“De meest emotionele reacties op ‘Becoming Astrid’ komen van mannen”

Het begon allemaal met een foto, vertelt de Deense regisseur Pernille Fischer Christensen (A Family). Een beeld in zwart-wit, waarop een piepjonge Astrid Lindgren een kleine jongen aan de hand houdt. Een mysterie.

Haar leven lang al was Fischer Christensen fan van de Zweedse schrijfster. Als kind zat ze hele zomers lang met haar neus in Lindgrens boeken. In Lindgrens geboortestreek, dan nog: het bosrijke Småland, waar het gezin Fischer Christensen iedere vakantie doorbracht in een hutje aan een meer. “Er was geen tv, en geen andere kinderen om mee te spelen. Dus wanneer ik niet aan het paardrijden was, zat ik Astrid Lindgren te lezen. Mijn moeder had al haar boeken.”

Jaren later, toen ze voor haar moeder een biografie van Lindgren kocht, stootte ze toevallig op die ene foto. “Het beeld van Astrid met die jongen – haar zoon Lasse – viel me meteen op: ze ziet er mager en ongelukkig uit. Een enorm contrast met het beeld van het vriendelijke, grappige vrouwtje dat ik van haar had. Onder de foto stond bovendien dat ze van Lasse bevallen was in Kopenhagen. Waarom? Ze heeft daar nooit gewoond! Wat had ze meegemaakt? Mijn nieuwsgierigheid was gewekt. En dat boek heb ik uiteindelijk nooit aan mijn moeder gegeven.” (lacht)

Publiek geheim

Een eerste poging tot research leverde niets op, vertelt Fischer Christensen. Zelfs een bezoek aan Lindgrens geboortestad Vimmerby bracht weinig opheldering – integendeel. “Ik ging naar het Astrid Lindgren-museum, en vroeg daar of er iemand het fijne van wist. Maar ik kreeg geen antwoorden. Het leek bijna alsof het een publiek geheim was!” Bij gebrek aan informatie liet Fischer Christensen het onderwerp rusten. Totdat ze twee jaar later nog eens aan het googelen sloeg en er plots een recent artikel op haar scherm verscheen. “Een journalist uit Vimmerby had zich in dezelfde kwestie vastgebeten, en hij had de zaak gekraakt.”

Wat bleek: in haar tienerjaren liep Lindgren – toen al een ondernemende jongedame met een scherpe pen – stage bij een lokaal krantje. Ze werd er verliefd op haar hoofdredacteur: de veel oudere Reinhold Blomberg, een vader van zeven kinderen die van zijn echtgenote probeerde te scheiden – allesbehalve evident in het diepgelovige Zuid-Zweden van de jaren 20. Wanneer Astrid op haar achttiende onverwacht zwanger wordt, staat ze voor een dilemma: Blomberg wil het kind erkennen, maar aangezien hij wettelijk nog getrouwd is, kan hij daarvoor naar de gevangenis gestuurd worden. Lindgren – inventief al ze is – bedenkt een creatieve oplossing. Ze zal het kind ter wereld brengen in Kopenhagen en tijdelijk bij een pleegmoeder onderbrengen, waardoor Blomberg buiten schot blijft. Wanneer zijn scheiding rond is, kan de baby, die Lasse gedoopt wordt, terug naar huis komen. Alleen: het duurt allemaal veel langer dan gepland, waardoor Lasse zich steeds meer aan zijn pleegmoeder gaat hechten en volledig van Astrid vervreemdt. Een tragische, traumatische episode, die Lindgren voor de rest van haar leven zou tekenen. En die haar carrière in kinderliteratuur voor een stuk kan verklaren.

Het verscheurende gevoel van onmacht dat Lindgren in die periode kwelde, moest voor Fischer Christensen de essentie van haar film worden. “Ik wilde geen propere biopic, geen afgeborsteld kostuumdrama. Wel een uitgeklede, bijna naakte film met een grote menselijke impact.” Dat dat gelukt is, zeggen we. “Ik krijg van veel mensen te horen dat de film hen diep heeft geraakt. Weet je wat opvallend is? De meest emotionele reacties komen van mannen. Sommigen zeggen dat ze al tien jaar niet meer gehuild hebben, maar dat ze bij deze film de hele tijd zaten te snotteren. (lacht) Dat bewijst dat het over meer gaat dan een kind op de wereld zetten. Het gaat gewoon over een mens zijn.”

Fischer Christensen hoedt zich om het woord “feminisme” in de mond te nemen. “Astrid Lindgren krijgt vaak dat etiket, en deels terecht: ze heeft Pippi Langkous bedacht, en we weten allemaal dat kunst het karakter van kinderen kan vormen. Maar Pippi is niet alleen voor meisjes een rolmodel. Heeft ze jou als kleine jongen ook niet geïnspireerd? Pippi staat voor vrijheid, punt.”

Weg met de iPad

De grootste kracht van Lindgrens werk is volgens Fischer Christensen dat de schrijfster moeilijke thema’s niet uit de weg gaat. “Als iemand me vraagt wie voor mij de grootste kunstenaar aller tijden is, dan aarzel ik niet om Astrid Lindgren te kiezen. Omdat zij in staat was in haar werk de meest complexe dingen des levens aan te raken. Kijk naar De gebroeders Leeuwenhart – het boek dat mij het diepst geraakt heeft. Dat gaat over liefde, verantwoordelijkheid, keuzes maken, de dood... En dat allemaal op een manier die begrijpelijk is voor een kind. Astrid Lindgrens boeken kunnen een filosofische dialoog op gang brengen tussen ouders en kinderen.”

De regisseur betreurt dat er steeds minder wordt gelezen en voorgelezen. “In Denemarken is het aantal boeken dat uit de bibliotheken wordt ontleend in vrije val. En als Zweedse kinderen Astrid Lindgrens werk nog kennen, dan is het omdat ze de verfilmingen gezien hebben. Misschien kan het geen kwaad om ouders eraan te herinneren om voor te lezen uit een boek, in plaats van de kinderen gewoon een iPad te geven.”

Becoming Astrid speelt vanaf 19/12 in de bioscoop. Lees hier de ★★★★☆-recensie.