Komt er een Europese grenswacht? EU-leiders discussiëren vandaag over migratie in Salzburg
Europese leiders wagen in Salzburg een nieuwe poging om het migratiebeleid te hervormen. Op tafel ligt onder meer het plan voor een nieuwe EU-grenswacht van tienduizend man. De kritiek van een aantal landen is al bekend: de Europese Commissie zou te veel macht naar zich toetrekken.
Krijgen we een sterke Europese politiemacht die overal in de EU mag opereren en onder leiding van de Europese Commissie staat? Sommige lidstaten vrezen dat het die kant opgaat als de plannen van Jean-Claude Juncker worden uitgevoerd. De voorzitter van de Europese Commissie deed vorige week voorstellen voor nieuw migratiebeleid. Vooral zijn idee voor een sterke Europese grenswacht kreeg aandacht. Het voorstel stond dinsdag al op de agenda tijdens een diner van EU-leiders in Salzburg.
De voorzitter van de Europese Raad, Donald Tusk, waarschuwde voor aanvang dat lidstaten migratie niet moeten gebruiken om politieke punten mee te scoren. “We moeten kijken naar wat werkt”, zei Tusk.
Juncker hoopt dat zijn plannen de controle van de buitengrenzen verbeteren en voorkomen dat lidstaten op eigen houtje opereren. Zoals afgelopen zomer, toen Italië zijn havens sloot voor reddingsschepen. Er waren Europese noodmaatregelen nodig voor de opvarende migranten.
Ook Orbáns Oost-Europese collega’s lieten al weten niets in Junckers plan te zien
Een permanent korps van tienduizend man staat, als het aan Juncker ligt, vanaf 2020 paraat om op alle mogelijke manieren nationale grensbewakers te ondersteunen. Daartoe moet het bestaande EU-grensagentschap, voorheen Frontex, flink worden opgetuigd: met personeel, vliegtuigen, schepen en andere voertuigen. De grensbewakers moeten bovendien een steviger mandaat krijgen. Ze controleren niet alleen de grens, maar ondersteunen ook collega’s van het Europese asielagentschap bij de verwerking van asielaanvragen. Of ze assisteren bij terugkeerprocedures.
Een grote doorbraak noemde Eurocommissaris voor migratie Dimitris Avromopolous het idee vorige week. “Als we dit eerder hadden gedaan, had 2015 nooit plaatsgevonden”, zei hij. Dat jaar bereikten ruim een miljoen migranten de Europese Unie. Overigens is dat aantal flink gedaald. “Ondanks de agressieve retoriek, bewegen we in de goede richting”, zei Tusk.
Kritiek
Een aantal Europese leiders is minder enthousiast. Zo vertrouwt de Hongaarse premier Orbán die taak zeker niet aan de Europese Commissie toe, zei hij eerder deze week. “Ze willen huurlingen uit Brussel sturen en onze Hongaarse zonen die de grenzen bewaken wegsturen. Ik maak me geen illusies, zij zullen de migranten binnenlaten.” Ook Orbáns Oost-Europese collega’s, de Tsjech Andrej Babis en de Slowaak Peter Pellegrini hebben al laten weten niets in Junckers plan te zien. Volgens hen doet Brussel er beter aan landen geld te geven om hun eigen grensbewaking en kustwacht uit te breiden. “Het is niet juist om naast een Italiaanse kustwacht een klein leger op te bouwen onder het Frontex-label”, zei Pellegrini.
De kwestie ligt gevoelig. Het raakt de fundamentele vraag wie er verantwoordelijk is voor de grenzen: de lidstaten of Brussel?
De opmerkingen van Orbán en Pellegrini laten zien hoe gevoelig de kwestie ligt. Het raakt de fundamentele vraag wie er verantwoordelijk is voor de grenzen: de lidstaten of Brussel? Juncker wil naar een meer Europese aanpak van de grensbewaking toe. Zo zal geleidelijk aan een steeds groter deel van het personeel van de Europese grenswacht in dienst van het grensagentschap zelf komen. Zijn dat in 2020 nog maar 1500 van de 10.000 bewakers, in 2027 moet dat aantal zijn verdubbeld. De rest wordt aangevuld met nationale grensbewakers die bij de Europese grenswacht worden gedetacheerd.
Dat de Europese Commissie in uitzonderlijke gevallen zelf kan besluiten de Europese grensbewakers op een calamiteit af te sturen, zonder een opdracht van een lidstaat af te wachten, zal zeker niet bij alle regeringsleiders in goede aarde vallen. Avromopolous probeerde hen op voorhand gerust te stellen. Nationale grensbewaking blijft bestaan, de lidstaten blijven primair verantwoordelijk, zei hij. Bij welke gelegenheid de Europese grensbewakers wapens mogen dragen, hangt bijvoorbeeld af van de regels van het gastland waar de grenswacht is ingevlogen.
Verder deed de Eurocommissaris een poging vrees weg te nemen dat door de ‘upgrade’ van de grenswacht niemand meer Europa binnen kan komen. “Militarisering of een Fort Europa is zeker niet het doel van de voorstellen”, zei hij. Toch zijn de ideeën die Juncker de Europese leiders aanreikt, vooral gericht op het onder controle houden en tegenhouden van migranten. Daar hebben de EU- leiders zelf eerder op aangedrongen. In juni kwamen ze overeen dat de grenswacht versterkt moest worden en de controle bij de buitengrenzen opgevoerd. Nu puntje bij paaltje komt en blijkt dat ze daar ook iets voor moeten opofferen, deinzen sommigen alweer terug. Wellicht dat het prijskaartje van Junckers plan daaraan bijdraagt. De Europese grensbewaking gaat tot 2027 zo’n 12,6 miljard euro kosten. Dat is wel 'heel veel geld', vindt ook premier Mark Rutte die het idee van tienduizend Europese grensbewakers 'wel een beetje wild' vindt.
Andere migratievoorstellen van Juncker
Jean-Claude Juncker wil niet alleen het Europese grensagentschap, maar ook het Europese asielagentschap flink optuigen. Daarmee moet het voor de lidstaten gemakkelijker worden om asielaanvragen snel te verwerken. Het agentschap zal heel nauw samenwerken met de Europese grens- en kustwacht. Samen kunnen zij ondersteuningsteams sturen als een lidstaat daar een verzoek voor indient, is het idee. De Europese Commissie stelt voor om tot 2027 zo’n 55 miljoen euro extra per jaar vrij te maken voor het asielagentschap.
'Het creëren van een Fort Europa is zeker niet het doel van deze voorstellen'
Juncker wil ook strengere regels voor terugkeer. Als een asielaanvraag in een procedure aan de grens is afgewezen, moet snel een terugkeerbesluit volgen en een daadwerkelijke uitzetting. Ook mogen mensen minimaal drie maanden worden vastgezet als ze een bedreiging vormen voor de openbare orde of de nationale veiligheid.
In een laatste voorstel legde Juncker het idee voor om ook veilige routes te creëren om naar de EU te komen. Vooral voor hoogopgeleide migranten moet het door het invoeren van een blue card makkelijker worden om legaal naar de EU te komen. Zo’n kaart zou er voor de Europese verkiezingen van mei volgend jaar moeten liggen.
Brexit
Behalve het migratiebeleid staat in Salzburg nog een ander hoofdpijndossier op de agenda: de brexit. De deadline voor een akkoord tussen Brussel en Londen over het Britse vertrek uit de unie komt snel dichterbij. EU-president Donald Tusk waarschuwde dinsdag nog voor een 'ramp' als het Verenigd Koninkrijk eind maart uit de EU stapt zonder afspraken over de scheiding en de toekomstige relatie. Dat de grote hobbels in Salzburg (onder andere een oplossing voor de landsgrens bij Noord-Ierland) worden genomen, is onwaarschijnlijk. Tusk heeft alvast een extra top in november aangekondigd.