Direct naar artikelinhoud
Michel II

Hoe de exitstrategie voor Michel I al dagen op voorhand klaar lag

N-VA-voorzitter Bart De Wever en CD&V-voorzitter Wouter Beke op het openingscollege politicologie aan de UGent.Beeld Eric de Mildt

Niemand wilde de N-VA buitenzetten, en de N-VA wilde niet zelf opstappen. De doodstrijd van Michel I werd dagenlang gerekt.

“Kust mijn kloten N-VA, dàt gaat de premier vertellen.” Een MR-bron zegt donderdag in het parlement wat velen binnen de meerderheid denken. Het dwarsliggen heeft lang genoeg geduurd. Dat de Vlaams-nationalisten eens duidelijk maken: wìllen ze wel een oplossing? En dat ze anders maar hun conclusies moeten trekken.

De regeringscrisis over de kwestie-Marrakech zweert dan al dagen. De N-VA kan niet aanvaarden dat ons land het VN-migratiepact goedkeurt. De partij staat moederziel alleen in de regering. Het is voor de Vlaams-nationalisten een fundamenteel breekpunt. Maar niemand wil hen buitenzetten, aan zelf opstappen denken ze niet. 

Feit is: eigenlijk is de mentale knop dinsdag al omgedraaid. Terwijl in de Kamer hoorzittingen bezig zijn, lanceert het N-VA-hoofdkwartier op de sociale media een harde campagne. De coalitiepartners reageren gechoqueerd: “Pure Vlaams Belang-stijl.”

‘Als je dan die tweets van de N-VA ziet verschijnen, weet je dat het allang niet meer over inhoud gaat’
Een betrokkene

De N-VA wordt aangewreven met dubbele tong te spreken. Terwijl in de buitenwereld de strijd tegen het migratiepact almaar feller wordt gevoerd, blijft het kabinet-Jambon intern mee zoeken naar compromissen. “Een paar weken geleden was er nog topoverleg over de kwestie”, getuigt een regeringsbron. “Ook onderhandelaar Jean-Luc Bodson (de diplomaat die namens België de gesprekken met de VN voert, red.) was erbij. Daar is geen onvertogen woord gevallen.”

Exitstrategie

Een gepland overleg tussen de topministers wordt dinsdag afgelast. “Wij hadden ons tot in de puntjes voorbereid om inhoudelijk in debat te gaan”, zegt een betrokkene. “Maar als je hun tweets ziet verschijnen, weet je dat het allang niet meer over inhoud gaat.” Premier Charles Michel (MR) verscherpt zijn positie. Hij gaat in het parlement op zoek naar een wisselmeerderheid, onaanvaardbaar voor de N-VA.

Bij MR en CD&V wordt op dat ogenblik al een exitstrategie uitgetekend: een minderheidskabinet dat de rit tot aan de verkiezingen uitdoet. Maar zullen de Vlaams-nationalisten effectief opstappen? Niemand wil hen ontslaan. Een te groot cadeau, het martelaarschap zou wenken.

Dezelfde avond pleegt ook de N-VA crisisberaad. Ook daar wordt duidelijk: hier geraken we niet meer uit. De tegenstellingen zijn te groot, het debat is te principieel. De Vlaams-nationalisten zijn ervan overtuigd dat de traditionele partijen de publieke opinie over migratie totaal verkeerd inschatten. Maar opstappen? Neen, dat zou opgeven zijn.

N-VA-vice Jan Jambon en premier Michel lijken sinds die dag de enigen te zijn die echt nog geloven dat een oplossing mogelijk is. Tot het laatste moment wordt op het hoogste diplomatieke niveau gewerkt aan een oplossing. 

In overleg met Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Denemarken wordt gezocht naar een passende interpretatienota die aan het verdrag kan worden toegevoegd. Ze zou de juridische consequenties van het verdrag moeten inbinden. Door de nota met verschillende landen samen in te dienen wint ze aan kracht. Vooral Open Vld dringt aan op die landingsbaan.

Maar dat is buiten N-VA-staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken gerekend. Hij is nooit gestopt met tweeten en blijft wijzen op de zwaktes van het pact. “Hij gooide olie op het vuur”, geeft men binnen de partij toe. “Zo bereik je geen compromis.”

Nekschot

Open Vld vangt tegelijk echo’s op dat Francken via de Nederlandse VVD, waarvan zijn buddy Klaas Dijkhoff deel uitmaakt, een coalitie tegen het migratiepact op de been probeert te brengen. Ook N-VA-fractieleider Peter De Roover klampt zijn VVD-collega’s aan tijdens een zitting van het Benelux-parlement in Den Haag. “Ze waren echt de boel aan het oppoken.” Tevergeefs. 

De voorbije dagen is duidelijk geworden dat er bij de Vlaams-nationalisten twee stromingen zijn. De bestuurders aan de ene kant: Jan Jambon, maar ook voorzitter Bart De Wever, Johan Van Overtveldt en Zuhal Demir. Zij zijn gekant tegen het pact, maar zijn nog bereid discreet naar een compromis te zoeken.  Aan de andere kant: de campaigners Francken en De Roover. Voor hen is  het ‘neen, neen en nog eens neen’, en dat maken ze luidkeels duidelijk aan de buitenwereld.

De laatste persconferentie van N-VA als meerderheidspartij, zaterdagavond.Beeld EPA

Het finale nekschot volgt donderdag na het verhitte debat in de Kamer. Tot verrassing van CD&V en Open Vld laat de premier in het midden of ons land het migratiepact nu gaat ondertekenen of niet.

Onder druk van de oppositie wordt een resolutie opgesteld waarbij expliciet wordt gesteld dat de regering het pact gaat goedkeuren. CD&V en Open Vld stappen er meteen in mee. Omdat het moest, klinkt het. “Anders was de premier zijn meerderheid kwijt.” MR, in overleg met de premier, doet uiteindelijk ook mee. “We hebben moeten plooien”, klinkt het bij MR. Een politiek feit: terugkrabbelen kan niet meer.

Zo doorkruist de N-VA de strategie van premier Michel. Stap voor stap hoopte hij zijn regering te laten overleven tot er een voldongen feit ontstond

Tegelijk kondigt de N-VA aan dat ze de kwestie-Marrakech op de agenda van de ministerraad wil plaatsen. De kwestie is nog nooit officieel op de regeringstafel gebracht, ook niet door de N-VA, die pas de laatste weken protest aantekende. 

Zo doorkruist N-VA de strategie van premier Michel. Stap voor stap hoopte hij zijn regering te laten overleven tot er een voldongen feit ontstond. Niets beslissen betekende immers instemmen. Ons land had op 12 september het licht al op groen gezet tijdens de CoorMulti, een overlegorgaan met vertegenwoordigers van de federale en de regionale regeringen.

Marrakech-coalitie

Vrijdagochtend beseft iedereen dat het voorbij is, zeker wanneer de N-VA een nieuwe online campagne tegen het pact aanvat. Bij de N-VA-kabinetten worden de dozen al gepakt. Staatssecretaris Demir wandelt ‘s avonds bij alle medewerkers langs om afscheid te nemen. Vrijdagavond zitten de oranje-blauwe toppers bijeen en wordt de knoop doorgehakt: we gaan door, zonder de N-VA.

Wouter Beke (CD&V), Gwendolyn Rutten (Open Vld) en Olivier Chastel (MR) vergaderen zaterdagmiddag voor het eindspel. Discreet hebben ze hun regeringsleden al gepolst over verschuivende bevoegdheden. De portefeuilles worden herschikt. CD&V vraagt Binnenlandse Zaken, Open Vld Financiën, MR Defensie. 

Tijdens de vergadering kijken ze elkaar diep in de ogen. Kunnen we dit ongeziene avontuur samen tot een goed eind brengen tot aan de verkiezingen in mei? Welke dossiers liggen er nog op tafel, wat kunnen we nog realiseren? Wat zijn de risico’s? De focus gaat naar jobs, veiligheid en energie, zoals premier Michel daags nadien zal aankondigen. Aangezien het exitscenario al sinds dinsdag bovendrijft, verstaan de voorzitters elkaar snel.  

Intussen bereidt de N-VA haar persconferentie voor. De Wever pent alvast het woord ‘Marrakech-coalitie’ neer.

Staatssecretaris Zuhal Demir (N-VA) wandelde vrijdagavond bij alle medewerkers langs om afscheid te nemen

Om 20 uur wordt de ministerraad bij elkaar geroepen. De sfeer is kil. Bevoegd minister Didier Reynders legt uit hoe de besluitvorming tot dusver verlopen is, en dat alles klaarstaat om het pact te ondertekenen op de VN-vergadering in New York. De Vlaams-nationalisten vinden, zoals al weken duidelijk was, geen medestander om die koers om te keren. De breuk is nu formeel vastgesteld. De N-VA-ministers verlaten na minder dan een half uur de vergadering. 

Om halfelf verklaart Michel voor de pers dat zijn regering doorgaat zonder de Vlaams-nationalisten.“N-VA is vandaag weggelopen van de ministerraad, en ik wil hen bedanken voor de duidelijkheid.” De zweer is eindelijk opengebarsten.

Werkten mee aan dit stuk: Roel Wauters, Tine Peeters, Jeroen Van Horenbeek, Ann Van den Broek en Ann De Boeck.

Lees meer 

Kersvers minister van Financiën Alexander De Croo (Open Vld) windt er geen doekjes om: Michel II wacht een hobbelige parcours tot de volgende verkiezingen, maar een crash was geen optie. “N-VA heeft zich teruggetrokken op haar eiland”

Door de herschikking van de bevoegdheden in de nieuwe minderheidsregering-Michel II mag Philippe De Backer (Open Vld) zich plotseling minister noemen. Een portret van de rijzende ster binnen Open Vld.

Analyse: Nu N-VA omwille van het migratiepact de stekker uit de regering heeft getrokken, kan een hardnekkig misverstand naar de schroothoop. De partij van Bart De Wever en Theo Francken hoort wel degelijk thuis in het rijtje van Trump, Wilders en Orbán.

“Francken probeerde niet alleen in retoriek, maar ook in daden de grenzen te verleggen”, schrijft hoofdredacteur Bart Eeckhout.