Trump en Kim: terug bij af

De Amerikaanse president Trump heeft de Noord-Koreaanse leider Kim Jong- un vandaag per brief laten weten dat de top tussen de twee niet doorgaat. Trump en Kim zouden elkaar op 12 juni ontmoeten in Singapore. Als argument voor het schrappen van de top noemt Trump ‘de vijandige houding’ die Noord-Korea volgens hem de laatste dagen tentoonspreidde.

Zo te lezen is de brief helemaal door de president zelf geschreven. De hoekige grammatica, de superlatieven, de tautologieën en de manische opeenvolging van complimenten en dreigementen kenden we al uit zijn campagnetoespraken en tweets. Nu hadden ze het tot een officiële diplomatieke boodschap geschopt. Zelfs het woordje sad stond erin.

Het gaat niet door, was de boodschap. Met zijn persoonlijke brief schrapte Donald Trump donderdagochtend de top met de Noord-Koreaanse dictator Kim Jong-un, die op 12 juni in Singapore had moeten plaatsvinden. Trump vindt de ontmoeting ‘ongepast’, zo schrijft hij, gezien de ‘vreselijke woede en openlijke vijandigheid’ die de Noord-Koreanen recentelijk hebben tentoongespreid.

Noord-Korea is bereid problemen met VS op te lossen

Noord-Korea is nog altijd bereid tot een ontmoeting met de VS om waar mogelijk de problemen uit te praten. Dat heeft de viceminister van Buitenlandse Zaken Kim Kye-gwan vrijdag gezegd. ‘We hadden veel respect voor de inspanningen van president Trump, die anders dan al zijn voorgangers, een historische top tussen Noord-Korea en de VS heeft proberen te bewerkstelligen’, zei de viceminister in een verklaring die vrijdag naar buiten werd gebracht door het staatspersbureau van het land. ‘We laten nogmaals aan de VS weten dat we openstaan om problemen op elke mogelijke manier op te lossen.’

Zo breekt hij de onderhandelingen af die hij zelf was begonnen. Op suggestie van een Zuid-Koreaanse boodschapper, die hem in maart in het Witte Huis influisterde dat de Noord-Koreanen graag wilden praten over nucleaire ontwapening, besloot Trump zonder overleg met zijn adviseurs op de uitnodiging in te gaan. Waarom ook niet? Kijken wat er gebeurt.

Er is zeker wat gebeurd. Na tien weken wild heen-en-weergepraat en twee bezoeken van minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo aan Pyongyang zijn drie Amerikanen vrijgelaten en is een nucleaire testlocatie opgeblazen door de Koreanen. Maar onderhandelingstechnisch zijn de Verenigde Staten en Noord-Korea geen stap naderbij gekomen.

Het was een typisch staaltje Trump. Niet gehinderd door kennis van zaken of diplomatieke tradities, stippelde de zelfbenoemde dealmaker een route uit naar een internationale triomf die voor andere presidenten onhaalbaar was gebleken: het intomen van de nucleaire dreiging van Noord-Korea. Van man tot man, dat leek Trump het beste. De twee straatvechters die elkaar in september nog de huid vol scholden (‘Kleine raketman!’ ‘Seniele oude gek!’) zouden elkaar wel begrijpen, dacht Trump. Dat schreef hij donderdag ook in zijn brief. ‘Ik voelde dat er een prachtige dialoog aan het ontstaan was tussen jou en mij.’

De bilaterale neiging van Trump is tekenend voor de vastgoedman uit Manhattan. Hij heeft niet veel op met complexe multilaterale akkoorden en organisaties, waarin geen simpele winst- en verliesrekening kan worden opgemaakt. De Navo, het Trans Pacific Partnership, het Klimaatakkoord, de deal met Iran? Nooit is duidelijk wat Amerika eraan heeft. Nee, laat hem maar, een op een, loven en bieden, dreigen en lijmen; dan zie je aan het einde tenminste wat de transactie oplevert, met Amerika natuurlijk als grote winnaar.

Maar zo simpel is het nooit. Trump heeft het Iran-akkoord opgezegd, maar de toekomst is ongewis. Handelsonderhandelingen met China leverden deze week niet de door Trump beloofde Chinese toezeggingen. En nu blijkt dus dat ook Noord-Korea zich niet zo makkelijk tot nucleaire ontwapening laat dwingen.

Gebrek aan kennis

Trump, de stagiair in het Witte Huis die het even allemaal anders dacht te gaan doen, is niet de enige die het heeft onderschat. Zijn hele kabinet wordt gekenmerkt door een gebrek aan buitenlandse kennis en diplomatiek vakmanschap. Trump had geen ambassadeur in Zuid-Korea, en de belangrijkste Korea-onderhandelaar had vorig jaar al ontslag genomen. Dus kwamen de diplomatieke signalen richting Korea van mannen als veiligheidsadviseur John Bolton en vicepresident Mike Pence, mannen die het voor elkaar kregen om precies de verkeerde dingen te zeggen.

Bolton zei vorige week dat hij Noord-Korea wil ontwapenen volgens het ‘Libië-model’. Dat is geen handig voorbeeld. De Libische leider Kadhafi stopte in 2003 op aandringen van de westerse landen met zijn nucleaire activiteiten, en had dus niets om mee te dreigen toen zijn land in 2011 werd gebombardeerd door de westerse landen. Kadhafi werd in de daaropvolgende chaos door rebellen gedood. Bolton stelde dus een scenario voor dat zou eindigen met de dood van Kim.

Toen Trump het daaropvolgende Noord-Koreaanse rumoer probeerde te sussen, raakte hij verder verstrikt in de geschiedenis. Hij zei dat het voorbeeld van Libië ‘laat zien wat er gebeurt’ als er geen nucleair akkoord komt. Met andere woorden: juist als de Noord-Koreanen vasthouden aan hun kernwapens, zal dat eindigen met de dood van Kim. Toen Pence dit dreigement maandag op Fox News herhaalde (ter vergroting van de verwarring noemde Pence dit scenario waarin Noord-Korea zijn nucleaire capaciteit juist niet opgeeft het Libië-model), was de maat voor Noord-Korea vol.

‘Ik kan mijn verbazing niet verbergen over de onwetende en stomme opmerkingen die uit de mond stromen van de Amerikaanse vicepresident’, zei de Noord-Koreaanse onderminister van Buitenlandse Zaken Choe Son-hui. ‘Als Amerika onze goede wil blijft beledigen en vasthoudt aan deze onwettige en belachelijke dingen, dan zal ik onze opperste leider voorstellen om de topontmoeting tussen Noord-Korea en de Verenigde Staten te heroverwegen.’

Dat wilde Trump voor zijn en dus stuurde hij donderdag zijn brief naar Kim. Hij kan, met dank aan de drie vrijgelaten Amerikanen, met enigszins opgeheven hoofd vertrekken. De al gemaakte herdenkingsmunt van de top komt misschien later nog van pas.