Op windstille winterdagen als deze kun je de uitlaatgassen op sommige plaatsen ruiken – proeven haast. Maar hoe is het echt gesteld met de luchtkwaliteit in Vlaanderen? Is wie in landelijk of bosrijk gebied woont, beter af dan in de stad? Wat met al die gemeentekernen die doormidden gesneden worden door een drukke verkeersader? Maakt het uit langs welke je weg naar school of het werk fietst? Wat is de impact van files? Zijn er naast zwarte aders ook groene wegen?

Om een fijnmazig beeld te krijgen van de luchtkwaliteit op straatniveau, zoekt het onderzoeksproject CurieuzeNeuzen Vlaanderen 20.000 Vlamingen die een maand lang de concentratie stikstofdioxide in de lucht aan hun huis willen meten. De resultaten zullen wetenschapers en beleidsmakers een beter zicht geven op de blootstelling van de Vlamingen aan luchtverontreiniging en de effecten op onze gezondheid. Vlaanderen zorgt hiermee voor een wereldwijde primeur. Nooit eerder werd dit over zo’n groot gebied in kaart gebracht.

Computermodel

Hebben we dan geen idee van onze luchtkwaliteit? ‘Toch wel’, zegt professor Filip Meysman van het Instituut voor Duurzame Ontwikkeling (UAntwerpen), die het onderzoek leidt. ‘Maar het beeld is nog niet gedetailleerd genoeg. Luchtverontreiniging door verkeer verschilt van straat tot straat. Ga een blokje om, en de lucht kan letterlijk opklaren.’

De VMM heeft 60 officiële meetstations en gebruikt die metingen als basis voor een computermodel dat de luchtkwaliteit over het hele gewest berekent. ‘Met CurieuzeNeuzen Vlaanderen gaan we van 60 naar 20.000 metingen’, zegt Filip Meysman. ‘Zo kunnen we nagaan hoe goed dat model de luchtkwaliteit voorspelt, om het vervolgens te verbeteren. Met 20.000 burgers doen we in één maand het werk waar een wetenschapper tien jaar voor nodig heeft.’

Kanarie

In het drukbevolkte en met wegen dooraderde Vlaanderen is verkeer de grootste bron van luchtvervuiling. Daarom meet het project stikstofdioxide (NO2): een schadelijk gas dat ontstaat door verbranding in met name dieselmotoren. Het is een belangrijke vorm van lokale vervuiling in de straat, aan de school, op de plek waar we werken, leven en sporten. Je kan NO2 eenvoudig en betrouwbaar meten door meetbuisjes op te hangen voor het raam. Naast fijn stof is stikstofdioxide een belangrijke component van luchtvervuiling en fungeert het als een ‘kanarie’ voor andere vormen van pollutie veroorzaakt door verkeer.

Luchtvervuiling is een stille doder: jaarlijks sterven 10.000 tot 12.000 Belgen vroegtijdig door vervuilde lucht in te ademen. Dat is dertien keer meer dan door verkeersongevallen. Het veroorzaakt hart- en vaatziektes, ademhalingsproblemen en kanker. Studies tonen duidelijk aan dat wonen in de nabijheid van drukke wegen leidt tot een verminderde longcapaciteit bij kinderen, tot concentratiestoornissen en zelfs dementie.

Impact

Moeten we ons daarbij neerleggen? Of kunnen we er iets aan doen? ‘Met duizenden mensen luchtkwaliteit meten heeft impact’, zegt Filip Meysman. ‘We genereren een waardevolle dataset die de discussie over luchtkwaliteit en mobiliteit een objectieve grondslag geeft.’

De resultaten van dit onderzoek worden in september bekendgemaakt. Vlamingen zullen dan kunnen zien waar er te hoge concentraties zijn van gevaarlijke dieseluitlaat, of waar net de gunstigere zones liggen.

De Universiteit Antwerpen, de Vlaamse Milieumaatschappij en De Standaard zijn op zoek naar 20.000 gezinnen, scholen, verenigingen en bedrijven die de kwaliteit van de lucht in hun omgeving willen weten en meten. Wilt u meedoen? Dan vindt u alle info op standaard.be/curieuzeneuzen.