Terug naar Grenfell: je kijkt naar die zwartgeblakerde toren en je voelt een stomp in je maag

Je kijkt naar die grote, zwartgeblakerde toren en dat voelt als een stomp in de maag. Want je weet dat in het hoge blok zeker eenenzeventig mensen zijn omgekomen. Levend verbrand of gestikt door giftige dampen.

Het doffe zwart van dit karkas steekt schril af tegen de honderden kleurrijke tekeningen die in deze buurt aan muren en hekken hangen. Rondom bomen en palen zijn hartjes en gele linten gewikkeld: het symbool voor vermiste geliefden. Overal tekeningen met ‘Love’ en boodschappen van medeleven en steun.

Those we love / Don’t go away / They walk aside us / Every day / Unseen, unheard / But always loved / Still missed / And very dear

Maar in veel tekeningen en berichten zit ook woede. ‘De moordenaars mogen niet vrijuit gaan.’ ‘Gerechtigheid voor Grenfell, wij eisen de waarheid.’ ‘Het leven kan niet zomaar doorgaan, het leven moet veranderen.’ De boosheid richt zich onder andere tegen oneerbiedige ramptoeristen die het in hun hoofd halen om hier een selfie te nemen: ‘Grenfell is een tragedie, geen toeristische attractie #selfies’.

Die mengeling van liefde, verdriet, kwetsbaarheid en woede is ook merkbaar in de rest van de buurt North-Kensington. Je hoeft hier niet lang rond te lopen om mensen te ontmoeten die getuige waren van de ramp van 14 juni. Of bewoners die geliefden verloren en ook overlevenden die zelf in het inferno gezeten hebben en op tijd konden ontsnappen.

Antonio Roncolato behoort tot die laatsten en eigenlijk is het een mirakel dat hij nog leeft. Hij zat meer dan vijf uur in het brandende gebouw, omsingeld door de vlammen en de giftige rook. Twee brandweermannen zouden hem uiteindelijk redden.

Roncolato is de vriendelijkheid zelve. Een Italiaan uit Padua die sinds 1990 in de Grenfell-toren woonde, op de tiende verdieping; samen met zijn zoon Christopher en zijn vrouw van wie hij enkele jaren geleden scheidde. En nu woont hij tijdelijk op een kamer in een mastodonthotel, zijn zoon betrekt de hotelkamer naast de zijne. Ondanks de belofte van premier Theresa May dat de overlevenden binnen de drie weken na de ramp een nieuwe woonst zouden krijgen, werd slechts voor een tiental van de 203 getroffen gezinnen een permanente oplossing gevonden.

Roncolato toont me een foto van wat tot voor een half jaar zijn appartement was: een ruime woonkamer met mooi uitzicht op Londen. De volgende foto op zijn smartphone is een beeld van de Grenfell in lichterlaaie. “Dit is de foto die Christopher me die nacht stuurde. Hij kwam van zijn werk toen de brand nog niet zo lang uitgebroken was. Rond half twee belde hij me wakker: ‘Papa, er is een grote brand. Je moet zo snel mogelijk naar buiten.’

De zachte stem verdwijnt. Roncolato legt uit waarom de brand zo snel kon uitbreiden. Tijdens recente renovatie- en verfraaiingswerkzaamheden hadden de aannemers voor een goedkope, maar licht ontvlambare gevelbekleding gekozen: een combinatie van aluminium en polyethyleen. In de voorschriften van de fabrikant stond dat dit materiaal enkel voor gebouwen lager dan 10 meter gebruikt kon worden. In 2009 had dit product trouwens al voor een Londense tragedie gezorgd: in de Lakanal House-brand waren een baby, twee kinderen en drie volwassenen om het leven gekomen omdat de brand zich via de buitenbekleding snel had verspreid.

Roncolato: “Vraag me niet waarom de aannemers en de sociale-huisvestingsmaatschappij voor licht ontvlambaar materiaal kozen dat uiteindelijk maar twee pond per vierkante meter goedkoper was dan de veilige optie. Er wordt gezegd dat ze de looks van de Grenfell voor zo weinig mogelijk geld met blinkend aluminium wilden pimpen om de omwonenden van de miljonairswijk Kensington-Chelsea een fraaier uitzicht te verschaffen. Dat zou weleens kunnen kloppen.”  

Hierdoor kon een brandje met een koelkast op de vierde verdieping razendsnel langs de buitengevel naar boven klimmen. “Ze hadden ons in een licht ontvlambare cadeauverpakking gewikkeld.”

Duikbrilletje

Hoe Roncolato levend uit deze brandende fakkel geraakte, is bijna niet te geloven. “Naar buiten vluchten kon niet: te veel rook en hitte. Christopher belde me regelmatig op en gaf zijn telefoon dan telkens door aan een brandweerman. Die vertelde me dat ze met hun spuiten nog wel een tijdje konden verhinderen dat de vlammen naar mijn appartement zouden overslaan. ‘Maar je moet je wel klaarmaken voor evacuatie’, zei de brandweerman.”

`Roncolato vertelt hoe hij overschakelde op een bijna instinctmatige overlevingsmodus. “Ik keek naar mijn schoenen, en zag dat ik mijn mocassins droeg. ‘Dat gaat niet Antonio’, zei ik tegen mezelf, ‘je hebt stevige schoenen met veters nodig om te rennen.’ Ik veranderde van schoenen. En ik at ook nog snel een bord cornflakes. ‘Je hebt energie nodig. Voor straks, als je moet rennen.’ Ik bedekte mijn hoofd en mijn gezicht met een natte handdoek en in een lade van mijn zoon vond ik ook nog zo’n duikbrilletje. ‘Hiermee kun je de rook uit je ogen houden.’ Ik wist dat ik maar één kans zou krijgen om mijn leven te redden. Een plan B was er niet. Ik praatte mezelf moed in. ‘Alles wat je doet, moet juist zijn. Ze gaan jou niet krijgen, Antonio. Niet vandaag. Het is nog veel te vroeg!’”

Ultieme noodkreet

Het zou nog enkele uren duren vooraleer Roncolato gered werd. “Pas om twintig over zes bonkten ze op mijn deur. Twee brandweermannen. Gesandwicht en beschermd tussen die twee ben ik via de trap naar beneden gelopen. Enkele minuten later was ik in veiligheid en zat ik met een deken en een fles water naast een ambulance. Ik besefte het amper. Ongelofelijk dat er tussen dood en leven maar enkele minuten verschil staan.”

De Italiaan vertelt over de mensen die die nacht minder geluk hadden. Hij heeft het over een gezin van vijf op de 21ste verdieping. “Ze zijn allemaal levend verbrand. Of misschien zijn ze eerst gestikt. Maar wat een verschrikkelijke dood. Als ouder beseffen dat je je kinderen niet meer kunt beschermen tegen de vlammen. Ik worstel nog steeds met extreem gemengde gevoelens. Ik leef nog en dat is een groot geluk. Maar al die anderen die het niet gehaald hebben! Die kinderen die ik nog voetbal heb zien spelen. Die buren met wie ik af en toe een babbeltje deed. Grenfell slokte ze allemaal op.”

Hij wordt opnieuw boos en herinnert aan de vele waarschuwingen die de bewoners van de Grenfell-toren aan de huisvestingsmaatschappij stuurden over de gevaarlijke aftakeling van het gebouw. Al in 2013 klaagde de Grenfell Action Group bij de sociaal-huismaatschappij, de Kensington and Chelsea Tenant Management Organisation (KCTMO), over onbruikbare brandblusapparaten, gevaarlijke stroomstoten die apparaten deden ontploffen, vervalste inspectieverslagen, gebrekkige noodverlichting, de opstapeling van afval langs de enige noodtrap en het feit dat er bij de renovatie uit kostenbesparing geen brand­sproeiers waren geïnstalleerd.

(lees verder onder de foto)

In november 2016 lanceerden de bewoners een ultieme noodkreet die sinds de tragedie bijzonder pijnlijk klinkt. “Het is een angstaanjagende gedachte dat enkel een catastrofe de dwaasheid en incompetentie van de KCTMO zal bewijzen. Pas op die manier zal er een einde komen aan de gevaarlijke leefomstandigheden voor de flatbewoners en de verwaarlozing van de gezondheids- en veiligheidswetgeving. Bovendien is de samenzwering van het lokale bestuur een recept voor een enorme ramp.”

Dit is ook de reden waarom niemand in North-Kensington over de Grenfell-disaster, maar over de Grenfell-atrocity spreekt. Volgens de wijkbewoners was het geen ramp, maar moord door nalatigheid.

De woede en de verontwaardiging leidden tot het ontstaan van een aantal actiegroepen die al enkele maanden volop juridische expertise en bewijzen aan het verzamelen zijn om de hoofdverantwoordelijken voor de brand in de gevangenis te krijgen.

Justice4Grenfell is zo’n burgerorganisatie en ze wordt getrokken door lerares Moyra Samuels en verpleegster Judy Bolton die zelf drie vrienden in de brand verloor. “Zou je hun namen in uw artikel willen vermelden? De moeder heette Mary Mendy en haar dochter heette Kadijha Saye. Ze waren vrienden van me. En dan was er ook nog mijn oom: uncle Moses.”

Beide dames zijn bijzonder scherp voor de KCTMO en voor de bestuursleden van Royal Borough of Kensington and Chelsea die volgens hen vooral de belangen dienen van de welgestelde buurtbewoners en geobsedeerd zijn door de winsten die ze kunnen maken door sociale woningen door te verkopen aan superrijke eigenaars. “Ze laten sociale woningen als de Grenfell aftakelen omdat elke vierkante meter in Kensington en Chelsea goud waard is. Dit is sinds enkele jaren de wijk van miljonairs als Roman Abramovitsj, weet u wel. Normale mensen zijn hier niet meer welkom, zelfs de middenklasse wordt door de astronomische huizenprijzen en de onbetaalbare winkels uit de wijk gedreven.”

Samuels en Bolton hebben het over een supersonische gentrificatie. “Ooit was dit een bruisende, multiculturele buurt. Met veel Afro-Carribeans. Maar onze kinderen moeten allemaal uitwijken naar de buitenwijken van Londen. De miljonairs rukken op. En onze lokale politici? Ach, onze politici! Die luisteren alleen nog maar naar vastgoedontwikkelaars. Zij willen een toekomst waarbij leraars, verpleegsters, garagisten, winkelverkopers en schoonmaakpersoneel vanuit de verre buitenwijken naar het ‘propere, beschaafde, welstellende’ stadscentrum komen om de rijken te bedienen. Terug naar de 19de eeuw. Het cynisme regeert, het menselijke verdwijnt.”

Ook Daniel Renwick hanteert de taal van de Grenfell-burgerbeweging. Renwick maakte een documentaire over de ramp: Failed by the State, the struggle in the shadow of Grenfell. Hij geldt als de lokale onderzoeksjournalist en wordt door de buurtbewoners op handen gedragen. Renwick onthulde onder andere dat bestuurders van de sociale-woningmaatschappij onder een hoedje speelden met vastgoedmakelaars die zich specialiseerden in het doorverkopen van publieke gebouwen en sociale woningen aan privé-eigenaars.

Met de gordijnen open

We stappen met Renwick naar het gemeentehuis van Kensington en Chelsea waar een protestmanifestatie plaatsvindt. Het gemeentehuis ligt aan de andere kant van Notting Hill. “Let’s go up the hill”, zegt Renwick, en hij zegt dat met een vastberadenheid die het gevoel geeft alsof we op weg zijn naar een veldslag.

Terwijl we langs de sjieke, fris geschilderde Victoriaanse huizen van deze wijk stappen, kan hij zijn gevloek niet onderdrukken. Zeker de huizen waarvan de eigenaars hun gordijnen openlieten zodat alle voorbijgangers hun schilderijen en design-uchters kunnen zien, stoten Renwick voor de borst. “Onbetamelijk. Zo open en bloot je rijkdom etaleren.” En wanneer we een etalage van een vastgoedkantoor passeren, levert hij

 volop commentaar. “Huizen die 1 tot 3 miljoen pond kosten! (een pond is ca. 1,13 euro waard, red.) En kijk, een tweekamer-appartement waarvoor je 2.000 pond per week betaalt. Per week, hè!”

In die zin is de wandeling van North naar South Kensington wel confronterend. Op amper vijf kilometer gaat het gemiddeld inkomen van de wijkbewoners tien keer naar omhoog. De gemiddelde levensduurte stijgt van 72 naar 84 jaar. Ook de kinderarmoede verschilt extreem: rondom de Grenfell-toren leeft 58 procent van de kinderen in ellende, enkele kilometers hogerop is dat 8 procent.

Als een boef behandeld

De betoging op het voorplein van het stadhuis is een mengeling van buurtbewoners, Labour-parlementsleden, middenveldmensen, burgeractivisten en radicaal linkse militanten.

Renwick is een van de gasten die de micro aangeboden krijgt. Hij zegt dat de strijd om Grenfell nog maar net begonnen is en dat de wijkbewoners hun lot niet langer in handen willen geven van incompetente bestuurders en de dictatuur van de vastgoedmakelaars. Hij kondigt aan dat lokale organisaties bindende wijkcontracten aan het voorbereiden zijn voor de inrichting van speelpleinen, publieke ruimte, openbare scholen en sociale woningen. Toekomstige politici die zulke contracten niet willen ondertekenen, zullen weggestemd worden. “En met de schuldigen van Grenfell willen we al helemaal niet meer samenwerken. Die zullen we juridisch vervolgen. Er is een tijdperk voor en een tijdperk na Grenfell. De overheid heeft onze mensen gedood, en wij zullen ervoor zorgen dat die doden nooit vergeten worden: al kost het ons een strijd van vijftien jaar. Jullie zullen Grenfell nooit kunnen uitwissen. Grenfell gaat nooit meer weg.”

Daniel wordt geflankeerd door zijn boezemvriend Ishmael Francis-Murray, die zelf te verlegen is om het hoge woord te voeren. Later in de avond zal hij ons vertellen dat hij in de Grenfell-toren geboren is er tot zijn 25ste woonde. In de brand verloor hij talloze jeugdvrienden. Hij zegt dat hij koste wat kost de waarheid over de ramp te weten wil komen en dat hij daarom regelmatig het gemeentehuis binnenstapt om de bestuurders te vragen wat er nu precies met de toren is gebeurd en hoever het gerechtelijk onderzoek precies gevorderd is. “Ik blijf altijd beleefd en roep nooit. Maar toch behandelen ze mij als een boef en gooien ze mij het gemeentehuis uit. Vreemd, want ik ben hier niet de crimineel. Zij zijn de criminelen!”

Ishmael Francis-Murray is zo iemand die met weinig woorden naar de essentie gaat. “Pas op de dag dat er gerechtigheid komt voor de slachtoffers, zullen wij weer kunnen ademen. De verantwoordelijken moeten voor het gerecht komen en daarna naar de gevangenis gestuurd worden. Wij zullen daarvoor ijveren. Vreedzaam: via het gerecht, via protesten en via de politiek. Maar gerechtigheid zal er komen. Dat vertel ik ook aan de vele jongeren van North Kensington die woest zijn en bereid zijn om de boel kort en klein te slaan. Blijf rustig, zeg ik hen voortdurend. Hold on. Hold on. Geweld en plunderingen zullen ons niets opleveren. Gerechtigheid zal er komen.”