Direct naar artikelinhoud
OpinieLeo Lucassen

Er waart een spook door Europa, het spook van de ‘omvolking’

Filip De Winter op het extreemrechtse NatCon-congres in Brussel, vorige maand.Beeld Stefaan Temmerman, Eric de Mildt

Of het nu Joden, moslims, migranten, lgbtq+’ers of ‘klassenvijanden’ (denk aan Stalin, Mao en Pol Pot) zijn, het stigmatiseren van mensen moet stoppen, zegt Leo Lucassen. Hij is directeur van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis en hoogleraar aan de Universiteit Leiden.

Er waart een spook door Europa, het spook van de ‘omvolking’. Met name (extreem)rechtse politici en activisten, van Filip Dewinter tot Giorgia Meloni, promoten het idee dat ‘globalistische elites’ achter de schermen druk bezig zijn om heimelijk massa-immigratie uit Afrika en het Midden-Oosten, met name moslims, Europa binnen te sluizen, met de uitdrukkelijke bedoeling om ‘ons’ hun intolerante cultuur op te dringen (lees: islamisering) en de inwoners van dit continent demografisch tot een minderheid te maken. Dit idee heeft diepe historische wortels en kreeg sinds 9/11 de wind in de rug door goed verkochte boeken als Eurabia (2005) van Bat Ye’or en Le Grand remplacement (De Grote Vervanging) van de Franse auteur Renaud Camus uit 2011.

Dat er geen enkel bewijs is voor deze racistische complottheorie, en de demografische feiten dit tegenspreken, heeft een succesvolle opmars en normalisering niet in de weg gestaan. Zelfs de terroristische aanslag van de door omvolkingsideeën bevangen Noorse extremist Anders Behring Breivik in de zomer van 2011 bleek geen wake-upcall, evenmin als de vele aanslagen die daarop volgden.

Zelfs uitgesproken antisemitische interpretaties vermochten weinig uit te richten. Dat bleek vooral toen ten tijde van de ‘vluchtelingencrisis’ in 2015 de Joodse filantroop George Soros met zijn Open Society Foundations het mikpunt werd van omvolkingsdenkers. Volledig de klassieke antisemitische redenering volgend van rijke Joden die achter de schermen de christelijke samenlevingen proberen te vernietigen, werd Soros er door extreemrechtse politici van beschuldigd Europa te overspoelen met miljoenen islamitische asielzoekers.

Het feit dat de Open Society Foundations opkomen voor mensenrechten was voldoende om hem verantwoordelijk te stellen voor de ‘massa-immigratie’. Het hoeft dus niet te verbazen dat in augustus 2017 Amerikaanse white supremacists in Charlottesville ‘Jews will not replace us’ scandeerden. Noch dat bij verschillende aanslagen door omvolkingsterroristen in de VS, naast African Americans, Hispanics en moslims, Joden en synagogen het doelwit werden, zoals in Pittsburgh op 27 oktober 2018.

antimigratieframe

Je zou denken dat deze feiten voldoende zijn om het omvolkingsdenken op de mestvaalt van de geschiedenis te laten belanden, maar niets is minder waar. Het herhaaldelijk verkondigen dat ‘we’ minderheid in eigen land worden stond in Nederland de benoeming van Martin Bosma (PVV) tot voorzitter van de Tweede Kamer niet in de weg. Noch het openzetten van de deur voor Vlaams Belang door N-VA-voorzitter De Wever.

Ondanks het feit dat partijleiders van PVV en VB al twintig jaar in de meest groteske vijandige hyperbolen over moslims en immigratie praten en tweeten, pontificaal extreemrechtse congressen bijwonen en de omvolkingsboodschap via extreemrechtse socialemedia-accounts. zoals ‘Radio Genoa’ , verspreiden. Allemaal blijkbaar onvoldoende voor de momenteel in Nederland formerende partijen om de onderhandelingen met de PVV af te breken of voor bepaalde sociaaldemocratische politici, zoals Conner Rousseau van Vooruit, om het antimigratieframe van rechts over te nemen.

antisemitische onderstroom

Het is gezien de antisemitische onderstroom van het omvolkingsdenken in dit verband enigszins pervers te noemen dat juist extreemrechtse politici de protesten tegen de niet-aflatende Israëlische bombardementen op Gaza waar het maar even kan als antisemitisch framen en Palestijnen collectief aanwijzen als antisemitische Hamas-aanhangers. Het past namelijk uitstekend in hun anti-islam- en anti-immigratieagenda.

Maar zelfs als politici als Dewinter en Wilders gelijk zouden hebben door het wijzen op de antisemitische splinter in andermans oog, dan nog zou het intussen toch op moeten vallen dat zij de racistische balk in hun eigen oog niet zien, inclusief antisemitische elementen, zoals het Soros-vijandbeeld.

Om ons meer bewust te maken van de verontrustende, en hand over hand toenemende, normalisering van racistisch gedachtegoed in de samenleving en de politiek, kan het geen kwaad ons (opnieuw) te laten inspireren door, grotendeels Joodse, sociale en politieke wetenschappers als Theodor Adorno, Hannah Arendt, Max Horkheimer, Gordon Allport en Stanley Milgram, die ten diepste geschokt door Auschwitz na de oorlog fundamenteel onderzoek zijn gaan doen naar de vraag hoe het zo ver is kunnen komen.

Menselijk vijanddenken

Hoewel zij benadrukten dat wat we sinds de jaren zestig zijn gaan aanduiden als de ‘Holocaust’ de meest gruwelijke consequentie van menselijk vijanddenken was, vormde de massamoord op zes miljoen Joodse Europeanen voor hen het uitgangspunt voor het opsporen van algemene mechanismen van vooroordeel, racisme en dehumanisering.

Mede dankzij hun onderzoek weten we wat de gevolgen kunnen zijn van het collectief en zonder aanziens des persoons stigmatiseren van mensen, of dat nu Joden, moslims, migranten, lgbtq+’ers of ‘klassenvijanden’ (denk aan Stalin, Mao en Pol Pot) zijn. Het is dan ook de hoogste tijd dat met name politici, net als na de Tweede Wereldoorlog, een streep in het zand trekken en ophouden met het normaliseren van wat niet normaal hoort te zijn.