Édouard Manet 1832 - 1883 was een 19e-eeuwse Franse kunstschilder
Klik op de foto om een filmpje van zijn overige werken te bekijken
Édouard Manet (Parijs, 23 januari 1832 -
Parijs, 30 april 1883) was een zeer belangrijke 19e-eeuwse Franse
kunstschilder, die niet bij een bepaalde school of beweging hoorde.
Manet
kwam uit een Parijs bourgeois milieu. Zijn vader, Auguste, was onder
meer rechter en zijn moeder, Eugénie-Desirée Fournier, was de
peetdochter van een Zweedse prins. Manet, die erg op zijn ouders gesteld
was, schijnt een gelukkige jeugd gehad te hebben, maar hij had een
hekel aan school en bleef dan ook één keer zitten. Op school leerde hij
zijn trouwe vriend Antonin Proust kennen, die op enkele schilderijen is
afgebeeld en in 1897 het boek Souvenirs de Manet (Herinneringen aan
Manet) publiceerde. Hij was overigens de oom van de beroemde schrijver
Marcel Proust.
Zijn vader wilde dat hij ook rechten ging
studeren, maar zelf wilde de jonge Manet kunstenaar worden. Hij werd
hierin gestimuleerd door zijn oom Charles Fournier. Manets vader meende
dat hij ook naar zee kon gaan en stuurde hem op zijn zestiende op een
reis van een half jaar naar Rio de Janeiro. Manet vond het aan boord erg
saai en zat dan ook uren achtereen te tekenen. Bij thuiskomst begon
zijn carrière als schilder: hij schreef zich in januari 1850 samen met
Proust in als leerling van Thomas Couture en als kopiist in het Louvre.
In het Louvre en tijdens reizen naar Nederland en Italië bracht Manet
veel tijd door met het kopiëren van oude meesters, die hem later ook
vaak tot inspiratie dienden
Couture, die in 1847 naam had gemaakt met
het gigantische doek Les Romains de la décadence, hield zich afzijdig
van de officiële, competitiegerichte kunstacademies, de Écoles. Hij vond
dat deze zich teveel op details richtten en probeerde zijn studenten
het belang van spontaniteit en frisheid bij te brengen. Ook meende hij
dat kunstenaars eenzame genieën waren, een romantisch idee dat veel
jongeren aansprak. Niettemin had Manet, die toch zes jaar zijn leerling
bleef, vaak aanvaringen met hem. Hoewel Manet het ook vakinhoudelijk
dikwijls met Coutures lessen oneens was, heeft Couture toch veel invloed
op hem gehad. Dit zou vooral gelden voor Manets Spaans georiënteerde
werk (zie later). Naast de lessen van Couture bezocht Manet de Académie
Suisse.
In 1849 begon Manet een verhouding met de Nederlandse
Suzanne Leenhoff, toentertijd de pianolerares van zijn broers. In 1853
werd haar onwettige zoon Léon geboren, die daarna doorging voor haar
jongere broer. Omdat Manet door zijn syfilis (zie onder) waarschijnlijk
onvruchtbaar was, was hij vermoedelijk niet de biologische vader;
mogelijk was Manets vader dat. Op 28 oktober 1863 trouwden Manet en
Suzanne in Zaltbommel. Uit het huwelijk werden geen kinderen geboren.
Manet heeft Suzanne en Léon enige malen geschilderd.
Manet wordt soms beschouwd als
impressionist, maar dit is niet juist, hoewel hij later wel door hen
beïnvloed werd. Manets ideeën waren heel anders en dat gold ook voor
zijn werkwijze. Zo werkte hij bijvoorbeeld vooral in zijn atelier,
weinig en plein air (in de open lucht). Ook was zijn kleurenpalet, zeker
in het begin van zijn carrière, minder helder en gebruikte hij veel
zwart. Hoewel Manet, vaak tevergeefs, niet als leider van de
impressionisten gezien wilde worden, keken de jonge avant-gardisten toch
tegen hem op. Zij zagen in hem een aanvoerder in de strijd tegen de
vastgeroeste Écoles, en vonden dan ook bijvoorbeeld dat hij met Le Bon
Bock te veel concessies had gedaan. In 1874 vond de eerste
impressionistische tentoonstelling plaats, maar Manet nam de uitnodiging
die hij had gekregen niet aan. Ondanks alles was hij met vele
impressionisten wel goed bevriend.
Over de toen nog onbekende
Monet zou Manet in 1865 gezegd hebben: "Wie is die Monet, wiens naam zo
lijkt op de mijne en die zo profiteert van mijn beruchtheid?" In de
zomer van 1874 maakte Manet een schilderij van Monet terwijl deze aan
het werk is op zijn "atelierboot" op de Seine bij Argenteuil. Het in
dezelfde zomer gemaakte schilderij van Monets vrouw Camille en hun zoon
Jean bij de Seine is Manets meest impressionistische werk. De techniek
van het weergeven van water heeft Manet hiervoor duidelijk van Monet
geleerd.
In 1868-1869 schilderde Manet Le Balcon,
dat naar een werk van Goya uit 1812 verwijst. Een van de figuren is
Berthe Morisot, een jonge schilderes die hij kort daarvoor in het Louvre
ontmoet had. Vermoedelijk hebben ze geen intieme relatie met elkaar
gehad, maar ze waren wel erg op elkaar gesteld. In 1874 trouwde Morisot
met Manets jongere broer Eugène. Morisot hoorde bij de impressionisten
en zou enige invloed op Manets werk hebben gehad.
Tijdens de
Salon van 1881 kreeg Manet een medaille, de Légion d'Honneur, de
erkenning die hij altijd al gewild had. In 1882 maakte hij het doek Een
Bar in de Folies-Bergère, dat geldt als zijn laatste meesterwerk.
Manet
stierf aan de ziekte locomotorische ataxie, die het centraal
zenuwstelsel aantast en verlamming veroorzaakt. De oorzaak was syfilis,
mogelijk al in 1848 opgelopen. Het laatste half jaar van zijn leven had
Manet bijna voortdurend pijn.
Vlak voor zijn dood in 1883 kreeg
hij ook nog koudvuur in zijn been, dat afgezet moest worden. Antonin
Proust sprak op de begrafenis en Monet en Zola droegen de kist. Verder
waren onder meer Alfred Sisley, Camille Pissarro, Pierre Renoir en
Eugène Boudin aanwezig.
