Antwerpse familie verbouwt wijn op hoogste wijnhellingen van Europa

Vader Frans Van den dries wijst op het Alpengebergte dat de vallei beneden en zijn statige kleine villa omringt. “Allemaal beklommen”, is de conclusie, plus nog veel meer toppen. Frans, geboren en getogen Antwerpenaar, was ook een geboren en getogen bergbeklimmer. Zo was hij van 1977 tot 1983 voorzitter van de Vlaamse Bergsportvereniging en heeft hij een ellenlang palmares. Hij was in 1976 leider van de Vlaamse Huascarán-expeditie in de Andes en van een gelijkaardige tocht naar de Ancohuma in Bolivië. “Een echte bergfreak”, grinnikt hij. Maar de kost verdienen deed hij als natiebaas, de werkende vennoot zeg maar, van de toenmalige Noordnatie. “Dertig jaar lang. Ik heb het Delwaidedok mee geopend. Maar ik ben op slag gestopt toen in 2002 Chinezen het bedrijf overnamen. Voor hen wilde ik niet werken.”

Zot in Zuid-Tirol

Frans en echtgenote Frieda kochten dan in 2013 een klein, maar subliem gelegen optrekje in de streek die ze sinds 1982 als toeristen jaar in jaar uit hadden verkend, in het Italiaanse Zuid-Tirol. Vanop hun stek ontrolt zich een uitzicht over de Vintzgouwvallei, met in de verte het kasteel van een erfgenaam van de legendarische Von Trapp- familie. Het is een gebied waar Italië, Oostenrijk en Zwitserland elkaar raken, beïnvloeden en zelfs oorlogen uitvochten. Nergens zien we wijngaarden, behalve pal naast ons, op de steil oplopende helling naast Calvenschlössl, zoals de vorige eigenaar het villaatje ietwat optimistisch doopte. De naam werd behouden en prijkt nu trots op de wijnetiketten.

Frans: “Ik wou het huisje wel kopen, maar er was geen grond bij. Uiteindelijk heb ik die van de gemeente kunnen verwerven, al verklaarden ze die Belg zot toen ik hen meedeelde dat ik er wijn wou verbouwen. Niemand had hier geprobeerd om die hellingen te bedwingen.”

Frans was in Antwerpen jarenlang lid geweest van de wijngilde Tastevin. Nu wou hij als wijnboer aan de slag. Vrouw Frieda vond druiven plukken een iets veiliger hobby voor haar echtgenoot. De passie voor de bergen gaf Frans ook door aan dochter Hilde die al vanaf tienjarige leeftijd mee de bergen in trok met haar vader.

Tumor

Terwijl de twee zonen werk en onderkomen vonden in Antwerpen, bleef Hilde de liefde voor de streek delen met vader Frans. Twee jaar geleden nam ze het jarenlange hobbywerk van haar vader over en besliste er voluit voor te gaan. Weg hobby, ze zou er gaan van leven.

Hilde: “Ik had Europese studies gedaan, werkte acht jaar in een diamantbedrijf en daarna in de automobielsector. Niet simpel om de definitieve stap naar hier te zetten. Ook al omdat mijn vriend aanvankelijk het Antwerpse leven niet wou ruilen voor Zuid-Tirol. Ik begreep dat wel, ik heb ook getwijfeld, maar dan kwam er een keerpunt in mijn leven. Er werd een hersentumor bij mij ontdekt. Die was weliswaar goedaardig, maar toen ik de operatiekamer in moest, kreeg ik te horen dat de kans zeer reëel was dat ik blind zou blijven. Toen besefte ik dat het mijn grootste wens was om de bergen opnieuw te kunnen zien. Na de operatie heb ik onmiddellijk beslist om mijn droom waar te maken. Achteraf heb ik vaak gedacht: hoe raar is het dat men eerst zoiets negatiefs moet meemaken, om zoiets goeds te kunnen beslissen.”

Snoeien in maanlicht

We wandelen tussen de wijnstokken van het piepkleine terroir naast het huis en passeren de drie ezels Gina, Korneel en Leila op hun wei. Zichtbaar gelukkige beesten, alleen tijdens de oogst moeten zij als mandendragers aan het werk. Mechanisch gereedschap komt er niet aan te pas. Vader Frans toont ons de eigenhandig gegraven en gebouwde professionele installatie onder het huis. “Ondanks onze kleine hoeveelheid druiven doen we altijd maar één persing, om het beste sap te hebben. Daarna gaan de druiven naar een stoker van schnaps, die daar zeer blij mee is, omdat er nog veel sap in zit.”

Waar ‘hobbyist’ Frans nog biologisch te werk ging, koos Hilde resoluut voor biodynamisch. Een bewuste, zeer persoonlijke keuze. Hilde: “Daar komt nog veel meer bij kijken. We zullen bijvoorbeeld alleen snoeien bij afnemende maan. Bij wassende maan produceren planten ook meer sap, dat is wetenschappelijk bewezen. Dat die maan invloed en kracht heeft, dat zie je aan de oceanen. We maken het ons niet makkelijk, op geen enkel vlak. Als er zich bijvoorbeeld een ziekte op de wijnstokken zou zetten, is het over en out.” Want insecticiden kunnen niet, zelfs geen koper of zwavel, wat bij biologische wijnbouw nog wel mag.

Hilde: “We bestrijden preventief door bijvoorbeeld aftreksels van kruiden, zoals kattenstaart, te gebruiken. Het werkt vooralsnog prima. Je maakt er de wijnstokken resistenter mee. Daarom ook laten we gras en wilde gewassen groeien tussen de wijnstokken. Die zetten hun wortels in de eerste grondlaag, de wijnranken gaan het dan dieper zoeken en worden zo krachtiger en de grond raakt niet zo snel uitgeput. We zorgen ook voor nuttige insecten. Soms schrik ik als ik hier een insect zie dat ik niet ken. Dan gaan mijn eerste gedachten naar die wijnstokken. Maar ondertussen weet ik dat we door de jaren een goeie biotoop hebben gecreëerd.”

“We blijven altijd attent, zo halen we er bij de oogst handmatig elke slechte druif uit. Een langzaam proces, ja. Maar ik heb nog nooit gedacht: waar ben ik toch aan begonnen? Ik heb geen keuze, ik wil hier niet weg en kan niet terug. Er is wel een zekere stress, maar als ik tussen de stokken sta, relativeer ik alles. Ach, iemand anders zal het wel krankjorum vinden. Maar het is een heel persoonlijke belevenis.”

Frans: “In 2005 hebben we de eerste wijnranken naast het huis geplant. Drie jaar later hadden we een eerste oogst van welgeteld 23 flessen. Nu is de helling goed voor 2.500 flessen.” Hilde: “Ik wil ervan kunnen leven. We hebben hier maar één hectare, dat is geen leefbaar volume, zelfs al zwoegen we dag en nacht.”

Hulp van de abt

Maar in Zuid-Tirol komt de redding vaak uit de hemel. Iets hogerop in het dorp ligt de prachtige Mariënbergabdij, de grootste trekpleister in deze nog toeristisch onderschatte streek. Mariënberg is een majestueuze benedictijnerabdij uit de dertiende eeuw, kende een stil bestaan, maar een nieuwe abt werkt nu onverdroten om de eeuwenoude abdij opnieuw het hedendaagse tijdperk in te leiden. Door een weloverwogen architectuur met staal en hout is onder meer een bezienswaardig museum ontstaan, zijn er retraitekamers ingericht en staat er een café en een jongerenonderkomen op stapel.

Voor de grootste verrassing zorgden de kelders, een vroegere kapel die dienstdeed als graftombe. Toen abt Marcus de schutsmuren liet uitbreken, stootten ze op originele plafonds en muren met uitstekend bewaarde schilderingen uit de elfde eeuw.” Hilde: “Het was abt Marcus die via via contact zocht met ons. Voor zijn missen was hij blijkbaar op zoek naar biologische wijn.” Hilde moet lachen: “Dat hadden we alleszins gemeen.”

De familie kon de abt overtuigen om de omliggende weiden te pachten en zo verrees op 1.350 meter een uiterst steile en meteen ook de hoogste wijngaard van continentaal Europa. Alleen op Tenerife oogst men nog hoger. Hilde: “Er was heel wat scepsis, ja. Hier was nooit wijn verbouwd, maar de abt geloofde er helemaal in. De wijn mag ook onder de vlag van Mariënberg op de markt komen. Dat is mooi meegenomen voor de bekendheid in de wijde omgeving.”

Dat bleek al: onder meer de krant Frankfurter Allgemeine Zeitung besteedde een volledige pagina aan deze ‘hoogste bergwijn van Europa’ en de regionale televisie liet in een halfuur durende uitzending zien hoe zwaar het labeur op de hellingen van de beroemde abdij wel is.

Himmlischer Wein

Op een druilerige namiddag vinden we Hilde en haar vriend terug op hun steil oplopende Mariënbergwijngaard. Naast en boven hen zijn enkele van de nog elf actieve paters stilzwijgend in de weer met hun fruit en groentebedden, een bevreemdend totaalbeeld. Hilde toont hoe zijzelf nu al weken een voor een de ranken aan het bijknippen zijn. “Met deze 2,3 hectare erbij moet ons project leefbaar worden. In de wintermaanden werk ik ’s avonds nog als dienster.”

Ze overschouwt haar berghelling, hapt naar – zuivere – lucht. “Met dit erbij moet het lukken. We hebben in 2013 geplant, nu pas hebben we de eerste wijn, de druiven groeien hier veel en veel langzamer. Experts en wijnsommeliers hebben onze eerste flessen zopas geproefd en zeiden dat ze nog nooit zo’n edele wijn hadden gedronken: Himmlischer Wein, hemelse wijn.” Ze glimlacht: “Ik ben altijd kritischer, maar het was toch een pak van mijn hart. Als we ook deze productie aan de man kunnen brengen, is het ons gelukt.”

Het optimisme lijkt gewettigd. Momenteel produceert de familie drie witte en twee rode wijnen. We hebben geluk: we kunnen nog net de laatste fles Sari 2016 proeven, gemaakt van de Solarisdruif. Een krachtige steendroge wijn die naar bourgogne smaakt en nazindert als de zon op de besneeuwde bergtoppen. Hier zit passie achter. “Alles is verkocht”, klinkt het bijna verontschuldigend. Hilde: “We verkopen niet aan de kleinhandel. Iedere woensdag doe ik een soort van literaire wandeling op ons domein, dan kan rechtstreeks worden gekocht. Bijna al onze wijn gaat naar de betere hotels hier in de Vintzgouwvallei, die geloven in ons en steunen dit wijnproject. Een wijnsommelier kan er hoe dan ook een heel goed verhaal bij vertellen, dat is vaak belangrijk.”

Garberhof

Een van de enthousiaste, vaste afnemers is de familie Pobitzer van hotel Garberhof in Laatsch, een kleinschalig viersterrenhotel met fenomenaal uitzicht op de bergen dat op alle vlakken zijn vier sterren meer dan waard is. Hotels in Zuid-Tirol combineren wel vaker het beste van twee werelden: de Oostenrijkse mentaliteit van organisatie, kwaliteit en hoffelijkheid naast het lichtvoetige, zonnige, kunstige en gastronomische van de Italiaanse leefwereld. Garberhof is daar een perfecte illustratie van.”

“Wel uitzonderlijk voor Italiaans Zuid-Tirol is het uitgebouwde sauna-, zwem- en wellnesscomplex. Meest opvallend is de hamam, zo’n 500 vierkante meter in omvang. Eigenaar Klaus Pobitzer: “Het is de grootste hotelhamam in Italië. Duitsers en Oostenrijkers zijn fan van naakte sauna’s, Italianen en Zwitsers niet. Vandaar dat wellness in Italiaans Zuid-Tirol achter ligt. Maar we wilden de stap toch zetten. Naast de sauna’s was deze extra hamam het perfecte compromis.”

Het hotel werd bovendien een paar jaar geleden vernieuwd, waarbij het donkere, traditionele houtwerk werd vervangen door een open, verwelkomende architectuur. Klaus Pobitzer: “We zijn erg regionaal gehecht, maar willen niet stilstaan. We hebben altijd, zoals de meesten hier, ecologisch en biologisch proberen te werken. Dat is erg eigen aan de streek. Zo ben ik momenteel alternatieven aan het uitzoeken voor de plastic rietjes in de bar. Voor ons is het dan ook niet meer dan logisch dat wij de wijn van Hilde op de kaart hebben staan, er is veel vraag naar. Het is een wijn met een mooi plaatselijk verhaal voor onze klanten. Binnenkort zal dat nog meer aanspreken, als hun wijn van de Mariënbergabdij erbij komt.”

En waarom daarna geen Garberhofwijn? “Ik heb de familie voorgesteld om op onze gronden nog een paar hectaren wijngaard aan te leggen. Wij zorgen voor de grond, Hilde mag de wijn maken. We hadden het wijn maken in deze vallei ooit zelf kunnen bedenken, maar ja, niemand heeft eraan gedacht. Zo zot zijn die Belgen toch nog niet.”

INFO

Weinhof Calvenschlössl

Laatsch 102

I-39024 Laatsch/Mals

Vinschgau–Zuid-Tirol

+39-3478186362

vandendries@brennercom.net

Hotel Garberhof 39024 Mals im Vinschgau

(Vintzgouw)

www.garberhof.com

www.suedtirol.info/nl