VIDEO. Onze reporter at een appel met een vos. Maar is dat wel goed voor het dier?

Volgens de jagers zijn er dat nog niet genoeg, omdat zij stellen dat de vos het evenwicht in ons cultuurlandschap uit balans brengt. Volgens tegenstanders heeft het totaal geen nut dat er op de vos gejaagd wordt omdat het territoriale dier zich zo aanpast dat er weer evenveel of zelfs meer dieren opduiken. Zij stellen ook dat de limiet van het aantal vossen in Vlaanderen stilletjes aan is bereikt: de beschikbare oppervlakte waar ze zich kunnen vestigen is zo goed als opgevuld met hun territoria.

Ludo Fastré, voorzitter van de Limburgse jagers, zegt dat hij het ook heeft vastgesteld: het aantal vossen in Vlaanderen en Limburg is vergeleken met vroeger omhoog gegaan. “Dat is al een hele poos zo,” zegt hij. “Nieuw is wel de tendens dat men nu ook bij de overheid inziet dat er ingegrepen moet worden. Voor het behoud van de patrijs bijvoorbeeld, of grondbroeders als de veldleeuwerik, grauwe gors, geelgors en kievit. Dat zijn vogels die last hebben van de vos. Vooral voor patrijzen geldt dat je aan hun aanwezigheid kan zien hoe goed het met een biotoop gesteld is.”

Nog niet genoeg

Fastré zegt dat het niet de bedoeling is van jagers om de vos uit te roeien. “Maar er moet wel een evenwicht zijn. Men streeft naar een natuur die zich zelf in stand houdt. Het probleem is dat natuur hier niet meer bestaat, we leven in een cultuurlandschap en daarin kan je niet alles laten leven als je een evenwicht wil bewaren. Als we niks doen zie je hier uiteindelijk alleen nog maar vossen naast eksters en kraaien. Dat kan niet de bedoeling zijn.”

Over het feit dat het aantal afgeschoten vossen elk jaar stijgt, zegt hij het volgende: “Dat is een teken dat de jagers hun werk nog niet goed genoeg doen. Er moeten er meer worden afgeschoten, zodat de cijfers stabieler blijven. Tegenwoordig zie je op straat vaak doodgereden vossen of steenmarters liggen. Maar doodgereden hazen haast niet meer: dan weet je toch dat er iets niet klopt.”

Puzzel bijna vol

De jacht op vossen is sinds enkele jaren door Vlaams minister van natuur Joke Schauvliege versoepeld. Naast het gewone jachtseizoen (oktober - februari) mag er ook gejaagd worden in de periode half mei tot oktober, tenminste, als er sprake is dat een vos ‘mogelijke schade in de buurt’ kan aanrichten. In een kippenhok bijvoorbeeld.

“Het aantal vossen is vooral toegenomen in de jaren ’90,” zegt Koen Van Den Berge van het Instituut Natuur en Bosonderzoek. “Niet alleen in Vlaanderen, maar in heel Europa. Dat komt omdat we erin geslaagd zijn een efficiënt middel te ontwikkelen tegen hondsdolheid, wat dodelijk is voor vossen, en omdat het niet langer is toegestaan om vossen op een ‘inhumane’ manier te doden, zoals met klemmen of gif. In gebieden waar de vos toen nog afwezig was of in kleine aantallen voorkwam, is het dier teruggekeerd. Dus in die periode is het dier heel zichtbaar in aantal toegenomen. Maar ondertussen is het zo dat alle puzzelstukjes waar een vos zich kan vestigen – zeker in het verstedelijkte Vlaanderen – ongeveer allemaal gelegd zijn. Men geeft soms de indruk dat de aantallen maar zullen blijven groeien, en waar gaat dat dan eindigen? Maar dat is niet zo. Een vos is een territoriaal dier, eens alle plaatsen bezet zal het vosbestand quasi gelijk blijven.”

Snoei geeft bloei

Net die territoriale aard van de vos, is voor Van Den Berge een argument om te zeggen dat jacht geen zin heeft. “Snoei geeft bloei,” vat hij het samen. “Hoe meer je gaat ingrijpen, hoe meer veerkracht een populatie toont om territoria opnieuw te bezetten.” Of met andere woorden: het dier past zijn voortplanting aan doordat meer wijfjes jongen gaan krijgen, of met meer jongen per nest. “Als er door jacht ergens minder vossen voorkomen, hebben de jonge dieren bovendien ook meer kans om te overleven. Als er niet gejaagd wordt valt de toegevoegde sterfte door de jacht weg. Dan kan er een natuurlijk evenwicht tussen sterfte en geboorte ontstaan. Omdat de inhumane middelen om een vos te doden zijn weggevallen, lukt het niet meer om de vos uit te roeien en zwengelt men de voortplanting veeleer aan in plaats van het aantal naar beneden te brengen.”

Shift in de spanning

Hoeveel vossen er nu in Vlaanderen voorkomen, is moeilijk vast te stellen. Van Den Berge schat het aantal op 1 à 2 per vierkante kilometer: 27.000 à 30.000 in Vlaanderen. Omdat de vos vergeleken met 20, 30 jaar geleden veel meer voorkomt, is hij ook veel meer zichtbaar geworden voor de mens. Het dier komt zelfs in steden voor, en wordt minder schuw voor mensen. “Op plaatsen waar dieren opduiken dicht bij de mens waar je ze vroeger nooit zag, kan er een soort spanning leven. Maar er is ook een shift merkbaar dat mensen de vos niet meer als een ‘vijand’ zien, maar dat ze gefascineerd zijn door het dier.”

Een appeltje met Reynaert

Dat de vos steeds meer zichtbaar wordt in Vlaanderen, maakten we onlangs zelf mee. Tijdens een rustpauze op een lange wandeling voelden we plots een ‘aanwezigheid’. Toen we ons omdraaiden konden we onze ogen haast niet geloven: een jonge vos, vlakbij, totaal niet bang en duidelijk geïnteresseerd in wat er in onze zak zat. Een appeltje. Eerste reflex: wegjagen, want dit is duidelijk onnatuurlijk gedrag. Maar uiteindelijk won onze nieuwsgierigheid het van gezond verstand en deelden we onze appel. Sil Janssen van Natuurhulpcentrum Opglabbeek bevestigt dat we verkeerd hebben gehandeld. “Best wegjagen, want dit is geen normaal gedrag voor een vos. Waarschijnlijk is hij grootgebracht bij mensen en is hij daarna losgelaten of ontsnapt. Daardoor heeft hij geen schrik meer, weet dit jonge dier niet meer hoe hij moet jagen en had het honger.” Sil Janssen schat zijn overlevingskansen dan ook gering in. In zijn opinie kan het dier best opgevangen worden. “We kunnen dan proberen het dier opnieuw te verwilderen. Als zo’n vos naar mensen toekomt, gebruiken we een tuinslang om hem met water af te schrikken. Als dat ook niet meer helpt, kunnen we het dier niet meer uitzetten.”