Onze zeeën en oceanen zitten nu al vol plastic en elk jaar komt er nog eens tot 12 miljoen ton plastic bij. Het komt vooral via de rivieren in zee terecht. Boosdoeners zijn plastic verpakkingen, zakjes, visnetten, maar ook kleine plasticdeeltjes die in tandpasta, zeep of cosmetica zitten en vezels van onze synthetische kleren. En hét probleem is dat plastic niet of nauwelijks afbreekt. 'We kunnen dus alleen maar vermijden dat het in het water terechtkomt', zegt professor Colin Janssen (UGent). Hij hielp samen met een aantal andere wetenschappers mee aan het actieplan van Philippe De Backer. Want volgens de professor is het 5 voor 12 en is het hoogtijd om in te grijpen. 'Het is een tikkende tijdbom, maar we weten niet wanneer die gaat ontploffen. Het heeft gevolgen voor het ecosysteem én op lange termijn ook voor onze gezondheid. Ik ben hier zeer bezorgd over', zegt hij.

De vervuiling doodt per jaar niet alleen anderhalf miljoen dieren, die verstrikt raken of stikken. Aangezien plastic afbreekt tot zeer kleine deeltjes, zitten zeevruchten en vissen er ook vol van. Vooral door het eten van zeevruchten komen dan ook in ons lichaam terecht. Voor wie graag mosselen, garnalen of oesters lust, gaat het zelfs om 11.000 deeltjes per jaar. Alleen is het effect daarvan op onze gezondheid nog niet bekend.

Boodschap van zowel Janssen als staatssecretaris De Backer is dat iedereen dringend een knop moet omdraaien. 'Onze Noordzee mag geen soep van plastic worden', zegt het liberale regeringslid. Hij maakte als eerste verantwoordelijke beleidsmaker een actieplan op dat alle niveaus - steden en gemeenten, Vlaanderen, federaal - samenzet en reeks maatregelen voorziet (zie hiernaast).

Plastic zakjes en verpakkingen mijden

Aangezien 95 procent van al het afval in zee plastic is, moet daar vooral werk van worden gemaakt. Alleen al plastic zakjes en verpakkingen aanpakken, zou volgen Janssen al een grote stap vooruit beteken. 'Dingen die we vaak maar 10 minuten in onze handen hebben, maar die vermijdbaar zijn en elk jaar miljoenen ton afval genereren. Ook de microplastic in cosmetica of zeep valt perfect te vervangen. Stop er dus mee'. De Vlaamse regering werkt al een tijdje aan een verbod op plastic zakjes, maar is het er onderling nog altijd niet over eens. 'We moeten dringend nadenken over het eenmalig gebruik van plastic', zegt ook Philippe De Backer.

Nog een opvallende vaststelling van Colin Janssen: onze waterzuiveringsinstallaties moeten ons water zuiveren, maar de kleine plasticdeeltjes worden er maar voor de helft uitgehaald. Resultaat is dat de 5.000 microplasticdeeltjes die u en ik dagelijks het milieu insturen - alleen al door te douchen verdwijnen er zo’n 2.000 door onze afvoer - maar voor de helft worden tegengehouden. Geen wonder dus dat in de zeeën ook tot 4.000 meter diep plastic wordt gevonden.