Ditmaal heeft Trump gelijk: haal die IS-strijders terug

Bijna dag op dag zes jaar geleden stapte ik binnen in een verduisterde kamer in een van de armere wijken van Cairo. Twee Syrische vrienden hadden me gevraagd langs te komen om een speciale kennis van hen te ontmoeten. Door het schemerlicht zag ik een forse, maar vriendelijk ogende man van rond de vijftig. Mijn vrienden stelden me voor aan Qassem, een soldaat van het Vrije Syrische Leger. Op zich niets bijzonders, tot ze toevoegden dat zij hem overtuigd hadden om te vechten voor een vrij, seculier Syrië en niet meer voor Al Qaida en zijn oude vriend Osama bin Laden. Ik was verrast en tegelijk erg nieuwsgierig om zijn verhaal te horen.

Bij een glas raki (zijn eerste ooit) vertelde Qassem hoe hij zich als tiener had aangesloten bij de Arabische moedjahedien van Osama Bin Laden in Afghanistan om de goddeloze Russen uit het land te verdrijven. Toen de oorlog gewonnen was, keerden sommigen terug naar huis, terwijl anderen niet meer welkom waren in hun land. Zij zochten naar een nieuwe jihad. 

Die kwam er in Algerije in 1991, nadat de regering de verkiezingsoverwinning van het islamistische FIS ongedaan had gemaakt en er een burgeroorlog uitbrak. Hijzelf nam in 1995 deel aan een andere jihad, de oorlog in Bosnië, om de moslims te verdedigen tegen de Serviërs en de Kroaten. Hij toonde me de littekens van zijn schotwonden. Zijn plan was om in Syrië, zijn land, opnieuw te vechten voor Al Qaida. Tot hij door mijn vrienden overtuigd was van een andere toekomst voor het land.

Kleine groepjes

Het verhaal van Qassem is het verhaal van Al Qaida en het verhaal van de IS-strijders van vandaag. Toen de oorlog voorbij was voor de Arabische moedjahedien, werd honderden strijders de toegang tot hun land ontzegd. Daarom beslisten ze de strijd dan maar voort te zetten waar en wanneer die zich ook maar zou aandienen. 

Daarvoor werd een samenwerking tot stand gebracht tussen Bin Laden en zijn zogenaamde ‘Afghanen’ en de Egyptische terreurgroep Islamic Jihad: Al Qaida. Begin jaren negentig verhuisde Bin Laden naar Sudan, waar hij onder het goedkeurend oog van het regime van Bashir enkele jaren de bouw van wegen financierde en coördineerde. De samenwerking tussen Bin Laden en de leider van Islamic Jihad, de Egyptenaar Ayman Al Zawahiri, verstevigde in Sudan, waar de troepen ook militaire training kregen. Na een mislukte aanslag op de president van Egypte, Hosni Moebarak, werd Al Qaida uit Sudan gezet. Ze verhuisden terug naar Afghanistan. De rest van het verhaal is gekend.

De geschiedenis van de moedjahedien en Al Qaida is essentieel om de huidige situatie van IS en zijn strijders te begrijpen. Binnen enkele dagen zou de nederlaag van de Islamitische Staat in Syrië aangekondigd worden, na een strijd van bijna vijf jaar. Eerder kondigde Irak al aan dat IS daar verslagen was. 

Toch zou het een grote vergissing zijn te denken dat het gevaar van IS geweken is. Er zouden naar schatting nog zo’n 15.000 IS-strijders in Syrië en Irak, en in een aantal buurlanden, rondlopen. Ze houden zich in kleine groepjes verborgen, in afwachting van een hergroepering, of van een andere, nieuwe strategie. Sommigen onder hen vonden al een nieuwe strijd in de Sinaï, om te vechten tegen het Egyptische leger van president Sisi. We weten ook dat honderden IS-strijders zich verbergen in Libië, in de hoop daar te gepasten tijde een nieuw territorium voor het kalifaat van Al Baghdadi te claimen.

Sommigen zullen beweren dat dat alles niet het probleem van België of Europa is. Terwijl minister van Justitie Koen Geens (CD&V) en Bart De Wever (N-VA) een opening maakten om de Belgische IS-strijders terug te halen, vindt Theo Franken (N-VA) dat het probleem is opgelost als we hun nationaliteit afnemen. Die visie getuigt van een erg kort geheugen. Als de Arabische wereld ontploft, dan vallen de scherven tot in Brussel en Parijs. Zonder de oorlog in Syrië en de chaos in Libië waren in 2015 geen miljoen vluchtelingen naar Europa gekomen. En wie denkt dat met de zogenaamde nederlaag van IS in Syrië en Irak de stabiliteit zal terugkeren in het Midden-Oosten, zal nog grote ogen opzetten.

Enige optie

Kortom, het is niet moeilijk voor ronddwalende IS-strijders om in de nabije toekomst een nieuwe oorlog te vinden. Daarom moeten we elke kans om die groep kleiner te maken met beide handen grijpen. 

De Amerikaanse president Donald Trump vraagt ons om ‘onze’ IS-strijders terug te halen. Dat zal niet eenvoudig zijn, en bovendien zal het geld kosten. We moeten ze berechten en in goed bewaakte gevangenissen plaatsen. De meesten onder hen zullen niet zoals Qassem plots verdedigers van de democratische rechtsstaat worden. Maar als we hiermee een nieuw Al Qaida of een nieuw IS minder sterk kunnen maken, of zelfs kunnen vermijden, dan is dat onze enige redelijke optie.