage, who else?
De cijfers: De eurosceptische Farage (Brexit Party) haalt 28 zetels binnen, nog vier meer dan met UKIP bij de vorige verkiezingen, maar de grootste winst is voor de pro-Europese Liberal Democrats, die maar liefst 15 zetels (+14) veroveren. Vooral ten koste van de Conservatieve Partij van ontslagnemend premier Theresa May: de vernedering is met amper 3 zetels, een verlies van 15 (!) zitjes, compleet. Ook het socialistische Labour verliest fors, en strandt op 10 zetels (-8).
De campagne:
Het was in principe de laatste Europese verkiezing waaraan de Britten hebben deelgenomen, en dat straalde af op de campagne. In de eerste plaats omdat er door de vertraagde Brexit plots toch nog gestemd moest worden, maar ook omdat er amper campagne gevoerd werd. Of toch niet door de Conservatieve Partij van May. Farage deed dat wél. In geen tijd verzamelde hij een grote achterban voor zijn idee van een vertrek uit Europa zonder akkoord. Toen hij donderdag zijn stem uitbracht, noemde Farage de Europese verkiezingen al “complete nonsens”. Let wel: zodra de Brexit definitief is, heeft het Verenigd Koninkrijk geen vertegenwoordigers meer in het Europees Parlement. Een deel van de 73 Britse zetels wordt verdeeld over de overgebleven lidstaten, een deel wordt geschrapt.
LEES OOK. Brexit Party wint, Nigel Farage waarschuwt voor zelfde resultaat in nationale verkiezingen
NEDERLAND: De wraak van Timmermans
De winnaar: Frans Timmermans, Spitzenkandidaat voor de S&D, de progressieve fractie van socialisten en democraten.
De cijfers: Nederland heeft 26 zetels in het Europees Parlement. Zes daarvan zijn verrassend voor de PVDA van stuntman Frans Timmermans, drie meer dan bij de vorige Europese verkiezingen en nog eentje meer dan de exitpolls donderdag aangaven. Eurocriticus Thierry Baudet haalt met zijn Forum voor Democratie uit het niets drie zetels, ten koste van de Partij voor de Vrijheid van Geert Wilders (van 4 naar 0). De VVD van premier Rutte wint minder dan verwacht en krijgt er slechts één zetel bij: de liberalen hebben er nu 4.
De campagne: Wat met het Forum voor Democratie? Dat was de inzet in Nederland. Iedereen verwachtte een stevige winst voor het eurokritische FvD en een nederlaag voor de regeringspartijen. Maar dat draaide dus even anders uit. Baudet haalt weliswaar uit het niets drie zetels, maar pikte die bij de gelijkgestemde PVV van Geert Wilders. Lees: een nuloperatie, waardoor de anti-Europese partijen toch de verliezers zijn. Want niet alleen bleef Baudet onder de verwachtingen en kreeg Wilders klappen, ook de linkse eurosceptici verliezen. De PS probeerde op links kiezers te overtuigen met een filmpje dat Timmermans keihard aanpakte, maar dat heeft duidelijk niet gewerkt.
LEES OOK. Partij Geert Wilders verdwijnt uit het Europees Parlement
ITALIË: Orkaan Salvini
De winnaar: Matteo Salvini, vicepremier en leider van de Italiaanse anti-migratiepartij Lega.
De cijfers: De eurosceptische tsunami overspoelt Italië, met de Lega van Salvini als grootste slokop. De frontman van een radicaal-rechts front in Europa verpulvert de tegenstand en wordt met 28 zetels - maar liefst 23 meer dan in 2014 - de grootste partij. Coalitiepartner Vijfsterrenbeweging (14) verliest weliswaar drie zetels, maar zorgt er samen met de Lega en de Mussolini-erfgenamen van Fratelli d’Italia (5 zetels) wel voor dat Italië het grootste contingent EU-critici naar Brussel stuurt.
De campagne: Salvini is niet alleen de Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken, hij ontpopte zich ook tot leider van een radicaal-rechts front in Europa. ‘Il Capitano’ wou de rechts-nationalistische en populistische partijen in Europa verenigen en is daar ver in gegaan. De Italiaanse geheime dienst waarschuwde onlangs in het parlement dat xenofobie en racisme een bedreiging vormen voor de veiligheid in eigen land, maar ook dat kon Salvini niet intomen. Dat het hem kritiek opleverde van zijn coalitiepartners in Italië, nam hij er de voorbije weken met de glimlach bij. Zijn doel is en blijft “de bunker van Brussel” van binnenuit bekampen.
POLEN: De onvermijdelijke conservatief
De winnaar: De oerconservatieve president Jaroslaw Kaczynski
De cijfers: Polen heeft recht op 51 zetels. De oerconservatieve PiS-partij (Recht en Rechtvaardigheid) van president Kaczynski haalde het met 24 zetels (+7) ruim van de Europese Coalitie die tegen hem gevormd werd, en die drie zetels minder haalt. Het liberale Burgerplatform, de drijvende kracht achter dat pro-Europese verbond, doet het met 17 zetels (-2) namelijk merkelijk minder goed dan in 2014.
De campagne: In Polen was de verkiezingscampagne vooral een aanloop naar de parlementsverkiezingen in het najaar en de presidentsverkiezingen in 2020, waarbij uittredend EU-president Donald Tusk zich zal bemoeien. Gevolg: een strijd van één tegen allen. Na de absolute meerderheid die PiS in 2015 haalde, zetten de zes Poolse oppositiepartijen een pro-Europees front op tegen de regeringspartij. Een aanloop naar een verbond dat ook dit najaar nog moet standhouden, al werd ditmaal wel afgesproken dat verkozenen straks elk hun fractie mogen kiezen in het Europees Parlement.
DUITSLAND: De val na Merkel
De winnaar: Ska Keller, de progressieve frontvrouw van de Duitse Groenen
De cijfers: Duitsland heeft recht op 96 zetels in het Europese halfrond. De CDU/CSU van de christendemocratische Spitzenkandidaat Manfred Weber – en Angela Merkel – blijft met 29 stuks de grootste vertegenwoordiger, maar verliest wel: in 2014 haalden ze nog 34 zetels. Coalitiepartner SPD krijgt helemaal een oplawaai: van 27 naar 16 zetels. Winst is er op de linkse en rechtse flanken: Die Grünen van Ska Keller – nog zo’n Spitzenkandidaat, maar dan voor de Europese groenen – springen van 11 naar 21 zetels, en ook het extreemrechtse Alternative für Deutschland van Jörg Meuthen boekt winst: van 7 naar 11 zetels.
De campagne: Angela Merkel hield zich afzijdig in de verkiezingscampagne, en dat bleef niet zonder gevolgen. Hoewel Weber zich profileerde als kandidaat-opvolger van Jean-Claude Juncker, werd de afwezigheid van ‘Mutti Merkel’ gevoeld. De CDU werd immers langs twee kanten bestookt: vanop rechts door het Alternative für Deutschland, dat pleit voor de afschaffing van het Europees Parlement en succes boekt met een pleidooi voor een Dexit als de EU niet hervormd wordt, en vanop links door Die Grünen, voor wie het vluchtelingenbeleid van de EU dan weer te hardvochtig is.
HONGARIJE: De triomf van de zondebok
De winnaar: Viktor Orbán. De Hongaarse premier is niet onbesproken in Europa, maar razend populair in eigen land.
De cijfers: Orbán en zijn rechts-nationalistische Fidesz-partij halen 13 van de 21 Hongaarse zetels binnen, nog twee meer dan in 2014. Tel daar de zetel van het nog radicalere Jobbik bij, en u weet: voor pro-Europese partijen zijn in Hongarije enkel kruimels te verdienen.
De campagne: Zelden lag een premier in de aanloop naar de Europese verkiezingen zo onder vuur bij zijn collega’s als Orbán. Dat hij de campagne persoonlijk maakte door onder meer EU-Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker neer te zetten als gevaarlijk, speelde natuurlijk een grote rol. Toch laat het de Hongaarse premier koud wat zijn collega’s denken, want in eigen land werd hij er alleen maar populairder door. En hij wist Europa ook perfect te gebruiken: binnen Hongarije vergelijkt hij de EU met een buitenlandse bezettingsmacht, maar intussen maakt hij wel netjes gebruik van Europees geld om fors te investeren in het land. In de campagne werd dan ook niet gepleit voor een vertrek van Hongarije uit de Europese Unie. Alleen gebruikt Orbán, die zich voor de verkiezingen nog uitvoerig liet fotograferen met Donald Trump, de EU gewoon heel graag als zondebok.