Grootlo tijdens de eerste wereldoorlog

Dit jaar is het 100 jaar geleden dat de eerste wereldoorlog begon. Een conflict dat het uitzicht van onze wereld fel veranderde. Uit gegevens ons nagelaten door E.H. Vermeerbergen Frans (onze eerste pastoor) volgt hierna het verloop van deze oorlog, in onze parochie.

Het jaar 1914 bracht ons de gesel van de eerste wereldoorlog. Bij het begin van de vijandelijkheden, in augustus 1914, werden de parochieregisters en de kostbare sierraden in veiligheid gebracht. Gedurende de eerste weken van de oorlog had de bevolking hier weinig problemen. De kerkelijke diensten werden druk bijgewoond en het aantal communies vermeerderden aanzienlijk.

In de voormiddag van 19 augustus vertoonden zich op de Bollodijk en de Paalstraat de eerste vijandelijke soldaten, nl een groep Uhlanen. Vandaar gingen zij op verkenning naar Lier. Niemand van de bevolking werd lastig gevallen.

Op 23 augustus werd deze kleine bezetting teruggedreven door een afdeling Belgische ruiterij en cyclisten. In Werchter en Haacht werd er tot 's anderdaags in de namiddag verwoed gevochten. De Belgen werden teruggeslagen en tot in onze parochie achternagezeten door de oprukkende Duitsers. Op 29 augustus blijven er slechts een kleine achterhoede Duitsers over op de oever van de Demer en Dijle. dagelijks waren er nog schermutselingen tussen Duitse en Belgische eenheden.

Op 3 september had er nog een hevige botsing plaats nabij Grootlo, tussen een sterke Duitse groep en een afdeling Belgische carabiniers. Op 5 september gaf de Belgische overheid het bevel om al het rundvee binnen de fortgordel van Antwerpen te brengen. Dit was een zeer ongelukkige maatregel, het vee kwijnde weg bij gebrek aan stalling en eten, en het volk moest melk en boter derven. Van 9 september 's morgens tot 13 september 's avonds was de parochie terug bezet door Belgen, terwijl er verwoed gevochten werd rond Leuven en Mechelen.

Toen op 13 september 1914 de kerk van Haacht en op 15 september de kerk van Werchter werden in brand gestoken, verloor de bevolking haar kalmte en velen sloegen op de vlucht. De diensten in onze kerk hielden op tot 15 oktober. Onze parochie bleef tussen twee vijandelijke linies tot 26 september, wanneer de Duitsers hun aanval op Antwerpen begonnen. Die dag werd een vrouw van onze parochie, Petronella Goris, echtgenote van Ferdinand De Bie, door een Duitse soldaat neergeschoten, terwijl zij gras sneed langs een houtkant in de Langstraat.

De pastorie werd leeggeplunderd en menig stuk processiegerief geroofd of vernield. Twee jongelingen werden door de vijand aangehouden nabij het huis van Louis Meuris. Met opgeheven armen werden zij voor de soldaten geplaatst en zouden neergeschoten worden. De eerste, Henri Collaer uit Pellenberg, was op slag dood, de tweede, Karel Moris, onderwijzer te Langdorp, werd niet getroffen en kon vluchten.

Een aanslag op een Duits soldaat in Tremelo was de oorzaak van een zware repressie. Op 28 augustus werd een groot gedeelte van Tremelo platgebrand, (te Tremelo werden van de 450 huizen er 250 afgebrand –oorlogsboek Davidsfonds 1914-1918 – blz 214) ook een vijftal huizen van onze parochie gingen in de vlammen op. Dank zij de pastoor werd er veel kwaad voorkomen, hij deed de bevelvoerende kapitein inzien dat hij zich niet meer op het grondgebied van Tremelo bevond.

Maar de schrik zat erin, een groot gedeelte van de inwoners sloeg op de vlucht, vele mannen hebben dagen en nachten doorgebracht in de bossen, die Grootlo toen nog rijk was, en in de moerassen rond de moer. Vele inwoners werden gevangen genomen en moesten het Duitse leger volgen. Tegen de avond werden er een deel vrijgelaten, anderen opgesloten in de kerk van Werchter, en enkelen zelfs meegevoerd naar Zaventem. Inwoners van Grootlo die gevlucht waren naar Booischot en Heist op den berg werden dezelfde dag gevangen genomen en opgesloten in de kerk van Aarschot, sommigen werden later naar Duitsland gevoerd.

Gedurende de bezettingsjaren verminderde het bijwonen van de goddelijke diensten. Dit was vooral te wijten aan het vervroegen van het officiële uur en vele inwoners hielden zicht bezig met smokkelhandel.De plechtige communie had plaats zoals voor de oorlog, geen enkel kind ontbrak. (In 1914: 21, in 1915: 15, in 1916: 16, in 1917: 33 en in 1918: 21).

Werklieden werden gevorderd en naar Duitsland gevoerd. Vier van de gemeente Tremelo en drie van de gemeente Schriek. Allen zijn behouden teruggekomen. Zes andere die opgeëist waren;, doken onder totdat de bezetter verklaarden, dat zij niet zouden vervolgd worden. Toch werden zij veroordeeld tot een boete van 40 mark omdat hun een identiteitskaart niet was afgestempeld. Lange tijd heeft de bezetter onderzocht of deze jongelingen niet waren ondergedoken op aanraden van de pastoor.

In onze parochie werden 20 jongens onder de wapens geroepen in 1914 en drie hebben vrijwillig dienst genomen in het leger.

Gesneuvelden of overleden aan de gevolgen van mosterdgas

August Van Calsteren, zoon van Frans en van Antoinette Van den Broeck, is gesneuveld te Haacht, op 12 september 1914.

Victor Janssens, geboren in 1883, gehuwd in 1910 en vader van 3 kinderen. Kwam na zijn huwelijk in Grootlo wonen. Tijdens zijn dienst aan het front werd hij in de loopgraven getroffen door mosterdgas. Sterft op 24 juli 1922 en werd begraven op het kerkhof te Grootlo

Philibert Op De Beeck vluchtte bij het uitbreken van de oorlog, met zijn familie maar Frankrijk. Tijdens zijn verblijf daar werd hij opgeroepen om zijn militaire dienst te doen. Enkele maanden later vertrekt hij naar het front in de omgeving van Diksmuide. Hij komt om in de dodengang van Stuivekenskerke, op 18 maart 1918 Hij ligt begraven op het divisiekerkhof te Steenkerke (grafnummer 197).

De aftocht van de Duitsers in november 1918 verliep vrij rustig. Een verongelukte Duitse soldaat werd hier op het kerkhof begraven op 15 november 1918.

Om dat hoofdstukje af te sluiten volgen hier het aantal geboorten en overlijdens tijdens de oorlogsjaren 1914-1918. jaar geboortes overlijdens

1914 39 20

1915 36 11

1916 24 13

1917 21 21

1918 24 13

7.1 DE OUDE KAPEL.

Over het ontstaan van dit gebouw zijn er weinig gekende gegevens. Wel staat vast dat haar oorsprong ergens te zoeken is in de middeleeuwen. Waarschijnlijk werd ze opgetrokken door de Theutonische ridders, die hier in 1226 uitgestrekte landerijen ter beschikking kregen van de heren van Mechelen. 
Bij het inventariseren van de goederen van het kerkelijk bezit, bij de stichting van Schriek als parochie, in 1309, is er sprake van een kerk toegewijd aan St Jan Baptist en een kapel, waarmee ongetwijfeld de kapel van Grootlo werd bedoeld. De kerk van Schriek is gebouwd in 1303, zodat hoogst waarschijnlijk de kapel reeds vroeger bestond. 
Zoals blijkt uit een afbeelding omstreeks 1565, was het een armtierig gebouw. In 1673 bleek de kapel echter te klein en werd ze vergroot. Op zon- en feestdagen werden er toen de normale kerkelijke diensten gedaan tot in 1702. 
In 1745 werd aan de E.H. Onderpastoor van Schriek de verplichting opgelegd "Alle Sondaegen en de Heyligdaegen de vroegmissen te lezen en de andere diensten te doen in de kapel van Grootloo, voor de commoditeyt van de parochianen." Hieruit mag men besluiten dat de diensten zoals vroeger werden gedaan. In 1778 bevestigde de E.H. Snoecks, pastoor van Schriek dit. In de lijst die hij opmaakte van de goederen van de kapel, vindt men het volgende: voor het onderhouden van het gebouw ontving de onderpastoor jaarlijks buiten het offer, dat jaarlijks rond de 30 gulden beliep, volgende vergoeding: de opbrengst van de Koudhalzenhof, een cijns van het land en huizen die door liefdadigheid aan de kapel vermaakt werden, de opbrengst van de bomen rond de kapel, een jaarlijkse toelage van 30 gulden van de gemeente en 20 gulden van de kerk. Het was verder een rustige tijd en bijna honderd jaar was er geen oorlog, het leven hernam zijn rustige gang.
In 1792 vielen de Fransen voor het eerst onze gewesten binnen. Grootlo had hiervan in het begin niet te lijden. Na de boerenkrijg werden de bezetters veel driester, en ook de kleinste dorpen begonnen last te krijgen. In 1799 werd de kapel geplunderd, de klok uit de toren gehaald en stuk geslagen. Het beeld van O.L.Vrouw werd ernstig beschadigd (uit de geschriften van E.H. Raeymaeckers, pastoor van Schriek van 1791 tot 1806). Het is waarschijnlijk dit beeld van O.L.Vrouw waarover wij in een verder hoofdstuk verder zullen uitwijden. In deze troebele tijden geraakte de kapel in verval. 
In 1821 werden de goederen door de gemeente aangeslagen en verkocht. De diensten werden afgeschaft in 1838 en na enkele jaren was het gebouw zo vervallen dat de gemeente Schriek het wilde afbreken. Gelukkig is dit niet gebeurd, vooral door de tussenkomst van Kardinaal Sterckx. Hij wilde deze bidplaats behouden omdat ze de enige was in zijn bisdom, toegewijd aan de "Zoete Naam Jezus". Het is dan ook aan deze kerkvorst te danken dat er een parochie Grootlo kon worden opgericht. Ondertussen werd het gebouw gebruikt voor allerlei doeleinden, zelfs tot schuur, voor het opbergen van de oogst. Volgens bepaalde gegevens zou er zelfs een wever zijn getouw hebben opgesteld en zijn beroep uitgeoefend. 
Stilaan begon men de kapel terug te gebruiken voor godsdienstige doeleinden, want uit herinneringen van Dorre De Vadder werd er, rond 1880, op zondagnamiddag een rozenkrans gebeden. 
Op 28 maart 1874 vroeg Catharina Rijmenants, Wwe Frans Goossens, om de kapel te mogen herstellen. In 1883 werden de ruiten vernieuwd door Joanna Geeraerts echtgenote Wauters, en in 1891 werd ze volledig hersteld door de familie Goossens. 
Van 1894 werd er regelmatig mis gelezen, door professoren van het college Sint Jozef van Aarschot. Stilaan werd de kapel te klein voor de wekelijkse misgangers en  de familie Goossens nam het initiatief om ze te vergroten, langs de noordzijde werd een deel aangebouwd, en de voorzijde kreeg een inkomhal met een toren 




Kort na de stichting van de parochie Grootlo, in 1906,  werd de kapel nogmaals vergroot door een zijbeuk langs de zuidkant en deed ze dienst als parochiekerk tot in 1937, toen de huidige kerk in gebruik werd genomen. Van dan af werd " de oude kapel" omgevormd tot parochiezaal, waar de verenigingen een onderkomen vonden, waar toneel en bonteavonden plaats vonden, vergaderingen en feestvieringen werden gehouden. De zuider zijbeuk heeft vele jaren dienst gedaan als kleuterklas waar zuster Aldetrude onze kleintjes bezig hield. 
In 1968 werd de nieuwe parochiezaal "Magneet" geopend en had de oude kapel afgedaan als parochiezaal. Dat het gebouw niet werd afgebroken hebben wij te danken aan pastoor Gebruers. Er werden binnenmuren ingezet zodat er diverse lokalen beschikbaar kwamen. Vele jaren diende ze als onderkomen voor de chiro van Grootlo, werklozen konden er kun dopkaart laten bijwerken en de mutualiteit betaalde er zijn leden terug. De laatste jaren was ze fel verwaarloosd en in 1994 werd op initiatief van de Grootlose vriendenkring het gebouw binnen geheel gerestaureerd, nu moet alleen de buitenkant nog een flinke beurt krijgen zodat het oudste gebouw van Grootlo nog een tijdje kan meegaan.

Wij hopen dat de huidige bewindvoerders dit gebouw zullen onderhouden en niet zullen afbreken.

Bijlagen:
3KardSterckx.jpg (174.8 KB)   
Kapel 1700 2.doc (983 KB)   
kapel1650.doc (937 KB)   
oude kapel1906.jpg (758.4 KB)