Vriendjespolitiek en werkloosheid in Andalusië: "Links vindt geen antwoord, extreemrechts brengt simpel verhaal"

Zondag, op 28 april, stemmen de Spanjaarden voor een nieuw parlement. In februari viel de linkse regering -nog geen jaar aan de macht- over de begroting. Wat komt, is de meest open, en meest onzekere verkiezing sinds het einde van de dictatuur in 1975. In de peilingen staan de socialisten op kop, maar ze halen geen absolute meerderheid. En ook aan de rechterkant van het politieke spectrum is er geen meerderheid in zicht. VRT-journalist Mieke Strynckx trok door Spanje met een hoop vragen. Vandaag: waarom werd links na bijna 40 jaar van de macht verdreven in het zuidelijke Andalusië?

In november vorig jaar ging er een schokgolf door Andalusië, de grootste regio van Spanje. De socialisten, die er sinds het einde van de dictatuur onafgebroken aan de macht waren, verloren de regionale verkiezingen. En bovendien gebeurde iets wat niemand voor mogelijk had gehouden: de extreemrechtse partij Vox haalde uit het niets 12 zetels in het parlement. De spoken uit het verleden leken plots weer springlevend. Wat was er gebeurd? En was dit een voorafspiegeling van waar het straks bij de nationale verkiezingen naartoe gaat?

Germán ontvangt ons allerhartelijkst in zijn prachtige oude stadswoning in het centrum van Sevilla, de hoofdstad en het politieke hart van Andalusië. Hij heeft vijf vrienden uitgenodigd. Lorenzo, Tiela, Encarna, Javier, Pedro en Germán kennen elkaar al uit hun studententijd, in de vroege jaren 60.

Ze vonden elkaar in hun strijd tegen de dictatuur van Francisco Franco. Ze waren jong, en idealistisch. Vanuit hun verzet kwamen ze terecht bij de communistische partij. Een engagement dat niet zonder gevaar was, zowel Pedro als Lorenzo zijn weleens opgepakt door de politie, al zijn ze nooit echt in de gevangenis beland.

(lees voort onder de foto)

Maar toen de dictatuur in 1975 eindigde, en er later verkiezingen kwamen, deed de communistische partij het erg slecht. Het waren de socialisten die de stemmen binnenrijfden en aan de macht kwamen. "Links was toen al verdeeld", lacht Pedro. De socialisten bleven in Andalusië lange jaren aan de macht. "In al die jaren is de socialistische partij een partij van arrivisten geworden", zegt Lorenzo. "Een partij zonder ideologie". "De socialisten zijn te zelfgenoegzaam geworden", zegt Tiela. "Ze zijn de macht vanzelfsprekend gaan vinden, en dat heeft hen de das omgedaan."

Vriendjespolitiek

"De mensen zijn de vriendjespolitiek beu", vult Encarna aan, "en de corruptie. Hier in de dorpen hebben mensen geen werk", zegt ze. "Maar geen nood, dan ga je maar aankloppen bij de burgemeester of iemand anders met invloed, en die bezorgt jou wel ergens een baantje". Enchufe, heet dat hier, je hebt connecties nodig, anders val je uit de boot. "Het is geen echte corruptie", zegt Javier, "de echte corruptie is hier zeker niet erger dan in Madrid of Catalonië, maar het is een systeem van cliëntelisme, mensen worden bediend in ruil voor stemmen".

Het is een systeem van cliëntelisme, mensen worden bediend in ruil voor stemmen

De werkloosheid in Andalusië is de hoogste van heel Spanje, en dat is een oud probleem. Veel Andalusiërs zijn uitgeweken naar het noorden van Spanje of naar de rest van Europa om werk te vinden. De laatste twintig jaar is er vooral in het toerisme veel geïnvesteerd. Maar de werkloosheid blijft hoog.

"De socialisten zijn er niet in geslaagd daar een antwoord op te vinden", zegt Encarna. "Dat is het grote probleem van links", vult Javier aan. "Links vindt geen antwoord op de crisis. Het populistische, extreemrechtse Vox komt met een simpel verhaal, met heel makkelijke antwoorden. Maar links vindt geen oplossingen voor een crisis die hier toch erg zwaar is geweest en nog altijd is."

"De mensen zijn erg teleurgesteld in de socialisten", zegt Pedro. "En de radicalere linkse partijen, zoals Unidas Podemos, hebben hier in Andalusië geen charismatische leiders". "En ze werken toch altijd samen met de socialisten", zegt Tiela, "waarom zouden de mensen dan voor hen stemmen? Die stem belandt gewoon weer bij de socialisten."

"800.000 linkse kiezers – dat zijn er bijna een miljoen hé – zijn in november niet gaan stemmen", zegt Pedro. "Al veertig jaar zijn hier in Andalusië dezelfde mensen aan de macht, het is een eindeloze bureaucratie, met telkens meer van hetzelfde. Daarom voert links nu campagne om de mensen naar de stembus te krijgen: als ze erin slagen die stemmen te mobiliseren, winnen ze de verkiezingen", zegt hij.

(lees voort onder de video)

Videospeler inladen...

Jong, en werkloos

Is de werkloosheid een algemeen probleem in Andalusië, dan is dat probleem nog groter voor de jongeren. Bijna de helft – 45 procent – van alle jongeren tussen 20 en 24 jaar heeft geen werk, in de rest van Spanje is dat gemiddeld een derde. Schoolverlaters proberen ervaring op te doen via onderbetaalde baantjes in de toeristische sector, of ze trekken naar het noorden of het buitenland, net zoals de generaties vóór hen. We gaan naar de Escuela de Idiomas Carlos V, een talenschool op één van de kaarsrechte lanen net buiten het oude centrum van de stad. 

(lees voort onder de foto)

In deze school kunnen studenten zich voorbereiden op het examen voor een officieel getuigschrift van talenkennis. "De lessen zijn niet goedkoop", zegt David, een Brit die lesgeeft in onberispelijk Oxford-Engels. "Spanjaarden krijgen wel degelijk Engels in de middelbare school, maar het niveau laat vaak te wensen over. Mensen betalen dus dure lessen om toch het niveau te halen dat ze nodig hebben om een goeie baan te vinden."

De les gaat vandaag over een moeizaam verlopen vliegreis van Valencia naar Londen. Drie studenten volgen aandachtig, en David probeert hen zo vaak mogelijk aan het woord te krijgen. Laura is 18, ze studeert nog en wil graag dokter worden. Ze is bezorgd over haar kansen op de arbeidsmarkt, ze hoopt dat Engels haar kansen zal vergroten. "Pas afgestudeerden hebben geen beroepservaring, ze moeten dus vaak baantjes aannemen onder hun niveau, als serveerster bijvoorbeeld." 

(lees voort onder de video)

Videospeler inladen...

Teleurstelling

Alvaro (31) heeft wel al werk gevonden, binnen zijn vakgebied nog wel, hij is digital marketeer. "Maar je weet nooit wat er gebeurt", zegt hij. Hij is op zijn jonge leeftijd al behoorlijk teleurgesteld in de politiek. Op zijn 18e heeft hij voor het eerst én voor het laatst gestemd. "Ik had niet het gevoel dat mijn stem iets uithaalde", zegt hij. "Het interesseert me ook niet genoeg, ik hou me liever met andere dingen bezig."

Toch wil hij wel dat dingen veranderen. "De corruptie is het grootste probleem", zegt hij. "Natuurlijk zou ik graag hebben dat dat verandert. Maar vermits ik niet ga stemmen en ook verder niks doe, kan ik natuurlijk ook niet klagen", lacht hij. "Maar die corruptie, eigenlijk geloof ik niet dat je dat probleem echt kunt uitroeien", voegt hij toe – ernstiger nu.

(lees voort onder de video)

Videospeler inladen...

Extreemrechts tegenhouden

Laura heeft nog wel hoop. Haar eerste stem – in november, bij de regionale verkiezingen – ging naar de rechts-liberale partij Ciudadanos. "Eerlijk gezegd wist ik toen niet goed wat ik deed. Ik wilde voor verandering stemmen, en voor een partij in het centrum." Ciudadanos regeert sinds die verkiezingen in Andalusië samen met de conservatieve Partido Popular, met gedoogsteun van het extreemrechtse Vox. Ook voor de nationale verkiezingen hebben de drie partijen zich min of meer aan elkaar vastgeklonken. 

Laura wil geen tweede keer voor Ciudadanos stemmen. "Die partij is te veel opgeschoven naar rechts", zegt ze. De opkomst van Vox vindt ze een immens probleem. "Ik wil alles doen om hen tegen te houden", zegt ze. "Ik ga daarom voor (het radicaal-linkse, red.) Podemos stemmen. Ik voel eigenlijk niet zoveel voor die partij, zeker niet voor hun mensen hier", zegt ze, "maar Vox moet koste wat het kost tegengehouden worden. Daar doe ik het voor". 

Beluister hier de reportage uit "De ochtend":

Morgen gaan we op zoek naar Vox in Andalusië.

Meest gelezen