Direct naar artikelinhoud
Onderwijs

Meer Engels op de universiteit? Dat gaat in Vlaanderen niet zomaar

Meer Engels op de universiteit? Dat gaat in Vlaanderen niet zomaar
Beeld BELGA

Op Nederlandse universiteiten ligt het Engels onder vuur, in Vlaanderen juist het Nederlands. Hier willen universiteiten méér taalvrijheid. Dat valt niet mee op een plek waar het Nederlands zwaar is bevochten.

Voor de ingang van de faculteit ingenieurswetenschappen van de KU Leuven staat eerstejaarsstudent Justin Vandevelde (20) geanimeerd in het Engels te kletsen met een buitenlandse medestudent. Het is half twaalf 's ochtends en Vandevelde en zijn studiegenoot staan in de rij voor een diepvrieshamburger op een wit kadetje, die de facultaire studentenvereniging Industria verkoopt voor anderhalve euro.

Vandevelde volgt de Engelstalige bacheloropleiding engineering technology omdat hij later in Australië wil werken, vertelt hij. "Australië is heel streng in het geven van werkvisa, maar met dit diploma zou ik daar gemakkelijk werk moeten vinden." Bovendien vindt hij het leuk, zo'n klas met studiegenoten uit Turkije, Portugal, Oostenrijk én België. "Met alleen Vlamingen is het een beetje saai."

Met ongeveer 30 procent buitenlandse studenten is de technische faculteit de meest internationale van de Leuvense universiteit. Niettemin is het Engelstalige aanbod beperkt: de faculteit biedt maar één bachelorprogramma in het Engels aan. Masteropleidingen kunnen wel vrijwel allemaal in zowel Nederlands als Engels worden gevolgd.

We hebben bovengemiddeld veel goede Vlaamse professoren met veel betrokkenheid en commitment
Luc Sels, rector KU Leuven

Matig tevreden

De Vlaamse universiteiten zijn - anders dan in Nederland - gebonden aan strenge taalwetten die het Nederlands als academische taal beschermen. Universiteiten mogen maximaal 6 procent Engelstalige bachelors aanbieden. Voor masters ligt dat percentage op 35 procent. Bovendien moet van iedere Engelstalige opleiding ook een Nederlandse variant bestaan op één van de vijf Vlaamse universiteiten. 

Daarnaast zijn er quota voor Engelstalige keuzevakken in de Nederlandstalige opleidingen: maximaal dertig van de 180 studiepunten in de bachelor en de helft van de vakken in de master.

Rector van de KU Leuven Luc Sels.Beeld Diego Franssens

De Leuvense universiteit telt om die reden maar vier Engelstalige bacheloropleidingen, op een totaal van 78. Zo'n 5 procent. Rector Luc Sels is daar maar matig tevreden over. Volgens hem is een soepelere taalwetgeving nodig om buitenlands toptalent te kunnen werven: studenten, maar ook docenten en onderzoekers. "Door de taaleisen kunnen we niet altijd de beste wetenschappers hierheen halen." Hoogleraren moeten in Vlaanderen binnen vijf jaar vloeiend Nederlands (B2-niveau) spreken.

Hoge instapeisen voor nieuwkomers of niet, Leuven scoort hoog in internationale wetenschappelijke ranglijsten. Beter dan veel Nederlandse universiteiten. "Leuven is op veel vlakken een klein mirakel", zegt Sels. "We hebben bovengemiddeld veel goede Vlaamse professoren met veel betrokkenheid en commitment."

'Door de taaleisen kunnen we niet altijd de beste wetenschappers hierheen halen'
Luc Sels, rector KU Leuven

Aan de slag bij multinationals

Maar die ranglijsten zijn, meent hij, een reflectie van het verleden. Wil de universiteit die goede internationale positie vasthouden, dan is meer taalvrijheid nodig, zegt Sels, die ook ondervoorzitter is van het overlegorgaan van de Vlaamse universiteiten. "Anders missen we de boot." Andere Europese universiteiten breiden immers internationaal uit, maar die vrijheid is er in Vlaanderen niet.

Nog zoiets, zegt Sels: de Vlaamse overheid wil graag dat 30 procent van de studenten op uitwisseling gaat naar een Europese universiteit. "Dan moeten wij op onze beurt wel in staat zijn om buitenlandse uitwisselingsstudenten te ontvangen. Dat betekent dat we een substantieel aantal Engelstalige vakken moeten kunnen bieden."

Bovendien profiteren Vlaamse studenten van de culturele uitwisseling in zo'n internationale groep, zegt Sels, die negen jaar decaan was van de faculteit economie. "De meerderheid van de studenten kiest daar al voor een Engelstalige opleiding. Zij beseffen dat ze in een geglobaliseerde wereld aan de slag moeten bij multinationals."

Taalstrijd

De Vlaamse Onderwijsraad steunt de Vlaamse universiteiten in hun streven naar meer Engelstalig onderwijs. Dat adviesorgaan van de Vlaamse overheid pleitte begin vorig jaar voor het afschaffen van de taalquota in het universitair onderwijs. Niet om de status van het Nederlands als onderwijstaal te ondermijnen, maar om studenten beter te kunnen voorbereiden 'op een rol in de internationale kennismaatschappij' en om de 'internationale aantrekkingskracht van het Vlaamse hoger onderwijs te stimuleren'.

In de politiek is daarvoor echter weinig animo. Vlaams minister van onderwijs Hilde Crevits stelt desgevraagd dat de taalregeling universiteiten voldoende ruimte biedt om hun Engelstalige aanbod uit te breiden. "Van de bacheloropleidingen is 3,11 procent anderstalig (tegenover een maximum van 6 procent), bij de masteropleidingen is dat 23,63 procent (tegenover een maximum van 35 procent)." Verdere verengelsing hoeft wat haar betreft niet, "onder meer vanuit democratisch oogpunt".

'Wij vinden dat buitenlandse studenten en docenten moeten participeren in het culturele en maatschappelijke weefsel'
Benjamin Biebuyck, hoogleraar Duits, Universiteit Gent

Die sterke positie van het Nederlands in Vlaanderen en de gevoeligheid rond taal is historisch verklaarbaar. Vlaanderen heeft een lange taalstrijd achter de rug waarin het vocht voor de positie van het Nederlands en de emancipatie van de Vlaming. Pas sinds 1930 is de Universiteit Gent een Nederlandstalige universiteit. Leuven is dat nog korter.

Grote gehechtheid

"De vernederlandsing van de universiteit was een emancipatiestrijd", zegt Benjamin Biebuyck, hoogleraar Duits en lid van de raad van bestuur van de Universiteit Gent. "De bedoeling was dat mensen zich in hun eigen taal academisch konden vormen. Door die strijd is er in Vlaanderen een grotere gehechtheid aan het Nederlands als wetenschappelijke taal."

En er speelt nog iets anders mee, zegt Biebuyck. "Wij vinden dat buitenlandse studenten en docenten moeten participeren in het culturele en maatschappelijke weefsel als zij hier studeren of werken. Dan is een minimum beheersing van het Nederlands een vereiste."

De gehechtheid aan de Nederlandse taal blijkt ook onder studenten te leven. Want in weerwil van de ambities van rector Sels, kiest de overgrote meerderheid van de studenten ingenieurswetenschappen voor het Nederlands. In de rij voor de hamburgers erkent eerstejaars Justin Vandevelde dat hij een uitzondering is met zijn keuze voor de Engelstalige bachelor.

Waarom? "Een Nederlandstalig ingenieursdiploma staat hoger aangeschreven dan een internationaal diploma", zegt derdejaars Rob Matthys. Het niveau is er hoger, meent hij. "Ik heb een paar keuzevakken in het Engels gevolgd omdat dat beter in mijn rooster paste. Daar zaten ook internationale studenten die er minder van bakten, maar het wel haalden." 

En buitenlandse docenten spreken soms Engels met een sterk accent of beheersen de taal niet goed genoeg, zegt hij. "Dan krijg je tijdens een college in het Nederlands noch in het Engels een goed antwoord op je vraag."

Matthys is niet tegen Engelse vakken, maar een volledig Engelstalige studie is nergens voor nodig. "Belgen spreken genoeg Engels om in het buitenland te gaan werken."

'De overstap van middelbare school naar universiteit ís al groot en spannend en moeilijk'
Cedric Benoit, derdejaarsstudent

Gemakzucht

Studentenvertegenwoordiger en derdejaars Cedric Benoit ziet nog een reden: "De overstap van middelbare school naar universiteit is al groot en spannend en moeilijk. Dan is een studie die helemaal in het Engels is een extra barrière." Dat verandert als je eenmaal studeert, zegt hij. De meeste handboeken en vakliteratuur zijn in het Engels.

Dat Vlaamse studenten ook voor een Nederlandstalige master kiezen – al dan niet met Engelstalige keuzevakken – verklaart Benoit door gemakzucht. "Ik ga zelf ook de Nederlandstalige master doen met Engelse keuzevakken. Niet omdat ik denk dat de Nederlandse opleiding beter is, maar omdat de taalbarrière lager is."

Op dat punt krijgt hij bijval van Rob Hartsuiker, hoogleraar experimentele psychologie aan de Universiteit Gent. Hartsuiker onderzoekt de invloed van het gebruik van Engels op de leerresultaten van Vlaamse studenten. "Het verwerken van informatie in een tweede taal kost 20 procent meer tijd." En dat niet alleen. "Bij stof met een hoge moeilijkheidsgraad en als studenten stof zelf moeten reproduceren is gebruik van het Engels nadelig voor de resultaten. En op de universiteit gaat het per definitie om ingewikkelde stof."

Nederland niet achterna

Je moet afwegen wat je met een vak wilt bereiken, zegt hij. Concreet: naarmate studenten meer kennis van het Engels en van hun vakgebied verwerven, kan meer Engels in de opleiding nuttig zijn. In de masterfase bijvoorbeeld.

Hartsuiker is daar niet tegen. Sterker nog, hij zou graag zien dat zijn masteropleiding experimentele psychologie Engelstalig wordt. "Deze master is gericht op de wetenschap, en in dit vakgebied is de voertaal Engels. Toch moet de helft van de vakken in het Nederlands gegeven worden. Voor studenten die willen promoveren zou het nuttiger zijn om het helemaal in het Engels te doen." Bij iets als klinische psychologie ligt dat anders, zegt hij. "Voor die afgestudeerden is het vooral van belang is dat zij het Nederlands en eventueel het Frans beheersen zodat zij goede gesprekken met hun cliënten kunnen voeren."

Consensus over soepeler taalquota is er voorlopig niet. Waarover men het wel eens lijkt, is dat men Nederland niet achterna wil, zegt Jo Tollebeek, hoogleraar geschiedenis en Letterendecaan in Leuven. Aan Nederlandse universiteiten is ongeveer één op de vijf bacheloropleidingen en één op de drie masters Engelstalig. 

Consensus over soepeler taalquota is er voorlopig niet. Waarover men het wel eens lijkt, is dat men Nederland niet achterna wil

In hoop de verengelsing te stoppen, daagde de vereniging Beter Onderwijs Nederland (BON) vorige week twee universiteiten en de Onderwijsinspectie voor de rechter. Volgens BON overtreden de universiteiten en de inspectie de wet omdat zij het Nederlands niet beschermen.

Luchthavens

"Het gevaar is dat universiteiten door eenzijdig voor het Engels te kiezen een soort internationale luchthavens zonder identiteit worden", zegt Tollebeek. "Die zijn volstrekt inwisselbaar. We moeten voorkomen dat universiteiten een bubbel van gelijkgestemden worden. Met een wereldwijde universitaire standaardtaal is dat wel een gevaar."

Maar hier is het dan weer het tegenovergestelde, zegt Tollebeek, die gespecialiseerd is in de Nederlandse en Vlaamse geschiedenis en zich onder meer verdiepte in de scheuring van de Leuvense universiteit. "Zeker bij masteropleidingen zou je hopen op meer flexibiliteit van de regering ten aanzien van het Engels. Sommige masters kun je alleen aanbieden door studenten van over de hele wereld te trekken. Denk aan oude muziek. Dan creëer je meerwaarde door Engelstaligheid."

Complete verengelsing vindt Tollebeek geen goed idee, maar krampachtig vasthouden aan het Nederlands evenmin. "Je moet goede studenten afleveren die in de maatschappij kunnen bewegen, die terechtkunnen op de arbeidsmarkt, die kunnen deelnemen aan het maatschappelijke debat en het gemeenschapsleven, en die daarnaast een brede blik hebben op de wereld om hen heen, dus ook in een internationale omgeving kunnen functioneren."

'Niemand hoeft te vrezen dat wij binnen acht jaar zullen verengelsen. Wij willen internationaal meedoen, mét groot respect voor de regio'
Luc Sels, rector KU Leuven

Rector Sels is niet bang voor het luchthavengevoel op Vlaamse universiteiten. "Ik zou graag drie tot vier keer zoveel bachelors in het Engels aanbieden, één per opleidingsdomein. En geef ons de vrijheid om een derde van de masters louter in het Engels aan te bieden. Niemand hoeft te vrezen dat wij binnen acht jaar zullen verengelsen. Wij willen internationaal meedoen, mét groot respect voor de regio."