Drie expo’s herdenken Hugo Claus

Het epicentrum van het Claus-herdenkingsjaar bevindt zich komend jaar wellicht in het Antwerpse Letterenhuis. Niet voor niets bewaart deze instelling het Claus-archief en heeft ze langdurige bruiklenen in bezit. Het Letterenhuis stelde Hilde van Mieghem aan als curator. De regisseur en actrice mocht vrijuit snuisteren in het omvangrijke materiaal. 

Voor Hugo Claus. Achter de maskers neemt ze de bezoeker mee door leven en oeuvre van Claus - “van de vroegste verzen van de zestienjarige Hugo C. van Astene tot de allerlaatste, onvoltooide geschriften.” De verschillende fases van het schrijfproces worden getoond, met volledige manuscripten van De verwondering, De Oostakkerse gedichten en Schola Nostra. Realiteit en fictie zullen met elkaar worden geconfronteerd via dagboekaantekeningen en met scènes uit onder meer Het jaar van de kreeft.

Hoofdthema’s van de tentoonstelling zijn Oorlog & Liefde. De Tweede Wereldoorlog doordrenkt immers het oeuvre van Claus, en niet enkel zijn mangum opus Het verdriet van België. Daarnaast is er de grote invloed van vrouwen en liefde, aldus van Mieghem, die ooit in de Claus-film Vrijdag acteerde.

Van Mieghem koos voor een chronologische onderverdeling. In de jeugdjaren (1929-1949) zoekt de schrijver zijn identiteit en legt hij zijn thema’s vast. Met zijn eerste vrouw Elly Overzier beleeft Claus ‘de jaren van verwondering’ (1949-1969), waarin hij als schrijver tot bloei komt. In het derde deel (1969-1980) verwerkt Claus twee minder gelukkige liefdes, om het vierde deel (1980-2008) in te zetten met Het verdriet van België. Hij verhuist naar Antwerpen en trekt zich met zijn tweede vrouw Veerle de Wit een tijdlang terug in de Provence. Een caleidoscoop van foto’s zullen de publieke figuur en de privé-persoon laten zien, uitvergrote tekstfragmenten tonen de taalkunstenaar. De expo in Het Letterenhuis opent op 17 maart en loopt tot 1 juli 2018.

Maar daar blijft het niet bij. Ook Bozar pakt uit met een grootscheepse Claus-expo die enigszins in hetzelfde vaarwater zit. Daar krijgt vriend en Claus-kenner Marc Didden carte blanche voor Con amore. Het wordt “een hoogst persoonlijke tentoonstelling, niet óver Claus, maar vóór Claus.” Didden, die ooit meespeelde in de Claus-film Het sacrament, werkt met archiefbeelden, foto’s, tekstfragmenten en kunstwerken van onder meer Karel Appel, Roger Raveel en James Ensor. Ook hedendaagse kunstenaars als Michaël Borremans, Thierry De Cordier en Sam Dillemans krijgen een plek.

Dat Bozar Claus een bijzondere plek gunt, is niet verwonderlijk. Er is de nauwe band tussen Claus en het Paleis voor Schone kunsten, waar hij eerst tentoonstelde in 1959, deelnam aan het legendarische Poëzie in het Paleis in 1966 en een protestavond tegen censuur leidde in mei ‘68. Con amore opent al eind februari.

En nog tijdens het Claus-jaar 2018 nodigt het Antwerpse Maurice Verbaet Center kunstenaar en schrijver Pjeroo Roobjee uit - ooit een goede vriend van Claus. Hij mag een selectie maken uit het plastische en schildersoeuvre van Claus. De auteur beschouwde schilderen als “een van de manieren om de lasten van het schrijverschap te ontvluchten.” Schilderen gaf voor hem “meer voldoening met minder middelen.” 

Het hele jaar zijn er bovendien lezingen, filmprogramma’s, heruitgaven en nieuwe publicaties rond Vlaanderens grootste auteur voorzien.