Direct naar artikelinhoud
Milieu

Dilemma van de zomer: zonnecrème beschermt u tegen huidkanker maar schaadt het milieu

Wie zont, smeert zich best in. Al is dat niet goed voor het leven in de zee. Zo zouden de chemische uv-­filters in de zonnecrème ­mannelijke vissen vervrouwelijken.Beeld Eva Beeusaert

De zon schijnt deze zomer meer en feller en dus is zonnecrème smeren belangrijker dan ooit willen we ons tegen huidkanker beschermen. Maar zonnecrème blijkt het leven in zee te schaden. Wat nu?

Nooit eerder scheen de zon zo fel als de afgelopen weken en ook de uv-straling, die huidkanker kan veroorzaken, brak records. Dermatologen blijven erop hameren dat we ons goed tegen de zon moeten beschermen, want het aantal huidkankerpatiënten is in ons land de laatste jaren sterk gestegen.

Net nu die boodschap doordringt en steeds meer mensen smeren met een hoge beschermingsfactor, krijgen we berichten voorgeschoteld over hoe diezelfde zonnecrèmes het leven in zee zoals vissen, schaaldieren en koralen schaadt.

'Titaniumdioxide is een vervuilende stof die het leven in zee kan verstoren'

Zo blijkt dat kleine deeltjes titaniumdioxide die in bepaalde zonnecrèmes zitten in aanzienlijke hoeveelheden in het zeewater terechtkomen. Die stof wordt voor mensen veilig geacht maar voor zeedieren en -organismen, die vaak specifiek gevoeliger zijn, kan het op langere termijn schadelijk zijn.

Onderzoeker Jérôme Labille (Aix-Marseille Université): “Op een klein strand dat in de zomer dagelijks 3.000 bezoekers heeft, zien we dat er per twee maanden 54 kilo titaniumdioxide in zee belandt. Dat is behoorlijk wat en het is een vervuilende stof die het leven in zee kan verstoren.”

Hormoonverstorend

Ook de chemische uv-filters oxybenzon en octinoxaat, die in heel veel zonnecrèmes zitten, staan in een slecht daglicht. Zo meldde ecotoxicoloog Craig Downs (Haereticus Environmental Laboratory) in het wetenschappelijk tijdschrift Archives of Environmental Contamination and Toxicology dat ze koraalriffen schaden, mannelijke vissen vervrouwelijken omdat ze hormoonverstorend werken en tot vruchtbaarheidsproblemen en neurologische schade bij zeedieren leiden.

Daarom heeft de staat Hawaï besloten specifiek de zonnecrèmes met oxybenzon en octinoxaat vanaf 2021 te verbieden. In de VS gaan steeds meer stemmen op voor gelijkaardige verboden. En passant wijzen sommigen erop dat oxybenzon ook in Europa in bloed, urine, placenta’s, navelstrengbloed en moedermelk is gevonden. En dat bepaalde uv-filters ook bij de mens hormoonverstorend zouden werken.

Hoge factor

Wat moeten zonnekloppers daar nu mee? Toxicologen en marinebiologen zijn duidelijk: we moeten ons absoluut goed blijven beschermen tegen huidkanker. “Dat doen we best met donkere kledij en door uit de zon te blijven, maar erg realistisch is dat niet”, zegt toxicoloog Philippe Jorens (UZA). Zonnecrème met een voldoende hoge factor blijft dus essentieel, zeggen ook ook toxicoloog Jan Tytgat (KU Leuven) en ecotoxicoloog Ronny Blust (UZA).

Wie zich zorgen maakt over hormoonverstorende impact op het eigen lichaam, stellen de experts gerust. “Dat effect is bij mensen niet overtuigend bewezen”, zegt Tytgat. Jorens: “Het risico speelt vele keren meer bij stoffen die we via voeding opnemen, terwijl het in zonnecrème op onze huid blijft, waardoor de impact verwaarloosbaar is.”

Maar het leven in zee kan er zeer wellicht minder goed tegen. “Zeker oxybenzon lijkt niet onschuldig”, zegt Patrick Roose, directeur van het Koninklijk Belgische Instituut voor Natuurwetenschappen. “En als koraalriffen er zo gevoelig aan zijn, kun je aannemen dat dat ook voor soorten hier het geval is, al is dat bij ons nog niet onderzocht.”

Slim smeren

Tot nu toe werd gedacht dat de zogenaamde fysieke zonnefilters, met nanodeeltjes van zink-en titaniumdioxide, minder schadelijk waren voor mens en milieu. Maar nu zijn er ook indicaties dat die ook het leven in zee aantasten. Concreet adviseert ecotoxicoloog Blust daarom om slim te smeren. "Wie zichzelf en de natuur wil beschermen, hanteert best het principe van matiging. Je kunt een extra T-shirt aantrekken of meer de schaduw opzoeken. Maar in de zon moet je smeren. Let op dat je voor je gaat zwemmen niet net een dikke laag aanbrengt, wat toch weinig zin heeft, en dat je geen flesjes zonnecrème op het strand laat slingeren die in zee terecht komen. Zo maak je al een aanzienlijk verschil.”