Opinie: waarom Starnone zegt dat hij niet Elena Ferrante is

'Elena Ferrante is een man!', kopte deze week De Groene. Het stond nu onomstotelijk vast dat de Italiaanse schrijver Domenico Starnone het genie is achter het pseudoniem Elena Ferrante. Op Twitter en Facebook werd gejuicht/gevloekt: hoera/helaas, de bestverkochte vrouwelijke auteur ter wereld blijkt een man. Dus toch.

De Volkskrant liet Starnone zelf aan het woord: 'Ik. Ben. NIET. Elena Ferrante,' zei hij. Waarom toch blijven ontkennen, vroeg Bert Wagendorp zich af. Gewoon omdat hij dat al elf jaar doet? Zou er een andere reden kunnen bestaan? Schreef Starnone het wellicht niet alleen? Is Elena Ferrante een samenwerkingsverband van Starnone en een geniale vriendin? Misschien zelfs meerdere geniale vriendinnen?  

Dat Starnone iets te maken heeft met Elena Ferrante is zonneklaar. Analyse van het taalgebruik van Ferrante wijst in het oog springende overeenkomsten aan. En wie een roman van Starnone openslaat ziet ook overeenkomsten in stijl en thema: het arme, ruige Napels van weleer, gewelddadige vaders, verdwijnende moeders, en twee hoofdpersonen die zich ontworstelen aan dat milieu.

Mooie literaire prijs op zak

Er is echter ook een groot verschil. De boeken van Starnone verkopen in de verste verte niet zo goed als die van Ferrante. Ook niet na de bekendmaking dat hij achter Ferrante zou zitten.  

Niemand lijkt zich daarnaast te hebben afgevraagd waaróm Starnone een reeks boeken zou uitbrengen onder een andere naam. Starnone is al een gevestigd auteur met een mooie literaire prijs op zak. Hij had al die boeken van Ferrante gewoon onder zijn eigen naam uit kunnen brengen, dat was volledig in zijn belang geweest.

Tenzij Starnone het werk dus niet alleen gemaakt heeft. Saillant, dat niemand toch op dat idee lijkt te komen. Zou het te maken kunnen hebben met de gekoesterde fantasie dat Grote Literatuur uit het brein van één (mannelijk) genie ontspruit?  

In Ferrantes Napolitaanse romans worden vele teksten, ook romans, geproduceerd door samenwerking van auteurs. Meerdere malen werken de vriendinnen Lila en Elena samen, waarbij de geniale Lila het werk van Elena verbetert. Lila blijft op de achtergrond, zij hoeft al die erkenning niet, Elena wel.

Maar met name de totstandkoming van het werk van het personage Nino Sarratore, volgens De Groene het alter ego van Domenico Starnone, wordt beschreven. Eigenlijk heeft Nino zijn succes als publicist te danken aan zijn geliefden Elena en Lila, die uit verliefdheid zijn werk redigeren en het veel beter maken dan het was. Nino maakt dankzij zijn vrouwen carrière. Hij is een profiteur en een behaagzieke bedrieger.

Tekstanalyse

Het is een verleidelijke gedachte dat Ferrantes werk ook voortkomt uit dit soort samenwerkingen, behalve dan dat Starnone moreler handelt dan zijn vermeende alter ego Nino Sarratore. Wellicht staat achter Elena Ferrante een schrijverscollectief waar bijvoorbeeld ook Anita Raja deel van uitmaakt, Starnones vrouw, en degene die de royalty's schijnt te  ontvangen over het werk van Ferrante.

Ook vertaalster Ann Goldstein zou in het complot kunnen zitten. Niet in de laatste plaats vanwege de buitengewoon sterke Engelse vertalingen die ze levert, maar vooral door de talrijke publieke optredens die ze geeft als 'de vertaalster van', waarin ze altijd vol vuur ingaat op de literaire opvattingen van Ferrante.

Ene Marcella Marmo, een hoogleraar uit Pisa werd eerder aangewezen als Ferrante, omdat zij de enige persoon kon zijn waarop het personage Elena Greco was gebaseerd. En zelfs Sophia Loren is genoemd omdat haar leven sterke overeenkomsten vertoont met dat van het personage Lila. Dat Goldstein, Raja, Marmo en Loren niet opduiken in de 'taalkundige analyses' van het werk van Ferrante is verklaarbaar, aangezien zij geen eigen werken hebben geschreven. En wat ze wel hebben geschreven, is voor zover ons bekend niet meegenomen in de tekstanalyse.

En dat ieder van hen met een brede glimlach ontkent Elena Ferrante te zijn, zou kunnen betekenen dat Elena Ferrante niet één persoon is. Dat niemand Elena Ferrante is. Dat Ferrante slechts haar werk is, zoals ze eerder zelf al schreef aan de Amerikaanse auteur Jumpha Lahiri.  

^{Anne-Marieke Samson, auteur bij Uitgeverij De Arbeiderspers en liefhebber Elena Ferrante. In november verschijnt haar nieuwe roman 'Klootzakjes'. 
Annemarie Nuwenhoud, geniale vriendin, en liefhebber Elena Ferrante}