Sportreus Rusland trekt alle registers open om uitsluiting Winterspelen 2018 te vermijden
De dopingbestrijders spraken zich al uit tegen een Russische deelname in PyeongChang en anders dan voor Rio lijkt ook de olympische wereld te neigen naar een uitsluiting. Maar de geopolitieke krachten in de sport laten het hier niet bij. “Wie wil nu oorlog met Poetin?”
Maksim Vyleghzjanin. Evgeniya Sjapovalova. Aleksandr Legkov. Evgeniy Belov. Joelia Ivanova. Aleksej Petoechov. Dit zijn de eerste zes namen van Russische atleten, allemaal langlaufers of crosscountryskiërs, die de voorbije weken door de Oswald-commissie van het Internationaal Olympisch Comité (IOC) zijn gestraft met afname van hun medaille, als ze die al hadden gewonnen, en hun olympische status. Ze mogen in februari ook niet naar PyeongChang.
Hun misdaad? Een onweerlegbaar bewijs dat tijdens de Winterspelen in Sotsji 2014 met hun urinestaal is geknoeid. Samen vertegenwoordigen ze vijf medailles, waarvan maar één gouden. Het zwaarst getroffen is de 50 kilometer massastart, waar het goud en zilver zijn afgenomen en de bronzen medaille nu goud zou krijgen. Zou, want ook Ilja Tsjernoesov is Rus.
Nooit was er meer zekerheid over een allesomvattende dopingpraktijk, maar nooit was ook de bewijslast moeilijker
Het nieuws zorgde voor verslagenheid en ook verdeeldheid, niet het minst in Rusland. Tsjernoesov, in training voor de aanstaande Winterspelen, wordt nu beschuldigd door zijn voormalige bondscoach Joeri Borodavko de informant te zijn geweest van de onderzoekers. Borodavko is geschorst en geen gevaar, maar de voorzitster van de Russische langlauffederatie hield een identiek discours: “Voor mij is elke informant een verrader van het moederland.” Haar naam? Jelena Välbe, winnares van veertien gouden medailles in diezelfde sport en de grootste atlete die ooit op langlauflatten stond. In die sfeer is Rusland met duidelijke tegenzin aan de opgelegde grote schoonmaak begonnen.
Nooit was er meer zekerheid over een allesomvattende dopingpraktijk, maar nooit was ook de bewijslast moeilijker. Zo ging de gouden medaille in het kunstschaatsen Adelina Sotnikova vrijuit, hoewel ook met haar staal was geknoeid. Wat precies de extra bewijslast tegen de anderen was, zullen we pas weten als Vyleghzjanin en Legkov met de steun van het moederland naar het Arbitragetribunaal voor de Sport (TAS) trekken. In het geval van Sotnikova volstonden krassen op het flesje alvast niet. Wellicht zijn ook abnormale zoutconcentraties in de urine nodig om met 100 procent zekerheid van fraude te kunnen spreken.
Niet conform
Afgelopen week zijn een hele rist Russische biatleten voor de commissie verschenen en aanstaande woensdag moeten zeven ijshockeyspeelsters uitleg komen verschaffen. De verwachting is dat Rusland van zijn 31 medailles hooguit de helft zal overhouden eens alles en iedereen de revue is gepasseerd. Van de Zomerspelen van Beijing 2008 zijn de Russen al eens 10 medailles (van 70 naar 60) en van Londen 2012 zelfs 12 stuks (van 82 naar 70) kwijtgespeeld na hertesting.
De Russische autoriteiten blijven op last van het hoogste gezag in alle toonaarden ontkennen dat er een door de staat gestuurd dopingprogramma is opgezet. Nochtans wijst alles in die richting. Het begon met de vlucht van de Russische labodirecteur Grigori Rodtsjenkov naar de VS. Lange tijd was hij de enige bron, waardoor de Russen zijn beweringen konden afdoen als verzinsels van een overloper. Gaandeweg verzamelden onderzoekers meer bewijzen en meer getuigenissen, waardoor ze nu zeker zijn.
Wat de onderzoekers nu interesseert, is toegang krijgen tot het reservoir van bewaarde stalen
Rusland dopeerde zijn atleten niet alleen met een moeilijk opspoorbare cocktail, atleten werden ook nog eens getest op clean zijn voor ze ergens ter wereld in competitie kwamen. Tijdens de Winterspelen van Sotsji gingen ze nog een stapje verder: de 100 procent secure dopingflesjes werden door de geheime dienst moeiteloos geopend en de urine van gedopeerde atleten werd vervangen door schone urine.
Die laatste artisanale praktijk is bewezen en inmiddels gecounterd, maar wat de onderzoekers nu interesseert, is toegang krijgen tot het reservoir van bewaarde stalen. Elk door het Wereldantidopingagentschap (WADA) geaccrediteerd labo is verplicht die bij te houden. Wellicht wachten daar tientallen, zo niet honderden positieve urines op hertesting. Vooralsnog geeft de Russische overheid geen toestemming voor controles door buitenlandse controleurs, want dat zou neerkomen op een de facto overnemen van een Russisch staatsagentschap door het buitenland.
Die weigering lag eerder deze week aan de basis van de veroordeling van Rusland en het Russische antidopingagentschap Rusada door WADA als non-compliant, wat zoveel betekent als niet conform de WADA-code. Landen waarvan het nationaal antidopingagentschap en de dopingwetgeving niet worden aanvaard, kunnen worden uitgesloten van de internationale competities. Dat is geen verplichting, want de tekst in het Engels spreekt van "should be banned", of zouden moeten worden gebannen.
Afluistermateriaal
Rusada is onbetrouwbaar en niet erg actief: het deed in 2017 tot vandaag maar 3.700 controles. Vlaanderen alleen zit aan 2.500. De bal ligt nu net als in juni 2016 in het kamp van het IOC. Toen besloot het hoogste sportorgaan om de Russen toe te laten tot de Spelen, maar gaf de sportbonden de vrijheid om al of niet Russische atleten te aanvaarden. De mondiale atletiekfederatie IAAF hield zowat alle Russen weg uit Rio en sindsdien is hun voorzitter Sebastian Coe persona non grata.
De beslissing van het IOC kon op weinig begrip rekenen, maar was de enige logische omdat nog niet alle rapporten waren gepubliceerd en omdat de sportbonden de laatste zeg hebben over de deelname van atleten aan de Olympische Spelen. Vandaag is de situatie met betrekking tot de Russische staatsdoping veel duidelijker en lijkt men in Lausanne te neigen naar een advies tot uitsluiting.
De olympische coulissen doen er vandaag het zwijgen toe of praten alleen anoniem. “De kwestie ligt erg gevoelig. De druk is enorm. Het IOC wil als één geheel een beslissing nemen, zodat die niet op het bordje komt van enkele personen, want de wraak van Poetin zal niet min zijn. Niemand wil oorlog met die man.”
Lausanne weet dat de Russische president het dossier hoogstpersoonlijk opvolgt en gevoelige vergaderingen worden soms op onvoorspelbare plaatsen georganiseerd om afluisteren te voorkomen. Het IOC zit verspreid over verschillende gebouwen, zolang het nieuwe hoofdkwartier niet af is. Daarvan wordt gezegd dat er na de oplevering een budget is voorzien om alle afluistermateriaal op te sporen en te verwijderen.
Het IOC wil als één geheel een beslissing nemen, zodat die niet op het bordje komt van enkele personen. Want de wraak van Poetin zal niet min zijn
Rusland voert nog elke dag de druk op. De bewering van Poetin dat de dopingbeschuldigingen een poging zijn van de VS om de aanstaande presidentsverkiezingen in zijn land (en hemzelf dus) te boycotten lijkt lachwekkend, maar ze wordt zonder verpinken bevestigd door de Russische minister van Sport en ex-goudenmedaillewinnaar in het schermen Pavel Kolobkov: “Rusland schuldig aan staatsdoping is een verzinsel van sommige staten (lees: de VS, HVDW), maar ik ben ervan overtuigd dat de onschuldige atleten niet zullen boeten voor die enkelingen die een grens hebben overschreden. Het IOC is een wijze instelling.”
Het IOC is in de eerste plaats een instelling waar de pleitbezorgers voor Rusland stevige posities hebben ingenomen en de Noord-Amerikanen met de jaren zwakker werden. Her en der werden getuigenissen van sportofficials en atleten verzameld en op geregelde tijden in een persbericht gegoten, met steeds dezelfde teneur: “Straf de schuldigen, maar niet de onschuldigen.”
Toen de nationale antidopingorganisaties (NADO's) enkele weken terug vroegen Rusland uit te sluiten, kwam een zware tegenaanval van sjeik Ahmad al-Fahd al-Sabah, voorzitter van ANOC, de wereldwijde vereniging van nationale olympische comités. “De NADO’s zijn dienstverleners die moeten zwijgen en geen politieke standpunten mogen innemen.”
Worldcup
De Koeweitse sjeik en zijn vriend Poetin hebben in 2013 op het SportAccord-congres in Sint-Petersburg hun onvoorwaardelijke steun betuigd aan de kandidaat-voorzitter Thomas Bach. Van alle sportmogols zit deze sportpaus in de moeilijkste positie. Hij is enerzijds schatplichtig aan Poetin en co. voor de steun van het Oost-Europees en Arabisch blok bij zijn verkiezing, maar ligt anderzijds fel onder vuur van de Angelsaksen, de hardliners, en niet het minst in zijn thuisbasis Duitsland, waar vooraanstaande journalisten soms zelfs dagelijks om zijn ontslag vragen en hem wegzetten als een marionet van de Russen.
De redding voor Bach zou weleens kunnen komen van het ultieme bewijs, te groot om te negeren: de nieuwste informatie die door een gunstige wind op het bureau van het WADA is beland. Zij lieten vorige week weten dat ze de hand hadden weten te leggen op een database van het Russisch dopinglab. Inmiddels is die database door de Russen al afgedaan als een vervalsing, maar de eerste geruchten wijzen op explosief materiaal dat de Olympische Spelen overstijgt.
Het staat vast dat tussen nu en juni het WADA ook zijn pijlen zal richten op de Russen en hun wereldbeker voetbal
In het McLaren-rapport, het eerste onderzoeksrapport van juli en december 2016, viel al te lezen dat bij de Russische staatsgedopeerde atleten ook 34 voetballers zaten. Het staat vast dat tussen nu en juni het WADA ook zijn pijlen zal richten op de Russen en hun worldcup voetbal. Dat zou de finale afrekening zijn met hun Nemesis, de gevreesde, gehate en tot nog toe onaantastbare Vitali Moetko. Die is ex-voorzitter van Zenit Sint-Petersburg, ex-voorzitter van de Russische voetbalbond, minister van Sport tussen 2008 en 2016, voorzitter van de Russische succesvolle kandidatuur voor de worldcup en lid van de FIFA Council, het hoogste bestuursorgaan van wereldvoetbalbond FIFA.
Moetko wordt door alle informanten aangewezen als de man die namens Poetin het dopingprogramma overzag. Ook Rodtsjenkov heeft uitgebreid getuigd over zijn vergaderingen met de minister van Sport. Dat de zaak ook in Rusland zelf wordt gevolgd en Moetko stilaan aangeschoten wild is, bewijst Ksenia Sobchak, de vrouwelijke presidentskandidate bij de volgende verkiezingen. TV-ster Sobchak, die nochtans voor haar politieke aspiraties toestemming ging vragen bij familievriend Poetin, heeft openlijk om het ontslag van Moetko gevraagd.
De coulissen van Lausanne zijn duidelijk: “Moetko is de zwakke flank van Poetin. Als hij te veel vuilnis in zijn hoek krijgt, en uiteindelijk wordt geslachtofferd, zitten we toch al bij de vice-eersteminister van de Russische republiek. Dichter bij de zon zullen we nooit geraken, maar de zon zal wel wat moeten dimmen.”
