Waarom krijgen prins Laurent en prinses Astrid eigenlijk zoveel geld?

De eerste die een dotatie ontving, was Leopold II. Als troonopvolger van zijn vader Leopold I had hij een secretariaat nodig, en om dat te bekostigen kreeg hij een vergoeding. Tot vandaag loopt dat zo: als Elisabeth volgend jaar achttien wordt, zal ook zij recht hebben op een dotatie als kroonprinses, net zoals haar grootouders die nog krijgen. Daarover wordt ook nauwelijks geredetwist: ook in bijvoorbeeld Nederland hebben de gewezen en de toekomstige monarchen recht op een vergoeding. 

Dat ligt anders voor de overige dotaties die jaarlijks vanuit de schatkist richting koninklijke familie gaan. Sinds de paars-groene regering van premier Verhofstadt (Open Vld) begin deze eeuw besloot om de wet te wijzigen, krijgen ook prinses Astrid en prins Laurent maandelijks een loon plus werkingskosten uitgekeerd. Voor beiden lopen die bedragen op tot meer dan 300.000 euro.

Welke activiteiten ze daar tegenover stellen, moeten de prinsen sinds 2013 verantwoorden voor het Rekenhof. "Naast hun officiële representatieve taken waarbij ze de koning vertegenwoordigen, kiezen ze hun activiteiten naar hun persoonlijke voorkeur", zegt historicus en koningshuiskenner Mark Van den Wijngaert. "Zo kan Laurent bijvoorbeeld een hondententoonstelling bijwonen, maar dan vertegenwoordigt hij de monarchie niet. Die activiteiten vallen dus buiten de verantwoording aan het Rekenhof. Maar voor de buitenwereld is het onderscheid tussen die activiteiten allerminst transparant." Als het aan Van den Wijngaert ligt, moeten die 'onzuivere' dotaties daarom zo snel mogelijk worden afgeschaft.

_{Lees verder onder de grafiek.}

Prinselijke missies

Dat ligt anders voor het takenpakket. Zo begeleidt prinses Astrid ook prinselijke economische zendingen naar het buitenland. Het belang daarvan is niet te onderschatten, benadrukt VBO-voorzitter Bernard Gilliot. Hij zag al vaak hoe de prinses deuren opent die anders gesloten blijven, en hoe er dankzij haar aanwezigheid problemen kunnen worden opgelost die soms al jaren aanslepen. "In cijfers kan ik dat niet vertalen, maar het zegt genoeg dat onze bedrijven massaal vragende partij zijn om deel te nemen aan die missies. Het zegt ook genoeg dat Nederland nadrukkelijk kijkt naar hoe wij dat aanpakken. Onze staatsbezoeken zijn veel economischer getint dan die van hen en ze zien het effect." 

Zou die surplus wegvallen mocht ons land morgen geen monarchie meer zijn? "Dat is een vraag waarop ik onmogelijk kan antwoorden", zegt Gilliot. Ook Van den Wijngaert erkent de meerwaarde van de prinselijke missies. En hij ziet er nog andere. "De representatieve functie van een koninklijke familie is belangrijk voor een maatschappij. Door op bezoek te gaan bij een vereniging verpersoonlijken zij de steun van een volledige bevolking. Het zou zonde zijn om dat te verliezen."

Daarnaast spelen er ook pragmatische overwegingen voor de historicus. "Je kunt een koning vervangen door een president, maar die zal gelijkaardige taken krijgen. En een president kun je wel democratisch aanduiden, maar in een land als het onze wordt dat onvermijdelijk een communautair verhaal. Dan is het misschien nog niet zo slecht om ten minste nog één neutrale figuur te hebben." 

De monarchie afschaffen is voor Van den Wijngaert dan ook niet het beste idee. Maar ze is wel dringend aan modernisering toe. "We hebben nood aan een nieuw contract met het koningshuis. Dat is sinds 1830 niet of nauwelijks gewijzigd. De realiteit heeft vandaag nog amper wat te zien met de letter van de grondwet. Naar ik verneem, staat koning Filip daar zelf ook erg voor open. Maar het is de politiek die er werk van moet willen maken."