Enthousiasme over leenstelsel is weg

Den Haag

De voorstanders jubelden het uit: geld lenen voor je studie in ruil voor beter onderwijs, en je studieschuld later onder zeer gunstige voorwaarden terugbetalen. Maar drie jaar na de komst van het leenstelsel is de glans er wel af. Regeringspartijen CDA en ChristenUnie – altijd tegen invoering geweest – mogen nu zelfs laten uitrekenen of het stelsel houdbaar is; D66-minister Ingrid van Engelshoven (Onderwijs) is akkoord.

Het totaal van álle Nederlandse studieschulden is inmiddels 21 miljard euro, zei CDA-Kamerlid Harry van der Molen woensdag in de Tweede Kamer. Het ministerie van Onderwijs moet prognoses maken over hoe de totale studieschuld zich in de toekomst ontwikkelt, zo wil Van der Molen, en welk bedrag daarvan niet wordt terugbetaald. ‘Wat niet inbaar is, zal afgeboekt moeten worden’, onderstreepte hij. Minister Van Engelshoven kan ermee leven: ‘Het lijkt me verstandig dat we dit uitzoeken.’

De Kamer debatteerde woensdag over de rente die studenten betalen over hun lening. De overheid moet het geld dat studenten lenen, zelf ook lenen. Daarop dreigt de overheid verlies te maken. In plaats van aan de vijfjaarsrente wil het kabinet de studieleningen nu koppelen aan de hogere tienjaarsrente. Dus zijn oud-studenten straks iets duurder uit bij het terugbetalen van hun lening: twaalf euro per maand extra bij een gemiddelde studieschuld van 21.000 euro, stellen de coalitiepartijen.

Maar wat woensdag vooral opviel, is hoe weinig partijen nog écht het leenstelsel verdedigen. GroenLinks, een van de architecten ervan, is boos over de hogere rente, omdat volgens Kamerlid Lisa Westerveld niet goed wordt uitgelegd waarom die nodig is. Maar wat GroenLinks het meest steekt, is dat beloofde investeringen in het onderwijs veelal achterwege blijven. Studenten merken er weinig van; veel collegezalen puilen uit.

Het toverwoord van politiek Den Haag is ‘houdbaarheid’: wat gaat een maatregel op kortere en langere termijn kosten? Het punt met het leenstelsel is: niemand weet nog hoe het uitpakt, omdat er nog nauwelijks ervaring is met het terugbetalen. Maar intussen neemt volgens berekeningen van het Interstedelijk Studentenoverleg (ISO) de studieschuld met 1,7 miljard (!) euro per jaar toe.

pinautomaat

Woensdag sloegen de linkse oppositie en de VVD elkaar om de oren met het ‘houdbaarheidsargument’. Valt er wel iets zinnigs te zeggen over het langetermijneffect op de staatskas?, vragen GroenLinks en SP zich af.

Uiteindelijk blijkt het niet zozeer te gaan om die paar euro extra rente. CDA’er Harry van der Molen vindt die ingreep ‘zelfs als tegenstander van het leenstelsel verdedigbaar’. Maar zijn partij zei bij de invoering al wel dat het studiestelsel van de overheid een ‘pinautomaat’ maakt, roept hij fijntjes in herinnering.

Dat CDA en ChristenUnie nu willen laten uitrekenen hoe het leenstelsel zich in de toekomst ontwikkelt, is echter óók een doekje voor het bloeden. Beide partijen kregen afschaffing van het leenstelsel in de kabinetsformatie niet voor elkaar, en het CDA-partijcongres keerde zich onlangs nog tegen de renteverhoging. Maar woensdag liet de minister zich ontvallen dat niemand uit de coalitie zich bij haar heeft gemeld om af te zien van de renteverhoging.

Door te laten uitrekenen hoe de studieschulden groeien en welk gedeelte niet zal worden terugbetaald, wordt echter munitie verzameld om het leenstelsel later mogelijk alsnog af te schaffen. Stoppen wordt alleen wel een steeds duurdere grap. De studieleningen groeien elke dag met 4,7 miljoen euro, en wat moet je met al die uitstaande leningen als de basisbeurs weer terugkeert? <