'The 15:17 to Paris': tenenkrullende film over verijdelde Thalys-aanslag

Controverse is er altijd al geweest. Toen acteur Clint Eastwood in 1971 de cowboyhoed inruilde voor het maatpak van de schietgrage ‘Dirty’ Harry, werd hem Amerikaans fascisme verweten. Geweld dat hij veel later als regisseur zou bekritiseren, met een anti-westernfilm als Unforgiven (1992), of een anti-oorlogsfilms als Letters from Iwo Jima (2006). 

Lof kwam er van links én rechts, maar het laatste decennium lijkt dat gekeerd. Officieel noemt Eastwood zichzelf dan wel 'libertarian', toch heeft hij publiekelijk kamp gekozen. In 2012 speechte hij bijvoorbeeld op de Nationale Conventie van de Republikeinen. Daar sprak hij een lege stoel toe, als ware het Barack Obama. De passage werd in de pers als "triest en pathetisch" omschreven, maar het publiek had hij op zijn hand. Al was het maar omdat hij zijn beroemde 'Dirty Harry'-oneliner had bovengehaald. "Go ahead!" Waarop de hele zaal: "Make my day!"

Maar ondanks dat heeft de cineast die politieke voorkeur nooit expliciet laten doorschemeren in zijn films. Neem nu J Edgar (2011), een biopic over een FBI-agent die door vele right-wingers op handen gedragen. Die werd door Eastwood als paranoïde, hypocriet en zelfs laf voorgesteld. Of denk aan de Oscarbekroonde Million Dollar Baby (2004), die door velen als kritiek op Bush werd geïnterpreteerd.

Geen patriottisch heldendicht

Met American Sniper (2014) leek zijn politieke gedachtengoed dan ook z'n ingang te hebben gevonden op het witte doek. De film zette Chris Kyle op een voetstuk, een Navy SEAL-elitesoldaat die als scherpschutter honderdzestig mensen gedood zou hebben. Amerikaans rechts was er wild van, maar Eastwood bedankte voor de eer. Volgens hem maakte hij net géén propagandafilm, en was hij persoonlijk zelfs tegen de oorlogen in Afghanistan en Irak. 

"Dit is geen bot geserveerd patriottisch heldendicht", schreef onze recensent over American Sniper. "De film kijkt met inzicht naar het hart van Amerika (God, Stars and Stripes en familie) en de waarden en de idealen waar de VS voor staan, met zijn wij-tegen-henretoriek, en geeft tegelijk subtiel commentaar op de gevolgen van oorlogvoering."

In Sully (2016) verfilmde Eastwood de heroïsche daad van Chesley 'Sully' Sullenberger, de piloot van de US Airways-vlucht 1549 die in 2009 een noodlanding moest maken op de Hudson-rivier. Een goed gemaakte - zelfs spannende - film over een gebeurtenis die hoop en al zeven minuten duurde. Om dan toch uit te monden in een belerend cliché. "Niet ik ben de held, we zijn het allemaal."

The 15:17 To Paris is in dat opzicht een sluitstuk in een drieluik over American heroes. De film vertelt het verhaal over de mislukte aanslag op de Thalys op de lijn Amsterdam-Parijs in 2015, vanuit de drie Amerikanen die het bloedbad konden vermijden.

"Het was geen gewetenskeuze om drie films te gaan maken over helden", zei Eastwood daarover aan Independent. Om de these in zekere zin toch te bevestigen. "Ik wou een ode brengen aan de gewone man. Helden maken mensen zich ervan bewust dat ze ook zelf de kracht hebben om het heft in eigen handen te nemen. Op dat vlak steekt deze film erboven uit. Die terrorist op de trein had genoeg munitie bij - en een betrouwbaar wapen - om heel veel mensen te doden. Er is conflict, en dat maakt het verhaal interessant. Dat is de basis van drama."

Onmetelijk saai reisverslag

Helaas is dat conflict niet genoeg om een film van anderhalf uur te verantwoorden. Eastwood zet zijn personages door eerst terug te blikken naar hun tienerjaren. Spencer Stone, Alek Skarlatos en Anthony Sadler bleken niet de beste leerlingen van de klas. Op hun 23e dienen twee van hen het Amerikaanse leger. De drie besluiten elkaar in Europa te treffen voor de ultieme backpacking trip.

Hun trip is de hoofdbrok van de film, als het onmetelijk saaie reisverslag dat je zelfs niet wil zien van je dichte familie. Alle cliché passeren de revue: de selfiestick, de verbazing over zoveel geschiedenis op de populaire trekpleisters, te veel bier, ongegeneerd flirten in de club. Zelfs het bestellen van een ijsje in gelato-land Italië duurt zeker vijf minuten. Zoveel smaken! Zoveel keuze!

De bewuste treinscène laat tot diep in het derde act op zich wachten, duurt hooguit 15 minuten, en draait vooral over hoe de de vrienden (zonder geldig ticket?) van tweede naar eerste klas overstappen. Om dan finaal uit te monden in - dat is geen spoiler, u zag het toen al op televisie - de integrale speech van president Hollande die de heren eert met de Légion d’honneur.

Het ergst van al is de keuze van acteurs. Van al het talent in de wereld, leek Eastwood die blijkbaar niet te vinden. Dus stelde de cineast aan Spencer, Alek en Anthony voor om gewoon zichzelf te spelen. Dat is bij momenten even tenenkrullend als alle selfies, biertjes en bollen ijs samen. Voor Eastwood is het een eerbetoon "de gewone man". Maar wanneer die gewone man zélf zijn grootste heldendaad moet overdoen, is er nog weinig eervol aan.

Met een beetje geluk gaat Eastwood nog wel even mee, en laat zijn gezondheid het toe om nog een paar keer in de regisseursstoel te kruipen. Want met films als Unforgiven of Million Dollar Baby op je palmares, wil je absoluut niet het loodje leggen met The 15:17 To Paris als allerlaatste wapenfeit.

Vanaf 21/2 in de zalen.