Deze vier lessen trekken we uit de mandatenlijst van politici

1. De schandalen hebben een impact

De vele politieke schandalen, waaronder dat rond daklozenorganisatie Samusocial en de intercommunale Publifin, hebben hun effect. Een telling door de zakenkrant De Tijd leert dat vorig jaar in totaal goed 800 mandaten zijn geschrapt. Langs Franstalige kant gebeurde dat vooral bij PS (in totaal 192 mandaten), in Vlaanderen vooral bij CD&V (154 mandaten).

Opmerkelijk is dat het totale aantal mandaten wel stabiel blijft. Zo zijn er in ons land nog steeds 19.000 betaalde politieke mandaten. De verklaring is dat kleinere, lokale partijen meer mandaten opnemen. Zij lijken in het gat te springen dat hun nationale collega's laten. "Je ziet dat de nationale partijen heel voorzichtig zijn met mandaten", zegt politicoloog Nicolas Bouteca (UGent). "De recente schandalen spelen daar uiteraard een rol in."

Maar Bouteca wil niet met de vinger wijzen naar de lokale partijen. "Je voelt dat die partijen nogal sceptisch staan tegenover de grote nationale discussie over mandaten. Ze denken vaak pragmatischer: 'Intercommunales hebben nood aan democratische controle vanuit hun moedergemeenten.' Ze hebben daarin ook geen ongelijk."

2. Er blijven zondaars

Ondanks de schandalen zondigen ook dit jaar politici tegen de wettelijke verplichting om al hun mandaten door te geven. Van alle 7.156 mandatarissen in ons land, hebben er vorig jaar 170 geen mandatenlijst en/of vermogensaangifte ingediend. Vaak gaat het om een vergetelheid, maar soms lijkt er meer aan de hand. Bijvoorbeeld bij Pascale Peraïta, de gewezen directreur van Samusocial. Zij diende niets in.

De PS-politicus Peraïta was samen met de Brusselse burgemeester Yvan Mayeur, van wie ze de rechterhand was, de spil in het schandaal rond Samusocial. Het duo moest in de zomer van 2017 opstappen nadat aan het licht was gekomen dat ze zich persoonlijk hadden verrijkt met geld dat voor daklozen bedoeld was. In 2014 was Peraïta nog de 'mandatenkoningin' in de hoofdstad. Met al haar mandaten verdiende ze jaarlijks tot 204.000 euro.

Een andere naam met nationale weerklank is die van Antwerps CD&V-schepen Caroline Bastiaens. Zij diende in 2017 geen vermogensaangifte in. In een reactie benadrukt Bastiaens dat het om een nalatigheid gaat.

3. Mandatenkampioenen behouden hun titel

De Antwerpse 'superschepen' Koen Kennis (N-VA) blijft de Vlaamse mandatenkampioen. Hij heeft 36 mandaten, waarvan de helft betaald. Kennis is onder meer voorzitter van PMV en is bestuurder bij intercommunales als FINEA, IMEA en Integan. De schepen wordt ook betaald als bestuurder bij onder meer Telenet, Fluvius en Eandis.

In Franstalig België is Eliane Daels, PS-schepen in Evere, opnieuw de primus. Met 29 betaalde mandaten laat zij Kennis trouwens ver achter zich. Ook Max Munix, gemeenteraadslid voor de MR in het Duitstalige Kelmis, doet beter dan Kennis met 23 betaalde mandaten.

"Tegen het voorjaar van 2019 zal ik nog maar 8 van mijn 18 betaalde mandaten overhouden", reageert Kennis. "Je kan vluchten uit je mandaten: 'Oh nee, ik stop ermee!' Of je kan je verantwoordelijkheid nemen en ervoor zorgen dat intercommunales samensmelten of verdwijnen. Ik heb dat laatste gedaan." Kennis kijkt uit naar de mandatenlijst van volgend jaar. "De kans is groot dat ik dan niet meer op de bovenste plaats zal staan." De schepen kreeg vorig jaar kritiek vanwege zijn vele mandaten en de vergoedingen die daaraan gekoppeld zijn. Hij maakte daarop zijn belastingbrief openbaar.

4. Franstaligen cumuleren (iets) meer

Cumuleo, de website die alle politieke mandaten weergeeft in een onlinedatabank, heeft voor het eerst ook een studie gemaakt over het cumuleren van mandaten sinds 2004. Daaruit blijkt dat Franstalige politici meer mandaten cumuleerden dan hun Nederlandstalige collega's (gemiddeld 7,6 tegenover 6,7), wat hoofdzakelijk te wijten is aan het verschil in onbetaalde mandaten. Wat het aantal betaalde mandaten betreft, is er geen significant verschil.

Uitgesplitst per partij werden de meeste mandaten - betaald en onbetaald samen - gecumuleerd bij PS (8,1), MR (7,5), sp.a (7,2), cdH (7,2) en DéFI (6,8). De Vlaamse socialisten voeren dan weer de ranglijst aan van de partijen waar de meeste betaalde mandaten werden gecumuleerd (3,8), voor PS (3,7), MR (3,63) en Open Vld (3,6).