Dit blog wordt regelmatig bijgewerkt - this blog will be updated regulary
Beste lezer, mocht u onverwachts grammatica foutjes tegenkomen in de reportages/verhalen op dit blog, bij deze mijn verontschuldiging, Wayn, Storyteller
Dear reader, if you encounter, unexpectedly grammar mistakes in the reports / stories on this blog, my apology, Wayn, Storyteller
NIEUW BOEK VAN WAYN PIETERS ''SURUCUCU' BESTELLEN ramblinwayn@home.nl
PLOT: Tonho gaat op zoek naar de moordenaar van zijn vader Lirio, omgebracht voor ruwe diamanten. Hij raakt verzeild in een wereld van intriges, moord en komt in bezit van een schatkaart. Het avontuur begint in Rio de Janeiro. Via de Mato Grosso en junglestad Manaus komt hij tenslotte terecht in Novo Mundo, Pará, waar 258 jaar geleden een goudschat begraven werd. Dit is ook het gebied van de Mundurucu-stam, met hun mysterieuze wereld en het woud van de Surucucu slangen, het metafysische van Amazonas. Het verhaal geeft een visie op de Braziliaanse samenleving en vraagt begrip voor het Indianen-vraagstuk.
BIOGRAFIE: Wayn Pieters (1948) werd geboren in Maastricht. Naast auteur is hij kunstschilder en singer-songwriter. Sinds 1990 bezoekt hij Brazilië, waar hij vele reizen ondernam en in 1995 een bezoek bracht aan de Xavante Indianen in de staat Mato Grosso. Zijn oom, pater Thomas geboren 1921 Maastricht, Nl - overleden 1998 Tangua, Brazil, die 40 jaar in Brazilië werkte, omschreef hem ooit: ‘Op zijn reizen door Brazilië wordt Wayn geleid door een mystiek gevoel van broederlijke verbondenheid met ras, bloed en bodem.’
BOEK WAYN PIETERS: XINGU, DE INDIANEN, HUN MYTHEN mythologische verhalen der Xingu Indianen- midden-Brazilië vert. van uit Portugees/uitg. Free Musketeers - Het boek is verkrijgbaar bij boekhandel 'DE TRIBUNE' aan de Kapoenstraat te Maastricht
De volgende dag stroopten Benidicto, Pisgah en de reus het gebied af zonder resultaat. De bandieten waren verdwenen gelijk stofdeeltjes van een arme droge grond. Verdwenen samen met de juwelen van vrouwenharten.''Het leven is hard, maar eens op een dag zullen wij het antidotum vinden, het tegengif dat de wederontmoeting garandeert met de beesten!'' sprak Pisgah toch wel iets te diepzinnig, en hij vouwde zijn kleine dikke vingers samen en knielde in het stof en bazelde woorden die leken op chinees.
De tijd kwam inderdaad.
Vijf maanden nadien toen in een klein dorpje de strottensnijder was gezien. Hij was bezopen en verspreidde angst onder het volk en de politechef scheet dun in zijn broek voor de bendeleider. Maar niet Grandâo die de revolver van de beul wist te grijpen en verboog als een ijzerdraadje. De strottensnijder en zijn drie compagnons werden onder schot gehouden door Benedicto, Pisgah, Antonio de troubadou en Pascoal. De reus nam de bandiet bij zijn keel en tilde hem met één hand de lucht in en de beul snakte naar asem. Hij moest opbiechten waar de vrouwen zich bevonden en niet veel later zag benedicto hen terug, geboeid in een grot tussen honden en bewaakt door een eenogige man, die als een jakhals de vrouwen bekeek en na zij later zeiden hen aflikte als een anticristenhond. De vrouwen werden bevrijdt. De reus brak de strottensnijder zijn nek toen deze onverwachts een groot mes te voorschijn toverde. De drie andere bandieten werden gedood en de zes anderen vluchten op hun snelle paarden de struiken in. Weg naar hun laatste redding de wildernis, de sertâo. De vrouwen vetelde hun geschiedenis van de laatste maanden en de vele malrn dat ze werden misbruikt door de struikrovers. Benedicto zag dat Tamari mager was geworden, een skelet en haar eens mooie puntige borsten hingen nu als geitenuiers. Lailadrinha was er niet veel beter aan toe en leek een verwelkte prairie roos.
De dag erop stierf Taticus met het tapirhoofd onverwachts aan een vreemde ziekte waarbij hij groene brij spuugde en rond draaide van de pijn op zijn olifantenbenen. Zijn slurfachtige neus stond rechtop en hij huilde, riep om zijn moeder...minha maizinha...te amo... ( mijn kleine moeder... ik houd van u) en om zijn vader de indiaanse diamantzoeker die als kind had vervloekt...o paizinho (O klein vadertje) Hij riep om vergiffenis. dan kreeg hij stuiptrekkingen der dood en bleef stijf als een plank liggen met ver opengesperde ogen.
'Hij is naar een ander wereld', zei filosoof Pisgah, een wereld waar alleen mensen als taticus leven. Een wereld vol van groen, rivieren, bergen en eenhoorns, elfen en kabouters.
Wederom trok het circus verder. Het circus van de Cafuz.
Het circus ging verder zonder de Cafuz. De jap Saikaku werd de leider. Liever gezegd hij eiste dit op. Hij werd tevens gedreven door jaloezie, want hij was al langer belust op de mooie lailadrinha en daagde op een gegeven moment Benedicto uit voor een twee-duel. iedereen probeerde dit te verhinderen het meest Lailadrinha zelf. Maar de jap was een 'samoerai' en die hield zijn woord, want zijn verre voorvader was een 'Sjogoen' geweest, een militaire dictator en de keizer alleen maar een lamzak. Hij moest vechten en wilde tenslotte met de mooie zigeunerin de liefde bedrijven. Doch benedicto was niet bevreesd, wel jong en onervaren en het grote mes was niet geboren in zijn hand. Het gevecht liep uit de hand en de kleine dikke jap zette het mes op Benedicto's keel. Alleen het ingrijpen van de reus Grandâo redde hem het leven wanneer deze de arm van de jap greep en hem omhoog trok als een speelpop, nam de jap zijn linkerbeen, draaide in het rond en slingerde hem wel tien meter verder tussen de cactusstruiken. Saikaku werd nu zoe woedend dat hij Japans vloekend op de reus afstormde. Deze ving hem op als een gebroken marionet en stond even later met zijn grote voet op de kleine dikke jappen-nek. Deze vroeg om vergiffenis en zo liep alles met een sisser af. Saikaku verliet het circus, te voet zuidwaarts iets mompelend over zijn vrienden de Xingu indianen. Een lange barre tocht, maar hij herhaalde steeds: '...ik ben een 'samoerai', van krijgsadel... verre zoon van de Sogoen Sajuro, ik ben een strijder!'
Enkele dagen later vond men hem naast een reuzencactus. Hij had zijn hart doorboord met zijn zwaard. Benidicto werd de nieuwe leider, hoewel hij dit eerst weigerde, doch Tamari, de weduwe van de Cafuz stond erop. Zodoende. Ze trokken verder en toen men wederom Benedicto's geboorteplaats Cajari aandeed bleek zijn grootvader Deuszinho overleden. Benedicto huilde en was droevig. Dezelfde dag trokken ze verder naar het oosten, riching de staat Ceará.
'Het leven is een schimmenspel. Ik geloof in kosmologie, de mens is een met de sterren!' Deze woorden sprak Pisgah, een negerman die zich een jaar later bij de groep voegde. Hij was filosoof, maar kon tevens vijf minuten onder water blijven. Hij werd een actractie en Benedicto was ingenomen met de kleine man, zijn kromme benen, korte armen, platte neus en oren als van een kleine olifant. Pisgah zei dat hij geboren was in het land Columbia en dat zijn vader een gevluchte negerslaaf was en zijn moeder een slavin. Ondertussen had Tamira de vrouw met het ovaal tahitiaans gezicht de jonge Benedicto verleid en ze nam hem mee in haar wagen. De jongen had een onverbloed respect voor de dertigjaar ouder vrouw. Zij, de gewezen vrouw van de Cafuz, zijn meesteres. Nu noemde hij haar lieve Tamarinha. Ja, ze was klein en vurig als een merkwaardige duistere merrie en Benedicto genoot met volle teugen van het liefdesspel en ze vleidde zich teder naast hem neer, terwijl Lailadrinha op dat moment buiten stond en de wellustklanken hoorde. Ze was verward, kwaad en berustend te gelijk. Het was Tamari die haar later uitleg gaf en de kleine zigeunerin aanvaarde de deling. En zo had Benedicto nu twee vrouwen.
Het circus trad op in het binnenland van het arme Ceará en ze hadden succes tot de dag kwam dat de bende van de strottensnijder, een zekere Jorge Pedro hun kampement overviel wat ze langs de Candinda rivier hadden opgebouwd, gelegen bij het kleine dorp Pentecosta. De bende bestond uit tien man, mannen met geplooide gezichten, ruige leren napoleonshoeden, leren vesten en beenkappen tegen de doornen en net als hun chef behangen met patroontassen en crucifixen. Ze ontvoerden de mooie zigeunerin Lailadrinha en de oude mooie Tamari en niemand kon op dat moment iets doen. Niet Pisgah met zijn intelligensia en zelfs de reus Grandâo stond nu onmachtig tegenover de geweren en revolvers. Lachend op hun kleine woestijnpaarden met schitterende leibanden en met goud beslagen tuig en glanzende zadels verdwenen ze de nacht in. Woedend en met tranen in zijn ogen zat Benedicto naast het vuur en de grote hand van de reaus op zijn schouder kon hem niet troosten.
...Benedicto stond stil en zocht het moment om het zigeunermeisje te zien die in haar armen een kleine jongen hield, haar zoontje Zumbizinho, kleine Zumbi. De karavaan stond stil bij het pleintje naast de kerk waar ze hun plek markeerden. De aap vloog krijsend over het kerkplein en de mensen lachten en klapten in hun handen. Het circus zou één week blijven, een week en Benedicto was vastberaden met hen verder te gaan. Hij had zijn grootvader al gewaarschuwd en de oude man had gehuild, maar gaf Benedicto zijn zegen.
Om zes uur, na het vallen van de duisternis werd de voorstelling gegeven en de oude lama knielde voor het publiek terwijl de pekari's door zijn benen renden. De reuzenman Grandâo nam de twee dwergen in zijn grote handen en tilde hen hoog in de lucht en met verbazing keken de mensen naar het heerschap met een mond zo groot dat je er een watermeloen in kon stoppen. Dan kwam de zigeunerin Tamari en ze danste rond het vuur en de Cafuz zelf spuugde vuur en boog dikke ijzerstaven. De Jappaner Saikakku slikte zijn degens en maakte vreemde sprongen. Dan kwam de vrouw met vierborsten en sommigen mochten eraan voelen of ze wel echt waren. Dan deed het volk een stapje terug als de man met het tapirhoofd verscheen: Taticus. Daar waar zijn neus moest zitten bevond zich een slurfachtig uitsteeksel en zijn haren waren hoog en stekelig als dat van een stekelvarken. In zijn armen hield hij de romp van Chico Bobo die een op een tabakspruim sabbelde waardoor het zwarte sap uit zijn mond droop als hij lachte, terwijl de mensen gierden als hij begon te zingen voor Taticus die dan danspastjes maakte met zijn gruwelijke benen.
Dan kwam Lailadrinha gezeten op een kleine pony een 'passarella', zij ging op zijn rug staan en de mensen juichten en klapten en dan, als een vliegende engel sprong ze van de pony en danste wild en driftig in de schaduw van de tamarindeboom bij het vuur waardoor haar rok naar boven vlamde en twee kunstzinnige bruine benen te voorschijn kwamen. En de gek geworden mannen wilde haar aanraken, maar de Japanner verdedigde haar als was ze zijn goudschat, zij de bloem van de Braziliaanse woestijn, de sertâo.
En zo gebeurde het op een hete morgen dat Benedicto vertrok met het circus vande Cafuz. Deze had hem na overreding van de ouwe opa meegenomen. Ja, hij kon de beesten verzorgen en andere klusjes opknappen. Alles verliep voorspoedig en vier jaren verstreken en Benedicto vierde zijn zestiende verjaardag, de dag dat hij Lailadrinha eindelijk een kus mocht geven. Zij had nu drie kinderen van de Cafuz: Zumbinho, Tita en Casmira, twee meisjes. Op haar vijftiende had de Cafuz haar ontmaagd: 'ze moet eens vrouw worden!' had hij tegen zijn vrouw Tamari gezegd. Benidicto had er voor al seksueel debuut gemaakt met Catarina een instinctief minutieus hoertje, ook daar het de Cafuz tijd vond dat hij maar eens man moest worden. Doch, al een jaar eerder was het Lailadrinha geweest die hem in zijn dromen zijn onbezoedelde lid deed zwellen en een bepaalde reuk liet afstoten. Nu had hij Lailadrinha een kusje mogen geven, onschuldig onder de palmboom achter de oude schuur tussen kippen en magere runderen. Hij was toen verlegen weggeloen met een blos op zijn wangen. De dag erop werd het een mondhoek zoen en een tedere aanraking en al snel werd het een tongzoen en de samenvloeing een gegeven. Hij zoch haar borsten mooier dan die van Catarina en alle andere vrouwen die had gekend. De liefde met Lailadrinha werd intens en een jaar later werd Yali geboren, dit alles met genegenheid van de cafuz.
Het jaar daarop werd de Cafuz gedood bij een messengevecht. Tijdens dit gevecht dacht hij aan de zwarte huilende madonna. Zijn tegenstander had zich willen vergrijpen aan zijn vrouw Tamari die al bewusteloos op de grond lag met bebloed hoofd. Hij verdedigde zich, maar de bloedtranen van de Madonna deden hem twijfelen om wederom te doden, want hij was de sterkere. Juist toen hij de verkrachter de keel wilde doorsnijden zag hij de vrouwe in een flits met rode tranen hetgeen zijn dood betekende. Waarom had de Madonna hem niet in bescherming genomen, na zijn eerzaam leven? Het zou altijd een raadsel blijven beste lezers en madonna's? Die zijn nu eenmaal bovenaardse exentrieke wezens.
De klokken van het kleine witte kerkje luidde want in de verte zag men de karavaan naderen. Vier huifkarren getrokken door muilezels en achter de laatste sjokten enkele dieren. Cajari liep uit want eens om het jaar kwam het kleine gezelschap het plaatsje bezoeken. De kinderen joelden en er ontsnapte vreugdevolle muziek aan hun mondjes. Als het reizende ensemble het ventrumpleinte opreed stond ook Benedicto tussen de meute.
Hij was nu twaalf en zijn verlangen was altijd geweest om met het circus mee te reizen. Niet dat hij zijn grootvader, de oude Deuszinho (kleine god) pijn wilde doen, neen, maar hij wilde vrij zijn en zwerven met het kleurijke gezelschap. Als wees was dit zijn een onbewust verlangen zijn kleine ziel. Zijn vader Pico stierf bij een messengevecht in een duistere kroeg in Salvador en zijn moeder Marcela een jaar later aand de knokkelkoorts. Doch Benedicto dacht eerder dat zij stierf van droevenis en het was zijn grootvader die hem opnam en nu al vijf jaar met liefde verzorgede. Hij hielp zijn opa op de kleine akker waar hij maniok, mais en kruiden verbouwde en hielp met het bakken van cassavebroden die ze verkochten.
Nu stond hij op het pleintje en keek naar de huifkarren en muilezels. Zijn ziel verlangde ook naar het terugzien met het mooie zigeunerdanserresje. Hoe lang was het nu geleden. Ze was jong en mooi, zestien en haar naam was Lailadrinha. Hij zag de oude lama, de zes pekari's en het kleine witte paardje waar Lailadrinha op balanceerde. Hij zag de oude zwarte wolaap Utopia die schreeuwend op het zeil van de voorste kar zat. Op de bok zat de Cafuz. Hij was de zoon van neger Koub en een indiaanse vrouw Jessua. Hij was de baas van het circus, een robuste man, middelgroot met een gouden ring door zijn neus. Men zei dat hij velen al om zeep geholpen dad met zijn mes dat hij 'amigo'' noemde. Ja, Cafuz was een beruchte bandiet geweest, doch had zich bekeerd nadat hij op een morgen, in de buurt van de zee, een verschijnig zag. Hij zei : ''... het was de zwarte madonna die rode tranen huilde en mij toesprak met de woorden die mij deden inzien dat ik een moordenaars bestaan leidde en mijn tegenspraak dat er geen gerechtigheid bestond in het land werd door haar tegengesproken, door te zeggen : ''waarom denkt u dat ik ween? Ik huil voor de armoede van de sertâo (wildernis) van Brazilië. Ik huil tegen de uitbuiting door hallucinerende kwasten. Eens zal alles beter worden, ooit zal de storm der gerechtigheid waaien! U bent een man van kracht, u zult de mensen moeten leiden, niet vermoorden! U zult God gaan dienen en de de gelijkheid zal komen. Het is een hypocrisie voor de hebzuchtige, maar hij zal vergaan tot een huilebalk op de dag dat hij Kaïn zal ontmoetten!'' Toen verdween de madonna, even snel als ze was gekomen.
Cafuz veranderde sinds die dag. Vroeger had hij enkle jaren meegereisd met een kermisgroep en daar dit hem goed was vergaan besloot hij het volk te gaan vermaken met een circus. Hij kocht een huifkar en de aap Utopia die toen nog jong was ongeveer vier jaar van een oude zigeuner en werd verliefd op Tamari, een klein indiaanse vrouwtje, die zo uit een Paul Gaugin schilderij kon zijn gestapt. Ze had een ovaal Tahitaans gezicht, puntige borsten en korte gezette benen met kleine voetjes, alleen het parelmoer ontbrak.
Hij nam haar mee en ging optreden. Hij was vuurvreter en leerde ijzerbuigen en Tamari danste en zong oude liedjes. Dan ontoetten ze twee dwergen Zilda en Pascoal, die zich bij de groep aansloten en optraden met een clownesk nummer. Verder waren er de vrouw met de vier borsten, die hij ontmoet had in een klein dorp: verder Saikaku, een kleine dikke Jappanner die degens slikte en naalden van een halve meter in zijn lichaam stak en later voegde zich de minnezanger Antonio bij hen, die verhalen zong uit de vervlogen tijd. Dan was er de jongeling Chico Bobo, de man zonder armen en benen, die Cafuz in zijn groep opnam toen ze in een dorp kwamen en hij zag dat Bobo op het punt stond vermoord te worden door zijn pleegouders die hem enkel tot last vonden. O ja, dan was er nog Taticus, de half-indiaan met het tapirgezicht en olifantenpoten en Grandâo, een reus van bijna tweemetervijftig.
Ondertussen hadden ze vier huifkarren en waren geliefd in de vele dorpen die ze aandeden. Een oude zigeunermoeder vroeg hem haar kleindochter Lailadrinha mee te nemen. Ze kon goed koken en dansen. "...neem haar mee Cafuz,' had ze gesmeekt: 'want ik sta op het punt dood te gaan en ben verstoten uit de stam..'
Het meisje was toen tien jaar, doch nu was zij een slanke vrouw, die de mannen op alle plekken deed zwijgen en naar haar staren met open mond... naar haar bewegelijk lichaam, haar ronde jonge borsten die stevig stonden en haar perzikachtige huid. De schoonheid die de geesten liet nederdalen in het woeste gebied van Maranhâo. En nu zou ze dansen... hier in Cajari, dansen en dansen.
Rio de Janeiro -column van Wayn 2018 --- toepasselijk updated naar 7 jaren later juli 2025
schilderij van Antonio Pareirras 1860-1937 Niteroi,RJ
andermaal... Bij aankomst in Rio regend het fel en het meet 25 graden. De douane heeft het natuurlijk weer op me voorzien en haalt me uit de file. Papieren en terugvlucht. Wat ik wel kwam doen in Brazil? Idiote vragen. Het is een persoonlijke zaak. Ze hebben het voorzien op bepaalde mensen. Dan komen de idiootste vragen: wat is mijn beroep? Muzikant verdomme! En wat voor een instrument ik dan bespeel, en welk soort muziek! Nou ja, ik neem ze dan ook nooit te serieus, maar je moet ze in de kijk houden. Verder heb ik geen problemen, en was niet verplicht mijn gitaarkoffer te openen. Als ik zeg naar familie in Itaborai te gaan is mijn vertrouwen verzekerd.
Ik ben dan ook verheugd weer in de rammelende bussen te zitten die me naar Itaborai brengt zo'n 50 kilometer aan de andere kant van de baai. De waarde van het geld, voor de armsten, is gedaald. De prijzen slaan de pan uit en het is moeilijk overleven met een min. salaris van rond 170 euro. Criminaliteit? dat is het vervolg van de structuur die een puzzel is. De contrasten maken alles harder en in Rio stad zijn dit jaar volgens gegevens tot en met juli -2018- 6.300 moorden gepleegd. De favela is het knelpunt, daar waar de armsten samen met de drugsdealers leven. Het zal ook niet snel veranderen maar de favelas, vooral in de noordzone zijn dagelijkse kost voor de tv zenders. Gisteren werd een bus overvallen door enkele jongeren van rond de 18 jaar, staken die in de fik en bewogen de chauffer naar de ingang van de favela te rijden, waar de bus in vlam werd gezet. Daders? Spoorloos.
Ondertussen doet de politie invallen in de favelas waarbij slachtoffers vallen aan beide zijden, en vaak gewone burgers. De favelas zijn geregeld in het nieuws en de situatie is hopeloos door gebrek aan inzicht en structuur, en er zijn er rond de 800 in groot Rio. De dochter van mijn vriendin werkt in een staatsziekenhuis in de wijk Penha, daar bij een van de grootste favelas. Het is een puinhoop en dagelijks worden er mensen binnengebracht, bewoners, kinderen en bandieten met kogelwonden. Na behandeling wordt men teruggestuurd naar de wijk, zonder begeleiding waardoor het leven zijn normale gang weer hervat. Van ene kant is het in Rio geen uitzondering, de burger heeft geen keus, de bandiet voelt zich sterk. Men kan crack kopen in een vodje papier voor 1 real, wat moet de waarde er van zijn? De meesten kopen dan ook maconha (cannabis) en cocaine is weggelegd voor degene die meer geld heeft. De gewone arme werkman of meestal werkloos drinkt zijn bier of cachaça, hetgeen ook vaak uitmondt in droevigheid. Bij sommige bandieten is tegenwoordig de handgranaat populair, ze wordt gebruikt bij overvallen of gijzelingen als de bandiet in het nauw wordt gedreven en dreigt de pin eruit halen.
Meestal help onderhandelen niet en komt een soort scherpschutter van de politie, die de bandiet uitschakelt met een gericht schot in het hoofd. Ook gangbaar zijn de bendes van meer als 10 man, die in de betere wijken gebouwen binnen dringen (die omheind zijn en bewaakt) en de bewoners uitroven. De politie staat machteloos, doch het apperaat van de wet is in vele gevallen traag.
Niet traag zijn de evangelische kerken, die nog steeds als zijnde paddenstoelen uit de grond schieten, ´God assemblee´ of ´God is liefde´, zijn nog klein vergeleken bij de ´Universele´kerk, die een grote aanhang heeft, en halleluha is het woord, terwijl boven op de heuvel, tegenover waar ik woon,vrouwen staan te schreeuwen naar waar God ergens moet zijn. Ergens?
Ik bezocht Marica nabij Rio, aan het strand waar verdwaalde jongelingen boven op de heuvel hun kofferbakken opende en waar geweldige luidspeakers met hoge volume funk muziek produceerde en de rust verstoorde van het badende volk.
Ik prefer de rust van de door de weekse stranden, waar alleen de zeevogels het geluid maken samen met de golven. Het is de laatse dagen fris en veel regen, de temperatuur ligt ver beneden peil, 26 graden, terwijl het in het noorden van Brazilië droger is dan ooit, het klimaat heeft aanvallen. Doch het zal snel weer warmer worden hetgeen de ~cigaras~ doen zingen, de wonderbaarlijke insecten in de bomen. Ik heb ook weer een nieuwe vriendin de kleine hond ~pretzinha--, die me welkom heet als ik thuiskom.
Andere honden hebben het niet zo uitmuntend en de straathonden, oftewel vira-latas wat letterlijk blik-omdraaie betekend, moeten verdomd oppassen niet het slachtoffer te worden van een of andere auto. Ze kijken me immer droevig aan, of geintereseerd en zelf vragend met een intulectuele blik. Ik heb besloten een reportage over hen te maken.
Alles leeft en gaat zijn gang en in de avond uren klink wel ergens een samba geluid of dit van de forró, meegenomen door de mensen uit het noordoosten, die hun geliefd land verlaten hebben om een beter bestaan te zoeken in Rio of Sâo Paulo, vaak een disillusie, maar ook jongeren die met versterkers een soort braziliaanse rock proberen te spelen, of die in de favela´s met hun ´bailles´ met funk en hiphop, terwijl het braziliaanse klaaglied ´brega´, een aftreksel is van amerikaanse country muziek, veelal aanleunend tegen de stijl Sertanejo, gezongen door veelal duo´s met cowboyhoeden en extreem-rechtse inslag.
Ik voel me thuis in het ritme van Brazilië, tussen de heuvels van Rio, de sinas, manga en plantages, mijn bord met rijst en bonen, (soms aardappelen) engelse worden die hier genoemd, als het niet de zoete rode is, groente zoals ciabo en xuxú, en een stuk vis direct uit de zee, wat kan een mens toch rijk zijn... Doch ik leef met het volk dat ze een weg baant door de wildernis van Rio. De kleuren en liefdevolle ogen van kinderen en mijn liefste mulata...en mijn muziek dit onmisbaar blijkt in de mijne en deze wereld.
De ongelijkheid in Brazilie blijft een heet hangijzer. De fascisten vieren macht in vooral in het zuiden en zuid-oosten, in de staten en gemeenten. Volgens huidige president Lula gaat alles beter, ja voor enkelingen, de economie gaat vooruit, de armoede gehandhaafd. De contrasten zijn zichtbaar in de grote steden, door criminaliteit etc. Het minimium loon is ong. 1600 reais, 250 euro, per maand.
Helaas in het noord-oosten leven mensen met minder dan de helft. Voor een brood betaald men gemiddeld 10 0f 12 reais, afhankelijk van de kwaliteit. Rio de Janeiro heeft een hoge crimi peil, net als Sao Paulo en andere grote steden. Overvallen zijn gewoon geworden. De schuld ligt bij het kapitaal, de machthebbers, corruptie en hebzucht.
Wat betreft de millieu kwestie blijft Amazonas kwetsbaar, de minister van zaken Marina Silva doet haar werk degelijk, heeft ervaring vanuit het gebied en de nalateschap van Chico Mendez. Ze word echter danig tegengewerkt door de senadoren van het Amazone gebied, de corrupte kapitalisten, die kap van de bossen belangrijker vinden, voor veeteeld en sojavelden, dan het belang van de inheemse bevolking en natuur.
Frei Grignion overleden in Cáceres , Mato Grosso 2012
frei Grignion
Op 13 april van 2014 overleed de Nederlandse broeder Grignion Eduardus Achilles Von Den Hemel. Hij maakte onderdeel uit van de groep Nederlanderse broeders van Huijbergen die in 1955 naar Cacéres gingen met de missie hulp te bieden aan de behoeftigen. Grignion vertrok in 1962 naar Cáceres. Hij werd 85 jaar.
Ik kreeg dit bericht onlangs pas te horen. Vele malen bezocht ik het huis van de broeders, ik herinner Bertrant, Jan, Victorio, Matheus, Mauricio, Gumáru, Martinho, Casimiro, waar ik immer welkom was, eerste maal in 1990 met mijn oom pater Thomas, op mijn reizen door Brazil. Ik herinner mij Grigion als een vriendelijke man waar ik goede gesprekken mee had, in hun huis aan de rua da caçadors. Hij bracht vele huisbezoeken aan zieken en het beeld op zijn fiets op weg naar een behoeftig iemand, blijft mij bij.
Op 12 maart had ik een gesprek met onze broeder Grignion die al tientallen jaren als onderwijzer en als pastor werkzaam is te Cáceres in Mato Grosso, in het binnenland van Brazilië. Een maand later (13 april 2014) overleed hij op 85-jarige leeftijd te Càceres. Hoe is uw ervaring om als broeder en tevens als priester werkzaam te zijn?
Ik ben blij en geniet van mijn werk waarin ik dienstbaar mag zijn aan kleine en zwakke mensen die een grote behoefte hebben aan een dienende nabijheid.
Tot nu toe heb ik dit dienstwerk steeds van harte en trouw, naar vermogen gedaan. Nu nemen mijn krachten af en wordt ik zelf zwak. Misschien dat ik niet lang meer leef, want ik weet welke ziekte ik heb. Maar alles wat ik gedaan heb is waarschijnlijk wel van grote betekenis geweest voor de armen hier in Brazilië. Ik houd van mijn werk als pastor en ik houd van de Braziliaanse mensen. Tot nu toe, ook al word ik zelf steeds zwakker, probeer ik toch hen van dienst te zijn met het sacrament van de zieken, een eucharistieviering en met pastorale aandacht. Br. Rafael Donatus MTB
updated 2 juli 2025.
updated 2 juli 2025 / Ondanks dat de broeders wisten dat mijn opinie omtrent cristelijke geloofsovertuiging niet de beste was, en ik afzag van het bijwonen van biddiensten zagen ze in mij een ´wanderer´. Ik repecteerde hun mening en belevingswijze. Beste en interresante geprekken had ik met broeder Matheus, een brabander die zorg droeg voor de dagelijkse huisproblemen en zijn liefde voor zijn waakhond, die hij tijdens het eten aan de tafel met regelmaat iets toewierp.
p.s Sinds enkele jaren zijn de broeders ophouden te bestaan in Caceres. De drie nog overlevenden werden teruggeroepen naar een rusthuis in Nederland. De missie was voltooid
het huis van de broeders in Cáceres aan de Rua dos Caçadores
In memorie-----2011 MILIEUACTIVIST JOSÉ CLÁUDIO DA SILVA MET ZIJN VROUW MARIA DOODGESCHOTEN
José Cláudio da Silva -
a luta continua, irmâo, - de strijdt gaat verder, broeder
r.i.p
In de Braziliaanse deelstaat Pará is maandag 23 mei de milieuactivist José Claudio da Silva en zijn vrouwMaria de Espirito Santo vermoord. Da Silva had amper zes maanden eerder nog zijn eigen dood voorspeld. Volgens de lokale krant 'Diário do Pará' liepen Da Silva en zijn vrouw in een hinderlaag in de buurt van hun huis in Nova Ipixuna. Ongeveer 37 mijl van de stad Marabá. Of de moorden gepleegd zijn maandag nacht of dinsdag morgen zijn nog onduidelijk daar er, volgens een politie woordvoerder twee moorden plaatst vonden op de nederzetting Maçaranduba 2.
José en Maria werden al maanden met de dood bedreigd. Volgens de krant kregen zij geen politiebescherming. De politie gaat ervan uit dat ze vermoord zijn door 'pistoleiros', huurmoordenaars, daar bij beidde een oor was afgesneden. Eind vorig jaar vertelde Da Silva nog over zijn angst om gedood te worden. Op een toespraak in Manaus zei hij dat de houtindustrie hem tot zwijgen wilde brengen. "Ik kan hier de ene dag staan spreken voor jullie, en de volgende maand kunnen jullie het nieuws krijgen dat ik ben verdwenen', zei hij. 'Ik zal het woud beschermen tegen elke prijs. Daarom kan ik elk moment een kogel in het hoofd krijgen.'
José was er zich van bewust dat zijn gevecht tegen houthakkers en de houtskoolproducenten hem zeer kwalijk werd genomen. 'Mensen vragen mij: ben je niet bang? Ik ben een mens, natuurlijk ben ik bang. Maar die angst doet mij niet zwijgen. Zolang ik op de been ben, zal ik iedereen aanklagen die het woud vernielt.' Het nieuws van de moord kwam enkele uren voor een belangrijke stemming ging plaatsvonden over een versoepeling van de boswet. (zie eerder artikel, wayn) Daar was Roberto Smeraldi, stichter van de milieugroep'Amigos da terra' in een bespreking met president Dilma over de veranderingen betreffende de woud code, toen het nieuws van de moord bekent werd. Dilma gaf opdracht aan haar staf chef om hulp te bieden bij het moordonderzoek. Die wet houdt in vermindering van het percentage van het areaal dat als woud behouden moet blijven en voorziet in sommige gevallen zelfs in amnestie voor diegene die in het verleden illegaal ontboste.De nieuwe wet moet nog goedgekeurd worden door de Senaat en Dilma. Tegenstanders beschrijven de wet als een regelrechte 'ramp'.
Da silva en zijn vrouw Maria waren ooit actief in de organisatie van Chico Mendes, vermoord in 1988 door veeboeren. Da silva had zich een reputatie opgebouwd als spreker op lokale en internationale bijeenkomsen rond de bescherming van hat Amazonewoud. Hij nam het op voor de kleine arbeider in het woud, die leeft van de rubbertap en verkoop van noten en fruit. Een rapport van Braziliaansemensenrechtengroeperingen noemde Da Silva in 2008 al als een van de tientallen activisten in het Amazonegebied wier leven gevaar liep. 'We hebben nu een nieuwe Chico Mendes,' zegt Felipe Milanez, journalist in Sâo Paulo, in de Britse krant 'The Guardian'. Hij had onlangs nog telefonish contact met Maria, die hem zei dat de situatie 'erg lelijk aan het worden was'. De aanslag doet tevens denken aan de moord op de Amerikaanse non Dorothy Stang in 2005, die zich ook verzette tegen de vernietiging van het regenwoud in de staat Pará. mede dank aan de kranten 'De Morgen'.
'The Guardian' , 'Diario do Pará'
bewerkt door storyteller
p.s ... de strijd gaat voort en wie word de opvolger van José? De corruptie heeft een degelijke invloed op het besturen van het Amazone gebied. De regering kan wetten maken en zelfs de goede worden 'kapot gemaakt'... de macht is het geld en voor het afvuren van een amazonekogel wordt goed betaald... De moordenaars lopen vrij rond. En hebben de moorden niet te maken met het intimideren van parlementariërs en autoriteiten? Een waarschuwing van de kapitalistische zijde en macht misbruikers; oppassen voor een kogel. Weten wij wat er met het woud gebeurd? Wat doen wij eraan? Het is niet controleerbaar, hoewel de Braziliaanse regering daar een instituut voor heeft het IBAMA, het instituut voor milieu zaken... maar het woud is te omslachtig... en wie zijn afnemers van het hout? Voor wie zijn er de worstenkoeien? Ik vertrouw alleen nog op de 'bosgeesten' zij die misschien de corrupte handelaren en moordenaars een halt kunnen toe roepen... rechtvaardigen hoeven géén angst te hebben voor geesten... Wayn
Dit report komt van de stichting InSight Crime en is toevertrouwd tot de studie voor burgelijke en nationale veiligheid in Latijns-Amerika en de Carraiben.
vertaald door storyteller
Brazilië, de grootste economie van Latijns-Amerika, heeft een aantal belangrijke security vooruitgang gezien in de afgelopen jaren, waarbij tientallen gemeenschappen in Rio de Janeiro van criminele bendes werden bevrijd door middel van innovatieve UPP beveiligingsprogramma. Echter, het wordt geconfronteerd met een ernstige bedreiging van de twee grootste binnenlandse criminele bendes, de First Capital Command (Primeiro Comando Capital - PCC) en het Rode Commando (Comando Vermelho), die steeds meer betrokken zijn bij de internationale drugshandel, evenals operationele afpersing en ontvoering. Milities voornamelijk samengesteld uit ex-politie zijn een andere bron van gewelddadige criminaliteit, afpersen van hele wijken en het verrichten van buitengerechtelijke executies. Het land is een van de grootste cocaïne markten in de wereld en is een steeds belangrijker drugshandel doorvoerland voor cocaïne transporten op weg naar Europa. Brazilië is het grootste land van Zuid-Amerika, met een 16.000 kilometer lange landgrens en een 8000 kilometer lange kustlijn, die wordt gebruikt om cocaïne naar Europa en Afrika te smokkelen.
Het deelt een grens met elk land in Zuid-Amerika, met uitzondering van Chili en Ecuador, waaronder drie grootste producenten van cocaïne ter wereld - Bolivia, Peru en Colombia. Buurland Paraguay dient als schuilplaats voor Braziliaanse criminelen, en als bron en doorvoerland voor marihuana en wapens gesmokkeld naar Brazilië. Brazilië zag een massale exodus van de plattelandsbewoners in de richting van de belangrijkste stedelijke centra van Sao Paulo en Rio de Janeiro van de jaren 1950 tot 1970, wat leidde tot de groei van de informele nederzettingen bekend als "favelas." De ongelijkheid en de armoede van het land als geheel werd geïntensiveerd in favelas, waarin staat aanwezigheid ontbrak, waardoor ze ideale broedplaatsen zijn voor een explosie van de georganiseerde misdaad.
In de jaren 1950, een machtige criminele maffia begon rond de "bicho", of het dier spel, een illegaal gokken dat enorm populair in het land werd. De bazen die het spel runde verkregen grote fortuinen, het witwassen van hun winsten door middel van legitieme bedrijven, vertakt in contract-doden en prostitutie en het afkopen van de politie en politici. De kracht van de bicheiros of de bazen van het dieren spel, zien hun piek in de jaren 1980, toen ze begonnen met het witwassen van geld door middel van de Rio de Janeiro carnaval.
Ondertussen georganiseerde criminele groepen infiltreeden ook de ontwikkeling in de wrede ellende van de gevangenissen van het land. Inderdaad, georganiseerde criminele groepen in Brazilië kregen hun start in de gevangenissen en pas later uitgroeide tot het veroveren van de straten. De grootste bendes van het land, het Rode Commando en First Capital Command (PCC), begon in de gevangenissen, in de vroege jaren 1970 en de jaren 1990 respectievelijk vóór ze de straten van Rio de Janeiro en Sao Paulo ingingen, later in staten in het hele land en zelfs internationaal.
In de jaren 1970, met de ingang van grote hoeveelheden cocaïne in Brazilië, begonnen verbindingen te ontstaan tussen de bicheiros, drugskartels en mensensmokkelaars. Wanneer de wereldwijde cocaïne markt dreunde in de jaren 1980, trok Brazilië de grootste Zuid-Amerikaanse producenten van geneesmiddelen als doorvoerland voor drugs op weg naar de Europese en Amerikaanse markten aan. Colombiaanse kartels verplaatst naar Braziliaanse grondgebied, aangetrokken door de ligging en de beschikbaarheid van precursoren en het smokkelen van cocaïne in het land in de basis vorm. Ze begonnen te laboratoria dicht bij de verkooppunten en ontscheping aan de Europese en Amerikaanse markten te installeren.
Burgerwachten gevormd door de huidige en voormalige leden van de politie, die bekend staat als milities, kwamen naar voren in de steden onder de premisse van de strijd tegen drugsbendes. Zij hebben zich echter verplaatst naar de exploitatie van hun eigen criminele rackets, met inbegrip van afpersing en ontvoering regelingen.
De nationale doodslag percentage is licht gestegen in de afgelopen jaren, gaande van 22 per 100.000 in 2004 tot 25,2 in 2012. Terwijl delen van het zuiden van Brazilië, met inbegrip van haar grootste stad São Paulo, de laatste tijd veiliger zijn, terwijl het geweld en criminaliteit in gewelddadige noordoosten van het land snel stijgt.
De twee meest gevestigde groepen in de Braziliaanse georganiseerde misdaad het Rode Commando (Comando Vermelho - CV) en de First Capital Command (Primeiro Comando da Capital - PCC), zijn beide gegroeid uit de Braziliaanse gevangenis systeem. De CV is grotendeels gevestigd in Rio de Janeiro, terwijl de PCC zijn oorsprong in Sao Paulo, maar beide hebben hun invloed in het hele land en zelfs in naburige landen zoals Paraguay en Bolivia en zijn betrokken bij misdaden variërend van drugshandel en de verkoop aan afpersing uitgebreid en overvallen.
Daarnaast zijn er verschillende splintergroepen, zoals de Amgios dos Amigos en Pure Third Command (Terceiro Comando Puro - TCP) en lokale netwerken, zoals de Eerste Catarinense Group (Primeiro Grupo da Catarinense - PGC) in het zuiden en de familie van het noorden (Família do Norte - FDN) in het noorden. Verdere complicerende de onderwereld dynamische zijn politie-milities, groepen opgericht door de voormalige en de huidige politieagenten dat de lijn van eigenrichting hebben gekruist met criminele activiteiten. De Braziliaanse politie is onderverdeeld in de federale (ongeveer 15.000 leden) en de staat, de militaire politie (met meer dan 400.000 actieve leden) en de civiele (ongeveer 123.400 leden) hebben. De federale politie is verantwoordelijk voor het onderzoeken van de internationale drugshandel, onder andere federale misdaden. De militaire politie is verantwoordelijk voor de handhaving van de openbare orde in de staten, en heeft een leidende rol in de pacificatie van de favela's van Rio de Janeiro op zich hebben genomen. De civiele politie hanteert strafrechtelijke onderzoeken op staatsniveau. De Braziliaanse politie is lang geconfronteerd met beschuldigingen van misbruik en corruptie, met name in verband met buitengerechtelijke executies.
Sinds 2008, heeft Rio de Janeiro een programma voor de stedelijke sloppenwijken, of 'favelas', die onder de controle van milities en drugshandelaren zijn, te heroveren. Ten eerste, het leger en de militaire politie vallen een favela "binnen" om daar de criminele groepen uit te verdrijven, dan komen den politie-eenheden, die bekend staat als de politie Pacificatie Units (Unidades de Polícia Pacificadora - UPP), en zijn geïnstalleerd om de veiligheid op lange termijn in deze wijken te bieden. In 2014 waren 38 UPP units geïnstalleerd met een totaal van meer dan 9.500 officieren.
Brazilië heeft 339.300 actieve leden in zijn strijdkrachten, die de grootste is in Latijns-Amerika. Voornaamste rol van het leger is de handhaving van de grenscontrole. In het kader van het strategisch grensplan, dit begon in 2011 en zal $ 6.3 miljard kosten in meer dan acht jaar, ingezet door ex-president Dilma Rousseff die duizenden troepen heeft ingezet om de Braziliaanse grenzen veilig te stellen. Het rechtssysteem Brazilië is traag, corrupt en inefficiënt. In het World Economic Forum 2015-2016 Global Competitiveness Report, wordt Brazilië geplaatst op 92 van de 140 landen op de rechterlijke onafhankelijkheid. Slechts 8 procent van de Braziliaanse jaarlijkse moordzaken worden ooit opgelost, volgens de officiële cijfers. Er zijn zowel de federale en nationale rechtbanken, evenals rechtbanken gespecialiseerd in militaire, arbeid of electorale zaken, terwijl de hoogste rechtbank van het land het Opperste Federale Hof (Supremo Tribunal Federal) is.
Braziliaanse gevangenissen zijn overvol en gevangenen leven in erbarmelijke omstandigheden. De grootste criminele groepen, waaronder het Rode Commando en de PCC, werden gesticht in de gevangenis. Hun leiders regelen de drugshandel, ontvoering en afpersing vanuit de gevangenissen. De gevangenissen werken op ongeveer 154 procent (overbevolkt) van capaciteit, met een populatie van meer dan 607.000 vanaf 2014.
Deze gegevens zijn redelijk recent. De oorzaak van de drugshandel ligt in het systeem verweven. Corruptie van regeringzijde, sociale contrasten en armoede leiden tot het systematiseren van groepen. Ook de criminaliteit neemt snel toe met het trieste gevolg dat kleine criminelen bussen beroven waar zich passagiers in bevinden die eveneens aan de onderkant van de ladder staan of gewoon mensen op straat die slachtoffers worden van een ongecontroleerde structuur.
Storyteller
p.s Heden 2025 kan ik stellen dat de feiten venoemd in het verslag niet veel veranderd zijn, de criminalteit is toegenomen en het politiek klimaat is onzeker. Lula doet zijn best als president, doch richt zich teveel op het buitenland, Brazilie groot maken. Hij deed goede dingen, betreffende inheemse problemen, en de minister van millieu Marina Silva, opgegroeid met de strijd van Chico Mendez doet haar uiterste best om de Amazone te redden, maar ook hier werkt het kapitalisme haar tegen. Houtkap voor rundervelden en sojagebieden zijn belangrijker dan millieu volgens de kapitalisten. Zodoende blijft het algemene klasse verschil enorm. De vijanden, de fascisten liggen wederom op de loer.
Broeder Nereu Benvenutti zei me dat het momenteel zeer slecht ging in de kolonie. Er was geen geld, de gemeente deed niets en de regering sloot haar ogen. Het ontbrak aan alles, vooral medicamenten, bandage en menselijke hulp. De mannen en vrouwen die hier werkten deden hun best, maar kregen, letterlijk, het 'bloed niet meer uit de bandages gewassen'. Ze werkten hard en met overtuiging en sommige keken me vragend aan, met een glimlach, anderen uitdrukkingsloos.
Ik dacht aan Damiaan de Veuster, de Belg uit Tremelo, die intrad bij de paters van Picpus, en in 1873 aankwam in Molekaï bij de Hawaï-eilanden, om daar de melaatsen te helpen. Hij verbleef en leefde 16 jaar tusssen hen, die gedoemd waren te sterven, en hij met hun. Toen was lepra een ziekte die bijna niet te bestrijden was. Het was ook in dat jaar dat een Noorse arts Armauer Hansen de ziekte 'ontdekte', die veroorzaakt werd door de leprabacil. Naar hem werd de ziekte genoemd 'bacil van Hansen'.Doch melaatsheid was de verdoemde naam en al in het nieuwe testament werd het aangeduid met 'huidvraat', de melaatsen werden afgezonderd.
Er bestaat nu, sinds de jaren '80, een degelijk medicijn tegen lepra, de ziekte kan in tweeën ingedeeld worden. De eerste is de Pauci-Bacillaire lepra, die niet besmettelijk is. De tweede de Multi-Bacillaire lepra, de zeer besmettelijke vorm, die word overgebracht door luchtwegen, hoesten en niezen. Het is een bedriegelijke ziekte daar de incubatietijd kan oplopen tot 7 jaar. De ziekte kan in ernstige vorm leiden tot wegtering van lichaamsdelen en blindheid. In Brazilië komen nog steeds de meeste gevallen voor in Zuid-Amerika, en het beleid van stichtingen is er opgericht de ziekte snel op te sporen, alhoewel dit in de binnenlanden een helse taak is, vooral in Amazonas.
Ook broeder Benvenutti is een soort Lazarus en met hem duizenden anderen die vechten voor deze mensen.
Samen met hem liep ik de vrouwenbarak uit en de hete zon deerde mij niet. Hier in de kolonie woonden meer als duizend mensen, die leefden in een communiteit. Er zijn kerkjes, cafeetjes, bloemenparkjes, ja het is een dorpje. Vele leefden hier en kwamen niet meer buiten de muren van het dorp. We liepen langs de imitatiegrot van Lourdes. Het geloof is zo diep ingeworteld in de mens zijn ziel dat er bijna alles om draaide. Maar ik stelde mij vragen. Terecht? Ik zag ook de politiemensen rondzwalkten als waren ze ingehuurd, daar toch geen andere optie voor hen was. Kunt u zich dat voorstellen? In Rio de Janeiro?
Wat ze hier uitbroedde bleef me een raadsel, alhoewel er geruchten gingen dat ze hier waren om de 'maconha', mariuhana, handel tegen te gaan. Hier, waar meer verplegende hulp nodig is dan deze zwaar bewapende narren. Maar overal in Brazilië kan men deze ongerijmdheid zien. Puta que pariu! ...Verdomme! En als Benvenutti me die woorden had horen opperen dan was ik ten strengste aangesproken door de man met zijn blauwe wijnneus, die toch een 'vroom' mens was, en de schuld van dit alles niet bij God deponeerde. We liepen door de hitte naar de mannenbarak. Benvenutti keek me aan als ik hem vraag waarom de barakken van mannen en vrouwen gescheiden zijn en zei met enig cynisme: '... ja, we moeten ze gescheiden houden... Anton... mannen zijn nou eenmaal mannen...' Onder de veranda zat een man in een rolstoel, ten minste als dit zo te noemen was. Zijn handen en voeten waren ingewikkeld in lappen. Hij was blind en geestelijk zwaar verward. De broeder sprak met hem, schijnbaar woorden die deze man dagelijks nodig had. Ja, zoals voedsel. Wat was het leven van die man geweest? Wat waren zijn herinneringen aan een liefde, een familie?
Binnen bezochten we een kamertje waar enkel mannen verbleven. De broeder ging naar het bed van een van hun, de man lag verstopt onder de deken. Hij begon met de man te praten en even later kwam een gehavend gezicht, zonder neus vanonder de deken vandaan. Ook zijn voeten en handen waren zwaar aangetast. Het was een kleine man, een mulat, en hij begon te praten tegen de broeder als was hij een 'preek' aan het verkondigen. Hij sprak over zijn ziekte, de teloorgang, de pijn en 'Deus'. Benvenutti luisterde geduldig. Ik keek naar de kleine, iets gedrongen kalende broeder in zijn flanellen broek, wit t-shirt waar een houten kruisje op bengelde en sandalen. Dan liep hij naar de andere hoek, daar waar een man bewegenloos op bed lag. Ik hoorde de broeder woorden fluisteren, die ik niet kon verstaan, en hij maakte een kruis boven het hoofd van de man, een stervende. slot
Bij mijn volgende bezoek aan de kolonie was Nereu Benvenutti er niet meer. Hij was opgevolgd door een jongere broeder Jamie. Benvenutti, zei men, was in een rustoord van de orde in de stad Curitiba in het zuiden.
p.s dit schreef ik in 2008. Heden 2025 bestaat de kolonie nod steeds, doch de ziekte en verzorging is verbeterd.
Ik maakte in de kolonie geen fotos, daar ik de courage niet kon vinden Deze foto, die ik bewerkte, komt uit het boek 'Geschonden Eldorado' van Anth. v. Kampen.
Ik bezocht de kolonie enkele malen, gelegen in Vendas das Pedras, Itaborai, op 55 kilometer van Rio.De ingang lag tussen de vuilwitte muur van het 'hospital', langs de br101 weg. Vandaar liep een weg stijl naar boven, waar een soort dwarsboom je deed stoppen en in een hokje een bewaker zat, die de nodige informatie moest hebben.
De eerste maal bezocht ik de kolonie in 1992 samen met mijn oom padre Thomas, over dit bezoek zal ik verhalen.
Mijn oom was een kennis van de broeder die daar werkzaam was, een Franciscaner met de naam Nereu Benvenutti. Toen we aankwamen was de broeder schijnbaar net wakker en vroeg prompt of we een glas wijn wilde drinken, zijn paarse neus duidde erop dat de drank cruciaal was en zijn toeverlaat in dit oord. Het leven was hier dan ook diepgaand. Keihard. Brazilië heeft de meeste leprapatiënten in Zuid-Amerika en is wereldwijd het tweede land met de aan deze ziekte lijdende mensen. Mijn oom had een afspraak elders, (ik weet nu dat hij dit opzettelijk deed, daar ik me kon sterken in de omgeving en taal) en ik was op mijn eigen aangewezen met mijn toen nog primitief Portugees, maar sufficiënt om me te redden in conversaties.
In het woonkamertje van Benvenutti stond ook een kleine accordeon, die hij bespeelde en een oude gitaar. Alles was ordelijk, een keukentje waar ze zelf kookten, met zijn twee medebroeders, en zijn slaapkamertje. Hij was van Italiaanse afkomst, in de zestig, klein, iets kalend en trok met zijn been, als gevolg van een heupoperatie. Hij vroeg me of ik de 'barakken' wilde zien en we liepen naar buiten de warme zon in. Het was maart en hij liet mij de aanplant zien naast zijn huisje, vele groenten, klaar voor de pan.
Langs de weg zag ik de mensen zitten onder de veranda van de witte huizen. Ze wuifden naar ons en ik voelde me een vreemdeling, een soort outsider, die ik ook was, maar toch was een verbintenis speurbaar in mijn gevoelens. Hij wees naar de andere kant waar zich het 'dodenhuis' bevond. Daar waar de mensen lagen die de ziekte teveel had aangevreten, zij die de 'heiland' gingen ontmoetten. Hij zei dat het beter was dit gebouw niet te bezoeken. We gingen de barak binnen waar de vrouwen op de veranda zaten. Daar vertelde een van hun mij dat ze hier al meer als 20 jaar was en nooit meer de kolonie verlaten had, daar ze erbuiten toch niet meer geaccepteerd zou worden. Toen we huis betraden zag ik links en rechts de kleine kamertjes van 3 bij 3 meter. Daar bevonden zich 4 bedden en een Jesus kruisbeeld aan de muur. Hij die leed, wie die lijdt? Ik zag de vrouwen die erop lagen of zaten met eronder grote witte metalen potten. Ze waren schuw en in de kamer hing een penetrante reuk van urine, poep, zalven en andere niet te definiëren geuren. Hun handen, voeten en delen van hun lichaam waren omwikkeld met vuilverband. Dit lag niet aan de verzorging, maar aan het gebrek van dit alles. Een vrouw schaamde zich voor haar zieke handen waarvan vingers ontbraken en probeerde, toen ik haar aankeek, deze te verstoppen onder de deken. Bij een oudere vrouw was het gezicht aangetast en haar neus zo goed als verdwenen. Een andere vrouw gaf ik een hand en zij aanvaarde die met een glimlach terwijl ze mompelde dat ik 'mooi' was. Verdomme, hoe moet ik dat omschrijven?
Ik voelde me onbehulpzaam, weelderig ten opzichte van deze mensen. Een indringer, een buitenstaander in een afgesloten wereld. Ik zou hier om een andere redenen moeten zijn, niet als een soort journalist in wording, of die hierover wilde berichten in een boek, neen! Ik zou hier moeten kunnen werken. Ja, dat dacht ik, dat was het! Wat was het dat mij dit wilde, of moest, laten zien? Mijn ander leven, dat ik geleefd had in een bar, zuipend en zingend over de ellende in de wereld? Er moest iets veranderen. Doch ik voelde me goed dat ik daar was, dat ik deze mensen kon bezoeken. Ook zij waren blij, in hoeverre je dit woord kan omschrijven, dat deze 'gringo' hier hun ziel streelde, of zoals Benvenutti zei: "Anton... mensen, is van heel ver gekomen... alleen om jullie te bezoeken..." En ik schaamde me toen de vrouwen zeiden: 'obrigada... senhor...'
SP at night[[[[[foto genomen vanuit appartement in Bela Vista, Wayn
Sâo Paulo is niet Rio de Janeiro. Zo ligt dat, de Carioca van Rio is meer speels, houdt van dans, strand en sluimeren. De Paulista opgewonder, is meer bewegelijker en al werd al eens gezegd dat er een rivaliteit is, en dat de Paulista harder werkt dan de Carioca. Het is natuurlijk onzin, doch in SP hangt een andere sfeer. Hier is het kapitalistisch hart van Brazilie, hier vindt men de grote banken en verzekeringsmaatschappijen, die alles voor je regelen. Hier is de welvaart aanzienlijk, hier rolt het geld in de hoofdstad van het kapitalistish Brazilie, de armoede ontziend, de onderlaag geplaagd met het woord ´paria´. Ja, dit is Sâo Paulo, de betonnen kom, omringd door de velen houten krotten van de paulistas favela´s.
Ik? Ik zie hier veel zwervers en bedelaars, op het eerste zicht meer als in Rio. Fantasierijke personen dwalen door de stad met uitgeproken leuzen, anderen om aandacht, levende standbeelden, dronken idioten, hoeren en zwervers. In de wijk waar ik verblijf Bella Vista is alles overheersend door de mensen van Italiaanse komaf, en waar het uitgaand leven des nachts aangenaam is en waar de pizza tenten rivalueren. Niet verder daarvandaan ligt Liberdade, de Japanse buurt, waar een Tokio-sfeer ontspringt. De eerste Japanners die in 1908 in Santos aankwamen en Sp verlichten met hun cultuur. Maar in Sp ziet men vele gezichten: negers, arabieren, blanken, Koreanen en moslims.
Het rijke gezicht van SP, rijkdom en het paria-gevoel. De gewone mensen lijken te dromen, in de metro die je naar alle richtingen vervoert zoals een moderne stalen slang. Wolkenkrabbers lijken op betonnen punten uit de grond te komen waar ooit alleen de Indianen hun domein hadden. De Jesuieten moesten hen wel beschermen tegen de woeste opkomst van de ´bandeirantes´ de slavenhalers bij uitstek, maar de godsdienaars waren ook alleen maar gemanipuleerd, door een hoger hand. Ze wilden de Indianen beschermen tegen de bandeirantes, maar bedreven ook zij geen zonden door het ´volk´ te bespelen. God! De heilige geest! Dat was wat de Indios moesten leren. Ze waren het bloedvlees van de bijbel, werken op de velden, dat was hun leven, maar dit is een lang verhaal wat ik ooit uitgebreider zal beschrijven. Doch hoe zou de stichter van SP José de Anchieta nu wel denken, als hij deze wonderbaarlijk stenen woestijn zou zien? Zoe hij lachen om het rumoerig verkeer, de schreeuwende evangelische predikers op het plein van Sé? De bedelende zwervers, de straatkinderen? Zou hij huilen? Nadenken? Een nieuwe strategie uitwerken, of zou hij gewoon bij de japaners in de kroeg zitten en een sake drinken? God Knows.
En de Banderirantes? Zij zouden de moderne terroristen zijn, die, ongenaakbaar de leiding zouden hebben over velen zaken. Ergens voel ik me thuis in deze grote betonnen stad, die dans op het ritme van het alledaagse. Maar wat is het een triest gegeven als je ziet dan de zwerver dood ligt aan de voet van van de grote basiliek? Is dit het geven van alledaagse? Men loopt voorbij, alles is mogelijk en de mens steekt nog een kaars op een in de kerk bij Liberdade, bij het plein waar ooit de misdadigers werden gemarteld en opgehangen.
Er gingen drie miljoen mensen naar de wijk Santana om een evangelische show bij te wonen? Zeker is dat het gevoel van religie hier aan de voeten van de mensen ligt en men ziet hier de tempels van de rijke evangelische kerken! De rijken stelen de show, door grote luxe en zien SP als een zuid-amerikaans Parijs, maar dit is onzin want SP is grootser dan Parijs en Chigaco samen. SP is de gelddraak, het ondier dat niemand wil doden en kan doden, en de zwerver? Die kan het geen bal schelen, zijn leven is al bepaald, het fatum! Deze stad heeft het voordeel van de twijfel en de Heilige Paulus is nog steeds ongenaakbaar. SP is een ´palavra´ een woord geworden, de heilige is verworden tot een gewone sterveling. SP staat niet voor heiligdom, maar is een levendige poel de mensheid. En hoe glinsteren de ogen van het jonge hoertje dat tegen de muur hangt langs de ´laan van de vrijheid´, O mijn God wat is ze mooi, een bloem die gekocht mag worden, in de het heelal van de stad. En alleen al om de Sâo Paulo roos te zien die ik zag in de metro, die leek op een Ierse met een vleugje negerbloed, zou ik terugkomen naar de stad van ondeugden en duizelendwekkende vermenging der rassen. Doch ook hier vindt men de verdwaalde zielen van jonge meisjes die hun lichaam verkopen voor soms 1 euro, het zijn de kinderen die geld nodig hebben om enig voedsel te kopen of crack.
Hier in de stad van Paulus zou dit niet mogen, hier zou de geest van de allermachtige een hand in moeten hebben. Maar God is soms verdwaald, de weg kwijt. Wie sluit zijn ogen voor dit? En als ik een kaartje koop voor de metro, staat de straatjongen al klaar om enig wisselgeld. En wie kan dit weigeren in de stad die nooit slaapt?
INTERVIEUW MET DAVI KOPENAWA EN DE STRIJD VOOR HET AMAZONE BOS
Beste lezer, na lange afwezigheid, ben ik terug.
Storyteller Wayn
artikel 5 JUNI 2011, ---- nog immer toepasselijk 2025.
"Ik woon in de Amazone jungle, de grens van Amazonas en Roraima. Voor de inheemse bevolking bestaan er geen grenzen, want voor ons Yanomami is er maar een land! Heeft geen deling, omdat blanken hebben uitgevonden om te verdelen, elke persoon gebruikt het met behulp van de onze Schepper, "Omani", alleen hij gaf een aarde voor ons allemaal " De strijd voor het voortbestaan van de Yanomami mensen maakte van David Kopenawa een van de belangrijkste inheemse leiders van Brazilië. Hij is een leider en kreeg een premie, zelfs in het buitenland, door de Verenigde Naties. Op een reis naar Sao Paulo, sprak hij met een groep Eco reporters. De bijeenkomst werd gesponsord door het ISA-sociaal-milieu Institute. David Kopenawa laat foto's zien van het dorp waar hij woont aan de voet van een grote berg in het midden van het Amazonewoud, in de gemeente Barcelos, in de staat Amazonas, om er komen kan alleen maar door met een vliegtuig: "En deze berg is heilig, men kan hem niet vernietigen, geen brand maken, wij Yanomami, weten hoe deze berg te behouden" - zegt de Indiaanse leider. De Yanomami zijn verspreid door Noord-Brazilië, op de grens met Venezuela. Aan de Braziliaanse kant zijn er ongeveer tot 20.000 indianen, die leven in dorpen in de staten Roraima en Amazonas. In het buurland zijn ongeveer 17 000. Hier in Brazilië hebben de Yanomami hun land officieel afgebakend in 1992. David Kopenawa heeft belangrijke rol gespeeld in dit succes: "Ons land werd erkend door de federale overheid, en was afgebakend, goedgekeurd en geregistreerd, maar we hebben geen zekerheid."
De Yanomami leider verwijst naar de goudzoekers die inheemse gebied al lange binnenvallen op zoek naar goud en een bedreiging vormen voor de gezondheid en het leven. In het verleden werden verschillende indianen gedood, tot de federale overheid een stap ondernam, zegt hij: "De mijnwerkers werden ontruimd door de overheid, maar ze kwam terug. Ze zijn vervuilen onze bossen, vervuilen ons land, rivieren, onze gezondheid." En voegt eraan toe: "de mensen altijd praten met FUNAI, (bescherm orgaan overheid, noot Wayn) en met de federale politie. Ze denken aan te moeilijkheden. Wij willen dat de federale overheid de goudzoekers van ons land verwijderen. De Yanomami zeggen dat het bos een rijkdom is van de mensen om goed te leven, met gezondheid en vrede "
BUS-OVERVAL IN DE GOIAS NACHT slot van reisverslag Xavantes via noordoosten
surrealitisch werk van Viktor Safonkin
Het is halftwaalf in de avond en we bevinden ons tussen de Serra de Santa Luiza en de Serra da pedra Preta, in een gebied waar nog goudmijnen te vinden zijn. Naar het westen bevindt zich 'gebergte van het goud', een gebied waar ooit de Goiyaz Indianen leefden en waar volgens de geschiedenis in 1562 een zekere Bartholomeo Bueno da Villa de Indianen te grazen nam. Hij liet namelijk alcohol op water branden en wees de Indianen erop, dat alle rivieren en watervallen hetzelfde onderging als ze hem niet zeiden waar goud te vinden was. De Inboorlingen dachten te maken te hebben met een 'vreemde medicijnman', en zo zijn de blanken altijd wel te vinden geweest om de inheemse mensen een loer te draaien, door hun gewiekste bevindingen te botvieren, op het natuurvolk. Het is in dit gebied dat ik wreed uit mijn slaap gewekt wordt door schoten. Een man met revolver stormt de bus in. Ik bevond me in een dromerige wereld en nu leek de hel nabij. Het ongevoelige neon-licht van de bus maakt alles nog beklemmender; en niet goed wakker lijkt het of ik een een soort hol verlichte tunnel zit, maar al snel wordt ik me bewust van de situatie; rookslierten hangen in de bus, die net overvallen wordt. Een van de overvallers is een mulat en laat schreeuwen weten dat dit een overval is, en de tweede bandiet zit in de ,nu, afgesloten chauffeurscabine en houdt de motorista onder schot, terwijl de bus met een snelheid van 50 haar weg vervolgd. De tweede chauffeur is achter in de bus gedeponeerd en moet zich roerloos houden. De mulat overvaller in de bus blijkt een agressief persoon. Ik heb verder niks tegen overvallers, als ze hun werk behoorlijk doen. Maar slaan van mensen en ze bedreigen ze met een type amerikaanse colt, John Wayne-made, waar hij vreesachtig met zwaait, doet aversie bij me oproepen. Hoewel, enigzins voorbereid, kwam deze situatie toch onverwachts. Ik begrijp de toestand waar in we verkeren en haal wat geld uit mijn lederen heupbuidel om te overhandigen, ten minste in Rio de Janeiro nemen ze de overvallers daar genoegen mee, maar dat zijn dan ook stadsbussen. Hier zitten we in de 'middle of nowhere' in het duistere van het duistere, de Braziliaanse wildernis, en dit maakt de voorstelling geheel anders. De bandieten kennen meestal het gebied zeer goed, gelegen tussen bos en heuvels, waar geen mens te bekennen is in een straal van 70 kilometer. Ze rijden met auto's de bus klem en dwingen tot stoppen, waarna de overval plaatsvind, daarna springt men weer op een bepaald punt weer uit de bus, in een gereed staande auto. Ze hebben dus de tijd om te collecteren, al is die van een koster iets rustiger. De man is gefrustreerd. De redenen zal zijn dat er maar weinig passagiers zijn, een twintigtal, dus de buit wordt gering. Ik geef hem de eerste maal wat geld, maar hij grijpt mijn buidel, vind verder niets en werpt mijn papieren op de vloer, waaronder mijn paspoort. Hij gaat verder, ontevreden want er moet meer geld komen, ondertussen hangt zijn linkerpols al vol met horloges en kettingen die hij heeft buit gemaakt. De jongen van misschien vijftien, aan de overzijde van mij is bang, want hij heeft geen geld, en de man schreeuwt naar hem dat hij hem gaat doden. De jongen glijdt huilend onder de stoel, schreeuwend en smekend. Dan komt de bandiet opnieuw op me af en schreeuwt als een idioot: 'Eu vou matar vocé, rapaz!' Ik zal je doden, kerel!, draait zich snel om en klampt direct weer iemand anders aan. Mijn gedachten zijn onzeker en heb het gevoel dat er doden gaan vallen. Mensen worden in het gezicht geslagen, kinderen en vrouwen gillen. Ik voel me onrustig en probeer me te beheersen. Wat kan ik doen? Niets. Ik heb een zakmes in mijn broekzak, maar de bandiet heeft zijn revolver met nog zeker vier kogels, buiten dat is er een tweede overvaller, die niet terug zal deinzen de chauffeur te doden en anderen. In zo'n situatie heeft de held uithangen geen enkel nut. Ik hoor de overvaller in het voor gedeelte van de bus brullen tegen een man: 'Vocé esta um policial?!' -ben je een politieman? De man ontkent begrijpelijk ander was hij reeds gedood. Dan komt hij voor de derde maal op me af. Ik maak hem duidelijk dat ik geen geld meer bezit, en hij gaat over tot het fouilleren. Nu had ik een geldbuideltje in mijn onderbroek zitten met mijn resterend geld. (naderhand was het beter geweest dat ik dit op de vloer had geworpen). Hij tast tussen mijn benen en met de trillende revolver in zijn linkerhand tegen mijn hoofd beveelt hij het tevoorschijn te halen. Weg is geld, dat hij gretig in zijn zak stopt. (Het is moeilijk om contant geld goed te vestoppen op het lichaam; in sommige gevallen wordt men bevolen zich geheel te ontkleden). Hij draait zich om en rent door de bus, bedenk zich schijnbaar en komt weer naar me toe en maakt me duidelijk dat hij me gaat neerschieten. De reden zal zijn dat hij aanneemt dat ik hem bedonderd had. Wat kan je doen op een dergelijk moment? Tijd is niet meer van belang, opspringen en aanvallen? Niets, want de revolver is buiten mijn handbereik, maar dan? Het blijft stil, buiten de huilende kinderen, en het enige wat ik kan doen is mijn hand uit steken naar de trillende loop alsof ik de kogel kan weren. Opstaan en proberen het revolver te grijpen zou mijn dood zijn. Maar ook zo voel ik het einde naderen, de dood komt nader sluipen, een gevoel dat je alleen nog ruimte geeft om te denken aan geliefden. Ik hoor de buspiraat schreeuwen; hij kijkt gepannen naar mij en ik recht in de loop van de colt. Zijn hand trilt als een sidderende slang. Dan met een ruk draait hij zich om en brult nu tegen de man die voor mij zit hetzelfde. Hij is door het dolle heen, onder invloed van wat dan ook en schiet nogmaals in de plafond , waarna hij op een bepaald punt met zijn makker uit de nu langzaam rijdende bus springt. Buiten schiet hij nogmaals door een zijraam. De chauffeur geeft langzaam gas. De vrouw achter mij is in en schock toestand en de mensen beginnen zich te realiseren dat alles goed is afgelopen. Op de achterbank ligt een persoon onder een deken, een bizarre gegeven, hij draait zich om en het lijkt dat hij slaapt, misschien een dronken gast of mededader? Of zou hij het vaker meegemaakt hebben? Het kan mem in ieder geval geen barst schelen. Ik probeer mensen te kalmeren en begin zelf te overdenken wat te doen, zonder geld. O ja, ik heb nog 7 reais in mijn hemp zitten (toen ongeveer 10 gulden) en zit in het midden van Brazilië. Buiten naast de bus converseren we onderelkaar, de geldbuit moet zowat een 900 gulden geweest zijn, waarvan 700 van mij. Hoe ik heet, Pietér? Ja, ze kennen een boer, een 70 kilometer naar het westen die ook zo heet, een Hollander. Zou ik er heen gaan? Het was moeilijk en rond 1 uur in de nacht. De Chauffeur rijdt naar de eerste politiepost. Klote! Het slapend wanproduct (militaire politie) zegt halfslaperig, dat hij niet had moeten stoppen en gewoon doorrijden. De Chauffeur verklaarde dat hij dat vorige week een collega van hem dit uit geprobeerd had, waarna de bus werd klemgereden en de man vermoord. Ditmaal was alles goed afgelopen. Dus was het motto van de politieman: geen doden of verwonden, niet zeuren. Er is niets meer aan te doen. Basta!
Rond halfzes in de morgen komen we aan in Goiania, hoofdstad van Goias en ga meteen aan het werk om een ticket te verkrijgen, terug naar Rio de Janeiro, was mijn bittere conclussie. Het werd dus onderhandelen met de busmaatschappij, met de schitterende naam 'Aguia Branca' witte adelaar. In eerste instantie zei de man: 'eh... overvallen in onze bus? Vannacht? Weet ik niets van af!' Doch niet veel later komt een van de chauffers naar binnen, die mij herkent en klakkeloos zegt: 'We hebben vannacht geluk gehad, jongen!' De hufter van een buschef kan er niet meer onderuit. Ik maak hem er op attend dat ik genoodzaakt was de Nederlandse ambassade te bellen in Brasilia, en dat doet hem zich schikken. Ten slotte krijg ik een nieuw ticked plus een gratis middagmaal. Doorreizen naar de Xavantes heeft geen zin, de Indianen kunnen mij niet helpen. Ik was busted, en zij zijn dit al lange tijd. Ik dacht noch naar Cacerés te gaan om de broeders van Huybergen, aldaar, een kleine lening te vragen, maar ook dit zet ik uit mijn hoofd. Ik besluit, als een filosoof, maar terug te reizen naar Rio de janeiro.
De volgende dag vertrek ik om acht uur richting Teresina, hoofdstad van de staat Piauí. Dit reis gaat via de aan seizoenen gebonden riviertjes corrente en longa, en stadjes Campo Maior en Altos, die pal langs de hoofdweg liggen. De bus heeft tamelijk veel stops en passagiers komen en gaan. Onderweg stapt een jongeman in die een lang betoog houdt over zijn vader die een maagoperatie moet ondergaan. Daar er geen geld is vraagt hij een bijdragen van 1 real en iedereen in de bus blijkt behulpzaam, hij stapt weer uit, wachtend op de volgende bus. Deze mensen kom ik met regelmaat tegen met hun bizarre verhalen over ziekte, armoede en dood. Men kan het bedelen noemen, alhoewel dit hier een nobele daad mag zijn. Anderzijds zijn er velen die de boel letterlijk bedonderen, de spelers op het gemoed der brazilianen, die nogal gevoelig zijn. Doch meestal is het een overleven en is de blinde zanger in de stadsbus een noodzaak. Tegen 11.30 uur arriveer ik in Teresina, waarvan de inwoners een scherts op hun stad hebben door te stellen: '... de aasgieren vliegen in rondjes over Teresina, één vleugel gebruikend om te zweven, de ander als ventilator...' Het blijkt dat de stad wordt gezien als de heetste hoofdstad van Brazilië, met gemiddelde temperaturen die de 40 graden gemakkelijk overschrijden. Doch ik besloot niet lang in de stad te blijven, niet voor de warmte, maar om de dwang door te reizen naar het mid-westen, waar ik de Xavante indianen nogmaals een kort bezoek wilde brengen, in de Mato Grosso. Doch er ontstond een klein probleem met het ticket. Er werd me duidelijk gemaakt, dat een ticket van uit Teresina naar de stad Goiana uit den boze was. Er werd me aanbevolen een bus te nemen naar de stad Araguaína, die ligt halverwege de rivieren 'araguaía'en de 'tocantins', in de staat van dezelfde naam Tocantins. De deelstaat werd gesticht in 1989, en is dus zeer recent. De bus passeert nog wat 'serra's', (bergruggen) zoals die van Valentim, das Alpercatas, de serra negra en dan langs de'serra da desordem', om ten slotte uit te komen in de serra das Cordilheiras. De rit neemt zo'n 16 uren in beslag. Rond 3 uur in de nacht van de 29ste januari steek ik de Tocantins rivier over nabij de plaats Estreito, om tegen halfzes in de ochtend te arriveren in Araguaína. Het is nog donker. Madrugada in Brazilië, want de zon probeert door te komen. Nu is het geval dat ik hier moet wachten tot de middag, volgens de onduidelijke informatie kan ik niet eerder dan 9 uur een bus krijgen naar Goiania, dat wordt 10 uur. Ook deze komt niet opdagen door motorpech. Ik besluit een andere maatschappij te nemen, die vertrekt niet eerder als rond 1 uur in de middag. Dus wat doe je met nog 6 uur wachten? Ik besluit de mensen te observeren op deze vroege morgen. Er is die ouwe drinkebroer die rondkuierd op zoek naar schijnbaar enige aanspraak. De alcoholist, tussen de bergen van hardheid. Hij bazelt, zo ver ik hem versta, over vrouwen, hoeren en drank, en ik knik bedenkelijk om zijn gebazel te beantwoorden. Verder is er iemand die rondt loopt gehuld in glimmende cowboylaarzen, en een reusachtige fonkelende gesp aan zijn riem. De magere man lijkt op de boiadeiro, de cowboy van de midden-west-vlakte van Brazilië, daar hier in deze streek genoeg 'boi's' runderen te vinden zijn. Hij is klein en beweegt zich voort als een mislukte acteur in de film 'high noon', wachtend op een 'desperado's', alleen is het decor verplaatst naar Araguaina. Zijn arrogante houding maakt van hem een dictator-shim en alleen de bengelende revolvers ontbreken op de heup. Wat is arrogantie? Doch ook nu relativeer ik mijn zienswijze; want misschien was hij wel een arme sloeber die hard gezoegd heeft om zijn kostuum, laarzen en gesp te kunnen bemachtigen, de materiële dingen des levens, die in zoverre achter liggen op het innerlijke van de mens. Maar sommige mensen denken dat hun outfit de ziel vertegenwoordigd. Ik heb het hem niet gevraagd; ook daar dit te gecompliceerd zou worden. Ik dacht eerst een taxi te nemen naar het centrum, maar daar het nog vroeg was zie ik daar van af, ook daar mij gezegd werd dat ik, zoals ik al zei omm 00.9 een bus kon krijgen. De stad is geografisch schitterend gelegen, doch ik zit hier op een klein soort inlands busstation. Over de stad zelf is weinig te zeggen en niet meteen een atractieve plaats, het is meer een overstapplaats, al is die uitdrukking misschien nogal mistig. Er leven hier zo'n 115.000 mensen. Rondom de stad is het vooral vee-houderij, en in opkomst zijn de soja, rijst en suikerriet velden. Ook worden hier, volgens een krant die ik bemachtigd, straatkinderen neergeschoten, terwijl de moordenaar, een militaire-politieman vrijuit gaat. Het loop tegen elf uur en voor de ingang van het rodoviaria stopt een volkswagenbusje. Op de flanken de naam Funai, wat staat voor het regeringsorgaan voor indiaanse-zaken. Ik zie enkele Indianen uitstappen. De chauffeur van het busje geeft hen enkele kaartjes voor een lokale bus. Ik zie de kinderen trekken aan de rok van hun moeder en deze haalt uit een grote jutten zak enkele keteltjes gevuld met rijst, kip en farofa (geroosterde maniok). De kinderen stoppen alles gretig in hun hongerige monden. Het zijn Karaja indianen (een andere nam is INY) en zijn op weg naar hun ondermijnd dorp. Ik voel me toch verbonden met hun en besluit op de stoep tussen hun in te gaan zitten; ironisch genoeg ben ik op weg naar de Xavante, die ooit hun grootste vijanden waren. Dit ver terug gaat in de geschiedenis, toen de Xavante hun gebied in Goias gedwongen werden te verlaten en in conflict kwamen met de Karaja, die hun niet toelieten door hun gebied langs de Araguiana en Tocantin rivieren te trekken. Ze bekijken me gemoedelijk, zonder opwinding en ben denkelijk voor hun een bizarre reiziger met een grote rode rugzak, gele haren en blauwe ogen. Misschien wel een toekomstige garimpeiro, op zoek naar het verdoemde laatste goud en onheil. Misschien wel een diamantzoeker? Houtkapper? Antropoloog? Gek geworden door geld? Ik kijk naar hun en volgens mij kan het hun geen barst schelen, wat ik, of wie ik ben...; gelijk hebben ze. Hun leven is niet het mijne. De Karajá leven aan de oevers van de Para en Araguaía rivieren en leven veelal van visvangst, maar ook schildpadden zijn hun doel. Het was in 1673 dat het eerste contact legde met de stam werd gelegd die vandaag de dag bestaat uit ongeveer 2500 zielen. Ze zijn bedreven in het maken van keramieke popjes (vooral de vrouwen) en dieren figuurtjes die ze 'litjocos' noemen. Het zijn schitterende kunstwerken, die nu veel aftrek vinden bij toeristen die hun dorpen langs de rivier bezoeken. Andere Karajá indianen passeren en groeten hun; ze dragen eveneens jutten zakken, speren en geweren. Ze leven in de buurt van de heuvels waar ze baden in de kleine Lontra rivier. Als de bus eindelijk komt die mij verder moet brengen zijn de indianen al vertrokken in een oude gammele streekbus. Eindelijk, ik ben weer op weg door een dromerig landschap. We gaan langs de serra do Estrondo en buigen af naar het oosten, naar de plaats Miracema do Tocantins. Daar steken we de de Tocantins rivier over op weg naar de stad Palmas, hoofdstad van de deelstaat, gelegen aan de rivier, bijna 1000 kilometer noordelijk van Brasilia. Het is een plek waar het vredig uitziet, bij het vallen van de avond. Sloom rijden we de avond in verder langs de serra do Xavantes, en passeren de grens met de staat Goias rond 10 uur in de avond.
Canela indiaan uit Amazonas met grijsblonde haar die de vermenging met blanke vertegenwoordigd, in de staat Piaui blijken minstens 6 van de 10 kinderen blonde haren te hebben Dit heeft géén terugval op de Hollanders en Fransen, die de noordelijke staten aandeden, handeldreven en kinderen verwekten, maar die nooit het diepe binnenland en wildernis van Piaui introkken. Dit alles gebeurde na 1500, daarvoor echter waren er blanken die deze gebieden betraden van Noord-Europese komaf... foto Kurt Nimuendaju uit boek Vikingen in Brazilië
De leguanen zijn niet echt schuw, doch benadering is moeilijk. Ze kunnen van kleur veranderen, doorgaans een samenspel van donkergroen/bruin, dit om zich aan te passen aan de omgeving. Ik nader tot bijna twee meter en zijn kop maakt een robuuste beweging als hij mij beziet met vlammende oogjes. Hij heeft en lichgroene kleur en vanaf zijn achterpoten is zijn staart getekend met mooie bruine ringen. Hij is zeker een meter lang, doch zijn staart tweemaal die lengte. Ik zie zijn uiters lange nagels, die dienen om gemakkelijk de bomen te beklimmen. Aan de onderzijnde van zijn keel hangt een zak, die wordt uitgezet als hij een bedreiging voelt, doch ook tijdens het versieren (balts), dan gaat ook zijn rugkam rechtop staan. Het is geweldig dat deze leguanen soms van een hoogte van 20 tot 30 meter uit een boom kunnen vallen, op grond of water, wat hem schijnbaar totaal niet deert. De Braziliaan noemt hem 'Chamaleâo', maar deze naam is door de Portugezen ontleend aan de hagedissenfamilie uit de oude wereld de Kameleon. De caboclo jongen kon hem dan ook alleen onder die naam, zoals ook zijn grootvader hem noemde, diezelfde jongen gaf ook uitleg omtrent de geweldige spin die op een boomstam zit. Hij gaf me de inheemse naam die ik vergat te noteren. Volgens mij een vogelspin, Tarantula, ze is dicht behaard en ongeveer 5 centimer groot en behoort tot boombewoners. De jongen verteld dat ze niet giftig is doch een soort witte melkachtige substantie spuit dit gevaarlijk kan zijn, hetgeen duid op een ander soort. Ik blijf bij het eerste. We besloten ons te oriënteren naar het eindpunt, waar we deze morgen onze voettocht begonnen. Wachtend in een soort kantine annex eethuisje, op het busje dat ons terug zou brengen naar Piripiri, zag ik de vele urubus, die achter het gebouwtje neerstreken; de zwarte aasgier van Brazilië en ik nam de tijd om hen rustig te observeren. Ze kregen denkelijk voldoende afval toegeworpen van het restaurantje want een andere verklaring voor hun aanwezigheid is er niet, want normaliter zijn ze lijkenvreters en ik zag ze overal in Brazilië. Zoals in de havens waar honderden zwarte krengen zich tegoed deden aan weggesmeten ingewanden van dieren en allerlei ander soort afval. Vooral de plaatsten aan de stadsrivier zijn een habitat voor de urubu's, een plek waar ze naar hartelust kunnen lekkerbekken, aan het al rottende vlees. Het is géén uitzondering, maar ik was getuige toen de gieren een dood paard, aangereden langs een hoofdweg, gebruikten als hoofdmaal, een bijzondere nuttige functie in dit geval, daar de mens het paard liet liggen te rotten in de brandende zon. Zij zijn er ook graag bij als het om ontlasting gaat van honden, runderen, paarden zodat de vliegen zelfs geen kans zien de besmetting op andere plaatsen over te brengen. Men moet niet vergeten dat deze urubu's een belangrijke taak hebben die niet mag onderschat worden. De mens is anders denkend en misschien dat men de aasgier daarom duld in menselijke omgeving. De ander kant is dat de gier, na in het rottende te hebben geplet, later op plekken neerstrijkt waar kinderen spelen en ontwetend ziektes meenemen. Als de urubu's boven het bos rondgaan, dit geen zonnestraal doorlaat ontdekken ze al snel een kadaver, ze zijn gevoelig voor een bepaalde reuk. Het verschil met andere vogels is dat zij speciale maagsappen hebben die de bacteriën neutraliseren, die andere dieren zouden doden. Ik kan ze dicht benaderen en hun spookachtige koppen wentelen lijzig op versleten nekken, die weer rusten op hun kipachtige lijven. Ze richten hun kop naar mij alsof ze willen zeggen 'waar bemoei jij je mee, gringo!' Als ze vliegen doen ze dit met een soort élégance en als ze dalen lijken ze een vliegtuig, dat enkel malen de grond raakt voor tot stilstand tekomen. Bizarre beesten.
Het begint te regenen en niet veel later verschijnt de kleine bus die ons terug brengt naar Piripiri, waar het nog steeds klettert als we aankomen. In het hotel is het rustig en sommigen zitten voor een televisie het nieuws te volgen, anderen bezoeken de wasruimte, het zijn avonturiers, goudzoekers, handelsmensen en mischien verdwaalden, die het leven een andere wending willen geven.
Op bed liggend die avond bedenk ik de gebeurtenissen van de laatste dagen en de geheimen rond de Zeven Steden. Voor velen mag dit alles een hersenschim zijn of gelul, voor mij is het een gegeven dat de geschiedenis nooit bepaald zal zijn. Hier in Brazilië zijn de wetenschappers niet gelukkig met de stelling dat anderen vóór Pero Cabral Brazilië aandeden en leefden, en zien me als een curiosum, voorvechter van deze stelling. Ik wil nog graag de volgende passage aangeven, afkomstig uit een interessant boek*, waar de Belgische schrijver Marcel Roos doelt op de mythe van Atlantis (geheimzinnig eiland dat in de Atlantische oceaan zou hebben gelegen en in de watermassa verdween. Voorvechters van de Atlantis-theorie geloven dat de blanke cultuur lang geleden vanaf dit eiland, door immigratie, naar midden, -en zuid Amerika werd gebracht.) Ik citeer dit om aan te geven dat buiten de stelling, dat Vikingen of andere blanken (tevens negroiede waren reeds voor cabral in Brazil) Brazilië aandeden nog een andere these is die de geschiedenis wel eens juister kon doen blijken. Roos in zijn boek, ik citeer: "Bij het persklaar maken van dit boek werd uit Georgetown, Brits Guyana gemeld dat een missionaris in het aangrenzende Braziliaans Amazonegebied een Indianenvolk heeft ontdekt, waarvan het bestaan reeds lang werd vermoed en dat zich onderscheidt door een reizige en welgevormde lichaamsbouw, blauwe ogen en een vrij lichte huidskleur. Deze Indianen, die door andere stammen 'Pausianas' worden genoemd, wonen in paalwonigen op meren en rivieren en leven nog onder omstandigheden, welke overeenkomen met die van de Europese mens uit het stenentijdperk. Het zou daarbij niet om een geval van 'albinisme' gaan, maar om een typisch voorbeeld van de rasvermenging, die zich in Amerika heeft voorgedaan láng voor de komst van Columbus." FIM=== SETE CIDADES
*Het geheim van de Mato Grosso - (c) 1953 Marcel Roos uitgegeven door Sheed&Ward - Antwerpen.
Het loopt tegen de middag en de zon heeft bezit genomen van de Zeven Steden. We rusten in een grot ingang waar we ons te goed doen aan water en de verdere af te leggen route bepalen. Het is er vredig en koel, hier waar lang geleden indianen (en blanken?) hun schuilplek hadden; hetgeen aannemelijk is daar ik er verscheidene rotsmonden, of liever gezegd 'veronderstelde woningen' ontdekte. Het zijn inhammen die diep doorlopen en een goede bescherming bieden. Hoe vreemd mag het wezen dat ik over de stoffige wegen lopend, langs turbelente struiken en bomen geen vermoeidheid waarneem, of verveling de overhand krijgt. Neen, de rotsen hebben een soort aantrekkingskracht, een geheimvolle geschiedenis, of zou dit mijn aard zijn, daar ik als kind al bezeten was van mysterieuze verhalen en geheimen? Van Akim (een soort Tarzan in smalstripboekje midden jaren '50) tot Eric de Noorman. De 'externstenen' moeten voor de Vikingen, die , aangenomen, ooit naar hier kwamen als een wonder zijn overgekomen, want ze konden hun cultus eigenlijk alleen via mondelinge overdracht en zoals de meeste noordelijke mensen vierden de SkandinavÍers hun feesten in een natuurlijke omgeving, die van heilige bergen, bronnen, bomen. Ze zagen hier de uitzonderlijke zandsteenrotsen, die er precies uitzagen als waarover zo vaak werd gesproken en moesten hierin wel een teken zien van hun god Odin, een symbool van de zonnecultus.
Zo nu en dan krijg ik de drang om de rotsen te beklimmen en te zien wat dan wel aan de onzichtbare andere zijde is. Op sommige rotsen verstoppen zich in spleten en uithollingen de 'Cascavelas', (braziliaanse benaming) giftige ratelslangen, die loeren op de indringer of belager. De slang komt zowat in geheel Zuid-Amerika voor en veelal bruin met donkere of lichte tekening en kan tot 1,80 lang worden. Deze hier was geel zwart en ruitvormig wat mogelijk is door de vele ondersoorten van de Crotalus Durissus, die onder de adders familie wordt gerangschikt en onderfamilie is van de groefkopadders en ongveer 90 centimeter. Het is oppassen voor de vrienden want een beet snel verlamming veroorzaken, terwijl die van een ondersoort de C.d Terrificus blindheid teweegbrengt. Ze leven vooral in drooge gebieden en hier in de zeven steden is het een geschikt habitat. Het beste is dan ook niet te veel lawaai te maken en de natuurschepselen te laten in hun doen. In de middag bezoeken we een soort herberg. Er zit een jonge vrouw vredig voor de televisie en verder een mooie papegaai die ons al vliegend overal volgt en zeker niet op zijn mond gevallen was. We eten rijpe ananas, die men hier 'abacaxi' noemt, zoet als wijn en een genot voor de maag, en de groenrode papegaai wil zijn deel en schuifelt naar me toe, betast het stuk ananas, neemt het in zijn bek, schudt het als een gek op en neer en besluit het erbij te laten, en vliegt op. Er bestaat een stelling, verkregen door wetenschappelij experimenten waar natuuronderzoekers frequént ideeën uitputten, die over deze vogel in de folklore van indianen gangbaar zijn. Ik wil even hierop inhaken en citeren uit het boek 'Amazon flooded forest' van Michael Goulding: '... neem bijvoorbeeld de vreemd gekleurde gekleurde geelgekleurde Ara's en papegaaien, die traditioneel door vele indianenstammen in het Amazonegebied en op andere plekken in Brazilië worden gehouden. Ornithologen weten al lang dat de gele kleur van vele in gevangenschap gehouden ara's en papegaaien een afwijking is. Maar men kon niet vaststellen welke factoren daarvoor verantwoordelijk waren. De indianen hadden er geen twijfel over, zij hielden vol dat het kwam door het aanbrengen van een smeersel of door het voeren van een bepaalde substantie. Deze zalfjes werden gemaakt van kikkerbloed, schildpadeiren of vissevet. Het toedienen ervan, hetzij inwendig, hetzij uitwendig, vond gewoonlijk plaats nadat de veren van de vogel waren uitgetrokken. De kleuring van een vogelveer is te danken aan de chemische of fysische-natuurkundige- kleuren, of aan een combinatie van beide. Chemische kleuren worden geproduceerd door samenstellingen die zich verspreiden in de veren en daardoor ontstaan gele, oranje en diverse rode tinten. Fysische kleueren echter ontstaan door de reflectie van licht door microstructuren van de veer, die doordrenkt is met melanine (zwart pigment). Hierdoor ontstaan de blauwe metallieke tinten en de iriserende glans, die van ara's en papegaaien zulke prachtige vogels maken. De kleur van Hyacintara ontstaat uitsluitend door de fysische kleuren. Door gebrek aan melanine in de veren ontstaan albino's. Een tekort aan melanine bij de veelkleurige ara's en papegaaien resulteert in een grote verspreiding van geel producerende samenstellingen door het chemische kleurproces. Daar door zijn kunstmatig geel gemaakte ara's en papegaaien eigenlijk albino's, hoewel de conditie kan worden teruggedraaid. Recente bewijzen tonen aan dat de geelheid te wijten is aan fysiologische reacties, die een stilstand teweegbrengen in de productie van melanie, als gevolg van het trauma waaronder de vogels lijden als hun veren worden uitgetrokken. Het schijnt dus dat de vreemde, fraaie geelgemaakte ara's en papegaaien uit Brazilië eerder een product zijn van marteling, dan van het toedienen van kleurstof. De indianen hebben het mis in hun folkore.' Aldus Goulding.
Onze papegaai vliegt op met een sierlijke boog in de richting van de vrouw aan de televisie. Zijn veren zijn niet uitgetrokken, maar hij heeft wel een band gevormd met de mens. Misschien is hij wel in gevangenschap geboren? Doch gevangenschap, ook al bén je erin geboren, is een verdommenis. Hier, als men zo dicht bij de natuur zit en je dieren ziet vliegen, kruipen, klauteren, rennen, zich voortbewegen op het pad der vrijheid, dan heb ik deernis met de vele opgesloten dieren. Het excuus van 'ze zijn toch geboren in gevangenschap' is dan een gebrekkige verontschuldiging. Anderzijds is het zo dat deze dieren niet meer opgewassen zijn tegen de vrijheid, en ik laat hier dan ook de domesticáre dieren buiten beschouwing. Het circus; een volksvermaak met kleuren levendigheid. In het latijn is het "Circum"= rondom, een verzamel plaats waar gerechtvaardigd, trapezewerkers, goochelaars, jongleurs, vuurvreters en clowns hun beroep uitoefenen, hebben sinds lang het euvel om tijgers, leeuwen, panters, olifanten, paarden, beren, dromedarissen en apen, allen natuurdieren, hun kunsten te laten opvoeren. (Laat dit is geen aanval zijn op circusvrienden, maar alleen mijn zienswijze) Maar zou de 'ziel', van de dieren niet verlangen naar een natuurlijke omgeving; is het instinct niet zo diep geworteld dat de mens dit niet meer waarneemt? De dierentuinen doen al niet beter en alleen de mens is bevoorrecht om zoveel uitheemse dieren te aanschouwen. Ik zag apen een kooien die gek werden van opsluiting, bizons ronddwalen in soort weides, de roofvogels uit de verre Andes triest vastgeketend op een enorme tak. Ik vroeg me af. Maar misschien ben ik te veel afgedwaald van mijn feitelijk verhaal hier in noordoost Brazilië, in de woestenij van Piauí. In de buurt van het logement houden zich meer dieren op zoals de geweldige leguaan, met hun kammen, sluipend of stil zittend in het gras, tussen struiken of in bomen. De vreemde reptielen die ooit kwamen van een andere wereld...
''... de gehele dag kan men hier rondlopen en zich indentiek voelen met de natuur, stilte, warmte en de notie dat je wordt begluurt vanuit bomen, struiken, holen of het hemelgewelf, door zonderlinge ogen. Ik besluit, samen met de duitsers Olga en Rolf en de Deen Klaus, de steden te bezoeken, al dan niet in volgorde. Zo bevindt zich achter de 2de stad het kasteel. Het is 20 meter hoog en 150 lang en verdeeld in 3 afdelingen. Eén sectie noemt men de biliotheek, doch in feite zijn het niets anders dan evenredige behouwen steenplaten met aan de buitenkant verticale groeven gevormd door de natuur. Richting noordoostelijk, een half uur lopend, bevind zich de descoberto (ontdekking) in een gebied dat vele rotsen laat zien die overeenkomen met die van de steden. Niet ver er vandaan ligt de 'serra negra', een 120 meter hoge solide rots met in de buurt prachtige andere rotsen, die zonder enige fantasie doen denken aan twee adelaars met uitgestrekte vleugels, leeuwen, en een schildpad. Ik beklim de massale rotsformatie waarvan de bovenlaag gevormd word door geweldige lagen steen, die als het lijkt overelkaar geschoven zijn, zoals de pantser van een 'tartaruga' (schildpad). Net zo remarkabel zijn de 4 beelden met duidelijke menselijke kenmerken. Een heeft een baard en een open mond, alsof hij iemand wil toeschreeuwen. Een ander heeft een baard, wipneus en draagt een soort zeemanspet. Doch het zijn mijn impressies. Er is een gedaante van een Icarus, in een zekere fantastische uitbeelding, en verder een beeld dat een ruiter te paard voorstelt. Ik ga ervan uit dat dit alles een geschenk der natuur is, hoewel ik weet dat er ieder rots of gesteente wel een menselijk of dierlijk iets te herkennen is. In het geval van de 'zeven steden' kan men stellen dat dit hier veel voorkomt, of zou het 'toevallig' zijn dat er hier honderden rotsen zijn die een duidelijke uitbeelding weergeven, in een aannemelijk klein gebied? Volgens De Mahieu is het mogelijk dat de erosie de rotsen kan modelleren, maar ze kan net zo goed, de door mensenhanden bewerkte rotsen beschadigen, zeker als het, zoals hier in de zeven steden, om zachte zandsteen gaat. Hij stelde vast dat in het geval van het Icarus-beeld, de kanten van de vleugels van de vogel met gladde snijvlakken zijn gevormd, verder dat de erosie knaagt, maar niet snijdt, waardoor her resultaat altijd onregelmatig is. Hij liet een foto zien aan een beeldhouwer, een steenhouwer en een geoloog. Allen stelden met zekerheid vast dat de aangegeven kanten bewerkt waren door mensenhanden met metalen werktuigen. Een apotheose van de Fransman: sete cidades laat dus een verzamiling van rotsen zien, die door erosie zijn aangegrepen, doch andere door fantasierijke beeldhouwers, of mogelijkerwijs enige beelden die in hoogst primitieve wijze, zijn bewerkt. De kunstenaars waren blanken (volgens De Mahieu), zoals de fysische vorm van de modellen weergeeft, maar het waren géén Portugezen. De toestand van de stenen bewijst dat het werk ouder is dan de verovering van niet allen Piauí, doch van heel Brazilië.
We maken een halt bij een punt waar je via primitieve houten laddertjes naar boven kan klauteren: het panorama. Het is een wonderbaarlijk uitzicht over de streek, rotsen en dalen. We passeren de 6de stad en de 'pedra do elefante', de olifantenrots, en verassende gelijkenis, wonder der natuur. Later bezoeken we een kleine waterval, het geruis van vallend water en de schoonste plantenpracht en bloemen ontplooien zich als een droom hetgeen me doet denken aan een klein hof van Eden. We nemen een bad en de Duitse avonturierster lijkt of een jaguarvrouw in blauwe bikini als ze heupwiegend en blij naar het water loopt. Het water is koel en geurt, met glibberig mos op de rotsen en kleurige vogels die van top naar top vliegen, met blauwe vlinders, gele, groene, zwartwit, miljoenen kleuren, leguanen die wegschieten als pijlen van de Tabajaraindianen en palmbomen die gracieus staan te pronken op een plek doorgeven van odeur en kleverig vocht, zo verschillend tegen de dorre droogte iets verderop, hetgeen de contrasten veroorzaken in een natuur welk krioelt van leven. We gaan verder en komen terecht in de 4de stad en een ander vreemde voorstelling, die van de mapa do Brasil, de landkaart van Brazilië, een in de rots gegeven weergaven van de omtrekken van Brazil. Ook hierbij stel ik natuurlijk vragen, hoe deze contouren zo verbazendwekkend vergelijkenis tonen. Is het toeval? Ik geloof als sinds lang niet meer in coïncidentie, want alles heeft een significatie. Toch pal naast de 'Braziliaanse map' heeft het verdomde imperialisme toegeslagen in de vorm van een houten paal met een coca-cola reclamebord en nondesju! Je zou dorst krijgen tussen de doornige cactussen. Bij de 4de stad een ander belangrijk gegeven namelijk op de Pedra de Inscriçâo, de inscriptiesteen. Hier is een tekening te zien van een landkaart, een plattegrond. Het bestaat uit een centraal middenpunt van waaruit 6 rechte lijnen van verschillende lengtes uitlopen naar windrichtingen. Wanneer men deze plattegrond nu zou projecteren op een moderne landkaart met als middelpunt Sete Cidades dan geeft dit de volgende verklaring: 1ste lijn: noordlijn die wijst naar de monding van de Parnaiba rivier; 2de naar het noordoosten, een punt naar de kust van Ceará; 3de naar het zuidwesten, de plaats Inhamuns, waar zich verschillende litogrammen bevinden die erop wijzen dat er een belangrijk voorhande zijnde Viking centrum was; 4de naar het zuidwesten, een positie aan de Putti-vloed die naar de Piauí rivier stroomt en de natuurlijke grens van de noordsector van Piayí weergeeft; 5de naar het zuidwesten, de huidige stad Caixas aan de Itapecurú rivier, die in de baai van Sâo Marcos uitvloeit;
6de naar het noordwesten, de samenvloeieng van de rivieren Munim en Prato op een andere scheepsvaart route, die eveneens naar de baai van Sâo Marcos voert, daar waar zich aan het eind een rechtstreeks te bereiken Fjord bevond dat, wellicht de ideale haven van Itacú was voor de Vikingen.
Het ander bizar teken is de uitbeelding van de duivel, een rood gekleurd figuurtje met twee hoorns, en daar de indianen dit ten nimmer verbeelden, moet het (denkelijk) van noord-Europese afkom zijn. Veelvuldig zijn de rotswanden bedekt met hand-afdrukken in de rode verfstof, die een belangrijke opheldering kunnen geven, namelijk: dat enige handen lange vingers hebben (noordelijke mensen) en de andere korte, die bepaald afkomstig zijn van indianen, een bewijs dat hier twee verschillende culturen samenleefden. Verder zijn er symbolen te vinden die te maken hebben met de noordelijke tekens van de Scandinavische godswondering. Er is een hakenkruis en afbeeldingen van drakenschepen, en wellicht een belangrijk punt zijn de hamers van Thor. Die vindt men op verscheiddene plekken en welke glashelder en karakteriserend de Scandinavische godenverhalen gestalte geven...
wordt vevolgd...
Pedra de Inscriçâo (inscriptiesteen) met landkaart (midden 6 richtingen)
''... volgens De Mahieu (dit moet men nu zien in de geest van het blanke rasverering gemengd met gegevens uit de historie, en daar hij zover ook de enigste blijkt die deze weg van de noormannen beschrijft) overmeesterde en civiliseerde de Vikingen, dank zij hulp van indianenstammen, eerst de Ayamará en later de Quechuas, een groot gebied. Dit strekte zich uit van de hoogvlaktes tot aan de pacific en van Valparaiso in Chili tot in Bogatá. In 1920 kwam een einde aan deze heerschappij en het eerste rijk in Peru. De oorzaak was de geduchte stam van de Diaguita in het noorden van Chili. De Vikingen werden strijd naar strijd overwonnen waarvan de laatste slag plaatsvond midden in het de Titacacazee, op het zonne-eiland. Tien jaar nadien trokken enkle overledenen van het strijdgeweld, die zich hadden teruggetrokken in de bergen, naar Cuzco en stichtten daar samen met hun trouw gebleven stammen: het rijk van de Inca's. Het woord INCA betekend, volgens De Mahieu, letterlijk 'nakomelingen', en de eerste leider werd Manko Kápak. Na de verloren slag vluchten de Vikingen, uitgezonderd die naar Cuzco trokken, of wel richting de Pacific, of daalden af naar de wouden van Amazonas. Hierdoor zouden de befaamde Amazonas vrouwen afstammelingen zijn van deze migratie. In zo verre het toch wel, 'fantastische' relaas van De Mahieu.
Doch nu de vraag. Hoe kwamen de Vikingen terecht in het noordoosten van Brazilië? Want het gebied van Sete CIdades ligt linea recta maar liefst 1000 kilometer oostelijk van Amazonas. Buiten dat lag de staat Piauí ver verwijderd van de hoofdverbindingswegen van de Vikingen, in een gebied dat kurkdroog was en met een fauna die niet aanlokkelijk was voor mannen die leefden van de jacht. De Mahieu (hij neemt dit dan ook aan) meent dat de mannen van Tiahunaco al vóór de strijd op het zonne-eiland zich gevestigd hadden in het noordoosten van Brazilë. Doch hij vraagt zich af (en terecht), waarom? Het moet bijna wel zo geweest zijn dat ze steunpunten hadden aan de noordkust en in het bijzonder bij de inham van Parnaiba, waar de rivier Longa in uitvloeit. Die rivier doorstroomt het gebied van Sete Cidades. Hoe dan ook, volgend de Fransman waren de Vikingen zonder enige twijfel in Sete Cidades en dit bewijst hij dan ook uitvoerig met inschriften en tekens op de rotsen van de capricieuze gebied. Nu laat ik duidelijk zijn: er zijn veel grondslagen die een gelijk aantal beweringen tegenspreken. Zo is er de versie van John Hemming (op zijn expedities bezocht Hemming in 1971/72 vijfenveertig stammen in Brazilië waaronder de Surui, Parakana, Galera Nambikwara en Asurini, in een tijd dat het eerste gezichtscontact gemaakt werd met Indianen) in zijn schitterend en gedetaillieerd boek Red Gold. Hij verteld over een Portugees Aleixo Garcia, die loodrecht door Zuid-Amerika marcheerde over een afstand van duizenden kilometers, heen en terug, en hij moet, volgens Hemming de eerste blanke zijn geweest die het Inca rijk aanschouwde. Dit was 1524.Ik citeer Hemming: "De eerste expeditie naar het westen in zuidelijk Brazilië kwam opmerkelijk vroeg. Een Portugees Aleixo Garcia leed samen met een handvol Spanjaarden schipbreuk op de kust bij Santa Catarina in het zuiden van Brazilië. Ze sloten vriendschap met de plaatselijke stam, de Guarani en vroegen hun aanhoudend naar goud en zilver. De Indianen vertelden hun over een 'blanke koning', die een lange rok rok droeg en ver naar het westen in de bergen woonde... In 1524 organiseerde Garcia een verbazendwekkende expeditie, bijna een migratie. Hij trok over land naar de Paraná en de Paraquai en vervolgens met 2000 Guarani indianen dwars door de Chaco van Paraquai naar de grenzen van het rijk van de Inca's in het huidige Bolivia. Garcia's leger plunderde een paar Incasteden en keerden terug met een buit van zilveren en koperen voorwerpen... Maar toen hij trachtte zijn orspronkelijke metgezellen over te halen tot een tweede expeditie, weigerden zij. Tegen het eind van 1525 werd Aleixo Garcia, de eerste grote ontdekkingreiziger van zuid-Amerika, door Indianen of Europese rovers op de oever van de Paraquai vermoordt..." Dus hier is duidelijk sprake van een latere periode, na het jaar 1500, en in zijn boek 'Red Gold' rept Hemming géén woord over Vikingen. Toch blijf ik geloven in de blanke die er eerder was en dat de 'blanke met lange rok' een afstammeling kan zijn. Een raadsel? Misschien niet, want in alle legendes van de Zuid-Amerikaanse Indianen komt de man voor, met zijn lang wit gewaad en grijze baard, die men Pai Zume (hier kom ik later op terug) noemt, de 'Kon-Tiki' van Heyerdahl. Hoe? Nu sta ik hier tussen de overblijselen van de 'zeven steden', een gebied van raadsel-achtigheid, waar veel geheimen liggen in opgeslagen, exact zoals in de gangen van mijn gedachten, zoals mijn niet te plaatsen dromen, een sleutel tot de werkelijkheid. Maar bestaat deze wel? Ik bedoel de werkelijkheid? Zijn al deze net geciteerde stellingen hersenschimmen? De gegevens en tijdstippen van De Mahieu, Disselhof, Heyerdahl en Hemming spreken elkaar tegen en zijn in strijd met de logica. En ik denk aan de visie van mijn oom Tum Pieters, die zijn gevoel als waarheid zag, en stelde dat als hij dit kon bewijzen de hele geschiedenis van zuid-amerika herschreven zou moeten worden. Een fantast? Dromer? Neen, hij was een revolutionair tegen de gevestigde geschiedschrijvers, die vaak alles al lang geleden naar hun hand probeerde te zette, Mogelijkerwijs is de waarheid ingeslagen in de rotsen van Brazilië, want er bestaan voldoende aanwijzigingen dat de Indianen lang geleden existeerde met mensen van een andere wereld, in een tijdperk dat het bestaan van het continent Amerika, formeel, in ongeboren kind was.
... nu houdt de Fransman De Mahieu staande dat er Vikingen in Brazilië waren, dit in de 12de en 13de eeuw. Ik wil hier omtrent iets flagranter zijn: Piripiri ligt op ongeveer 200 kilometer noordoostelijk van de hoofdstad van de staat Piauí, Teresina. Vijftig kilometer verder ligt het plaatsje Piracuruca, dit ooit bezoek kreeg van een zekere Domingos Sertâo, ook wel Mafrense genoemd, die zich een Indiaans dorp in bezit nam. Meer dan 125 jaar geleden berichten zijn blonde caboclos al aan de weinige avonturiers die zich in het gebied waagden, over de ruïne van een betoverende stad. De eerste die geruchten gaf over de oude ruïnes was Jacome Avelino in 1886. Avelino schreef er toen een krantenartikel over in een Forteleza. Het resultaat was dat een jaar later een groep van het 'Braziliaans genootschap voor historie en geografie' de plek bezocht. Ze stelden toen daadwerkelijk het bestaan vast van een groep 'zeldzaam uitziende rotsen'. Dit alles werd tot 1926 niet meer ter berde gebracht, totdat een Ludwig Schwennhagen een ontwerp van het gebied publiceerde, doch met een uitgesproken fantasie... Schwennhagen (die de naam 'sete cidades' aan het gebied gaf) had namelijk in 1928 een boek gepubliceerd onder de titel 'Antigo história do Brasil' (oude geschiedenes van Brazilië). Hij recenseerde hierin velerlei subjecten. Hiermee zou De Mahieu het later geheel oneens zijn. De Braziliaanse regering onteigend het gebied in 1961, meer dan 6.000 hectaren, en maakt er een natuurreservaat van.
Nu, 37 jaar later loop ik rond in contreien die de geschiedenis in gaan als een stad der magie, het centrum der Tupi volken, een plek waar de Fenicíërs verbleven, een stad der intellectuelen, overblijfselen van een historische stad, een stad der verdoeming die vernietigd werd door een hemelsvuur, lagen van gletsers, of, zoals een Zitserse Ufologist opperde: dat extraterrestrials verandwoordelijk waren voor de zeven steden, die 15.000 jaren geleden door een grote brand verwoest werden. Dus óók het feit dat de Vikingen hier waren, waardoor de stelling van De Mahieu (en anderen) aldus opnieuw consideratie moet krijgen, doch in hoeverre is dit alles historiek te bepalen? Hoe kwamen de Norrmannen dan in Brazilië terecht? We weten dat de Vikingen verwoede zeevaarders waren en de kust van noord-amerika aandeden in het jaar 1000, het hedendaagse New Foundland. Doch de stelling dat ze ook midden en zuid-amerika bezochten gaat velen historici te ver, en doen het hiermee af als zijnde fantasie. Doch er zijn mensen, zoals ik en mijn oom pater Tum Pieters, die dit zeker niet doen en de mysterie van de geschiedenis als voordeel zien, en niet als een spiegelgevecht, een fictie, ten minste als er gegronde feiten kunnen worden aangevoerd. De stelling van mijn oom was dat de Vikingen Brazilië aandeden bij Rio de Janeiro en Cabo Frio, maar laten we voor een moment de weg volgen van de Noormannen hoe ze volgens de analyse van De Mahieu dan wel in Brazil kwamen, dit volgens zijn boek uit 1975 'Vikingen in Brazilië'. In het jaar 967 van onze tijdrekening doen 7 Vikingschepen de kust van Mexico aan. Aan boord bevinden zich ongeveer 700 mannen en vrouwen. Twintig jaar nadien vaart het schip 'Jan Ulman' weer uit, met achterlating van mannen, die zich hebben verenigd met inheemse vrouwen en samen kinderen grootbrengen. Van het, toch, kortstondig verblijf in Anáhuac en in het land van de Maya bleven een zonnemythologie, een politieke organisatie, ethische betekenissen, wetenschappelijke en technische waarden en talrijke Deense, Duitse en Angelsaksische woorden in leven. Deze zijn in het taalgebruik van de Indianen, begin 1800, nog gangbaar. Volgens De Mahieu in zijn boek, kwamen de Vikingen van over de vlaktes van Venezuela, waarna het hoogland van Bogotá werd overgetrokken (dit wordt nog altijd in de spaanse schrijftrant licht vervormd en de naam Kondanemarka - Koninklijke Deense Mark- heeft.) Ze bereiken de Pacific, waar ze schepen maken vervaardigd van zeehondenvel en varen met deze naar het zuiden. Doch eerst veroveren ze gebieden in wat het huidige Ecuador is. Ten slotte vestigen ze zich aan de Titacaca-zee, een authenthiek binnenmeer op de kille alti-plano van de Andes. Daar bouwen zij, nog steeds volgens De Mahieu, de stad Tiahuanaco. Nu moet ik het toeschrijven van de bouw van deze stad door de Vikingen in zeerste twijfel trekken-.... en moet de verbeeldingkracht van de Fransman parten hebben gespeeld, daar Tiahunaco een enorme betekenis heeft en vele verhalen óók hier vragen oproepen... Buiten dat wás de Fransman een racist, waarmede hij de schittering van een stad als Tiahunaco niet kon laten toeschrijven aan indianen...
Volgens het boek 'Alt-Amerika' van Hans-Dietrich Disselhof heeft deze een geheel andere versie betreffende Tiahuanaco. Ik deel 2 van het boek 'de kunst van de midden-Andes gebied' zegt hij: '... in 1553 zijn de eerste Spaanse soldaten in het Boliviaanse hoogland verschenen. De inwoners, die ze naar de bouwers van de piramiden vroegen antwoordden dat zij niet wisten wie de bouwwerken hadden opgericht. In die tijd was het nog geen eeuw geleden dat de Inca-legers de Boliviaanse hoogvlaktes hadden veroverd. Volgens de Inca-sagen zouden de mensen en de grote hemellichamen hierboven zijn geschapen.Maar al in de Inca-tijd waren de tempels ingestort en met aarde bedekt." Disselshof zegt verder: 'Dat geeft fantasierijke schrijvers die zich met de raadselen van Tiahunaco bezighouden echter nog in het geheel niet het recht de ruinenstad op de hoogvlakte, 3800 meter boven de zeespiegel, een ouderdom van 15 en meer millennia toe te dichten. Haar met de Atlantis-sage in verband te brengen of reuzen van de bouwers ervan te maken...' Dus blijft de vraag wie de metselaars van de stad dan wel waren geweest? Een stad die heel waarschijnlijk al van vóór het jaar 200 stamt.... En wat is de waarheid omtrent de 'zonnepoort'? Een legende? En wie was die blanke man die men Kon-Tiki noemde en waar de Noorse ondekkingsreiziger Thor Heyerdahl zijn oordeel over gaf, toen hij de bewees dat de bewoners van de Polynesiche eilanden ooit waren overgestoken vanuit Peru en dat de zonnegod Virakocha, oftewel Kon-Tiki, de leider was van de blanken die toen spoorloos verdwenen. De blanken die de leermeesters waren van de Inca-cultuur! Heyerdahl verteld over de slag op een eiland in de Titacaca-zee, waar de geheimzinnige blanke mannen met witte baarden werden uitgemoord. Doch kon Kon-Tiki zelf en enkele naasten ontkomen en later vanaf de kust van de Pacific, verdwenen ze westelijkover, de zee... op balsa-vlotten....
reisimpressie '97/'98: DE GEHEIMEN VAN DE 'ZEVEN STEDEN' - DEEL 1 PIRIPIRI, PIAUI, NOORDOOST BRAZIL
'.... wanneer ik het busstation van Mossoró verlaat is het acht uur in de morgen. Ik ben op weg naar Forteleza. Na een uur overschrijden we de scheidingslijn met de staat Ceará, naar het plaatsje Russas aan de jaguaribe rivier. De rit gaat verder naar Cesário voorbij de seizoenen gebonden riviertjes Pirangi en Choro, om daarna de wolkenkrabbers te ontwaren van de grote stad Forteleza aan de Atlantic. Vreemd genoeg besluit ik pas bij aankomst om niet te blijven in de twee millioen inwoners tellend betonnen fort. Een stad vol tegenstellingen, meer armoede, kinderprostitutie in contex van het sextoerime, gevoed door armoede en een gemis aan pastoraten. Ik voelde me onrustig, gedreven door mijn doel: de 'sete cidades' gelegen in de staat Piauí. Het is een groot gebied met mythische betekenis en dat heden 30 m2 kilometer natuurreservaat beslaat.
De beste optie om vanuit Forteleza het gebied te bereiken is via het stadje Piripiri over de BR-222, in vogelvlucht 400 kilometer van Forteleza. De rit gaat over over en door heuvelachtig gebied. We rijden richting Sobral, een wanstaltige industriestad, doch gelegen in een schitterend landschap. Hoe dichter we de grens tussen Ceará en Piaúi naderen, hoe meer het landschap wisselt. Het wordt heuvelachtig en als we langzaam omhoog klimmen zie ik de plateaus bedekt met geweldige cactussen en een soort schilderij komt tot leven. Tegen het vallen van de avond bereiken we het plaatsje Tianguá aan de grens met Piauí, hier in de sierlijke 'serra da Ibiapaba'. We kruipen nu een 900 meter omhoog langs de mooie heuvels gevuld met groen bos, een waar paradijs. Het was bewolkt geworden in da namiddag en nu viel de regen met bakken uit de hemel, zo wonderbaarlijk in het noordoosten, doch heeft te maken met de bergketen. De 'ceú' (hemel) wordt opengescheurd en een grijze mist komt te voorschijn, een gordijn dun als de condens van een toversvrouwsluier. In de verte zie ik de lantaarns voor de houten huisjes heen en weer slingeren gestuwd door de wind en striemende regen. We stoppen omdat de bus het verder rijden belemmerd wordt. Er zijn hier enkele barakken waar men van alles te koop aanbied, van broodjes, soep, fruit, verschillende kaassoorten en drank tot houetn beeldjes, tassen, sandalen en meer prullaria. Het is tamelijk koel hier boven, ten minste als men drie kwartier geleden de nog warme vlakte verlaten heeft. Als de hitte langzaam verdwijnt wanner de bus omhoog kruipt naar de aangename temperatuur van de hoogvlakte. Doch vandaag is het koud en de 16 graden doen met rillen. De regenwolken ontploffen hier in het bosrijk gebied, vóór ze de lager gelegen vlaktes bereikken en mag men het ironisch noemen, doch de grillen van de natuur zijn gewaarborgd en hebben een doel. De hete vlaktes en de koele heuvels. Zo'n 15 kilometer verder bevindt zich het stadje Ubajara, bij het grote park van die naam, gezegend met grotten, mysteries en geheimen. De regen neemt af en de bus gaat verder, over de serra tot in de staat Piauí waar het noordelijk gedeelte vol staat met de mooie carnaúba palm. De regen stopt als ik Piripiri bereikt. Ik neem het eerste hotel, een kleine kamer voor 5 reais (toen, iets van 3 euro), het billigste tot nu toe. De stad Piripiri ontleent haar naam, naar het schijnt in twee begrippen, het eerste Peripery, wat 'capim-capim' betekend, grassoort en het tweede junco, een bosachtig gebied dat men in de buurt van water vindt. Hier leven zo'n 50.000 mensen, al zou ik dat niet beamen. Het hotel is een gezellig plek, met een grotere algemene ruimte, waar men zit te kletsen over de dingen van het leven. De dag erop besluit ik meteen naar het park te gaan, ja, zo moet je het nu noemen. Het 'Parque Nacional de Sete Cidades'. Het is een luw gebied, waar ooit niemand kennis van had, buiten de Tabajara Indianen. Later kwamen de Noormannen, of Vikingen, dit volgens de stelling van de al eerder aangehaalde nazist en racist, de Fransman Jacques de Mahieu (zie artikel 'Vikingen en blanken indianen in Brazilië 23-10-2008). Ieder morgen, rond 6.00 vertrek er een busje van het hotel naar het park, een georganiseerde toeristische tyrek, een andere optie was lopend te gaan, maar dit zou snel een dikke 2 uur in beslag nemen. Aan de ontbijttafel maak ik kennis met een Duits meisje, Olga en een Deen met de naam Klaus, avonturiers. In het busje ontmoet ik verder de Duitser Rolf, met deze personen ga ik op weg naar de utopie van de zevensteden. De rit is kort, zo' 10 kilometer, en... er moeten enkele reais betaald worden om binnen te komen, de toeristische klank vindt ook hier aftrek, gelukkig is het vandaag rustig in het gebied der raadsels.
Het is vroeg en een juist tijdstip om het gebied te verkennen, want het kan warm worden in de middaguren, daarom hebben we enkele flessen water meeggesleept. De wegen zijn goed aangeduid evenals de rotsformaties, die ook zorgen voor goede herkeningpunten. Het is een wild gebied, met rotsen, stekende struiken, cactussen, de Carnauba en Buriti palm en bizarre bomen. Verder het domein van herten, vossen, jaguars, slangen, spinnen en de mooie Iguana, het reptiel dat een voorbeeld is van de natuurlijke selectie en de velen vogels zoals de toekan, tropische havik en spechten. Hier hebben voordien Tabajara indianen gellefd, hier in het gebied dat men als 'savanne' kan betitelen, zij die wisten waar de holen waren, he wild, de wortels. Er zijn hollen met wonderbaarlijke tekens, inscripties op muren en bewerkte steenmassas. Beeldhouwerken gemaakt door mensen. Mensen? ja, niet veroorzaakt door de grillen der natuur, waar wind en regen zorgen voor de gladde rondingen. Neen, hier zijn het scherpe kanten, als gemaakt door werktuigen behandeld door mensenhanden. Toch wil ik eerst duidelijk zijn over de ruïnes van de 'zeven Steden', die een zuivere natuurlijke vorming hebben. Hoe vreemd voorkomend ze ook mogen zijn: de schildpad, romeinse ruiter, olifant ect... het zijn scheppingen der natuur, hierover beste lezer geen misverstand. Doch laat ik niet vooruit lopen op dit alles, mar kort samenvatten dat het dogma van de omstreden Fransman De Mahieu, een verklaring bebroeft. In zijn boek 'De Vikingen in Brazilië' beschrijft hij op treffende wijze 'zijn' stelling, waar hij een waar leerstuk van gemaakt heeft, dat er Noormannen in Brazilië waren...'
'.....Hij schijnt net zo van belang te zijn, de god vrezende man, en net zo beroemd als de bandiet Lampiâo, thans hier in het noordoosten van Brazilië. Doch wie was deze eigenaardige persoon dan wel? Aha, dit is een uitleg waardig. In de plaats Juazeiro de Norte in de staat Ceará is hij een soort heilige. Een gegeven dat hier snel door het volk wordt opgepakt, door armoede gedreven en het geloof in wonderen. In Juazeiro leeft namelijk de mythe van het mirakel. Het was in 1898 toen er iets wonderbaarlijks gebeurde, ten minste volgens enkele vrouwen, die suggereerden dat de wijn die de jonge pater Cicero hun liet drinken in hun mond in bloed veranderde. Zou het Christus het bloed van Christus zijn geweest? Een regelrechte belevenis van het bovenmensenlijke zou ik zeggen. Het duurde dan ook niet lang alvorens de bevolking van de sertâo het als een wonder beschouwde. Anderzijds had de katholieke kerk er natuurlijk moeite mee en wilde er niet van weten. Ze konden het niet controleren dat enkele vrouwen uit het achtergebleven noordoosten van Brazilië een wonder suggereerden. De paus (en het schijnheilig instituut) ontbood Cicero naar Rome, hij moest op het matje komen en, hij werd meteen weer terug gestuurd met de mededeling dat hij tijdelijk ontheven was uit zijn ambt. Maar door de mensen uit het gebied was hij al reeds verheven tot heilig. De stad werd een pelgrimsoord en uit alle windstreken kwamen de bedevaarders. Zelfs Lampiâo is een van de bezoekers geweest zijn, maar dat had ook andere redenen. De volksbandiet moest ook geestelijke kracht opdoen, want hij was toch een devoot mens, en had een gevoelige band met Cicero. Op latere leeftijd kreeg Cicero ook een machtspositie en wist in 1913 de gouverneur van Ceará af te zetten, toen hij met zwaar bewapende mannen naar de stad Forteleza trok en daar vastberaden een plaatsvervanger aanwees, die meer naar hem luisterde. Padre Cicero was een banaal conservatieve kerkgezinde persoon, die zijn volgelingen ervan weerhield in hun progressieve houding. Eens gebeurde het dat hij, toen zijn revolutionaire volgelingen probeerden een geloofsgemeenschap op touw te zetten in het naburige Calderâo, hij het leger er niet van weerhield de luchmacht in te zetten. Volgens de boeken was dit een van de eerste bombardementen op burgers in Brazilië. In 1926, de priester Cicero was toen al 82, ontmoette hij de outlaw Lampiâo. Dit gebeurde op verzoek van Cicero zelf. Doch er werd niet veel gerucht aangegeven daar het een gevoelige kwestie was; een priester die danige contacten onderhield met een bandiet. Cicero had tevens de politie van Juazeiro aangeraden niets te ondernemen tegen de bende van Lampiâo. Bij die occasie schijnt Lampiâo Cicero beloofd te hebben zijn bandieten leven te beëindigen en zich terug te trekken uit het noordoosten. Doch een andere reden was van meer belang voor de 'lampion', want Cicero had er persoonlijk voor gezorgd dat hij een soort vrijbrief kreeg in naam van de regering van 'De Verenigde Staten van Brazilië', waarbij Lampiâo werd benoemd tot kapitein van het bataljon van de patriotten. Hoe dan ook het 'paspoort' bevatte dat Lampiâo en zijn bende vrij konden trekken van staat naar staat, met het patriotisch bataljon, op jacht naar 'opstandelingen'. Ja o ironie, lampiâo en zijn bende ontvingen zelfs uniformen en... voor de bandiet het meest interessante: nieuw automatische mauser wapens van het leger. Met vreugde wierp de bende haar oude winchester geweren tussen de cactussen, want ze waren nu goed bewapend om verder te trekken voor de strijd. Na de 8ste maart 1926, toen Lampiâo padre Cicero de afscheid hand schudde, dacht hij vaak aan de belofte die hij gemaakt had om het 'bandietenleven' vaarwel te zeggen. Het liep allemaal anders. En Padre Cicero? Die leefde nog 8 jaar en stierf in 1934. Niemand aanvaarde dit en geloofde dat hij werkelijk dood was. Duizenden mensen liepen langs zijn huis, waar men zijn lijk aan de deur had vastgebonden, om de massa te laten zien dat het geen hersenschim was, en dat padre Cicero morsdood was. Doch de mythe leeft voort. Zeker in Brazilië.
Ik had besloten morgen de bus te nemen naar Forteleza, en gezeten op een moto-taxi rijdt ik naar het rodoviaria enkele kilometers buiten de stad. De motor boys brengen je voor 1 real naar alle uithoeken van Mossoró. Ik koop mijn ticket en ga terug naar het hotel waar het een vredigheid was, net als op het plein waar ik me neergezet had op een houten bank terwijl de zon verstopt was achter wolken. Er viel een druilerige regen. Ik zie niemand en stelde me weer de vraag waar de bewoners van de stad waren. Alleen een schuchter verward meisje, zwart als een parel, die een manga schilde en die met een glimlach opzoog en het leek of wij de enige levende zielen waren op deze wereld. Zij een mens, ver weg staand in tijd en persoon van de geschiedenis, die haar eigen historie zal hebben. Ik? Een ongecompliceerde autodidactisch schrijver op zoek naar een verhaal. Terug in het hotel neem ik een glas koud water uit de grote plastiek fles die de oude gast vrouw altijd klaar had staan voor haar weinige gasten. Ik houd haar gezelschap, als zij eenzaam in een hoek zit te kijken naar een Braziliaanse soap, iets over rijke liefde en kitsch-achtigheid. Ik vraag haar of zij iets af weet van de geschiedenis van Lampiâo. Doch ze kijkt bedenkelijk en zegt me er wel eens van gehoord te hebben: 'Lampiâo? De... Bandito? Ik kom eigenlijk uit Recife, dus... maar Lampiâo... daar heb ik wel van gehoord... ' doch verder gaat ze niet in op mijn vraag. De vrouw die geboren moet zijn toen Lampiâo zijn rovers leven begon heeft meer interesse in de novela op de televisie, die haar een onwerkelijk wereld voorspiegelt, ver weg van haar eigen leven, of problemen. Als ik in de avond me terugtrekt op uit kamertje bedank ik haar voor de gastvrijheid en beloof haar ooit terug te keren naar Mossoró aan de Apodi rivier. De stad die eigenlijk door de canganceiros beroemd werd gemaakt en er op teert, of... waren het eigenlijk de gewone mensen geweest? De volgende morgen maakt ze mij vroeg wakker, een vrouw van woord, en als ik haar een half uur later de sleutel wil overhandigen voor vertrek, ligt ze alweer verzonken in diepe dromen in haar klein duister kamertje, en laat ik de sleutel maar achter op het tafeltje, gesierd met een fles water en plastiek rode rozen...'
'....De stad ligt dus op zo'n 275 kilometer verwijderd van Natal. De busrit is ongeveer 5 uur, een unieke door een gebied dat ik kenschetst als verdrietig en eenzaamheid. Ja, eenzaamheid, waar alleen de duivel danst met een gevallen engel. Een ruw gebied met wel vier meter hoge cactussen, die als heersers in het droge rijk staan. Hier is het gebied vlakker dan de zuidelijke sertâo, die vol is met caatinga, de deerniswekkende vegetatie met zo nu en dan een heuvel of rotsformatie. Het gebied van de kleine hagedissen, de armoede waar geen mens eigenlijk behoefte heeft te leven. Doch ook hier leven de mensen in hun schamele hutjes, verweg van het andere Braziel, dit van de grote steden en luxe stranden, daar waar men hoofdschuddend de wildernis-blues van zich afschud. De bus rijdt over een redelijk geasfalteerde weg richting stadjes als Lajes en Angincos, over de rio Açui Mossoró, waar de rivier met dezelfde naam doorheen stroomt De bus, nou moet ik zeggen de eerste die ik kon krijgen in Natal, is behoorlijk comfortabel, met zelfs airconditioner en televisie, alwaar ik zelfs een show van Frank Sinatra op zag, een ongeoorloofd toezien, een contrast te meer met de buitenwereld. Normaal neem ik zo'n bus niet, maar ik moest weg uit Natal, je betaald er gewoon iets meer voor, maar het geeft een contrast met de woestenij rondom. Op de zij-flanken staat de naam van de bus Aguia Branca, de Witte Adelaar, het kan bijna niet abstracter, en de woestijn geesten beloeren me van alle kanten, als de bus door de droge vegetatie vloeit en cactussen lijken als groene stekelige pionnen van het duivelse schaakspel.
Aan de andere zijde van de bus gang, naast mij, zit een bevallige, nou ja,laat ik haar omschrijven als een atractieve vrouw, gekleed als een dame, die zeker niet met een ganganceiro-bende zou rijden. Ze is in gezelschap van een jongen welk zijn leeftijd moeilijk te schatten valt, hij kan zowel 15 zijn of 45. De jongen is iets pueriel, en gekleed in een deftig beige kostuum. De vrouw koestert hem als een moederdier, en hij strekt zich uit op de bank en legt zijn hoofd in haar schoot. Later komt hij weer in mijn voorstelling als ik een foto zie van Jararaca, de kleine outlaw en vriend van de bandiet Lampiâo. Overeenkomsten zijn soms hersenschimmen, maar hier, in deze sertâo weet je nooit. Is hij een nazaat van Jararaca? Een incarnatie? Gelooft u in incarneren? Als u ziel eerst naar het grote zielennest vliegt (dit is wat men veronderstelt in de cultus van de Candomblé), en daar wacht op de juiste carnatie, in een lichaam dat U geest draagt? En het goede keert terug in het goede, en het slechte zal wederkeren in het slechte. Ineens gaat de zon onder en de duisternis valt over het landschap alsof iemand een grote doek werpt over de rode ploert. We naderen Mossoró, een naam die de stad ontleent aan de Monxorós-Indianen. Deze werden merendeels uitgemoord, en hebben zich verder vermengd onder de nordestinos. Het rodoviaria (busstation) ligt aan de rand van de stad, doch de bus rijdt eerst door het centro. Midden in het hartje stap ik uit en het jonge blanke meisje naast mij zegt me vaarwel. Ik zou haar nooit meer terug zien, en zo gaat dit met de meeste mensen die ik ontmoet op mijn reizen. Ze vervagen als in een opkomende nevel. Ik bevind me aan de avenida Augusto Severo, het blijkt de hoofdstraat, en ga op zoek naar een slaapplek slenterrend door donkere straten en over verlichte pleinen. Ten slotte kom ik terecht in een kleine pousada in dezelfde straat, waar een oude vrouw op het stoepje zit voor de ingang, op mijn vraag of er een kamertje vrij is, knikt ze positief haar doorgroefd gelaat. Ze is vriendelijk en glimlacht als een oude vervallen engel van de sertâo. Haar naam is Delmira. We lopen door een lange witte gang, een trap op en naar een kamertje dat vuilwit gekalt is. Er is een douche, dat wil zeggen een loden pijp die uit de muur steekt. Ik ben weer tevereden, de prijs is 7 reais (nu 2,5 euro) Het goedkoopste tot nu toe. Er blijkt verder maar een gast te zijn. Ik draai voorzichtig aan de knop voor de propeller die aan het plafond bengelt en hoopt dat het ding niet naar beneden dondert. Delmira kijkt goedkeurend toe. Er hang ook een waslijn dwars door de kamer, boven het schone bed. Ik vraag de vrouw of er een goedkoop eethuis in de buurt is en zegt me: '... moet u vragen aan de andere gast, die zo dadelijk ontwaakt. Hij gaat altijd in de avond weg, hij zal u wel de weg wijzen...' Ik neem een douche en lauw water kolkt uit de lodenpijp, rust wat uit op het oude bed en verlaat de kamer rond 9 uur voor een avondmaal. Ik ontmoet de andere gast, een mager man van in de vijftig, geagiteerd en sigaretten rokend. Hij blijkt actief te zijn in de nacht en houdt een soort aktetas onder zijn arm, dit denkelijk met zijn beroep van doen heeft. Hij brengt me naar een eethuis: 'Hier eet ik ook vaak, goed voedsel en goedkoop!' en hij is vertrokken. Ik bestel een bord rijst met bonen, farofa en salade en een pan eieren. Inderdaad goed eten voor 3 reais. Niet veel later komt een man naar binnen geschommeld, die iets teveel witte rum naar binnengewerkt moet hebben. Hij strompelt op mijn tafeltje af en vraagt water. Als ik hem het water aanbied komt de uitbater ertussen en maakt hem duidelijk dat hij water aan de toog kan krijgen is. De man wordt des duivels en zegt gediscrimineerd te worden, daar hij geen water van mijn tafel mag nemen. Ik zeg weer dat het geen probleem is, maar de barman wil er niets van weten. Denkelijk wil hij dat zijn gasten niet lastig gevallen worden. Nou ja, verdomme! Ik bemoei me er verder niet mee en de man loopt vloekend naar buiten waar hij op straat de mensen overtuigd dat hij géén water kreeg in die klote tent. Daar ik honger had laat ik niks over. Het is stil in de stad, 10 uur zaterdagavond? Er wonen toch zo'n 190.000 mensen in Mossoró, met zijn meer als 10 wijken. Ik loop terug naar het hotel, maakt wat notities en kijkt op bed liggend naar het kronkelend zoemend geval aan het plafond, als een ballarina die dronken een pirouette probeert te maken. Het is warm en langzaam val ik in een diepe slaap. De dag erop, zondag, ben ik vroeg uit de veren en ga de straat op. Niemand, ninguem! De stad slaapt nog, doch een markt doet al zaken. Er worden groenten verkocht, gedroogd vlees, vis en medicinale kruiden. Een evangelische geloofsverkondiger staat luid schreeuwend de boodschap te verkondigen, het licht, paradijs! Ja, dat schreeuwt hij als een losgelaten carnavalsvierder en ik... vraag me af of dit alles hier wel te vinden is. Hier in de woestenij van het Braziliaanse noordoosten, waar langdurige droogte het land en mensen uitdaagt en tergt, hier waar menige familie de honger tegemoet zal treden, met of zonder God. wordt vervolgd....
bij de plaats Açu en dan verder naar brug over de Mossoró rivier
bijlage SERTÂO-nordestino bewerking Wayn verdere foto's overgenomen van Ramon Jackson (c) 2000-2008
Traditioneel sertâo huisje met stal in Rio Grande do Norte
Er werd me verteld dat er om 12.00 uur vanuit Natal een bus zou vertrekken naar Mossoró. Doch daar de bus van Canguaretama naar Natal, hier om 11.00 uur om zijn vroegst zou langskomen, was dit niet haalbaar. Er werd een kennis van Osias ingeschakeld, een automonteur, die onderhandelde met de taxichauffeur. De man zou mij, als vriendendienst, voor nog geen 6 gulden naar Natal brengen. De man vindt het maar niks, want het bedrag was niet al te opwindend (ik betaal hen natuurlijk later billijk), maar hij kon er niets tegen inbrengen. De rit naar Natal is dik 60 kilometer. Onderweg worden andere passagiers opgepikt en zo heeft hij toch een rendabele rit. De wagen is een fonkelnieuwe fiat, dus, dacht ik, het gaat de man niet al te slecht. Hij zegt me nog de gordel om te doen daar de politie hier niet mis is. Nou ja. De rit gaat via Goianinha over de Trairi rivier en langs Sâo José de Mipibu. Voortdurend kijkt de chauffeur op zijn horloge want het loop al tegen de middag. Ja, hij had een verantwoording: een 'amigo gringo' van Osias af te zetten, en een compromis is een afspraak, alhoewel dit in Braziel wel eens anders kon zijn. Ik maak de man duidelijk dat het geen probleem zou zijn als ik de bus naar Mossoró zou missen, ik zou wel een volgende zou nemen. En dan gebeurd het. Voor we Natal binnenrijden komt ons de bus naar Mossoró tegemoet op weg naar bestemming. Bij de eerste afslag draait de man als en gek aan het stuur en begint een soort achtervolging. Het lukt hem dan ook snel de bus tot stoppen te dwingen. Hij is trots op zijn kunstwerk, en voordat ik hem kan bedanken is hij al vertrokken. Bij het instappen in de bus heb ik het probleem dat ik geen ticket heb, en de vreemd kijkende chauffeur weigert mij vervoer. Buiten dat is de bus volgeladen en de rit naar Mossoró is zo'n 275 kilometer.
Ik zeg hem dat ik de eerst volgende bus neem en moet een dik half uur lopen naar het busstation van Natal, waar het een genoegelijke drukte is. Doorelkaar lopend mesen, die druk coverseren. Ik zie een jongeman met sproeten mensen aanklampen voor geld, sigaretten of een praatje. Natuurlijk heeft hij mij bemerkt, slentert doelbewust op me af en vraagt een cigaret. Weer krijg ik dezelfde vraag, of ik van hier kom, of van waar? Ik zeg, iets verzwaard: 'Russia. Ja, verdomd soms voel ik die opdwingende neiging om mijn nationaliteit te verleggen. En voor Rus kan ik zeker doorgaan. De jongen kijkt me iets verward aan: "É... é Russia... e muito longe...!" Ja, inderdaad Rusland is ver weg van het hete Braziliaanse noordoosten, en soms voel ik me die gringo die ik eigenlijk niet wil zijn. Ik zou een pilgrim willen zijn, zonder naam, op pad naar bestemmingen zonder opzet. Ik vraag de jongen of hij uit Natal komt, en geeft bevestigend zijn positief antwoord. Ik zie dat hij zijn interesse in mij verliest , want ik had hem niet direct geld geld gegeven, en buiten dat heb ik geen cigaretten, dus wat moet hij met een zodanig iemand? Een verdwaalde zonderling, een Rus nota bene? Merda! Shit! Ja, dat moet de jongen denken, en gelijk heeft hij. Want ben ik niet een soort verdwaalde filosofische antropoloog , die de mens probeert te doorgronden. Omtrent de impulsieve jongen had ik een beeld, en op dit moment niet veel belangstelling aan een gesprek. Ik was blijkbaar een 'iedereen' in zijn keten van mensen die hij dagelijks aanklampte. Even later zie ik, met genoegen, dat hij wederom een juister iemand heeft gevonden voor zijn geestelijke koppeling, zijn sigaret en drank. Velen van deze mensen kom ik tegen om mijn reizen, zij die een woord nodig hebben, maar meestal geld. Zij die terecht ronddwalen in het armoede paradijs van Brazilië, want een reiziger, of minstens die kan reizen heeft wel wat losse centavos over.
In de namiddag verlaat ik de stad die ik vaker met een bezoek eerde. Ook toen ik de limburgse pater Sjer Hensgens uit Kerkrade bezocht (1993), die sind lange tijd in Natal werkzaam was onder de arme bevolking. Men noemde hem padre Pio, en woonde in een bevallig huis met langszijde een mystieke kapel en een aangrenzende kokospalmentuin. Sjer werkte in 3 parochies tegelijk, een enorme opgave, waardoor hij vaak leken de taken liet overnemen. Hij stelde dan ook, dat het missionaris-import aan het uitsterven was, en er meer Braziliaanse paters moeten komen. Een van zijn frappante uitspraken was, dat de enigste oplossing van het onrechtvaardige probleem in Brazilië een revolutie was, naar Frans model. Voor mij een man die recht-door-zee ging! Ik wenste hem sterkte.
De stad Natal is gelegen aan de Potengi-rivier. Dit is het vroegere strijdgebied van de Potiguar Indianen, de invloedrijkste van de Tupi-natie waarvan sommigen zeiden: "Onmiskenbaar de oorlogszuchtigste heidenen in Brazilë!" Doch en zekere Anthony Knivet, een Engelse zeeman, had meer genadigde woorden voor de indianen; hij vond hen gedistingeerder dan andere stammen, en dat zal wel een persoonlijk opvatting zijn geweest. Halleluja! Ik ben op weg naar Mossoró. Niet zo maar; ik ben op zoek naar de geschiedenis van de beruchtste bandiet van Braziel, de roemruchtige canganceiro (outlaw) Virgilino Ferreiro, ook wel genoemd 'Lampiâo'.
Het is warm wanneer ik met Osias en Galmon, de Godspredikers, door Vila Flor loopt. De palmbomen worden beroert door een lichte oceaanbries. We bezoeken een oude open hut waar men vroeger giftig maniok bewerkte; het werd uitgeperst met een ingenieus primitief houten apparaat, daarna gemalen en later verwerkt tot farinha of koeken. Het was het al oude werk van de Indianen, dat werd overgenomen door hun halfnazaten. We lopen door de zon op weg naar het huisje van Galmon en zijn familie: 'Een geschenk van van de kerkgemeenschap en de Heer!' zegt hij, en ik heb mijn gedachten; de gemeenschap is aanvaardbaar, maar of de Heer hier in het spel is, blijft een vraag. Je moet erin geloven. Gezegend zijn sommige mensenkinderen. Sommigen! Ja, sommigen, maar gezegend is zeker het frisse water dat ik krijg aangeboden, zaliger dan de duurste Franse wijn. Het huisje is eenvoudig, zijn vrouw gelukkig en zijn kinderen zien er gezond uit. Nada Problema, zou ik zeggen. In de middag bezoek ik Cais do Porto samen met Osias. Het is een vissersbuurt, een plek waar de arme bevolking leeft van de visvangst. Aan de 'havenstraat', een overdreven naam voor een lemen weg, spreken we met dona Rosa. Ze legt uit waarom er armoede is, en een kind komt aangschouwd met een emmer vol met mosseltjes. De vrouw zegt dat deze zuiver gemaakt 3 reais opbrengt. (2.50 gulden ong.) Ze verteld verder dat de mannen vanmorgen al vroeg in de morgen vertrokken zijn met hun bootjes om te vissen in beter water. Soms gaan ze de zee op en blijven dan 3 dagen weg. Bij terugkeer blijkt de buit soms weinig of niets. Hierdoor lijden de mensen vaak honger, het voedsel is eenzijdig: rijst, maniok en wat vis, kreeft of mosselen. Het riviertje dat hier voorbij stroomt is zwaar vervuild, ook door het afvalwater dat erin uitkomt, maar de krabben en vissen zijn er nog te vangen in het dikke bruine water, terwijl de kinderen als waterratten de hele dag spartelen in het lauwe water. De kleine van vier duikt als een otter onder en komt glimlachend weer boven. De kinderen blijken geen school te volgen; hun toekomst zal visser zijn of vissersvrouw, maar toch... lijkt het mij geen vrijgevigheid als ze lessen zouden volgen. De gemeenschap is aangewezen op zelfbehoud, het is overleven. Ze wonen in schamel hutjes langs het water, opgetrokken uit hout, anderen met leem tussen een houten raamwerk.
Osias heeft hier een taak om de mensen te betrekken in de gemeenschap. Als er geld is wordt er voor hen een maaltijd georganiseerd, maar er moet meer gebeuren, vooral op het gebied van educatie. Ook het planten van blad,- stengelgroentes of knolgewassen, zodat ze meer variatie in hun voeding krijgen. Ook moet er een beter systeem komen om de visvangst te stimuleren, betere bootjes, en betere organisatie voor de verkoop. Zwijgzaam volg ik Osias die met zijn video alles vastlegt. Kinderen lopen naast mij want een gringo komt hier niet dagelijks. Een klein meisje heeft een stuk verband op haar rug, een ontsteking, maar er is geen geld voor de dokter, er is geen dokter. Een andere vrouw zegt me dat er geregeld problemen zijn met huidziektes, hetgeen ook te maken heeft met het vervuilde water. Hygiëne is hier ver te zoeken en het is een strijd voor de mensen om gezond te blijven, te overleven. Niet ver van hier waar de grote stranden liggen, waar de toeristische horde in opmars is, waar geldwolven niet veel oog hebben voor wat zich afspeelt niet ver van het luxe, in deze armebuurten. Een grote opgave voor mensen als Osias om in dit gedeelte van Canguaretama waar armoede domineert redding te brengen. De wind waait door de geweldige hoge kokosbomen en jonge mannen werpen visnetten in het water, hopend op wat wat krabben en visjes nier ver van huis. Als we teruglopen naar de oude ford van Osias zie ik de kinderen nog steeds duiken in het water als verdwaalde kleine gebronste dolfijnen. Hoe ver staat de geciliviseerde, tussen haakjes, mens af van de werkelijkheid. Zie ik de kinderen niet lachen en zich onbewust zijnde van de armoede? Ze zijn opgegroeid hier langs de rivier en hun leven is deze kleine omgeving vooralsnog, waar de bezoeker, die deze beelden niet kent, niet kan opnemen dat geluk bij minderbedeelden soms groter is als men denkt. Het loopt tegn de middag als de bonen staan te pruttellen en de farofa wordt bereidt in het huisje van Osias. Er wordt gebeden voor het eten, iets wat mij verweg bijstaat, meegenomen uit mijn eigen jeugdopgroei toen de katholieke macht het nog voor het zeggen had. Hier sluit ik uit respect voor mijn evangelische tafelgenoten mijn ogen half en zie door spleten de goed gevulde tafel die de Heer voor zijn prediker en familie heeft verwezelijkt. En ik denk weer aan het vissersdorp, waar ik toch weet dat Osias zijn best doet om op speciale dagen de mensen iets extras te geven.
Amen. De volgende dag vertrek ik naar Natal.
wordt vervolgd
Straat in Canguaretama
Storyteller in de maniokhut te Vila Flor
Op visite bij een evangelisten-familie, rechts Osias de Halleluja-man
Vissersdorp 'Cais do Porto'
Zwemmen in het vervuilde riviertje bij 'Cais do Porto' het vissersdorp fotos archief Storyteller
'......Ja, die Maurits moet een schrander iemand zijn geweest, iemand die totaal opgetogen was over het mooie land waar hij de scepter zwaaide. Hij was de man die Recife en Olinda beeldig maakte, ook haalde hij schilders naar Brazilië zoals Frans Post, Albert Eckhout en Zacharias Wagener. Ze schilderden de eerste solide schilderijen van Brazilië, en potreteerde de Indianen op een natuurlijke manier, vooral Wagener bleek een ware portrettist te zijn. Zacharias werd geboren in Dresden in Duitsland. ging naar Amsterdam, waar hij als schrijver werkzaam was en zich het tekenen meester maakte. Op 26 jarige leeftijd monstert hij aan op het oorlogsschip 'Amsterdam' in opdracht van de WIC en vertrekt naar Maurits stad (Recife), Maurits achterna, die het kunstenaarschap in Braziel bevorderde.
Maurits was een onorthodoxe bestuurder en dat verwoorde hij in de verhoudingen tot minderheidsgroepen, zoals Joden en Indianen.
Tevens stelde hij zich gematigd op tegenover de katholieke gelovigen, hoewel hij ettelijke katholieke ordes uitbanden. Van de andere kant kreeg hij te maken met zwaar verzet der kolonisten. Zo klaagden de afgevaardigden van Paraíba dat er een gebrek was aan negerslaven en vroegen daarom toestemming om Indianen als slaaf te kunnen gebruiken om het suikerriet te oogsten.
Ook was de kolonisten-eis: dat opperhoofd Pieter Poti zou worden afgezet (al in 1625 werden belangrijke Indianen vanuit het noordoosten naar Nederland gebracht om te indroctrineren, vooruitlopend op de verovering van Pernambuco. Pieter Poti was een van hen. Hij was een opperhoofd van het Potiguar-dorp Marsurepe in Paraíba. Poti sprak goed Nederlands en streed aan de zijde van de Hollanders. Ook probeerde hij andere stammen over te halen zich aan de zijde van de hollanders te scharen.)
Maar volgens de kolonisten was Poti slecht, verwerpelijk en gevaarlijk en kon een dergelijk iemand geen gezag toevertrouwd worden. Maurits had goede betrekkingen met de Indianen en liet hen in hun dorpen wonen onder eigen gezag, maar onder controle van een Hollander, die erop moest toezien dat alles op hun plantage goed verliep. Deze persoon moest tevens toestemming geven aan de suikerbazen, om Indianen te gebruiken als slaven op de suikerrietfabrieken... en een zeker toezicht houden dat ze niet werden misbruikt. Doch corruptie, die ook in die tijd tierde, deed die opzichter zijn ogen sluiten.
Maurits had veel bewondering voor de cultuur van de Indianen en hij zou de inboorlingen behandeld hebben als zijn naasten? Hij liet zelfs een levengroot portret maken, waarop hij omringd werd door Indianen, doch dat leek meer op snobisme of hovardij, dan ware affectie voor de inheemsen. Alhoewel hij kwam er als integer persoon van af. Zo berechte hij ooit enkele bevelhebbers die de indianen niet naar zijn zin behandelde, maar in het Brazilië van toen werd een zodanige straf nooit uitgevoerd. Johan Maurits (ook wel de Braziliaan genoemd) werd in 1646 teruggeroepen (meer op bevel) naar Holland, daar de Heeren van de West Indische Compagnie geen geld meer wilden besteden aan het hopeloze Braziel, dat door oorlogen veel guldens gekost had, terwijl Maurits meer geld vroeg, alleen voor zijn persoonlijk cultuur inzicht. Basta!
Zeiden de Hoge Pieten op zijn oer-Hollands, en de Hollandse Braziliaan moest terugkeren. De geschiedenis verteld dat hij naar de kust werd gebracht door treurende kolonisten, maar aangekomen bij het strand werden deze op zij gezet door Indianen, die Maurits op hun schouders door de branding naar de sloep brachten. Naar vijf jaren van overvallen, het platbranden van plantages en bloedbaden, konden de Brazilianen de Hollanders terugdrijven in een enclave bij Recife. De Hollanders kregen nog versterking vanuit zee, maar het einde was nabij. Het doek viel en werd beslist in twee uitvoerige zeeslagen in 1648 en '49 bij Guararape, even buiten Recife.
Hier werd de legermacht van de Hollanders gebroken, maar hoe dan ook ze bleven tot 1654 bij Recife. Het einde van een droom? Nou ja, gezien uit het perspectief van de toenmalige heersers, want we weten nu wat koloniën teweeg kunnen brengen; heerschappij, onderdrukking en armoede.
wordt vervolgd...
Werk van Frans Post 1612-1680; 'Paisagem de Paraíba' olie op hout 45/33 cm archief Nationaal museum van Rio de Janeiro
Frans Post 'paisagem de Pernambuco' olie/hout, 34/47 cm archief museum der schone kunsten, Rio
Albert Eckhout 1610-1655 'Negerhoofd met Tulband' oile op doek, 58*45 cm, collectie Beatriz e Mario Pimenta, Carmargo, SP
Gedetailieerd boek over de geschiedenis van de Hollanders in Brazil 1624-1654 (oorspronkelijke titel 'The Dutch in Brazil' Ned. vert. H.G Nijk) - uitgegeven bij Atlas isbn 90 254 01953 (aanbevolen door storyteller) omslag schilderij: Albert Eckhout "Afrikaanse vrouw met kind" oile op doek, Braziel 1641
bijlagen: brasil 002 Tabakspotten van Delfsblauw 003 Hollandse 'florins' Gulden in Braziel 004 Gevelsteen uit Recife: Niet sonder Got Dans van de Tarariús schild. Zacharias Wagenaar
DE ZWARTE ARMOEDE IN 'CAIS DO PORTO' feb. 1998 '....Canguaretama is niet veel veranderd sinds mijn laatste bezoek 2 jaar geleden. De familie van Osias was alleen enkele huizen verder gaan wonen. Osias, de halleluja-man! Ik prijs me gelukkig als ik over de weg loopt die me naar het stadje brengt. Vlinders dwarrelen rond en kleurige vogels vliegen over mijn hoofd, kinderen lopen achter me aan en mannen schreeuwen me toe om eem een bier of cachaça te drinken aan hun tafeltje. Ze vragen zich af wat de vreemdeling wel hier te zoeken heeft; langs een goed hotel langs de zee, o.k., maar hier in dit slapende stadje? Osias gaat het goed. Strijder voor zijn kleine kerk, een orgaan van het 'Assembleia de Deus', maar Osias is een goeie, meer als 100 kilo en gezond zwart hoofd. Hij woont nu in een groter huisje met een tuin die gezegend is met palm, en cocosbomen. Ook is hij in het bezit van een oude ford uit '83 en een Japanse videocamera, geschenken van kennissen, zegt hij. Nou ja, hij is een goed pratende man, die veel op heeft met de problemen in de stad en omstreken. Canguaretama heeft zo'n 20.000 inwoners en natuurlijk geschiedenis: in 1643 werd een dorp gesticht door een Jezuiët Andre de Sacramento. Veel later in 1658 werd het Canguaretama. Het overleverings criterium was Brazilhout, suikerriet, en vis. En zoals vele steden heeft de historie van de stad ook een trieste geschiedenis: het was een afgevaardigde van Maurits van Nassau, een zekere Jacob Rabi, die in 1648 arriveerde in gezelschap van Janduís Indianen. Hij gaf hun de opdracht om tijdens een mis de kapel binnen te vallen. Allen werden afgeslacht, pater en devoten, het was een bloedbad, alleen drie mannen wisten te ontkomen, om later hun verhaal te doen. De Hollanders waren toen al zeer actief in deze regio. Ik pak het verhaal weer op, wanneer ik later met de ouwe bak van Osias arriveer in het naburige dorp Vila Flor, waar 4.000 leven hebben, meestal armen, maar ook enkele rijke buitenlanders, die langs de zee hotels bouwen met een toeristisch oogmerk. Ik maak kennis met Galbon, een andere pastor, en rap pratende jongen. Met hem kom ik al snel op de Hollandse invloed in deze streken. Het valt me op dat de mensen hier een toch nogal positieve houding hebben omtrent de Hollanders, anderzijds probeer ik hun een meer duidelijk beeld te geven van de bleekogenende zeevaarders en landveroveraars van die tijd. Een beschrijving mijnerzijds, dit de Hollanders afschlilderd als soms onrechtschapen en hard, zonder scrupules. Ze waren ruw zoals de zeestorm zelf, die de Indianen slecht behandelde en hoofden afhakten van zwarte slaven die niet gewillig waren, waarna ze die op houten spietsen staken. Doch wie gelooft mij? Overdrijft ik? Neen, het is een helaas bizar gegeven. Hoe de Hollanders in Vila Flor terecht zijn gekomen is dan ook terug te voeren naar de gebeurtenissen die volgen na de verloren zeeslag bij Salvador. In 1625 heroveren de Portugezen met hulp van Spanjaarden Bahia, doch de 'bleekgezichten' waren taaie kornuiten en keerde 5 jaar later terug, nu om Olinda en Recife te nemen. Ze kwamen toen niet verder dan de kuststreken en hun pogingen om Rio Grande do Norte en Paraíba te veroveren werden verijdeld. Maar in 1633 hadden ze meer succes en veroverden het fort Van Rio Grande en de stad Natal kreeg de naam Nieuw Amsterdam. Ook namen ze het eiland Itamaracá en 1n 1634 sneuvelde ook Paraíba. Het werd een strijdt tussen twee Europese heerschappijen, de slag om de macht over het suikerriet, ook met veel cynisme suikeroorlog genoemd, in een gebied waar sporadisch nog een Indiaan te zien was.
Toen de Hollanders het noordoosten zo goed als verovert hadden, en een opsomming maakten, concludeerde men dat de toestand van de inboorlingen beroerd te noemen was. Maar het erbarmen van de Indianen sloeg al snel om in een soort ontsteltenis. De Hollanders bleken verontwaardigd dat de inboorlingen werkschuw waren en hun drankzucht hoogtij vierde, maar toen het fort van Ceará in 1637 verovert werd bleken de Tupi Indianen, onder aanvoering van opperhoofd Diogo Algodâo goede helpers. Doch toen het fort eenmaal verovert was wilden de Tupi alle vijanden zonder omstoot doodden en de Hollanders hadden grote overedingkracht nodig hun dat te beletten. Een van de Hollandse leiders vertaalde zijn zienswijze omtrent de TUPI als volgt: 'De mannen hebben twee of drie vrouwen en doen niets dan drinken en eten. Het hele jaar door gebruiken ze ieder soort drank dat hen dronken maakt. Ik kan zonder zonder betaling niet het geringste werk of hulp van de Indiaan gedaan krijgen. Ze zeggen dat ze voor de Portugezen niets deden en het is nog minder waarschijnlijk dat ze iets voor ons zullen doen, ook al hoort het land hun toe.' Men zei dat het voor de Indianen een baat was (hoe moet ik dat eigenlijk plaatsen?) dat de Hollanders in 1630 Johan-Maurits naar Brazilië stuurden, die de Hollandse machts kolonie gedurende zeven jaar bestuurde met een eigenzinnige en vooringenomen, bedrevenheid. Er werd een nieuwe hoofdstad gebouwd in Pernambuco met de naam Mauritzstadt, het huidige Recife. Doch Maurits zette zijn verovering voort, in het zuiden de windstreek van de Rio Sâo Francisco, in 1637 Alagöâs en later Ceará in het noorden. Toen in 1640 Portugal onafhankelijk werd van Spanje sloten de Hollanders een tienjarig bestand met de Portugezen. Doch Maurits schond dit verdrag door in 1641, toen het verdrag ondertekend werd, een legermacht te sturen naar Sergipe en te bezetten; daarnaast een vloot om Sâo Luis de Maranhâo te veroveren. Viva o Holandés!
'...De volgende morgen besluit ik een bezoek te brengen aan de zee, voor een zoutbad en frisse lucht. Hier blijken twee stranden namelijk Cabo Branco en Tambaú. Bij dit eerste bevindt zich een soort gedenkteken, want dit is het meest oostelijk punt van Brazilië, en van hieruit lina directa 2200 kilometer tot Senegal en 3500 naar de staat Rio Grande do Sul in het zuiden. Hier in deze buurt leeft de de zogenaamde betere klassen in hun overdadige luxe villa's met hoge muren. Ik neem dan ook maar de bus naar het iets levendigere Tambaú, duik in het zilte water en slenter langs het strand. Ik kom daar een dikke jonge Amerikaan tegen, die me vraagt of ik ver van huis ben. "Yep... i'm a long way from home, buddy!..." De jongen blijkt uit Texas te komen en een fan van country muziek en de Dallas Cowboys. Ik kom erachter dat het enige wat hij van Brazilië weet deze buurt is waar hij welgestelde familie heeft wonen die hij met regelmaat bezoekt. "I love this area... great!' laat de nep cowboy nog weten en ik ben al weer weg, koester de zon en kijk naar de bekoorlijkheid van de palmbomen, de fonkeling van de vrouwen, de paranoïde blikken van de politie, cocos-verkopers, en neem de bus terug naar het centro. Daar op het praça 1817 ontwaar ik vioolkanken, en de oude man speelt zijn liedjes, begeleidt door een surdo (dikke trom) en een triangel. Hij heeft zijn viool versterkt via een kleine versterker, die gevoed wordt door stroom uit een naburige winkel. Tussen de liedjes door heeft hij een conversatie met omstanders en de dikke surdo wordt regelmatig afgewisseld door andere mannen. De muziek intrigeert me, het is een soort stoïcijnse muziek, wat me doet denken aan Schotse of Ierse volksmuziek. Die invloeden hebben te maken met de manier waarop hij de fiddle (viool) bespeelt. Nu klinkt een fiddle al snel 'typisch' en daar de viool hier weinig op deze manier wordt gebruikt, klinkt het uitzonderlijk. Doch er is een zekere invloed van Europese timbres, maar hier is Forro, Frevo en Maracatú het woord, die de klanken van vreugde en verdriet intensiveren, de muziek van de nordestino,
de slump folks, de gewone mensen van dit geweldige droge land en van de noordoostelijke Braziliaanse cowboy, de vaquero. Ik denk hoe werelds muziek is en kan zijn, hoe de invloed van ver weg doordringt tot de genen van een verdwaald volk, een volk dit ooit immigreerde en weer immigreerde, tot de uiterste hoeken van werelddelen en plekken waar normaal geen ander mens ooit sliep. Muziek is mooi. Ik houd van muziek, de klanken van het overtreffende gevoel van melancholie, en de klank van de oude mulat-viool klinkt zo droevig dat het lijkt of het oude instrument met tranen doorweekt is. Ik zou de volgende dag Campina Grande bezoeken. Dit ligt ongeveer 2 uur landinwaarts. Ik heb namelijk het adres van een Nederlandese broeder die daar werkzaam is met de naam Urbano. Ik bel vanuit Joâo Pessoa en krijg iemand aan de lijn die me verteld dat de broeder de stad uit is en in de avond zou terugkeren. Ik speek af dat ik de volgende morgen vanaf het bustation in Campina Grande zal bellen. Doch de volgende dag was hij wederom niet bereikbaar en, op vreemde wijze, weer voor enkele dagen vertrokken, zou ik een boodschap kunnen achterlaten? Drukke man, dacht ik nog en besloot het hierbij te laten. Ik had hem namelijk willen bezoeken in verband met een vreemd soort water toestel waar hij mee experimenteerde, een project, een curieuze uitdrukking, maar daar komt het toch wel op neer. Het blijkt eigenlijk een simpel apparaat dat werd uitgevonden door een Zwitserse vrouw, Magrit Arreger. Mijn oom, pater Tum Pieters, was er opgewonden over, '...een regelrechte oplossing voor het waterprobleem in de arme streken van Brazil...', zei hij. Het apparaat bleek wonderbaarlijk door het condenseren van waterdamp, 400 liter per dag. Het blijkt niet meer dan 2kwh te gebruiken, zoals een koelkast, en kon ook werken op butagas, of... zonnen-energie. Het zou een formidabele uitvinding zijn voor de droogtegebieden over de gehele wereld en het Braziliaanse noordoosten. De Zwitserse Arreger wilde dat er niet op grote schaal misbruik van gemaakt werd. Alles moest ten goede komen aan de daadwerkelijke nood in de droogtegebieden. Verdomme! Ik kon de broeder Urbano niet bereiken en zijn werk aanschouwen. Ik liet het erbij. Dus die morgen vertrokken uit Joâo Pessoa en ging op weg naar Campina Grande over de br-230. De weg is goed bereidbaar en gaat recht de sertâo in, de half woestijn. We laten het groen achter ons en klimmen talmend de heuvels in richting de markt stad. De zon schijnt goed als ik aankom in Campina Grande (Grote Vlakte), waarvan de geschiedenis verteld dat hier een zekere capitano Ledo arrivverde met een groep Ariús Indianen, die hier begonnen met het land te ontginnen, anderen historica spreken dit tegen en zeggen dat het land allang hiervoor Campina Grande heette, genoemd naar de geografische ligging, voor de mensen die van de hoogvlakte naar de kust trokken. Na het vergeefse bellen om de Nederlandse broerder Urbano te bereken, neem ik een bus die me naar het centrum voert. Ik spring ergens bij de Avenida Peixoto uit de bus en ga op zoek naar een hotel. Soms ontwaar je gekken kunstwerken en zo ook het rode gebouw met torentjes. Het hotel heet Mahatma Gandhi, genoemd naar de charisma leider. Lijkt me interessant en dus neem ik een kamer in het gebouw dat nu onderhevig was aan een verbouwing, waardoor het stof, als was een bom door het dak geslagen, de trappen af kwam gedwarreld. nou ja, ik was wel iets gewend. De eigenaresse legt me uit dat ze afstammelinge is van Indiase immigranten en dit wordt dan ook door portretten aan de muren weergeven. Ze verteld verder dat er zelfs een tweede hotel in de stad komt met de naam Indira, en zo zie je maar dat het banale van de heimwee, de mensen achtervolgt tot de genen zich verspreidt hebben in andere contreien. De kind jaren achterna. De kamer op de 3de verdieping blijkt net zoveel met India van doen als de Amazone met de noordpool. Ik hou van Brazil! Ik besluit naar het museum van de katoen te gaan, het musea do algodâo, een gewezen treinstation, waar de oude stoomlocomotief uit de jaren '20 nog staat te pronken. Doch het gebouw is potdicht, ik zie geen mens en blijkt niet meer in functie te zijn. Nondesju, dacht ik. Ik kon de martelwerktuigen dus niet zien, die de slaven meesters gebruikten tegen de zwarte mensen die op de katoenplantages zwoegde en die de blanke despoot rijk maakte. Niet veel later zit ik op een bank in een parkje, waar mensen hun banale dagelijkse beslommeringen bespreken. Tegenover me zit een vrouw met een beginnende snor en sikje en een oosters uiterlijk. Doordat ze haar haren strak achterover gebonden heeft doet ze mij denken aan een Samoerai strijder of een afstammeling uit het rijk der Mongolen. Ze verteld haar gekke verhalen op haar ingenieuze manier en de mensen lachen, ja, ze kennen haar, ze is een stadsfiguur. Ik slenter verder en kom in een ander park terecht Evaldo Cruz, omringd met grote palmen. In het midden van een uitgedroogde vijver staat een groot soort obeslisk en ik zie dikke bruine waterratten toneel pelen met kakkerlakken. Contrasten zijn sterk en uit de muur die het park omringt komen loden pijpen waar een brijachtige troep uit komt, die weer in de greppel stort van de vijver en een broei plaats voor insecten en muisachtigen, gelegen naast glijbanen voor kinderen. Het is verdomme warm en verdomme! waarom is er geen water in de vijver? Bij zijde ligt een ander museum dat van kunst, Assis Chateaubriand. Moderne kunst en abstracte schilderwerken van jonge Braziliaanse kunstenaars uit het noordoosten. Het is een kleurrijke boel. (Later kwam ik er achter dat er zich ook een Luiz Gonzaga museum bevond, jammer.) Ik slenter terug naar het hotel van Ghandhi, waar canabis-hippies langs de straat zitten, koop wat broodjes, fruit en frisdrank voor mijn avondmaal, neem een douche, schrijf wat notities en besluit morgen verder te reizen naar het plaatsje Canguaretama in een andere staat, die van Rio Grande do Norte, waar ik een evangelische familie zal bezoeken. Halleluja!...'
wordt vervolgd...
zicht op het hedendaagse Campina Grande (foto wikipe) Obrigado...
"....Om vanuit Salvador in Joâo Pessoa te komen, in de staat Paraiba, moet ik twee andere staten doorkruisen, te weten, Sergipe en Alagoas. De twee kleinste staten van Brazilië. De rit doet grote steden aan zoals Aracaju, Maccio en gaat rondom Recife, de stad der riffen. (Op deze stad kom ik later uitgebreider terug). Joâo Pessoa ligt op 125 kilometer verwijderd van Recife en ongeveer 950 van Salvador en mag gezien worden als een van de oudste steden, doch tevens armste van Brazilië, maar met een onverbloemde uitstraling en één van de vriendelijkste steden met lachende opgewektte mensen ondanks de armtierige situatie. Vergeef me, ik was misschien niet lang genoeg in de stad om een ander beeld te vormen, maar dit is mijn intuïte impressie.
Het is zes uur in de morgen als ik aankom op het kleine busstation gelegen aan de voorzijde van de Rio Sanhaua. Het is een en al bedrijvigheid, mensen met handelswaar en de geur van broodjes gebakken in palmolie. Daar het busstation zich in de buurt van het centro bevind loop ik die richting uit. Het middelpunt van de stad is een rond meer, dat in de volksmond gewoon 'lagoa' wordt genoemd. Rustend op een bank, zie ik de fotografen, die hun oude toestellen op een driepoot aan het instellen zijn. Ze lijken uit een scene van de jaren '20 te zijn verplaatst. Ik kom in gesprek met Marciano, een man van middelbare leeftijd. Hij verteld gemoedelijk over de streek en de stad, die vroeger ook genoemd werd: 'de stad waar de zon het eerste opkomt', en de armoede. Hij werkte in de suikerriet sector en heeft nu een baan als fabrieksarbeider, wat anderen niet kunnen zeggen. Er is veel armoede in de stad zelf, maar zeker in het binnenland. De naweeën van de koloniale periode blijft voelbaar, het grootgrondbezit en de daarmee verbonden kapitalistische houding van enkelingen, zij die denken dat de grond die hun Portugese voorouders ooit claimden, hen vandaag nog toebehoort, vaak zonder wettige documenten, dus illigaal. Ik heb het niet over een grote als een marktplaats, maar zoiets als 1/3 van de Nederlandse prov. Limburg. Marciano wijst me de weg verder naar het centrum van de stad, die werd gesticht in 1585 door de Portugezen, na dat ze de indianen hadden uitgeroeid en verdreven. Later werden ook de Fransen die zich daar hadden genesteld verjaagd. De stad kreeg als eerste de naam 'Nossa Senhora das Neves', daarna werd het Filipeia, naar de Portugese Koning, daarna 'Friedrichstad'(?) na de invasie der Hollanders en noemde zich Paraïba na de verdrijving van de Hollanders uit het noordoosten. Ten slotte kreeg het de naam Joâo Pessoa als een eerbetoon aan een president deze uit de staat kwam en in Recife vermoord werd door een politieke tegenstander. Ook deze stad heeft, natuurlijk, haar kerken en kloosters en al zoekend naar een slaapplek passeer ik die van de heilige Franciscus, een 18eeuwse met een oriëntale koepel. Voor de kerk is een plein met in de zij-muren een soort 'alkoven' met religieuze voorstellingen. Aan het begin staat een groot stenenkruis met een interessante uitbeelding: een groep fijn bewerkte gebeeldhouwde pelikanen. Deze symboliseren Christus, want ooit geloofde men dat de pelikaan het vlees van haar eigen lichaam aftrok om als voedsel te dienen voor haar jongen en werd aldus aangeduid als de onzelfzuchtige liefde. Achter de kerk ligt het convento de Santo Antonio. Door grote bogen zie ik de weelderige tuin vol palmen gelegen rond een fijnbewerkte fontein. Hier zullen de kloosterlingen wel hun dagelijkse wandeling gemaakt hebben om hun levensbeschouwingen een doel te geven. Via enorme houten trappen kom ik, samen met een schone vrouwelijke gids bij de toonzalen me hoge plafonds, diep bruin doorleefde jacarandahout-vloeren, die krakende geluiden veroorzaken onder mijn eveneens bejaarde sandalen. De vrouw is veertig, charmant , klein en geboren in de stad, een echte 'pessoense' met dik zwart haar en een perzikhuid. Een ware nordestina. Ze is maar al te nieuwsgierig naar mijn persoonlijke gegevens. nou ja, die geef ik maar niet zo prijs. Toch de antwoorden op mijn vragen omtrent de cultuur van de stad moet ik aan haar lippen onttrekken, want ze blijkt meer geïnteresseerd te zijn in mij dan uitleg te geven over de museum-items. Ook zeg ze dat ze nooit zal weggaan uit de stad, ze houdt van de kalmte en er is weinig criminaliteit en vooral de vriendelijke mensen. Boven komen we in een onvervalst meditatieruimte. In de ronde zijn stoelen geplaatst, niet voor een dans, maar waar de gebeden werden uitgevoerd en gezongen, liederen die de monnikengeest tot kalmte moest manen. Want, wáren ze niet afgesloten van alles wat hun gevoelens verlangde. Verlangen naar een vrouwenlichaam en liefde? In die tijd was dit uit den boze en lang, tot nu toe verzwijgt men de gevoelens van de inzichzelf gekeerde mannen, die in naam van hun geloof veel moesten verzwijgen en hun gevoelens verwierpen als was het ongedierte doch wat hun gevoelens teweeg bracht kan men zich indenken? Want, zou de nordestina, die ik zo net omschreef, daar in de zaal verbleven hebben, wat zou er dan gebeurd zijn? Zou er toch die stoelendans plaatstgevonden hebben? En zou de heilige Franciscus en Antonius het schaamrood niet op hun kaken gekregen hebben?
De Franciscus kerk en het Santo Antonio klooster
In een andere zaal zie ik antieke en moderne schilderwerken, handwerk en kleurige kostuums uit de geschiedenis van noord-oost Brazilië. Zoals de gestalte van de 'Bumba-Meu-Boi' uit Maranhâo. Het beeld een stier uit, die versierd is met zwart zijde en afgewerkt met een waterval aan kitsch-robijnen. De stier is de kern van het geliefde festival dit jaarlijks plaatsvindt in de stad Sâo Luis in Maranhâo. Dan klinken de trommen en de dansers wringen zich in onontdekte artistieke bochten. Ondertussen loop de jonge shone vrouw bevallig naast me en blijft me vragen stellen over mijn persoon. Ik vraag haar of ze een goedkoop hotelletje weet of 'pousada' een soort herberg, voor deze gringo met zijn rode rugzak en versleten sandalen . Ze zegt me dat niet ver van de kerk een klein hotel is met de naam 'Rio Verde', waar ik maar eens moest informeren.
Het is nog vroeg in de morgen en ik bedenk of ok langer in de stad zou blijven of doorreizen naar Campina grande, doch het verdiende om iets langer te blijven. Voor ik het hotel opzoek kom ik langs een schamel optrek niet ver van de kerk. Het moet ooit een belangrijk gebouw zijn geweest in de geschiedenis van het noordoosten. Het is het 'Casa de Pólavra' (kruithuis) en dateerd uit de tijd dat de Hollanders en Portugezen vochten om de macht over het suikerrietrijk. Het vuilwitte gebouw ligt op en nietig heuveltje en ziet er gehavend uit, gelijk een vervallen schuur. Binnen is het ingericht als een museum met en fototentoonstelling over de stad, begin 20ste eeuw. Het blijft altijd een interessant gevoel te denken wat men bekokstoofde in die tijd, velen dingen die het daglicht niet konden verdragen. Nu zaten er twee vrouwen druk te kletsen over de dagelijkse gebeurtenissen, en ondanks de lange tijd tussen de de 17de en 20ste eeuw is het suikerriet toch nog een belangrijke factor alhier. En zo is er ook nog steeds armoede. De vrouwen schenken niet veel aandacht aan deze stoffige reiziger, al leek ik rechtstreeks uit de woestijn te komen, die te onrustig langs de foto's loopt en bezweet heb ik een verlangen naar een stortbad en een vrouw die me met jasmijn olie relaxeerd. Hotel 'groene rivier' heeft een kamertje voor mij, is 'clean' met douche en naast het bed een kleine radio waar de Braziliaanse klanken me tegemoet komen, veelal Forro muziek, waar Luiz Gonxaga, de meester van is. Ja, ik had wel eens in meer bizarre kamers vertoefd, maar hier was alles schoon, en ik schreef het lied 'Sweet, Donna, Sweet' een ode aan een vrouw in Rio de Janeiro."
"....Als ik het hotel verlaat kom ik in de buurt mijn kleine vriend Arlindo weer tegen. Hij is mulat, zonder huis en waar zijn ouders zijn weet hij niet. Hij steek glimlachend de straat over en begroet me als was ik een oude bekende: '...amigo, heb je niet wat geld voor me? Ik heb honger,' en hij strijkt over zijn buik. Ik geef hem wat geld onder voorwaarde dat hij iets eetbaars koopt. Hij lacht en bedankt me en rent naar de overkant. Ik was hem al eerder tegengekomen, net zoals de andere zwervertjes in de 'cidade alta', de historische kruin van Salvador, waar vroeger de elite woonden. De meeste kinderen vragen 50 centavos, en als ze genoeg bij elkaar verzameld hebben is dit om iets eetbaars te verkrijgen, doch ik zie dat de toereisten, die met kuddes begeleid door een gids, van de ene naar de andere kerk slieren, zich niet veel aantrekken van de kleine 'lastposten', ten minste zo zien velen ze, de kleine schamel geklede mensenkinderen die alsmaar achter hun broeken en rokken aanhangen en blijven volharden. Lastposten? Verdomme, het zijn gewoon kinderen die proberen te overleven en weten dat de toerist hier meestal goed geld op zak hebben. Of niet soms? De kinderen zijn een alledaags verschijnsel in Salvador, voortgekomen uit het millieu waar iedere grote stad mee van doen heeft: armoede. Soms hebben de meest inventierijke zeker hun uitgebreide verhaaltjes om mensen zoals ik, die zijn oor te luister legt, te overtuigen: mijn famlie is arm, ons huisje is net afgebrand, mijn moeder is ziek, mijn broertjes en zusjes lijden honger... maar hoe begrijpelijk is de situatie, hoe intrigerend...
De zwarte kokkin in het hotel doet haar werk schijnbaar met blijdschap, een prototype van de Salvadoriaanse vrouw met haar witte hoofddoek en brede glimlach. Flor, is haar naam, bloem. Met haar hab ik af en toe gesprekken over het leven in haar streek. Ze is trots op háár Salvador, en beveelt mij aan terug te komen voor het Carnaval, dit volgens haar, hier groter én fantastischer is dan dit in Rio de Janeiro. Nou ja, Flor lijkt me iets te chauvanistisch, maar dat neem ik haar niet kwalijk. Ze zegt mij dat ze géén banden heeft, of affectie voor het Candomblé, dit hier in Bahia toch wel zeer sterk is. Haar familie heeft wel die banden, doch zij vindt dit alles iets te 'excentriek', maar haar respect voor de Candomblé, en diegene die het beleiden is groot. Zou ze liegen? Doch waarom? Of is mijn gedachte dat ieder wel een 'band' moet hebben met Candombé, Umbanda of Macumba? Zoals iemand mij ooit verklaarde: ieder Braziliaan, misschien uitgezonderd de mensen uit het zuiden van het land waar de Europese inslag te diep ingeworteld is, heeft wel een raakpunt met de cultus... ook al onkent hij dit, maar die ontkenning is al een betrokkenheid... De attentie die mensen aan mijn persoon geven is opvallend. Wat is mijn beroep dan wel? Aha... muzikant/journalist... Wat ik eigenlijk wel bekokstoof in Brazil? Aha... reizen/liefde... Of ik rijk ben? Aha... nada! Veel vragen die een eerlijk atwoord verdienen en Flor schenk me een 'cafezinho', zwart en zoet gelijk haar brede lach.
Ik hou van Salvador! In de beneden stad loop ik langs de winkelstraten, muziek en lieftallige meisjes die aan de deuringangen staan en lachen als engels. Hier is het dagelijkse en commerciële gedeelte van de stad en ik ben blij als ik een 'caldo de cana' karretje zie, het molentje dat met geronk de suikerrietstengels uitperst en een overheerlijk sap achterlaat. Voor mij als een banaan voor een aap. Begrijp u? Hier onder bevinden zich ook de dokken en het oude forte do mar, uit de 16de eeuw. Aan de overzijde van de lacerdalift ligt de oude markthal het 'Mercado Modelo', waar van alles wordt verhandeld, handwerk, kunst, in een brede vorm, Candomblé beeldjes, hangmatten, indiaanse voorwerpen, Birambau (houten boog tot 1 1/2 meter langs, met een stalen strak gespannen snaar en een uigeholde kalebas. Door op ritme met een stokje tegen de snaar (veelal gemaakt van autoband) aan te slaan ontstaat een zingend geluid.) tevens grote en kleine Cuica's, sommige gemaakt van cocosnootbast en bespannen met geitenvel. Het is een soort ronker of trekpot, als met met het vochtig zeempje langs het binnenstokje strijkt versprijdt het een exotisch ronkend geluid. Het instrument is geliefd bij het carnaval. Aan de zijde van de hal zie ik de Capoeira dansers, begeleid door de Birambau, klaar om voor toeristen hun kunsten te tonen, zingen en lachend, springend en draaiend als ware circusartiesten of balletdansers van de Afrikaanse binnenlanden. De Afrikaanse ziel die hier in Salvador sterk vertegenwoordigd is, hier is een klein Afrika, hier waar de geesten van de voorouders leven. Niet ver van hier ligt de terminal der boten vanwaar men een boot naar het wondervolle eiland Itaparica kan nemen, en zoals elk eiland heft ook dit eiland haar geschiedenis. Het verteld dat de jezuiéten zich hier vestigden in 1560, dit nadat de lokale indianen al waren verdreven. Het eiland heeft een zegen aan stranden, mooie vrouwen en fruitbomen, speciaal de manga die in heel Bahia wordt geprezen. Het eiland ligt aan de Recôncavo, genoemd naar de boogvormige baai, die haar deze naam ontleent. Ook de streek waar de eerste Portugese plantages werden opgezet. De Recôncavo loopt 150 kilometer langs de kustlijn vanuit Salvador waarna ze uitkomt in de mangrovemoerassen bij de stad Valença. De typische kuststrook is rijk aan palmvolle heuvels tussen de overdadige kustvlaktes en is een van de meest agrarische gebieden van Bahia. De zee van Bahia is helder, blauw als de ogen van haar godin Imanjá... Morgen zal ik verder trekken naar mijn volgende bestemming, de stad Joâo Pessoa, veertien uren verder met de bus, in de staat Paraíba. Ik neem afscheid van Flor en het hotelletje met de irreële naam Paris, te onwezelijk voor een stad als Salvador, kijk nog eenmaal naar het beeld van Castro Alves en de baai, en denk an de glimlach van Arlindo, de straatjongen. Adeus Salvador!
"... Allen eten van de negerslaaf. Niet enkel de koffiebaronnen en suikerheren, ieder vrij Braziliaan, hoe arm hij ook is, heeft ten minste één slaaf die voor hem werkt!" Joachim Nabuco stelt de ingvreten infectie in vurige toespraken aan de kaak. Nobuco, zoon van een grootgrondbezitter en beroepspolitici, verklaart dat Brazilië de moderne wereld niet zal kunnen betreden zolang de grond en de politiek aan een handvol families toebehoren en zolang het land op de ruggen van de slaven steunt. De slavenhandel is al oud, en in Afrika heerste er al lange tijd de gewoonte. In Oost-Afrika waren het de Arabieren die in negerslaven marchandeerden geruime tijd vóór de Spanjaarden en Portugezen slaven naar Europa voerden. Deze hadden al slavenpraktijken voor zij in Amerika voet aan wal zetten. De Spanjaarden maakten gebruik van negerslaven op de Canarische eilanden, en de Portugezen gebruikten ze op de Azuren en op de eilanden in de boog van Biafra.
Dus toen de bisschop Bartolomé de La Casas de mogelijkheid aanhaalde om negerslaven in te voeren in Latijns-Amerika, ter vervanging van de indianen, die niet zo volgzaam waren, was dit niets nieuws onder de zon. Vier eeuwen heeft de slavenhandel zich ontplooid in Latijns-Amerika. Tot laat in de 19de eeuw was het legaal, toen steeds meer landen de slavernij gingen opheffen. Holland was daarbij een van de laatste. Daarna werd de slavernij gewoon illegaal. Het begon eigenlijk allemaal op het moment dat de katholieke Koningen Ferdinand en Isabella in 1510 permissie gaven om 250 christenslaven vanuit Spanje over te brengen naar West-Indië. De blanken waren uitgekookte pappenheimers, want doordat er teveel blanke doden vielen bij het jagen op de slaven aan de Afrikaanse kust door de Portugezen en Spanjaarden, werden er factorijen gesticht waar de slaven werden ondergebracht, die door de binnenlandse oorlogen of klopjachten waren buitgemaakt door de Afrikanen zelf. En wat kan een volk zich zelf aan doen?
Zo liepen de blanken minder risico, en kochten zij de beste slaven gewoon op, rechtstreeks van de factorij, wat ook weer winstgevend was. Dan kwamen de Engelsen, Hollanders en Fransen die al rap de handel overnamen. Ze navigeerde altijd met volgepakte schepen in wat genoemd werd de 'slavendriehoek'. Ze namen dan handelswaar mee die zij verhandelde aan de Afrikanen op de factorijen, die weer de negerslaven bezorgden. Deze werden dan in schepen gepropt, om naar Amerika vervoerd te worden. De kapiteins verkochten de slaven, als zij niet op bestelling fourneerde, vaak op eigen houtje, en met het geld kocht men weer goederen in Amerika voor de Europese handel. Wat de Hollanders betreft werd de handel uitgevoerd door de West-Indische-Compagnie (WIC). Het vertrekpunt was meestal Vlissingen, en de Zeeuwen hebben hierin een gewichtig aandeel gehad. : De Hollanders hebben in de 17de en 18de eeuw, naar schatting 1 miljoen slaven getransporteerd, maar hebben in feite een veel groter aantal slaven betaald. De Calvanistische leuze was vermaard: ...als mensen zich ongestraft zo laten behandelen, dan kunnen het geen mensen zijn, en mag men hen dus zo behandelen...
De negerslaven hebben echter nooit rust genomen met hun fatum, en er ontstonden verzetsstrijden. Dit ging zover dat velen zich al op de schepen het leven ontnamen, anderen poogden te vluchten. Maar er waren slaven die de strijd aangingen, en in Brazilië ontstonden de 'QUILOMBOS' (ik schrijf dit woord in hoofdletter, daar het een woord van vrijheid en verzet is, noot Wayn). Dit waren goed op touw gezette rebellenbendes, die in de 17de eeuw overgongen tot het stichten van 'Palmares', een republiek in het noordoosten van Brazilië in de staat Pernambuco, met als leider ZUMBI. De strijd en de dood van Zumbi zijn tegenstrijdig, daar hij een vechter was, die de dood tegemoet zag komen als een schim: hoofd van de de dorpenfederatie in Pamares was Ganga Zumbi, een neef van Zumbi. Ganga Zumbi pleegde verraadt door over te lopen naar de gouverneur van Pernambuco Sousa de Castro, die hem in 1687 de titel hoofdofficier bezorgd. Tussen de afgevaardigden van de Koning van Portugal en vertegenwoordigers van Palmares wordt een akkoord gesloten dat een ontruiming inhoudt. Iedereen die in Palmares geboren is zal vrij zijn, maar de gebrandmerkte slaven zullen terug gestuurd worden naar hun tegennatuurlijke meester. Zumbi geeft zich niet over en blijft in Macaco, de hoofdstad van Palmares. Hij wil niets weten van de overeenkomst, en van de 30.000 bewoners gaat slechts de helft met Ganga Zumbi mee, voor de overigen is hij een verrader. De woorden van Zumbi zijn sprekend: "Ik geloof niet in het woord van mijn vijanden, mijn vijanden geloven elkaar niet eens."
"... Diepten in het landschap, dalen van de ziel. Zumbi rookt een pijp, de blik rustend op de hoge roodgeblakerde rotsen en de holen als open wonden, en hij ziet niet dat de dag aanbreekt met vijandig licht, noch dat de vogels verschrikt in zwermen vluchten. Hij ziet niet dat de verrader nadert, hij ziet dat zijn kameraad komt, Antonio Soares, en staat op en omhelst hem. Antonio Soares laat de dolk verschillende keren in zijn rug neerkomen. Ze steken Zumbi's hoofd op de punt van een lans en brengen het naar Recife, zodat het op het plein kan vergaan en de slaven weten dat ZUMBI niet onsterfelijk was. Palmares ademt niet meer. Zumbi is dood... " wayn
Doch, wat is er eigenlijk veranderd? De vrije slaven behoorden sinds de afschaffing van de slavernij tot de noodlijdenste laag van de bevolking. Nu, zijn de afstammelingen van de slaven er niet veel beter aan toe in Brazilië. Neen, ik ben geen pessimist, doch ik moet dit helaas stellen. De strategie die eens bedoeld was om de achterstandssituatie te minusculeren werd gewoonweg niet uitgevoerd. De zwarte bevolking is immer gekleineerd geworden door de kleine blanke bovenlaag, en het eerste waar de rijke blanke aandacht was bij de vraag, hoe ze de vrijgekomen slaaf als goedkope arbeidskracht verder konden benutten. Want wat ging er gebeuren als men de zwarte medemens een goed onderricht zou geven? Dat zou er alleen maar toe leidden dat er minder goedkope arbeidskrachten waren. In de eerste jaren der afschaffing bleven dan ook veel zwarten op de -fazendas- (grote boerderijen) werken van hun voormalige slavenmeester. Er was geen alternatief. De hedendaagse neger is nog steeds de arme kleine boer, of één, van de velen die naar de grote steden trekken om daar te leven in de favela's, en werk op te knappen waar de blanke zijn neus voor ophaalde. De slavernij werd eigenlijk louter vormelijk rechtskundig afgeschaft, maar op de grote fazenda's en plantages in Brazilië wordt deze echter nog met regelmaat bedreven. De informele sector is dan ook geen keuze te noemen, maar een noodzaak! De schoenpoetsers, autowassers, straatverkopers, mensen met reclameborden rondlopend, zwervers en bedelaars zijn dan ook merendeels halfbloed of neger. In Brazilié bestaat geen zichtbare discriminatie op grond van huidskleur, daarvoor heeft de vermenging van blank en zwart er een te grote stempel opgedrukt. Doch verschil is er duidelijk. Waarom ziet men in de politiek bijna geen zwarte in de regering? Alleen blanken van betere komaf, en zoals mijn oom, de Maastrichter missionaris Tum Pieters ooit zei: 'kijk, alle kopstukken in de Braziliaanse politiek zijn blank, velen van Arabishe en of van Joodse komaf...' In dit veband citeer ik hem verder: '...De Arabieren en Joden kwamen uitzonderlijk, door de vervolging te ontvluchten, in de eerste eeuwen van de kolonisatie naar Brazilië om meer geloofsvrijheid te hebben, omdat ze volgens hun geloof geloofden dat Jezus een profeet was en niet de zoon van God. Hier in Brazil zijn ze bekend onder de naam Turcos en Judeas. Ze zijn herkenbaar aan de baarden, dichte krulharen en wenkbrauwen, dikke lippen en het gerief van praten. Vele bekende figuren zijn afstammelingen van hebreeëuw en Arabieren zoals o.a de gewezen president Kubischeck...' Aldus mij oom, maar is dit niet gerechtvaardigd? Al beleid deze stelling meer uitleg. Doch waarom zijn negen van de tien zwarte mensen te vinden in de sloppenwijken of op het platteland? Waarom is 90% van de kinderen die geen onderwijs volgen gekleurd? Waarom hebben de de meeste straatkinderen een negroïede inslag?
Letterlijk vertaald een ex-gelofte of woord-van-eer. Men kan het eigenlijk zien als volgt: Het zijn giften van mensen om de Santos, (heiligen) er aan te herinneren wie zij zijn en wat ze willen dat de hogere macht, het kan bv ook Jesus zijn, voor hen kan doen. Er zijn mensen die giften achterlaten als dank en toewijdeng voor de geest van de Santo, en dan wordt het tevens 'pagando o promessa' genoemd, zoiets als 'belofte betalen'. Wanneer ik de ruimte betreed ga zie ik wat er bedoeld wordt; het plafond is behangen met houten en plastieken lichaamsdelen: benen, armen, borsten, hoofden, longen en hart. Deze worden daar bevestigd door mensen die in de knoei zitten en verontrust zijn betreffende een chirurgische ingreep, maar er hangen ook, zelfs, zilveren lichaamsdelen, die een gift moeten zijn als dánk voor de geslaagde ingreep.
Aan de muur bevinden zich duizenden kleine foto's en briefjes van smekende mensen die tussenkomst vragen, of dienen als dank voor de bewezen hulp. Veel van de smeekbedes zijn teerhartig zoals voor het redden van een kind, of voor de goede terugvaart van vissers en zeemensen, maar ook het meer bizarre als het succes voor een lied, het winnen van een voetbalclub. Een ander buitensissig gegeven zijn de foto's die er gehangen zijn door mensen die het geluk hadden een ramp te ontkomen. Ik zie op de foto's mensen die weglopen bij een auto-ongeluk, geweldige vuren waaraan ze ontsnappen en vele andere netelige situaties. Ze willen aantonen dat hun geluk en leven in de handen ligt van de Senhor, of hoe men hem ook mag noemen, of wie men voor ogen heeft.
Via en trap bereik ik het kleine museum. Dit is volgepropt met oude materie. Er zijn hier gebeden te vinden van kolderieke aard zoals het welslagen van een diploma, een millitaire ere-medaille dit moet dienen tot een hogere rang, het liefst generaal natuurlijk. Klote, denk ik, want sommige idioten zouden zelfs kunnen smeken voor het winnen van een oorlog. Neen, het géén naieve gedachte van mij, maar een studie. Ik zie de vele beelden van heiligen en wederom de insane objecten die ik al eerder noemde, maar ook mensen stervend in het zweet van malaria of de pleuris, zijn neergeschoten of een geslachtsziekte, doch ze hebben het gehaald, ze hebben overleefd en dank zij de hulp van de 'Senhor. Ten minste dat is hét radicale uitgangspunt van de meute. En doen de Christenen in de Roomse landen niet hetzelfde? Klampen die zich vast aan de beelden en kaarsen? In een glazen kast zie ik het meest ridicule, daar waar de meest belangrijke ex-voto's zich bevinden in de vorm van zilver, de vitrine ligt vol met: hoofden, longen, darmen, oren, ogen, neuzen, nieren en ga zo maar door. Het is alsof de stof 'zilver' de 'heer' kan overtuigen van de gevraagde hulp letterlijk te verzilveren, al lijkt mij deze woordspeleing te essentieel aan de verwachting. Simpel gezegd: er word dus de Heer dat iemand met een hartprobleem verlost kan worden van deze kwaal, door het schenken van een kostbaar zilveren hart. Kan het zo zijn dat, hoe meer zilver of een laagje goud, de overlevings kans groter is? Bullshit! Ik blijft er in 'geloven' dat 'geloof' één van de meest verwachtingsvolle gedachten zijn die de mens koestert, en heeft voor de eene een diepere betekenis dan voor de ander, die dit als onzin beschouwen. Maar hoe zal het zijn als de 'Senhor' werkelijk niet helpt? Als het natuurlijk aspect te schrijnend is, als de heiligen géén hulp bieden, als een kind toch sterft, als een ziekte níet overwonnen kan worden! Dat er miljoenen mensen sterven van honger en ziektes, waar geen enkele 'Santo', een invloed op heeft, alsof er in Zuid-Amerika,, Afrika, India geen heiligen bestaan. Als de Heer moet strijden met de duivel... Ja, daar zijn de mensen het niet over eens, en leggen dan alles in de hand van de 'God', die toch eigenlijk weer hoger staat dan, zelfs hoger als de Heer van Bonfim, ja, ook hier heeft men standen, verdomme, de kasten der heiligen! Men kan soms bidden als de waanzinnigste, kaarsen aansteken voor de super-heiligen, maar als het lot de menstreft, dan is het voorbij! En het is dan zo gemakkelijk om te zeggen: 'Het was God's wil', te gemakkelijk. Het heeft geen raakpunt. Geen enkel! Ik weet dan alles gerelativeerd kan worden, en geloof is een optie, maar géén zekerheid. De natuur is het sterkst en is er leven na de dood? Is er een terugkeer? Paradijs? Boetenland? Hel? zoals de zwartrokken mij vroeger als kind wijsmaakten? Neen, ik weet dat een mens die goed en rechtvaardig geleefd heeft, zal zweven tussen de sterren, of zal terugkeren als goed mens, want de geest zal nimmer vervagen.
Buiten op het plein eet ik mijn -aracajé-broodje- en drink een guarana om de peper weg te spoelen. De kleurige huisjes rondom hebben een myhthe-achtige sfeer die zo typisch is voor Bahia, en de lichte windbries, die van de zee komt, draagt een odeur die zilt is, terwijl ik wacht op de bus die me terug brengt naar het centro. De zon staat broeierig en tegen de blauwe hemel staat het beeld van Castro Alves, die men toch mag zien als een van de grootste dichters van de Braziliaanse romantische periode, hij die de lijdensweg van de slaaf beschreef, die schreeuwde voor hun vrijheid, de emancipatie, weg naar begrip. Hij werd de actieve voorvechter van het abolitionisme, en samen met mensen als Rui Barbosa en Luis Gama ( die letterlijk door zijn vader in Bahia werd verkocht als slaaf) sloot hij zich aan bij José Bonifacio, die vanuit de universiteit van Sâo Paulo een groep abolitionisten aanvoerdde. Alves werd niet oud en leefde van 1874-1871. Hij werd amper vierentwintig, een te korte tijd om mee te maken dat er op papier een einde werd gemaakt aan de slavernij. Hij stierf aan tuberculose. Uit het boek 'Os ulimos anos da escravatura no Brasil' ( De laatste jaren der Braziliaanse slavernij) uit 1975 citeer ik de schrijver Robert Conrad, dit om een intens, doch kort beeld te scheppen van de slavernij:
wordt vevolgd....
Museum van 'ex-votos' in kerk van 'Senhor de Bonfim'
Beelden van de recente Bonfim processie 15januari 2009 (c) reportage jornal Brasil tv compositie Storyteller
Opgedragen aan mijn moeder; Dedicado a minha mãi; Dedicated to my mother; Für meine Mutter; Dédíe à ma mére; Dedicado a mi madre; För att min mama; Didicato a mia madre; Dedikeret til min mor... 08-05-1927 -20/01/2009 rip
'.....Wanneer ik in de namiddag arriveer in Salvador was het de dag van het 'reinigen van de bomfim-, een van de grootste evenementen in de stad, na, het carnaval. Dan zie je honderden bahianas, vrouwen gekleed in hun traditionele kledij, de witte lange zijde rokken en een hoofdoek, behangen met de fraaiste kleurkettingen. Vanaf de Nossa Senhora de Conçeiçâo kerk lopen ze acht kilometer in processie langs de zee naar de 'colina segrada', bij de kerk van de 'bomfim'. Het is een feest en langs de langzaam trekkende stoet is er geen tekort aan drank, eten en muziek. Aangekomen bij de kerk is het een en al adoratie, de kerk wordt opgesierd gelijk een pauwentempel, en bloemen krijgen de overhand. Het is een soort verering waar mensen van vele streken op af komen, toeristen, maar meestal mensen die er immer bij zijn. Doch men stelt dat de belangstelling van de 'gringos' zodanig is toegenomen dat het eigen bahiaanse volk een protest laat horen. Hoezo? Nou dat zit ongeveer zo: dit jaar werd namelijk besloten géén, voor de eerste maal, 'trio electricos' toe te laten in de stoet. Dit kan de oorzaak zijn dat er velen legen plekken langs de route te zien waren, er werd zelfs gesteld dat dit een van de zwaktste 'lavagems' was die men ooit meemaakte, volgens een insider. De electricos zijn een model geluidswagens met aan alle zijdes enorme loudspeakers die voor een grandioos volume zorgen. Dit is het thema van de Salvador carnaval, onmisbaar en eigen voor de stad. Het gemis in de stoet van Bonfim deed veel bahianen droevig stemmen, men zei: 'natuurlijk weten we dat het belangrijk is het religieuze proberen te versterken, maar wij, Bahianen, houden teveel van de geluidswagens!' Aha, dus een soort religieuse ondergrond was de oorzaak. Nou ja... Ik besluit de tweede dag van het feest naar de Bomfim te gaan. Ik neem de liftkoker naar de onderstad. de lift word fervent gebruikt en brengt je voor 5 centavos naar onder in luttele seconden 71 meter dieper. In de gangen die naar de liftkoker leiden liggen de de straatkinderen te slapen, het is nog vroeg, op en onder een stuk karton. De laatste nachten waren fris in de stad mede door regen, met zo'n 20 graden. De toeristen blijken de overhand te hebben in de lift, gezichten die me vreemd aanstaren, vol geladen met camera's en alles filmend wat hen dunkt waardevol te zijn. Nou ja, wat is waardevol in Salvador? De geschiedenis? Kerken? Slapende Kinderen? Vuil van de vettige plekken waar menig toerist zijn voeten zette, ja, het zijn tegenstellingen, relativaties in een onbegonnen wereld. Beneden aangekomen steek ik de weg over en neem een bus die me in 30 minuten, een tiental kilometer verder brengt naar de plek waar de 'senhor' vereerd word, waar drommen mensen het pein bevolken voor de kerk, die uitbundig is opgemaakt. De kerk stamt uit 1745 en is bescheiden wit geverfd. Binnen is er een dienst gaande, en toesparken en gezangen komen uit kelen van aanbidders. Buiten op het pleintje is het een dartelheid van verkopers, die hun stalletjes goed gevuld hebben en ik denk: waar gaat gebed en commercie niet samen. Kinderen verkopen voor één reaal witblauwe 'fita's', zijden polsbandjes met de naam 'Bomfim' erop. Ik koop er enkele, want de rappe kleine verkoper had er al eentje om mijn pols gebonden met een snelheid van een kunstenaar, waardoor je er niet onderuit komt er enkele te kopen. Het is een soort amulet, ja, ik draag ze altijd, je kunt er bij het vastbinden drie knoopjes inleggen en bij ieder een wens uitspreken, dus? Miljoenen van die bandjes worden er binnen in de kerk vastgebonden als iemand een wens wil zien in vervulling gaan. Ik zie ze daar hangen, de kleurijke door tijd vergane stukjes zijde. Er wordt gezegd dat het betreden van de kerk zonder 'fita' onbarmhartig is, en ik geef toe ik heb er geen meer bij me wanneer ik het gebedenhuis binnen ga, behalve dat om mijn linkerpols, daar ik de overige weer aan een kleine gegeven had om verder te verkopen. Doch daar heeft de 'goede Heer' misschien wel begrip voor, de gedachten van een 'gringo' die interim alles probeert waar te nemen hetgeen in zijn omgeving gebeurd, waardoor hij soms kleine details over het hoofd ziet. Míjn belangstelling gaat echer uit om het kleine 'museu dos ex-voto's do Senhor de Bonfim' te bereiken via een royale gang parallel aan de kerkingang. Wat zijn die ex-voto's?
'..............Achter het Pelourinho liggen smalle straatjes, die zich zwierend een weg zoeken met aan weerskanten de talrijke winkeltjes met veelal kunstwerken: schilderijen van lokale artiesen die een beeld geven van de fantasie en kleurijke impressie der menselijke geest. Niet ver van hier werd ik enkele jaren geleden (1990) overvallen samen met mijn oom padre Thomas, nadat we een avond dansvoorstelling bezocht hadden. De naieve pater en de nog groene brazilganger werden door enkele jongens, die uit een nog duistere plek kwamen, overvallen, ze schreeuwden allen maar, een goed ingestudeerd woord: 'money, money! De Pater schreeuwde dat we ook maar arme donders waren, en hij zelfs half Braziliaan, terwijl eentje met een groot soort scheermes probeerde zijn polshorlogebandje over te snijden, terwijl ik dreigend met mijn vinger wees en me voor bereidde op een veldslag. Er was geen mens te bekennen rond middernacht, maar de jongens waren schijnbaar beginnelingen die nog moesten leren hoe 'gringo's' te beroven, waardoor alles verder goed af liep, dit had natuurlijk ook anders kunnen zijn. Daarom is naïeviteit uitgesloten in de donkere straatjes, na twaalven, in steden als Salvador. Overdag vindt men hier in deze straatjes de vrouwen met hun 'acarajé- waar de geur me al van afstand naar toe dreef. Het zijn soort ballen van geraspte bonen gebakken in palmolie en op smaak gebracht met garnalen en met de malagueta pepersaus. Hier kunnen de hongerige straatkinderen hun ogen niet vanaf houden en het water sijpelt uit hun mond, dus gééf de kids hun Acarajé! De gekleurde huisjes geven alles weer in een sfeer van romantiek, hier waar eens de onderdrukking van de neger plaatsvond en de grootheren hun vuile werkjes bekokstoofden. De geschiedenis van de stad is vulgair te noemen, waar de gegrimmeerde elite op allerlij gebied de touwtjes in handen hadden, de vrouwen gebruikten als naast-hoeren, terwijl hun blanke vrouwen hun kinderen lieten zogen door gezonde negerinnen. De sterkste negers werden gebruikt als fokstier zodat men gezonde kinderen kreeg, die een soort investering waren voor de toekomst. De mensheid was, en is, een turbulente rotzooi, een inhumane dwaling, die God heeft vergeten te corrigeren.
Als ik door de straatjes loop trekt me het geluid aan van een muziekgroep, ze zijn één van de vele - 'Afoxés' die Salvador rijk is zoals 'Filhas de Ghandy', 'Filhas de Olorum', 'Filhas de Congo', 'Ará Ketú' of 'Filhos de Korin Efan'. De trommelslagen zijn oorverdovend en ritmisch terug naar een andere tijd. Vooral rond de carnaval zijn ze te bewonderen in de de buurt van hun unie-huizen. De muziekale in breng in Salvador is beduidend, bewegend en fantasierijk, en zo haalde ze ook het 'reggea' naar hier. Salvador is een cultuurstad!
wordt vervolgd...
Salvador, Bahia olieverf op plaat/ Wayn Pieters
BAHIANA Ivan de Moraes, 1973 olieverf op doek
Batucada... één van de groepen in Salvador foto storyteller 1998
Zoals de meeste oude steden in Brazil vindt men ook hier de kerken. Het zijn er welgeteld 35, allen hebben de status koloniaal en liggen niet ver van elkaar verwijderd in de 'cidade alta'. De museums zijn net zo talrijk en ik ga op zoek naar het Afro-Brasileiro museum, in een oud egebouw dat vroeger dienst deed als medische faculteit. Het is gelegen aan het -terreiro de Jesus-, maar tot mijn ontgoocheling is het wegens herstelwerkzaamheden gesloten, dus mijn weloverwogen dwaling lags de negro invloed op de Braziliaanse cultuur gaat niet door, maar doch, ergens achter door bevindt zich het -archeologisch en etnologisch museum. Dit is eigenlijk gehuisvest in de overgebleven kelders van het jezuïeten college, vol met bakstenenbogen. Het college moet enorm zijn geweest en strekte zich uit van het huidige Sé plein tot het Pelourinho. Volgens de geschiedenis werd hier de kentering van de Braziliaanse indianen op touw gezet en kwam de vechter voor Indiaanse rechten, Antonio Vieira, over de vloer. Hij was een jezuïet die vocht tegen de uitbuiting door slavenhouders ten op zichte van de stammen.
Toen in 1759 de Jezuïeten werden verjaagd kwam het gebouw leeg te liggen. Het grootste gedeelte van het college werd vernietigd door de rijken, die het gingen gebruiken als opslagruimten voor hun gracieuze woonhuizen. Een ander deel werd gebruikt door de universiteit en de overgebleven ruimten werden verkocht voor verdere duister ontwikkelingen. Het is vochtig en warm in de kelder die vol ligt met fossielen en overblijselen van oude begraafplaatsten. Buiten is het aangenamer en ik zie de mooie Bahiaanse vrouwen met hun ruime rokken vol kleuren, en behangen met de schitterendeste kralen, waar toeristen maar al te graag, tegen betaling natuurlijk, zich willen laten vereeuwigen op de foto. Langszijde ligt de grote 'Basílica' kathedraal, wat eens de kapel was van het grootste Jezuïeten seminarie uitgezonderd Rome. Aan het verlengde van van het 'terreiro de Jesus' ligt dan het Anchietaplein, waar twee kerken pal naast elkaar staan: die van Sâo Francisco en de Derde orde van de Heilige Frans, met een voorgevel die schitterd, een soort verspilde rijkdom in de gore periode van Salvador. De gevel was 150 jaar lang verborgen gebleven waardoor de originele façade te voorschijn kwam.
Toen werd er 9 jaar aan gewerkt om de gevel te herstellen, en nu is het een wonderlijk abstract geval. Het meest geliefde plein is het Largo de Pelourinho, waar zich de toeristen met drommen verzamelen en nog steeds die sfeer uitstraalt van 2 eeuwen terug, toen hier nog vol op slaven werden verhandeld als zijnde minderwaardige schepsels. Daar paraderen nu de vrouwen in hun klederdracht, en waar de gids duidelijk makat dat zij afstammelingen zijn van de eerste slaven die hier in Salvador aankwamen. En als de meisjes toen zó schitterend en bevallig waren als heden, dan is het begrijpelijk dat de kooplieden en gebruik van maakten, ze gebruikten als lustobjecten, en de reden dat en toen al velen halfbloeden rondliepen. De Portugezen dachten namelijk anders dan de calvanistische Hollanders, en hadden géén afkeer van de zwarte vrouwen, die zij koesterden. De jonge meisjes lijken mij bloesems van de de manga, met een lichaamshuid teer als donsveer in de morgen. Ze zijn schilderijen, soms mooi als parels, maar vergeleken met deze kleurenpracht verbleekt zelfs het meest fantasierijke kunstwerk, want dit kun je nooit afbeelden, niet Dali, Gaugin en zelfs niet Rembrandt. Begrijpt u? Ik zie de jonge pauwtjesvrouwen op de trappen die leiden naar het kleine museum ter ere van de schrijver Amado, de man die hier zijn domicilie heeft en geëerd wordt als de grootse Braziliaanse schrijver aller tijden, maar daar gaf ik al eerder mijn opvatting over. In het museum zie ik een afbeelding van zijn hoofd op een sokkel, ernaast ligt een braziliaanse-toeristen-schone in een grillige pose, klaar om vereeuwigd te worden met de kop van de oude schrijver. En ik denk: wat kan verering toch ver gaan. Iets verder op het plein beleven enkele jongens hun -capoeira-, de gevechtsdans, eentje bespeeld de birambâo, anderen trommelen, alles gepaard met montone zang. Anderen dansen als ware kunstenaars, uitbeeldend de vechtstechniek, die nu verheven is tot art. Ze gaan terug naar hun voorvaderen, de geesten van een lang verleden oproepend. In gedachte loop ik regelrecht aan de overzijde de kerk binnen van de -Nossa Senhora dos Pretos-, het gebedenhuis van de heilige vrouw van de negers. De kerk werd ooit gebouwd door de slaven, en vóór de slaven, een gebouw met een mysterieuze uitstraling op mijn gemoed. Binnen zie ik een oude neger schoorvoetend de kaarsen aansteken en hoe vreemd is het dat de man mij voorkomt zo'n 300 jaar oud te zijn. De zoon van Zumbi, de strijder voor de vrijheid der negers. Ja, zo lijkt hij me. De devotie is groot en de zwarte mensen danken de zwarte vrouwe voor haar hulp in moeilijken tijden van onderdrukking. De kerken van Salvador met een charisma die het verleden doen herleven, met een geur van zoete vruchten vermengd met wierook en meubelen van het pikdonkere Jacaranda-hout. Hier is de psyche van overledenen die rondraaien in de hoge nokken van het geliefde bedenhuis. Hier voel ik een droevigheid, een soort eenheid met de mensen die Brazil groot maakten, die leerden van de Indianen, zij die wisten, hetgeen de blanke niet kon voelen. Alleen enkele waren bevoorecht, zij die wisten dat de slaaf een voorteken was van toekomstgerechtigheid. Een van hen was Castro Alves, geboren in 1862 in het Bahiaanse Curralinho, de dichter die streed voor de afschaffing van de slavernij. Waaruit twee fameuze gedichten ontstonden 'O Navio Negreiro' -het zwarte schip- en 'Vozes 'd Africa' -Afrikaanse stemmen- . Hij begreep de mens.
wordt vervolgd...
Pelourinho bekeken vanaf de trappen van het kleine museum van Jorge Amado
Aquarel van de 'Baia de todos Santos' 1665 ... maker onbekend
Nu de huidige baai van Salvador was van groot strategisch belang en Salvador werd de zetel van het eerste koninklijk gourvernement van Brazilië. In 1549 werd op bevel van de Portugese koning Joâo de derde, Tomé de Sousa benoemd tot eerste gouverneur van Brazil. Die persoon kreeg de missie een algemeen bewind te stichten in Brazilié en hij vertrok met een vloot van 3000 mensen, waaronder hoge wetsdienaars, soldaten, verbannen personen, burger en militaire officieren. Onder hen waren veel bekeerde Joden en 6 Jezuïeten onder aanvoering van Manoël de Nobrega. Op 29 maart 1549 bereikt de vloot de allerheiligenbaai. De Invasie was deskundig voorbereid en werd met overspoed uitgevoerd. De koning had al een brief geschreven naar de raadselachtige Diego Alvares (Caramuru), voor zijn medewerking en soelaas: "... omdat ik op de hoogte ben van u grote praktische ervaring wat betreft de gebieden, de mensen en hun gebruiken..." Caramuru, werd nu ineens strateeg, besloot de keuze voor de nieuwe stad te laten vallen op een hoog gelegen zone, boven een maagdelijke zeehaven. De nieuwe plek werd rap aangevallen en de Indianen verdreven. Doch Caramuru wist de inboorlingen over te halen om mee te bouwen aan de nieuwe stad en vestigingwerken. De regering had al met inzicht koopwaar meegegeven zoals messen, schoffels, zeisen, bijlen en natuurlijk vishaken, dit om de Indiaanse werkkrachten te financïeren.
Alles ging voorspoedig en er werden Europese gewassen en fruitbomen gekweekt en paarden en koeien gefokt. Op verzoek van de Jezuïeten stuurde men een groot aantal weesmeisjes van aristocratische komaf naar Brazilië. Het waren dochters van mannen die gesneuveld waren op de vele Portugese expedities en ontdekkingsreizen over de hele wereld. Later volgden meer van de 'ladingen' tijdens het bewind van Duarte da Costa in 1553 en dat van Mem de Sá in 15 57. De weesmeisjes moesten natuurlijk de verlangens van de eerder aangekomen mannen bevredigen en zo het Portugese ideaal te doen verbreiden.
In 1558 kwamen de eerste slaven vanuit Afrika en samen met de Indianen, Portugezen, groepen avonturiers uit Italië, Duitsland en Frankrijk, en gevluchtte joden uit Europa. Salvador werd al snel een plek waar overleven een noodzaak was en penibele aangelegenheden doorsnee werden en hoeren geliefd. De nieuwe hoofdstad van Portugees Brazilië werd opgericht, formeel, op 1 november 1549. In 1551 werd Pedro Sardinha de eerste bisschop van Brazil, het was een eigenwijze oude man. Toen hij in 1556, na een ruzie met de gouverneur, met enkele kolonisten wegvoer om zich te gaan betreuren bij de koning leed hij schipbreuk in het ondiepe water tussen Bahia en Pernambuco. Het gevolg was dat de overlevende die aan land klauterden door de Caeté Indianen gevangen werden genomen, en later gekannibaliseerd, zo ook de oude bisschop. De Jezuïet De Nobrega noemde het bloedbad een goddelijke straf voor de zedenloosheid die de kolonisten ten toon spreidde in Bahia: "Er kwamen geestelijken en leken om, gehuwden en ongehuwden, vrouwen en kinderen." In die periode was het bewind in handen van Duarte da Costa en later in 1558 werd Mem de Sá gouverneur, deze man ging in de stukken der geschiedenis door als een stug iemand, doch welgemeend (tussen haakjes) persoon. Onder zijn 14 jarig bewind werd vooruitgang geboekt op koloniaal gebied, de inheemse stammen werden verslagen door deze 'welgemeend' persoon. Verder werd en kerkelijke en koningklijke macht uit geroepen over de kolonisten. Tegen 1587 had De Sá de Tupinambá al onderdanig gemaakt en de Caeté uitgeroeid! En... kwam Bahia tot ontplooiing. Hoe mooi kan men geschiedenis schrijven. In 1580 viel Portugal onder dominatie van Spanje, dit geregeerd werd door Philips de tweede en de Portugese kolonies kwamen in bezit van Spanje. In 1591 slaat de inquisitie toe (tribunaal in zake rechtsgelovigheid en ketterij) in Brazilië.
Op brutale en ongekende wijze worden alle ketters in de kolonie, joden en sodomieten uitgemoord, die konden wegkomen vluchten naar de Antillen of de zuidelijke delen van de Verenigde Staten. De Hollanders hadden in 1621 de "West-Indische-Compagnie" opgericht, een koloniale onderneming met privekapitaal en met militaire en financiële steun van de regering. Wat waren de Hollanders van plan? Ja, de verovering van de koloniën natuurlijk en het meest behoefde gebied was wel Brazilië. In 1624 zien de Hollanders een goede reden om de Spanjaarden dwars te zitten en sturen een vloot naar Salvador. Op 10 mei 1624 nemen de Vlamingen, zoals ze ook wel werden genoemd, Salvador in. De vloot bestaat uit 24 schepen, 500 kanonnen en 3500 manschappen. De leider was Piet Hein, een soort piraat in dienst van de WIC.
De Spanjaarden kunnen dat niet over hun kant laten gaan en organiseren de grootste actie die ooit naar zuidAmirika werd gezonden. De horde in 12.000 man sterk! De vloot bestaat uit 70 schepen. De Portugese kolonisten wisten eerdere aanvallen van de Hollanders af te slaan en ondersteunden nu de grote Europese strijdmacht om de Hollandse zeeduivels te verslaan en Salvador te herwinnen. Dit lukte in 1625, maar 5 jaar later keerde de Hollanders terug om nu Recife en Olinda te veroveren. Doch dit is een ander hoofdstuk, waar ik later denkelijk op terug zal komen. Tijdends de 18de eeuw groeide Salvador en kende voorspoed en ook de verdeling tussen onder en bovenstad werd een feit. De regering besloot in de 'cidade alta', bovenstad, functie te nemen en daar werden ook de kloosters, kerken en domicilies gebouwd, In 1763 verloor Salvador de eer hoofdstad van Brazil te zijn, dit zijn oorzaak had toen in Minas Gerais goud werd ontdekt en er meer toezicht moest komen dichter bij de goudbron, en Rio de Jnaeiro de hoofdstad werd van Brazilië.
NOORDOOSTEN VAN BRAZIL DEEL 2: SALVADOR-1/geschiedenis
foto Bahia-on line Cana/Brava
Op een warme middag arriveer ik op het grote rodoviaria, enkele kilometers buiten het centro. Mijn intenties waren om meteen op zoek te gaan naar een hotel in het bovengedeelte van de stad, genoemd 'cidade Alta. Door een klein misverstand word ik van links naar rechts gestuurd. Uitleg? Nou ja, ik vroeg de bus naar het 'praça Sé', midden in het hartje van oud Salvador en ik wist dat de juiste bus lijn 'Borroquinha' was, alleen de bus kroop niet naar boven, maar passeerde beneden in de 'Cidade Baixa', langs de commerciewijk. Ik spring uit op een punt waar ik via een steil lopend straatgedeelte rechtstreeks uitkom op het 'Pelourinho', het bekende plein, een drietal kilometer verwijderd van de 'Lacerdá' liftkoker, die het ondergedeelte verbindt met het bovenstuk. Ik besluit een hotel te nemen in de buurt van het 'Castro Alves' plein, waar ik al eens eerder vertoefde. Ik ben afgepeigerd door de hitte en de reis en verlang naar een douche en wat rust. Onder in het hotel is een soort cour en rondom kamertjes, een trap gaat naar de bovenverdieping. Nou is Cour misschien wat te dichterlijk uitgebeeld, maar het is een soort binnenplaats met open hemel, waar, als het regend, het water met een buiteling pal voor mijn deur terecht komt, doch zoals gewoonlijk voel ik mij geborgen in het kleine kamertje in de rikketik van Salvador. Salvador is zeker één van de meest Braziliaanse steden, wat te maken heeft met de geschiedenis der slaven, die hier vanuit Afrika, in onmenselijke omstandigheden naar toe werden gebracht, in de meest cruciale haven voor slaventransport in Brazil. Tevens leven hier de meeste negers en hun Afrikaanse cutuur is nu zo degelijk verweven in hun levenswijze dat dit gebied eigenlijk een klein Afrika is in een groot Brazil. Overal is de Afrikaanse drijfveer te vinden; op de eerste plaats in de religieuze cultus de Candomblé, met de verwantschappen Macumba en Umbanda; de artistieke kant van Salvador is een van de mooiste van Brazilië en alleen Rio de Janeiro kan op dit item wedijveren; dan de Bahiaanse keuken, die staat voor ene ongekende weelde aan glorie, gegrondvest op de Afrikaanse ingendienten, en de gele soort stampot 'vatapá', gemaakt van en met dendeolie, kokos, garnalen en knoflook, deed me in Rio soms overwegen alleen al daarvoor af te reizen naar Salvador.
In de avond, na een bad met een emmer water, want de watervoorziening liet het af en toe afweten, besluit gedreven door een knagende maag de straat op te gaan op zoek naar iets eetbaars. In de buurt van Rio Branco paleis word ik meteen aangeklampt door de hongerige zwervertjes, die meteen weten wie een potentionele gever is, en smekend hebben ze verdomme gelijk en ik eet ik iets ongecompliceerds in een eettent naar Amerikaans model, vlak naast de liftkoker waar de zwervers op me afkomen gelijk bijen, ze moeten geld, ja, het is geen luxe. Buiten, naast de liftkoker, staar de diepte in naar de 'beneden-stad', en ver weg zie ik die lichtjes, als vuurvliegen van de boten die afgemeerd liggen in de Allerheiligenbaai, de 'Baia de Todos santos'.
Alle geschiedenis is interessant en hier volgt dan ook mijn beknopte versie. Hier rond de baai was het begin van de ontdekking van Salvador door een zekere Amerigo Vespucci, die voer onder de vlag van de Portugese koning Dom Manuel. Die dag was 1 november 1501. Daarvoor? Leefden langs de kust van Bhaia de Tupinambá en Tupiniquin Indianen. Er blijven veel vragen open omtrent de aanvang periode van Salvador. In de eerste jaren van de 16de eeuw werd de baai al regelmatig bezocht door Franse, Spaanse en Portugese schepen. Het gebied stond onder bevel van een zekere Francisco Coutinho, die in het jaar 1535 aankwam en meteen land begon te distribueren aan zijn manschappen. De Tupinambá namen dat, tot zover, ze hielpen de blanken zelfs en brachten hun voedsel omdat ze dachten dat deze kolonisten vrienden waren van de mysterieuze Diego Alvares, beter bekend onder de naam Caramuru. Over deze persoon is niet al teveel bekend, en bleek een soort handelsagent voor de Fransen, die hem gebruikte, daar hij grote invloed had onder de plaatselijke Tupinambá. Misschien daardoor trouwde hij met de indiaanse Paraguaçu, die later werd gedoopt en de naam Catarina kreeg. Andere verhalen vertellen dat hij werkte voor de Portugezen tégen de Fransen, die hij bedulvelde. Hoe dan ook het blijft en mysterie, doch zeker was Caramuru een authentieke avonturier. Maar de genegenheid van de Indianen ten opzichte van de kolonisten was van korte duur en er brak een geharrewar uit onder de Europeanen. Ze schaarde zich achter de met elkaar oorlogvoerende Indianen. De blanken eisten veel grond en probeerde daarbij de Indianen voor hen te laten werken, doch de stammen waren al lange tijd wantrouwig. Op een gegeven moment besloten de Tupinambá het gevecht aan te gaan en de blanken werden teruggedrongen in hun pasgeboren nederzetting. Coutinha was niet meer in staat zich te verdedigen en vluchtte als een kater met staart tusen zijn benen in 1545 met zijn manschappen naar het zuiden. De goede afloop van de Tupinambá was de impulsveer voor Indianen van andere contreien em eveneens de blanken te verdrijven. Hierdoor werd in juli 1546 de koning verzocht door de donotorio van de plaats Port Seguro om wapens en munitie te sturen als verdediging. Doch... de Tupinambá van Bahia gaven blijk van berouw en werden vrediger, want ook door hun opstelling en overwinning op de blanken verloren zij de zo fel begeerde messen en metalen werktuigen hetgeen voor hun schijnbaar van groot belang waren. Er werd onderhandeld en Caramuru was de bemiddelaar. De Indios vonden dat de Portugezen zelfs tegrug konden keren in hun gebied en Coutinha ging daarop gretig in. Maar dan leed zijn vloot schipbreuk bij het eiland Itaparica. Was het een hinderlaag? Of waren ze in handen gevallen van een andere vijandige groep Indianen? Feit was dat alle kolonisten die aanspoelden op het strand vervolgens werden gekanibaliseerd. Alleen Caramuru werd gespaard, maar werd jaren later door het 5 jarig zoontje van een opperhoofd, die hij vermoord had, dienovereenkomstig met statigheid gedood. wordt vevolgd....
OP WEG NAAR HET NOORDOOSTEN VAN BRAZIL Deel 1: ILHEUS, BAHIA 1998
Jorge Amado de Faria 1912- 2001 foto Wayn, portret in het J.A casa
data, Januari 1998,
Mijn reis gaat naar het noord-oosten van Brazilie, een gebied dat ik in mijn hart gesloten hebt. Niet dat Rio de Janeiro me verveeld, maar ik hou van reizen, iets dat een zekere associatie oproept met de zigeuner. De zigeuners van Brazilië, in hun vale tenten langs de wegen of aan de randsteden, de vrouwen in hun kleurige rokken, proberend de hand te lezen van de passant, de mannen op weg naar handel zoals het verkopen van horloges, en andere mystieke bezigheden, gekleed in spijkerbroeken met leren riemen en opgesmukte gespen, cowboy laarzen en glinsterende zijdehemden. Waarom vind ik hun zo passend in het beeld van het landschap? De 'ciganos' die in 1686 voor het eerst in groepen naar Brazilië werden gedeporteerd, had van doen met de verdrijving van de zigeuners uit Spanje, die volgend de Portugezen een te grote schare en overlast bezorgden. Ook de ciganos die in Portugal geboren waren, en weigerden een vaste woonplaats te accepteren, werden verbannen en naar de Braziliaanse staat Maranhâo getransporteerd. De historie verhaald over de eerste zigeuner die al in 1574 naar Brazilië werd gezonden, samen met vrouw en kinderen, omdat hij niet volgzaam was aan de algemene verbanning. Hij ook de eerste zigeuner met een Portugees klinkende naam: Johâo de Torres, iets dat hem zeker niet met trots vervuld zal hebben, doch, net als de Indiaan werd zijn ziel vervoerd door de zingende wind. Ik voel me vrij als ik reis, een gewaarwording die de cigano eigen is, het leven zonder obsessie afhankelijk van de tijd die voorbij gaat als een mooie vogel rustend op een tak, voortgekomen uit de stam van het leven, het muziekinstrument op de knie en de vrouwen dansend. Doch de romantiek van de zigeuner is verbleekt tot een garde realiteit, zo scherp als de punt van het dolk, terwijl de overlevingdrang voorop staat. Deze intuïtie is me eigen, zoals de zigeuner.
In arriveer in de stad waar de cacao nog steeds een grote rol speelt en de fabrieken in handen zijn van Duitsers en Zwitsers, die de arme werkers alsmaar uitbuiten. Hier is het gebied van de cacao, het fruit van de 'cacaueero', of wel de 'Esterculiâceas', een boom die vijf tot tien meter hoog kan worden. De vrucht zelf kan tot 25 centimeter groeien en bevat ongeveer 50 geelachtige zaden. De cacaoboom mag zeker niet geplant worden onder de open hemel, want schaduw is haar begeerte. Neen, er is meer te vertellen over de chocola die met miljoenen kilo's verorbert wordt, nog steeds kleeft er bloed aan de de bomen, het bloed van de slaaf, die net als in Afrika wordt gebruikt om de cacao vrucht te pukken en te bewerken. De stad Ilheus ligt langs de kust en een 400 kilometer zuidelijk van Salvador. Het is een rustige stad zover mijn indruk reikt en alles in het centrum draait om de mooie fictieve mulata Gabriela uit het boek van de schrijver Jorge Amado, die hier geboren is. Hij plaatste zijn verhaal in het Ilheus van 1925, en werd één van de grootste romans van Brazilië. nou ja, grootste. Nu wordt het woord roman een illusie, want de realiteit was zeker van dien aard dat er gezwoegd werd en geleden, dat de arme sloeber de vruchten van de mooie boom plukte en die weelde toebracht aan de rijken, terwijl de kinderen van de cacaoslaaf opgroeide in de luwte van het leven, net als de vrucht van de cacaoboom.
In de middag ga ik op zoek naar een geschikte slaapplaats en vind in het centro een 'pousada', die niet al te duur is. vanuit het raam zie ik de toren van de kathedraal aan het 'praça Dom Eduardo', een plein waar zich het culturele leven afspeelt, en waar langszijde de beroemde bar 'Vezúvio' ligt, waar zich in Amado's roman alles omdraait. Binnen in de bar staat de tapkast waarachter de dranken staan en er zijn zelfs maaltijden vernoemd naar Gabriela, wat tot in de terurnis doorgaat, maar een Amerikaanse gokkast verstoord het romatische tafereel. Ja de tijden zijn einigzins veranderd sinds de fictieve nacib, geboeren Syriër, doch echte Braziliaan, zijn avonturen en desillusies hier beleefde, en waar hij op zoek naar een kokkin, de mooie en wulpse Gabriela tot zijn liefde maakt. Als ik buiten kom zie ik een blanke toerist die een kleine zwarte schoenpoetser uitkaft, daar deze steeds zijn schoenen probeert te poetsen. Naar de hel met deze wanorde toerist waarvan arrogantie van zijn gelaat druipt, maar zo zijn niet allen, gelukkig! Men moet respect hebben voor de kleine schoenpoetsmannen die de straten aflopen om om enkle reais te verdienen op een eerlijke manier! Soms zijn ze zonder onderdak en dan zie ik zie slapen in de portieken van de nacht of zittend op hun klein kistje, wachten op de nieuwe dag. Langs de kathedraal beklim ik de straatjes naar boven, naar het oude gedeelte van de stad, waar ik een antieke kerk bezoek, aangrenzende tuinen, een meditatieplek waar de uitstraling van het oude Ilheus tot leven komt, waar nog oude nonnen in lange gesloten gewaden rondkuieren en de afstammelingen lijken van de laatste zwijgende moeders, en waar oude paters hun laatste zonden bedenken. Want ook zij hadden die, o ja, vergeeft me mijn on-christelijke denkwijze, maar ook de godsdienaars hadden hun zonden, al zal dit voor ieder op zocht persoonlijk zijn, want het zijn ook maar stervelingen. Dit terzijde. Van hieruit is er een geweldig zicht over het lager gelegen stadsgedeelte en de oceaan. Naar het zuiden ligt Olivença, niet ver van het Curupure strand, dit verbonden is met een geschiedenis. Hier was het dat een zekere gouverneur Mem de Sá, de Tupiniquim Indianen insloot tussen zijn troepen en de zee. Het was 1567, en de confrontatie werd 'de slag van de zwemmers' genoemd. Warom? Omdat de Indianen desperade pogingen ondernamen om te ontsnappen via de zee. Het was uitgeloten. Het werd een bloedbad en de stam zo goed als vernietigd.
Onder langs de 'Vezúvio' bar zijn capoeira dansers hun kunsten aan het tonen begeleid oor de Birambau. Het oer-Afrikaanse komt hier naar boven van de gevechtdans, die nu is uitgegroeid tot een schouwspel. Op de trappen van de moderne ker uit 1930 zitten de bedelaars, loerend op goedgevende toeristen, ik zie een man die zijn neus mist, wat nu een zwart gat is, wachtend als een verlorene op steun van wie dan ook. Iedere dag zit hij voor de poort vanhet godshuis, en God laat hem gewoon zitten, klepperend met zijn kartonnen doosje. Op het plein krioelt het van de kokosnoot verkopers, waarvan het sap veheven is tot de heerlijkste drank van het geheel. Ik loop naar het 'Casa de Jorge Amado, een domicilie uit de koloniale tijd dat nu ingericht is als een museum ter ere aan Amado, ja, verdomme zelfs de straat is naar hem vernoemd. Hier ontmoet ik, neen niet Gabriela, maar een andere schone morena, die mij van harte alles wil uitleggen wat ook maar te maken heeft met de schrijver. De ruimte is ook versierd met schitterende candomblé beelden, die als een hechte groep naast elkaar staan, de goden van de cultus, van Ogun tot Imanjá, en Xango tot Oxalá, waarvoor Amado heeft een solide verering heeft, wat hij in zijn romans tot uiting brengt. Als ik de bloem van Ilheus verlaat regent het lichtjes in Ilheus. De stad heeft óók andere limieten, de armoede, die meer dan de helft treft, waardoor ook hier in deze van oordeel rustige stad, de criminaliteit, berovingen en inbraken geen uitzondering zijn. Door de gestage bevolkingsgroei zijn er veel kinderen, en vele families zijn niet in staat hun telgen te onderhouden. Er zijn velen straatkinderen, die maar moeten zien te overleven, zervend en aalmoes smekend. Sommigen hebben de mazzel om in een weeshuis terecht te komen, mazzel? Of in eeen van de spaarzame opvanghuizen. De waarheid is dat naast de overdreven romantiek van de mooie Gabriela met haar hemelslichaam, de palmbomen en de blauwe oceaan, de werkelijkheid van Ilheus zichtbaar is in de ontbering der krottenwijken. Als ik de volgende morgen de pousada verlaat, om een bus te nemen naar Salvador, is het centrum verlaten. Ik loop in gedachte langs de zijde van de oceaan, waar het circus zijn tent heeft opgelagen, net als in het boek van Amado, alleen op een andere plek. Is er werkelijk zo veel veranderd in het oude gedeelte van Ilheus? Is de economie vooruit gegaan ten opzichte van de arme bevolking? Is de cacao niet nóg steeds de grote beweegreden van het kapitaal in de streek? De noodlijdende bevolking is er in ieder geval nog steeds.
Chico Mendes werd 31 jaar geleden vermoord en inspireert de strijd tegen de agribusiness in Acre
Murdered 31 years ago, Chico Mendes inspires fight against agribusiness in Acre
Bron artikel Brasil do fato # nederl. vertaling storyteller
De moord op vakbondsleider Chico Mendes, in opdracht van boeren in de regio Xapuri (AC), viert zijn 31e verjaardag op zondag (22). De arbeiders die nu werken in het Chico Mendes Extractive Reserve (Resex), gelegen aan de grens van Acre met Bolivia, waar de rubber tapper werd geboren en zijn gevecht voerde, melden dat het klimaat van geweld op het grondgebied groeit en verwijst naar de tijd van de dood van hun leider.
Aangemoedigd door de ondersteunende toespraak van president Jair Bolsonaro worden houthakkers en veeboeren aangemoedigd om extractivisten uit hun Amazonegebied te intimideren en te verdrijven. Technologie draagt bij aan het nog effectiever maken van bosaanvallen: vroeger waren kettingzagen nu trekkers en grote machines.
Volgens advocaat Gomercindo Rodrigues van het Chico Mendes-comité zijn gewelddadige verdrijvingen en branden in de huizen van rubberstappers de laatste twee jaar gemeengoed geworden in de regio. De commissie is in 1988 opgericht om wetshandhavings- en gerechtelijke autoriteiten te verplichten hun moordenaars en opdrachtgevers te onderzoeken, te vervolgen en te veroordelen, en om de erfenis van de rubbertapper bekend te maken.
"Helaas, 31 jaar na de moord op Chico Mendes, is de situatie bij Xapuri (geboorteplek van Chico Mendes) erg gespannen. Er is politieke actie om te proberen de reserve te verminderen en rechten te verwijderen", zegt de advocaat. "Er is een hele actie van de rechterlijke macht die de boeren opnieuw heeft bevoordeeld ten opzichte van de oude bewoners, die worden beschouwd als indringers van de landbouwgebieden. In feite waren ze krakers, lang voordat de boerderijen boerderij werden, sinds de tijd van de rubberboom. Dit zijn mensen die 20, 30, 50 jaar op dezelfde plaats wonen en plotseling als invasief worden beschouwd. In rechtszaken hier winnen boeren bijna altijd ', klaagt hij.
Gezinnen houden vast aan de erfenis van de rubbertapper en verzetten zich zoveel mogelijk tegen de tractoren en verbranding die het bos verwoesten
Catarina Barbosa
Brasil de Fato | Belém (PA), 21 de Dezembro de 2019 às 08:35
uitspraakt van Bolsonaro 'God heeft mij president gemaakt...'
Nu, ik weet, dat er een God voor de rijken is en een voor de armen, een hemel voor de rijken en eentje voor de armen, maar dat Hij ook presidenten maakt?
In Rio vergelijkt ex-president Lula de regering Bolsonaro met Duits nazisme
'Zoals de nazisten in Duitsland willen ze Brazilie vernietigen te beginnen met de cultuur'. aldus Lula in festein in Rio de Janeiro onder vele artiesten en aanhangers.
Waarom staat Crivella (burgemeester van Rio) erop de gezondheid van gezinnen in Rio de Janeiro te ontmantelen? Gezondheidswerkers zijn bijna drie maanden niet betaald; De afgelopen jaren zijn 5.000 werknemers ontslagen
Exploitatie bestaat niet. Ziekenhuis personeel in Rio de Janeiro hebben de afgelopen drie maanden geen salaris ontvangen, doktoren deden hun werk vrijwillig. In sommige ziekenhuizen worden enkel de ernstige gevallen behandeld.
Het lijkt dat in de gezondheidzorg werken immers een priesterschap is.
protest van favela bewoners ''neem de gezondheid niet weg vanuit de favela'
Naarmate de gezondheid van het gezin de afgelopen jaren toenam, gingen minder mensen naar de eerste hulp, geïnterneerd of stierven aan vermijdbare oorzaken. Dit gegeven word in Rio teruggedraaid.
Ontbossing in het Amazone gebied neemt in november toe met 103,7% en breekt record. Het vernietigde gebied in de regio is meer dan verdubbeld in vergelijking met november 2018 en bereikte 563,03 km²
De ontbossing in de Amazone groeide in november van dit jaar met 104%, vergeleken met dezelfde maand van het voorgaande jaar. Volgens gegevens van het Real Time Deforestation Detection (Deter) -systeem van het National Institute for Space Research (Inpe), vrijgegeven op vrijdag (13 december), groeide de vernietiging van het bioom met 103,7%. 563,03 km² werd vernietigd tussen 1 en 30 november, een record voor de maand sinds het begin van de historische reeks in 2015.
The traditional populations living near the rivers and surviving on subsistence fishing, hunting, agriculture and extraction are known as ‘Ribeirinhos’. Because of the geography of the country, the majority of this population is in the Amazon. Besides the native populations, descendants of migrants from the Northeast of the country also make up this category.
Vier Guajajara Indianen vermoord in Maranhão in minder dan twee maanden
Nog een Guajajara Indiaan werd vermoord in Maranhão. Volgens de Braziliaanse vereniging van inheemse volkeren (Apib), werd het in vierengedeeld lichaam van Erisvan Soares van de Guajajara stam van het inheemse land Arariboia, gevonden in de stad Amarante do Maranhão. Het lichaam van een niet-inheemse man werd ook gevonden. Het is de vierde moord op etnische leden in twee maanden.
Een afdeling van de inheemse volkeren van Brazilië zegt dat "ongebreidelde aanvallen op inheemse volkeren Maranhão heeft overgenomen" / Media India
Guajajara-leider gedood in hinderlaag van houthakkers tegen inheemse bevolking in Maranhão
Paulo Paulino werd vermoord in inheems land; "Bolsonaro regering heeft inheems bloed aan haar handen", zegt APIB - (Paulo Paulino was murdered in native land; "Bolsonaro government has native blood on its hands,") says APIB
Brazilië van feit | Sao Paulo (SP), 2 november 2019 om 14.14 uur
De inheemse Paul Paulino Guajajara is afgelopen vrijdag (1) door houthakkers vermoord in de regio Bom Jesus das Selvas, Maranhão. Paul, die ook bekend stond als de 'Big Bad Wolf', maakte deel uit van een groep inheemse bosagenten die 'Forest Guardians' worden genoemd.
(The indigenous Paul Paulino Guajajara was murdered by loggers last Friday (1st) in the region of Bom Jesus das Selvas, Maranhão. Paulo, who was also known as the "Big Bad Wolf," was part of a group of indigenous forest agents known as "Forest Guardians.")
Volgens informatie van entiteiten werd de groep naar verluidt in een hinderlaag gelokt op haar eigen grondgebied, tussen Lagoa Comprida en Jenipapo-dorpen, in het inheemse land Araribóia. Naar verluidt werd Paul doodgeschoten in het gezicht na 'intense confrontatie'. Het lichaam van Paulino zou lange tijd op de plaats van zijn overlijden zijn gebleven vanwege de onmogelijkheid om te worden verwijderd vanwege de situatie van geweld tegen inheemse bevolking in het gebied.
Een andere bosbewaker, Laércio Guajajara, raakte gewond en wordt in een stabiele toestand in het ziekenhuis opgenomen. Een van de houthakkers die de hinderlaag heeft uitgevoerd, zou ook zijn gedood - het lichaam ontbreekt nog steeds. De National Indian Foundation (Funai) en het Maranhão Public Security Secretariat stuurden agenten naar de plaats.
Bosbewakers Paulino en Laercio waren van het dorp afgedreven om water te halen toen ze werden omringd door ten minste 5 schutters, die aanvankelijk twee schoten op de Indianen hadden afgevuurd, volgens een getuige.
In een verklaring verklaarde de Braziliaanse Vereniging voor inheemse volkeren (APIB) dat de zaak bevestigt dat "de Bolsonaro-regering inheems bloed aan haar handen heeft, het toegenomen geweld in inheemse gebieden is een directe weerspiegeling van haar haatdragende taal en maatregelen tegen inheemse volkeren van Brazilië ".
"Onze landen worden binnengevallen, onze leiders vermoord, aangevallen en gecriminaliseerd en de Braziliaanse staat laat de verlaten mensen met veel geluk met de voortdurende ontmanteling van het milieu- en inheemse beleid", gaat de tekst verder.
“We willen niet langer statistieken zijn, we willen maatregelen van de regering, de instanties die steeds meer worden gesloopt, juist niet om de mensen te beschermen die met hun leven betalen voor het werk dat onder de verantwoordelijkheid van de staat valt. We eisen dringende gerechtigheid! ', Verklaarde de inheemse leider Sônia Guajajara.
De fascistische regering van Brazil heeft reeds lang geleden een vrijbrief afgegeven voor het elimineren van de Indiaanse bevolkeing. Wayn
Paulo Paulino was part of a group of indigenous forest agents known as "Guardians of the Forest" / Sarah Shenker / Survival International / Reproduction
Er zijn geen herinneringen of invloeden in de as van de Amazone.
Avatar Blog do Sócio 29 de outubro de 2019
Het is niet bepaald de rook van september die me dwars zit. Misschien is het triestste om naar het ideaal van soevereiniteit te kijken - vooral met betrekking tot het Braziliaanse Amazonegebied - en te zien dat de schijnwerpers van de wereld op ons vallen.
Het is een schande ... Mogelijk heeft 80% van onze bevolking geen idee waar het is of wat tangentieel is samengesteld uit verschillende biomen, voorbij de grenzen met andere landen zoals Venezuela, Colombia en het Guyana-plateau.
Net als Nero die Rome in brand heeft gestoken, ziet de gek die de stoel in het Dawn Palace bezet er veel slechter uit. Met uitbarstingen van nepnieuws tot zijn beschikking, creëert het een parallelle wereld, waar verhuurders aan de rand van BR-163 (onderdeel van de Transamazon) er een punt van maken de "Vuurgod" aan te roepen om de opstand van de elites te ontsteken tegen een recent verleden van vooruitgang.
Mijn indruk is dat de agrarische hervorming in 2019 een utopie van as is geworden. We zijn bijna aan het einde en alles ziet eruit alsof het stof wordt. We moeten dit subcontinent in ons bewustzijn hechten (of letterlijk 'hechten').
source CartaCapital®
Branduitbraak in Altamira, Pará. Foto: AFP PHOTO / GREENPEACE / VICTOR MORIYAMA
Kalunga een volk in het noordoosten van Goias - historie
De Kalunga's zijn Afro-Brazilianen die afstammen van mensen die aan de slavernij ontsnapten en in afgelegen nederzettingen in de staat Goiás, Brazilië wonen. De Kalunga's zijn een groep Quilombola, of mensen van Afrikaanse afkomst die in nederzettingen wonen die zijn gesticht tijdens de periode van ontsnapte slaven. De Kalunga-gemeenschappen van Goiás bestaan ongeveer 250 jaar en kwamen voor het eerst in contact met onderzoekers en de federale overheid in de jaren zestig. De meeste van de ongeveer 5.000 Kalunga's, die van gemengde Afrikaanse en inheemse afkomst zijn, leven in zeer slechte omstandigheden.
Het hele gebied dat door de Kalungas werd bezet, werd in 1991 officieel door de deelstaatregering erkend als een historische gebied en de Kalunga worden bewaard als Patrimônio Cultural Kalunga (cultureel erfgoed). De Kalungas vestigden zich in de bergen aan weerszijden van de Paraná-rivier, op hellingen en in valleien, genaamd Vãos. Tegenwoordig bezetten ze het grondgebied van Cavalcante, Monte Alegre en Teresina de Goiás. De vier belangrijkste nederzettingen liggen in de regio Contenda, de Vão do Calunga, de Vão de Almas, de Vão do Moleque en de Ribeirão dos Bois. Andere Kalunga's blijven in niet-erkende gemeenschappen of geïsoleerd.
Geschiedenis
Er is verwarring over de betekenis van het woord Kalunga of Calunga, dit, ondanks hetzelfde geluid, totaal verschillende betekenissen hebben: Kalunga - verbonden met religieuze overtuigingen, wereld van de voorouders, cultus van de voorvaderen, van hen kwam de kracht; Calunga - klein of onbeduidend ding; een manier om Negros te noemen, als minderwaardig beschouwd; een beroemd of belangrijk persoon.
In het land van het Kalunga-volk is calunga de naam van een plant - Simaba ferruginea - en de plaats waar het groeit, in de buurt van een stroom met dezelfde naam. Het maakt het land waar het groeit heilig, een land dat nooit droogt, goed voor het planten van voedsel voor al het leven.
Ze kozen de chapada-regio vanwege de ontoegankelijkheid, omdat hun voormalige eigenaars niet het risico zouden nemen om hen op die plek te zoeken. Het is een zee van bergen en heuvels vol buriti-palmen die zich uitstrekken tot aan de horizon. Het zijn steile hellingen vol stenen. De smalle paden wind en klimmen, bijna verloren in de dichte vegetatie en stenen muren vallen abrupt in de lage valleien.
Deze afstammelingen van slaven leefden geïsoleerd van de steden in Goiás. Ze leerden leven met wat de cerrado hun gaf, zowel in voedsel als in bouwmaterialen en gereedschappen. Zelfs als ze geïsoleerd van elkaar leefden, beschouwden ze zichzelf als familieleden. Van tijd tot tijd zouden ze de woestenij verlaten om naar de steden te trekken om keukengerei of bepaald voedsel te kopen. Hun transportmiddelen waren primitieve boten of troepen ezels.
Illegale houthakkers blijven Amazon vernietigen en kolonisten bedreigen
Men meld vrachtwagens geladen met boomstammen verwijderd uit een verboden gebied; opeenvolging van moorden en bedreigingen markeren het leven van leiders.
Met een kom cimmarao (erva-mate drank) in de ene hand en een radiozender in de andere, brengt een persoon zijn dagen door in een strandstoel in Cachoeira da Serra (190 km van Novo Progresso, Pará), aan de rand van BR-163, hij waarschuwd houthakkers over de komst van voertuigen van milieuorganisaties. 150 kilometer verderop ving Repórter Brasil twee vrachtwagens vol met boomstammen gestolen uit het Terra Nossa-nederzettingsgebied op weg naar de snelweg, waarvan de zijdes bezaaid zijn met illegale zagerijen.
De scène laat zien dat zelfs na 'Fire Day' het aantal branduitbraken in de Amazone in augustus met 196% heeft verhoogd, en de vernietiging van bossen ongewijzigd blijft in Novo Progresso. De stad wordt omringd door Jamanxim National Forest (Flona), het derde meest ontboste beschermde gebied in de Amazone, volgens het National Institute for Space Research (Inpe).
Diefstal van hout, zoals het rapport van 27 september meldde, is slechts een van de bedreigingen van de 350 families van kleine boeren die in Terra Nossa wonen. Dit komt omdat het Terra Nossa Sustainable Development Project (PDS) is opgezet volgens een concept voor landhervorming dat zorgt voor het behoud van het bos - in tegenstelling tot de belangstelling van houthakkers en landgravers. In deze regio van Pará is er geen geautoriseerd houtbeheer, waaruit de illegaliteit van zagerijen en houtkap blijkt.
Om dit model van landhervorming en milieubehoud te verdedigen, werd de Amerikaanse missionaris non Dorothy Stang in 2005 in Anapu vermoord. Net als Dorothy wordt een van de PDS-leiders, Maria Márcia Elpidia de Melo, bedreigd sinds vorig jaar twee andere leiders van Terra Nossa werden vermoord. “Ik wil geen verwarring. Ik wil alleen de kleine boeren en het bos verdedigen ', zegt zij.
Caminhão com madeira ilegal (Foto: Fernando Martinho/Repórter Brasil)
Madeira ilegal (Foto: Fernando Martinho/Repórter Brasil)
Maria Márcia, project voor duurzame ontwikkeling (PDS) Terra Nossa (Foto: Fernando Martinho / Repórter Brasil)
Deze rots heeft in principe geen naam, doch ik heb hem genoemd 'VikingSteen' als eerbetoon aan mijn overleden oom padre Thomas Pieters (Maastricht, NL 1921- Tangua, RJ, Brazil 1998). Hij die de stelling had dat Noormannen voor Columbus Zuid- Amerika aandeden, het silhouet (linkerzijde) geeft voor mij een man weer met baard en soort helm gelegen aan de Guanabarea baai langs de stad Niteroi, RJ. met aan de overzijde van de baai het 'Pau de sucre' suikerbrood en de 'Corcovado' waar Christus de Verlosser zwijgend uitkijt over Rio. Tevens rechts het 'Contemporary Art Museum' (gelijkend op een gelande ufo) ook genaamd MAC, ontworpen door architect Oscar Niemeyer en geopend in 1996.
Foto van een jongen bedekt met olie viraliseert en weerspiegelt de tragedie van de noordoostkust
Everton Miguel dos Anjos, die samen met de vrijwilligers het strand van Itapuama in Cabo de Santo Agostinho, Pernambuco schoonmaakte (Foto: Leo Malafaia / AFP)
Zeventien activisten van Greenpeace, een internationale niet-gouvernementele organisatie, werden woensdag in beslag genomen na het verzamelen van protest tegen de olievlek op de stranden van de noordoostelijke kust.
Volgens de Federale Districts Militaire Politie werden demonstranten naar het politiebureau gebracht voor het plegen van een milieucriminaliteit door een mengsel van water, maïzena en kleurstof op het asfalt te gooien voor het Planalto-paleis. Naast "olie" was er ook "verbrand" hout om de bekritiseerde acties van de federale overheid met betrekking tot de Amazone-crisis te symboliseren.
"De demonstranten werden naar de 5e DP gestuurd en kunnen reageren door Wet 9.0605 / 98, die voorziet in strafrechtelijke en administratieve sancties die voortvloeien uit gedrag en activiteiten die schadelijk zijn voor het milieu," zei de premier in een verklaring.
Na drie uur vasthouding werden de demonstranten vrijgelaten en volgens Greenpeace waren er geen criminele incidenten in de zaak.
Activisten toonden banners zoals "een regering tegen het milieu", "met olie bevlekt Brazilië" en "Burnt Homeland, Brazilië" om de aandacht te vestigen op de stand van het milieubeleid van de huidige regering.
"Nogmaals, de regering liegt en verspreidt drogredenen over NGO-activiteiten, zoals we hebben gezien bij de bosbranden in het Amazonegebied, als een manier om de aandacht af te leiden van haar eigen gebrek aan actie en incompetentie," zei Thiago Almeida, een lid van de NGO.
Protester in front of the Planalto Palace in Brasilia. (Photo: Adriano Machado / Greenpeace)
Explortatie en sexueel misbruik van kinderen en jongeren op ilha do Marajó
Allereerst kon ik als een zwarte vrouw uit de Amazone, een verpleegster, een professor aan de Federale Universiteit van Pará (UFPA) en nu raadslid van de stad Belém, niet anders dan dit eerste contact aanpakken, een fenomeen dat ik nauwlettend heb waargenomen, wat voor ons Amazonas is heel duidelijk en het gebeurt al jaren: de uitbuiting en seksueel misbruik van rivierkinderen en adolescenten in de grootste archipel van de planeet, het eiland Marajó, waar ik (Nazare Lima) werkte als verpleegster, dienaar van het ministerie van volksgezondheid van de staat Pará, meer bepaald in de gemeenten Breves (1986 - 1987) en Portel van 1988 tot 1991.
Het is de moeite waard eraan toe te voegen dat ik heel trots ben dat ik op het eiland Marajó heb gewerkt, dat een mythisch karakter heeft, weelderig, vol natuurlijke rijkdommen, verhalen, Amazon-legendes.
Over het eiland Marajó
Naast zijn eerlijke, gastvrije, eenvoudige, hardwerkende, bescheiden en rijke cultuur, wordt de archipel verlaten door de openbare macht die het toeristische, culturele en sociaal-economische potentieel nog niet heeft gezien. Ik benadruk de gemeente Breves, wiens fenomeen veel duidelijker is, omdat het de meest dichtbevolkte gemeente van de archipel is, met in totaal ongeveer 100.000 inwoners.
Seksuele uitbuiting van kinderen in de regio
Rond de schepen en boten die vervoeren, is het gebruikelijk dat kano's met kinderen hen benaderen en de passagiers eten, kleding en speelgoed gooien. Op stealthy momenten, niet expliciet, komen kinderen en adolescenten de boten binnen.
De schepen zijn veerboten, een soort vrachtschip. De uitbuiting en het jeugdige seksuele misbruik dat plaatsvindt op veerboten (Marajó riviertransport) in de wateren van de Marajoara-Amazone maken deel uit van de trieste realiteit van de regio, die al bekend is en aangekondigd door lokale media met een toon, vaak van tragedie.
Kindermishandeling en seksuele uitbuiting in de wateren van Marajoara dragen bij aan de zoektocht naar overleving van deze jonge vrouwen en hun gezinnen, wier focus niet alleen ligt op het zoeken naar geld, maar ook op voedsel, kleding en andere waardevolle spullen. Dit probleem wordt ook weerspiegeld in de schoolcontext en in dit verband postuleert Vieira (2011) dat de reflectie kan worden waargenomen in het leerachterstand, onoplettendheid in schoolactiviteiten, gebrek aan interesse in scholing, falen, herhaling, voortijdig schoolverlaten en zwakte in opleiding en leren. Psychosociale ontwikkeling van kinderen en jongeren.
We kunnen geen enkele vorm van uitbuiting accepteren en de regering zwijgt door dit fenomeen te negeren door het ontbreken van overheidsbeleid.
Brazil highways drive Amazon development -- and destruction amazon
Trucker Erik Fransuer spends months at a time driving back and forth on highways that cut through the Amazon in northern Brazil, delivering soy or corn to river ports.
HUMAN RIGHTS Report of resistance: inheritance of the military dictatorship in the slums of Rio de Janeiro
Publication about increased police violence will be launched this Saturday (19) at Armazém do Campo RJ Essay
Brazil of Fact | Rio de Janeiro - RJ), October 19, 2019 at 7:29 pm
From January to August this year, Rio de Janeiro recorded 1,249 deaths from state agents, according to the latest data from the Institute of Public Security (ISP). There were 174 more cases compared to the same period in 2018. This means that there was a 16.2% increase in homicides by police claiming self-defense. Thus, the old "resistance cars", practiced in the military dictatorship, reach the highest rate of the last 20 years in Rio.
Regarding the dramatic statistics, journalist and resident of the group of the Favelas da Maré Gizele Martins is emphatic: "Society needs to recognize that there is genocide against the black population in the favelas, but especially a state that supports and legitimizes our deaths."
The project “Auto de Resistência: the omission that kills” was started by the popular communicator during the military intervention in Rio de Janeiro's security in 2018 and features a series of reports about the increase of police violence, cases of resistance and the fight. history of mothers seeking memory, truth and justice.
The publication will be distributed free of charge this Saturday (19) at Armazém do Campo RJ, at 14h. The launch will feature a photographic exhibition about militarization in the favelas and the presence of Patrícia Oliveira, sister of a young survivor of the Candelária Slaughter.
=========================
Dutch: Van januari tot augustus van dit jaar registreerde Rio de Janeiro 1.249 doden door staatsagenten, volgens de laatste gegevens van het Institute of Public Security (ISP). Er waren 174 meer zaken in vergelijking met dezelfde periode in 2018. Dit betekent dat het aantal moorden door de politie met 16,2% toenam door zelfverdediging. Zo bereiken de oude 'verzetstanks', beoefend in de militaire dictatuur, het hoogste percentage van de laatste 20 jaar in Rio.
Met betrekking tot de dramatische statistieken benadrukt journalist en inwoner van de groep van de Favelas da Maré Gizele Martins: "De samenleving moet erkennen dat er genocide is tegen de zwarte bevolking in de favela's, maar vooral een staat die onze dood ondersteunt en legitimeert."
Het project 'Auto de Resistência: de weglating die doodt' werd door de populaire communicator gestart tijdens de militaire interventie in de veiligheid van Rio de Janeiro in 2018 en bevat een reeks rapporten over de toename van politiegeweld, verzetsgevallen en de strijd. geschiedenis van moeders die op zoek zijn naar geheugen, waarheid en gerechtigheid.
De publicatie wordt deze zaterdag (19) gratis verspreid bij Armazém do Campo RJ, om 14u. De lancering zal een fototentoonstelling bevatten over militarisering in de favela's en de aanwezigheid van Patrícia Oliveira, zus van een jonge overlevende van de slachting in Candelária.
Death toll from police action in Rio de Janeiro is highest in 20 years / Fernando Frazão / Agência Brasil
“Gezondheid voor inheemse volkeren begint vanaf het grondgebied. Gezondheid wordt niet bevorderd als u geen gezond grondgebied heeft waar u woont en cultuur beoefent, ”zegt Alexandre Pataxó, plaatsvervangend hoofd van Aldeia Pataxó in Carmésia, een gemeente op ongeveer 200 km van Belo Horizonte (MG). Alexandre, die ook voorzitter is van de districtsraad voor inheemse gezondheid (Condisi), heeft dinsdag samen met andere leiders deelgenomen aan een rondetafel over inheemse gezondheid (15) aan de Faculteit der Geneeskunde van de Federale Universiteit van Minas Gerais (UFMG). Het evenement was onderdeel van het internationale symposium over eerstelijnszorg.
In het dorp Cinta Vermelha Jundiba is er volgens Chief To'ê bijvoorbeeld een discussie over het gebruik van medicinale planten als hulpmiddel bij de behandelingen die door gezondheidswerkers worden voorgesteld. "Het team heeft zijn werk, maar het is een team dat de traditie van elk volk respecteert, de gewoonten van elk volk en we blijven onze kennis van het gebruik van medicinale planten behouden", zegt hij.
Bedreigingstijd
Sinds de staatsgreep in 2016 lijdt de volksgezondheid in Brazilië onder bezuinigingen en dreigt met privatisering. Daarnaast valt Jair Bolsonaro (PSL) inheemse mensen, zoals Raoni Metuktire, leider van de inheemse bevolking van Kayapó, aan in een toespraak voor de Verenigde Naties (VN). Bovendien heeft de federale overheid zelfs de inheemse bevolking de schuld gegeven voor verbranding in de Amazone, en de fascist president zelf zei in augustus van dit jaar dat als het ervan afhangt, er geen afbakening van inheems land zal zijn.
“Helaas zijn we op een kritiek moment. Voor ons is dit een ramp, we verliezen allemaal, niet alleen de traditionele gemeenschappen, of de minderheden, of de arme klasse. Tegenwoordig verdedigen we moeder aarde, verdedigen we de wereld en leven we goed ”, zegt Chief To'ê Pankararu.
Larissa Costa
Belo Horizonte, 16 de Outubro de 2019
Inheemse gezondheidszorg wordt beheerst door een nationaal beleid gericht op de bescherming, promotie en herstel / Jana Pessôa / Setasc-MT
Tot 12 oktober registreerde het Fogo Cruzado-platform 20 kinderen (tot 12 jaar oud) neergeschoten in Groot- Rio, 5 van hen stierven. Het cijfer vertegenwoordigt een daling van 5% van het aantal neergeschoten kinderen in vergelijking met dezelfde periode in 2018, toen 21 werden neergeschoten - 3 van hen stierven.
Van de totale getroffen kinderen dit jaar (20) werden er 11 neergeschoten tijdens politie-acties - 3 van hen stierven. Na het geval van Agatha Felix, die op 8-jarige leeftijd stierf tijdens een politie-actie in Complexo do Alemão, werden nog 4 kinderen neergeschoten.
In 2019 waren 14 kinderen het slachtoffer van verdwaalde kogel in Groot-Rio, 3 van hen stierven. Dit aantal vertegenwoordigt 9% van het totale aantal slachtoffers van verdwaalde kogels dat dit jaar is geregistreerd (155: 44 gedood en 110 gewond).
Agatha Felix, gedood op 8-jarige leeftijd tijdens politie-actie in Complexo do Alemão
Eerste Braziliaanse heilige non, Sr. Dulce wijdde haar leven aan de arbeidersklasse
Maria Rita de Sousa Brito Lopes Pontes, Sr. Dulce, staat op het punt de eerste Braziliaanse heilige te worden. Aanstaande zondag (13 oktober) zal de Gezegende door Paus Franciscus heilig verklaard worden in het Vaticaan en door haar leven gewijd aan de meest kwetsbaren 'Santa Dulce of the Poor' worden genoemd.
Informeel wordt Dulce in Bahia al als een heilige behandeld en haar heiligdom in Largo de Roma in Salvador trekt het hele jaar door gelovigen en pelgrims aan.
Geboren in 1914 in de Bahiaanse hoofdstad, sinds kind had Dulce al de wens om het religieuze leven te volgen. Het pakte het huis van ouders van zieke mensen in en veranderde het in een informeel zorgcentrum in 1927. Het huis werd bekend als 'de San Francisco-verordening'.
Op 23-jarige leeftijd legde ze haar geloofsbelijdenis af en werd ze na zes maanden non in de Congregatie van de Missionary Sisters van de Onbevlekte Ontvangenis van de Moeder van God in Sergipe.
noot: Nu zal Dulce zeker, en zonder twijfel, een goede humane vrouw zijn geweest, maar 'heilig'?
evangelische kerken in het Amazonegebied, katholieke bezorgd.
De katholieke kerk maakt zich zorgen over de sterke stijging van de aanwezigheid van pinkstergemeente evangelische kerken in het Amazonegebied Veel prelaten in Zuid-Amerika staan open voor het idee om getrouwde mannen in de Amazone te ordenen ondanks een gebrek aan priesters in dit uitgestrekte geïsoleerde gebied, maar de optie, waarover gedebatteerd wordt over een synode van bisschoppen in het Vaticaan, dreigt zich te splitsen in de kerk.
De explosieve kwestie van viri probati - getrouwde priesters van hoge leeftijd en onberispelijk katholiek gedrag - wordt sinds het begin van de debatten van de speciale bisschoppelijke vergadering gewijd aan de problemen van de Amazone nadrukkelijk aangepakt.
Van de 184 prelaten van de synode komen 113 uit het Amazonegebied, voornamelijk uit Brazilië (30%).
Bisschop Erwin Kräutler, een Oostenrijkse missionaris die emeritus bisschop van Xingu in Brazilië is, schat dat tweederde van de bisschoppen in de regio voorstander is van de 'viri probati'. “Er is geen andere mogelijkheid. Inheemse volkeren vragen hier duidelijk om, 'zei de bisschop woensdag tegen verslaggevers.
noot Wayn storyteller: ''getrouwde priesters van hoge leeftijd en onberispelijk katholiek gedrag'' een stelling? De katholieke kerk was nimmer correct betreffende priesters. Dat de Indianen er om vragen is een vreemde opmerking. Beter was geweest indien de geschiedenis anders was verlopen. De invloed van de jesuieten en andere katholieke instituten waren verdomd verkeerd. Nu komen de geloofs-waanzinnige van de evangelische kerk op de proppen. Laat de inheemse bevolking in hunwaarde, laat de ploitiek en religie een voorbeeld nemen aan de inheemse mensen''.
De meerderheid van de Brazilianen verdedigt de bescherming van bossen waar geïsoleerde Indianen wonen
Uit een Datafolha-onderzoek bleek dat de meeste Brazilianen voorstander zijn van het beschermen van bossen met geïsoleerde inheemse stammen. Het onderzoek, ingehuurd door het Socio-Environmental Institute (ISA), toonde aan dat 93% van de Brazilianen voorstander is van overheidsbeleid dat deze bescherming versterkt.
Volgens informatie van Folha is het onderzoek tussen 4 en 6 juni dit jaar uitgevoerd in 168 gemeenten in het hele land. De foutmarge is plus of min twee procentpunten.
Volgens de National Indian Foundation zijn er in totaal 114 geïsoleerde inheemse archieven in het legale Amazonegebied.
In zijn toespraak op de 74e Algemene Vergadering van de VN verklaarde Jair Bolsonaro (PSL) echter dat er 70 stammen op geïsoleerde plaatsen wonen. Het rapport van Folha vroeg Planalto om opheldering, maar ontving geen reactie totdat de tekst was gepubliceerd.
De fascist president benadrukte ook dat "mensen van binnen en buiten Brazilië, ondersteund door NGO's, erop staan onze indianen te behandelen en te onderhouden als echte holbewoners."
Het thema is vaak in zijn toespraken verschenen sinds het begin van de presidentiële campagne. Bolsonaro heeft meer dan eens gezegd dat hij geen nieuwe inheemse landen zal afbakenen en betoogt dat beschermde gebieden moeten worden gebruikt voor de productie en exploitatie van mineralen - een idee dat de meeste Brazilianen afwijzen.
Voor Adriana Ramos, adviseur van ISA's sociaal- en milieubeleid en rechtsprogramma, moedigt de toespraak van de regering Bolsonaro invasies van inheemse landen aan en dat geïsoleerde volkeren in deze context het kwetsbaarst zijn.
"Dit zijn landen waar mensen zich niet bewust zijn van deze bewegingen van buitenaf," zegt Ramos, die de inheemse Ituna / Itatá inheemse landen in Pará en Arariboia in Maranhão citeert als voorbeelden van gebieden waar geïsoleerde stammen lijden.
dinsdag, 8 de Outubro de 2019 bron : CartaCapital magazine
Mysterieuze olievlekken die vanaf het begin van vorige maand de Noordoostkust hebben getroffen, bedreigen nu al 600 zeeschildpadden die op de stranden van Sergipe en Bahia zijn geboren en die naar zee mogen gaan, een vertegenwoordiger van Projeto Tamar, een niet-gouvernementele organisatie die optreedt voor het behoud van de soort, aan Reuters.
De opmars van olievlekken is sinds 2 september gevolgd door Ibama, maar volgens het milieuagentschap is de oorsprong van het product niet geïdentificeerd.
"Sinds donderdag is de hoeveelheid olie (geverifieerd) zo groot dat we in de nesten in deze regio de jongen vasthouden. Er wachten 600 welpen om te worden vrijgegeven", zegt Tamar Fisher Engineer, Augusto Cesar Coelho.
Shildpad bedekt met olie aan het strand van Alcântara (MA) (Foto: Reuters/Julio Deranzani Bicudo/via/22/09/2019 )
Boek toont het gezicht van Paulo Freire als manager
De definitie blijft geldig. Tweeëntwintig jaar na zijn dood staat Paulo Freire nog steeds in het middelpunt van het educatieve debat. De Braziliaanse denker met het meest geciteerde sociaal-wetenschappelijke werk in de academische wereld ('Pedagogy of the Oppressed'), is een constant doelwit van de regering van president Bolsonaro.
Het neveneffect van Freire's visie als een vervloekte auteur is de aandacht die ze heeft getrokken naar haar denken. Interesse kan worden opgemerkt door de uitgave van boeken erover. Onlangs uitgebracht, "The Educator - A Profile of Paulo Freire" (ed. 256 pagina's), door Sérgio Haddad, heeft als doel zijn leven en werk te portretteren.
Nu werpt een ander werk licht op een minder onderzochte fase van de biografie van Freire, bekend van de Noordoost-geletterdheidscampagne in de jaren 1960, waarvoor hij werd vervolgd door de militaire dictatuur.
"Mensenrechten en bevrijdend onderwijs - Democratisch beheer van openbaar onderwijs in de stad São Paulo" toont de manager Paulo Freire, hoofd van de gemeentelijke scholen van São Paulo in het management van Luiza Erundina (1989-1993).
The definition remains valid. Twenty-two years after his death, Paulo Freire is still at the center of the educational debate. Brazilian thinker with the most cited social science work in the academic world ("Pedagogy of the Oppressed"), is a constant target of President Bolsonaro's government.
The side effect of Freire's view as a cursed author is the attention she has drawn to her thinking. Interest can be noted by the edition of books about it. Recently released, "The Educator - A Profile of Paulo Freire" (ed. However, 256 pages), by Sérgio Haddad, aims to portray his life and work.
Now another work sheds light on a less explored phase of Freire's biography, known for the Northeast literacy campaign in the 1960s, for which he was persecuted by the military dictatorship.
"Human Rights and Liberating Education - Democratic Management of Public Education in the City of São Paulo" shows the manager Paulo Freire, head of the municipal schools of São Paulo in Luiza Erundina management (1989-1993).
Paus opent bijeenkomst in Rome betreffende Amazonas en zegt dat vuur ontstoken werd door belangen die vernietigen
De katholieke kerk en jesuieten zullen eerst hun 'meu culpa' moeten aanbieden aan alle inheemse volkeren in Amazonas en Brazil, die zij, In naam van hun god, sinds de portugezen kwamen hebben uitgeleverd aan slavernij. Het is droevig te constateren dat, nog immer, kerk instituten waaronder de evangelishe proberen de originele bevolking van brasil te bekeren, zij die hun eigen waarde en cultuur zien verloren gaan.
Mensen willen bedrogen worden 5 oktober 2019 | brazilienieuws
storyteller
JDDeus
De “paranormale” João de Deus, De duivel in eigen persoon, opgesloten in de gevangenis ‘Complexo Prisional Aparecida de Goyânia’ – Goyás, beschuldigd van honderden seksuele misdrijven
cacique Raoni genomineerd voor lid van de grootste milieubeschermingsorganisatie ter wereld
Een van de meest belangrijke inheemse leiders van Brazil, de cacique Raoni is genomineerd als erelid van de International Union for Conservation of Nature (IUCN). Als de nominatie wordt geaccepteerd, wordt de leider de eerste inheemse ter wereld die de titel ontvangt.
In de afgelopen weken was Raoni een constant doelwit van aanvallen van de facistishe president Bolsonaro (PSL) vanwege kritiek op de huidige positie van de regering ten aanzien van het milieu en de inheemse rechten.
De nominatie werd op 30 juni gedaan door de Braziliaanse organisatie Institute Society, Population and Nature (ISPN), onderdeel van IUCN, met de steun van Instituto Raoni en andere partnerentiteiten.
João Guilherme Nunes Cruz, antropoloog en coördinator van het ISPN Indigenous Peoples-programma, stelt dat “de acties van Raoni hebben bijgedragen aan de bouw van een van de meest complexe landbeschermingssystemen.
In recent weeks, Raoni has been a constant target of attacks by fascist President Bolsonaro (PSL) due to criticism of the current government's position on the environment and indigenous rights.
The nomination was made on June 30 by the Brazilian organization Institute Society, Population and Nature (ISPN), which is part of IUCN, with the support of Instituto Raoni and other partner entities.
João Guilherme Nunes Cruz, anthropologist and coordinator of the ISPN Indigenous Peoples program, argues that “Raoni's actions contributed to the construction of one of the most complex land protection systems.
bron : Rafael Tatemoto
Brasil de Fato | Brasília (DF), 4 de Outubro
Titel is opgedragen aan personen die 'buitengewone diensten ontwikkelen ter verdediging van het behoud van het milieu en de natuurlijke hulpbronnen' / Todd Southgate / Raoni Institute Collection
MINHA ALMA BATER PARA ELA PORQUE EU ESTOU NO CAMINHO? SOMENTE ENTRE OS CAMPOS DO OURO PROCURANDO MEU PROPIO CORAÇÂO MAS, SUA LAGRIMAS, SEJA SALGADO COMO O MAR EU DESEJO A UMA LEMBRANÇA LÁ É A ESPERANÇA PARA MIM? O AVENTURISTA SOLITARIO? QUANDO EU RETORNAR DEPOIS TANTAS LUAS, E CONTARES AS ESTRELAS EU ABRIREI OUTRO VEZ MEU CORAÇÂO, PARA SEU AMOR E EU ENCONTREI MINHA PROPIO ALMA MEU SENTIMENTOS PARA VOCÉ AQUELES AMORÂO COMO UMA COISA GRANDE QUE EU NUNCA MAIS QUERO PERDER
ANTONIO (Wayn)
Gedicht van een reiziger
MIJN ZIEL SLAAT voor HAAR Waarom ben ik onderweg? ALLEEN TUSSEN GOUDEN VELDEN OP ZOEK NAAR MIJN EIGEN HART MAAR UW tranen zijn ZOUT ALS DE ZEE Ik wens een HERINNERING voor mij ER IS HOOP VOOR MIJ? DE SOLITAIRE AVONTURIST? Als ik na zoveel manen terugkom, EN DE STERREN tel IK OPNIEUW MIJN HART OPEND, VOOR JE LIEFDE En ik vond mijn eigen ziel MIJN GEVOEL VOOR Jou DIE LIEFDE ALS EEN GROOT iets dat IK NOOIT meer wil VERLIEZEN
“Gringos zijn slecht geïnformeerd over het Amazonegebied”
Eduardo Bolsonaro (zoon van zogenaamde president) in een interview met de krant Correio Braziliense: “Het probleem bestaat erin dat Brazilië een conservatieve president verkoos, zonder te beschikken over een conservatie universiteit, een goed georganiseerde conservatieve politieke partij, en uiteraard, zonder een conservatieve pers met enige betekenis. Hoe informeren de gringos zich? Ofwel via lokale correspondenten die normaal gesproken actief zijn in de as Rio-São Paulo-Brasília, en niet in het Amazonegebied; of wat vaker gebeurt, zich enkel baseren op dat wat de grote Braziliaanse media publiceren. Uiteindelijk worden zij, ter goede trouw, fout geïnformeerd”, aldus (moron) Bolsonaro Junior.
In 4 jaar groeide de ellende in Brazilië met 33%, dat wil zeggen dat van 2014 tot 2017 het totale aantal armen in ons land steeg van 8,38% naar 11,18% van de bevolking, wat 23,3 miljoen mensen in deze toestand vertegenwoordigt, tweede studie door FGV (Getúlio Vargas Foundation). Deze FGV-methodiek toont mensen met $ 233 per persoon per maand. Tussen het 2e kwartaal van 2015 en 2018 was er een verlies van gemiddeld inkomen van 3,44%, en bij de jongsten tussen 15 en 19 jaar was de daling 20,1% en tussen 20 en 24 jaar er was een inkomensverlies van 13,94%. De verklaring voor de toename van armoede in Brazilië tijdens deze periode was de toename van de werkloosheid in de hele samenleving. Vandaag de som van alle geanalyseerde categorieën als werklozen, werklozen en werklozen bereikt het totaal meer dan 20 miljoen werknemers in Brazilië.
In 2015 groeide de armoede in Brazilië met 19,3% met ongeveer 3,6 miljoen nieuwe armen, waarbij het armste inkomen van 5% 14% daalde, wat het gevolg was van de bevriezing van de Bolsa Familia 2015 toen de inflatiecijfers en de werkloosheid bereikte twee cijfers. De appreciatie van het minimumloon in 2015 betekende dat mensen die bediend werden door de sociale zekerheid geïndexeerd door de salarisvloer slechts 3,8% daalden.
De informaliteit van de arbeidsmarkt in Brazilië van meer dan 50% van het totaal ging vooruit met de arbeidshervorming, waardoor onzekere werknemers verder kwamen met een reeks maatregelen die een tegenvaller vormden in de verhouding tussen arbeidskapitaal en de organisatie van de loontrekkenden. Het plafond van de overheidsuitgaven gedurende 20 jaar is een ander knelpunt in de Braziliaanse economie dat de diensten voor de armste mensen die afhankelijk zijn van de staat voor minimale sociale bijstand verlamt.
De staatsgreep tegen democratie in 2016 heeft de ongelijkheid tussen de Braziliaanse bevolking en Brazilië teruggedrongen op de Honger-kaart die in 2014 was vertrokken, volgens de VN. Nu met de verkiezingen van 2018, is de trend dat de crisis en de ellende zich verdiepen, met het profiel van het nieuwe nationale congres dat conservatief blijft, hoewel het zichzelf enigszins heeft vernieuwd. Er is een groot proces van sociale en populaire organisatie voor nodig om de fascistische stoomwals te confronteren die het Braziliaanse politieke landschap bedreigt.
De regering van Amazon heeft bevestigd dat 40 gevangenen zijn vermoord in vier gevangenissen in Manaus op maandag (27mei). Minder dan 24 uur ervoor werden nog eens 15 gedood in Compaj (Anísio Jobim Penitentiary Complex) op zondag (26mei).
De moorden vonden plaats op CDPM1 (voorlopig detentiecentrum voor mannen 1), Ipat (Antônio Trindade strafinstituut), UPP (gevangenisunit van Puraquequara) en Compaj. In 2017 doodden bloedbaden en seriële confrontaties 126 gevangenen in gevangenissen in Amazonas, Roraima en Rio Grande do Norte.
(The Amazon government has confirmed that 42 inmates were murdered in four prisons in Manaus on Monday (27). They occur less than 24 hours after another 15 died in Compaj (Anísio Jobim Penitentiary Complex) on Sunday (26).
The deaths occurred at CDPM1 (Provisional Detention Center for Men 1), Ipat (Antônio Trindade Criminal Institute), UPP (Prison Unit of Puraquequara) and Compaj. In 2017, massacres and serial confrontations killed 126 inmates in prisons in Amazonas, Roraima and Rio Grande do Norte.)Gevangenen onthoofd
noot: Men zegt dat de meesten door wurging en onthooding om het leven kwamen. Bende oorlog is vermoedlijk de oorzaak. De gevangenissen zijn overbevolkt. De regering kijkt rustig toe, het uitgangspunt mag duidelijk zijn. wayn
(It is said that most were killed by suffocation. Gang war is probably the cause. The prisons are overcrowded. The government is watching quietly, the starting point may be clear. wayn)
Diverse drugs-en criminele bendes geven vanuit de gevangenissen leiding aan hun organisaties omdat belangrijke kopstukken vastzitten. Zij kunnen redelijk vrij opereren. De gevangenissen worden door de bendes ook gebruikt om nieuwe leden te werven. Het geweld van twee jaar geleden was ook tussen bendes onderling. Lokale misdaadbendes, gesteund door de twee grootste drugsorganisaties van het land, slachtten elkaar toen af in drie weken tijd. (volkskrant)
New York Times
By Ernesto Londoño
May 27, 2019
RIO DE JANEIRO — Violent clashes among rival drug factions in several prisons in the northern Brazilian state of Amazonas have killed at least 55 people, corrections officials said on Monday.
The outbreak of violence, which began on Sunday, is the latest in a state where drug gangs have waged a vicious battle for supremacy as smuggling routes that run along northern Brazil have become increasingly profitable.
The bloodshed comes as the Brazilian government is taking steps to assert greater control of the country’s chronically overcrowded and underfunded prisons, where drug kingpins have long managed to run their trade from behind bars with relative ease.
Kabinet van de Portugese letteren in Rio De Janeiro - dec. 2010
Het huidige hoofd gebouw werd ontworpen door de Portugese architect Rafael da Silva e Castro. Het werd gebouwd tussen 1880 en 1887 in Manueline-stijl.Deze architecturale stijl roept de uitbundige Gothic-Renaissance op, in het tijdperk van de Portugese ontdekkingen.
De gevel, geïnspireerd door het Jerónimos klooster in Lissabon was vervaardigd door Germano José Salle in lioz-steen in Lissabon, waarna het per schip overgebracht werd naar Rio de Janeiro. De vier standbeelden die de façade portretteren in de volgende volg orde: Pedro Álvares Cabral, Luís de Camões, Infante d. Henrique en Vasco da Gama, en in de medaillons, de schrijvers Fernão Lopes, Gil Vicente, Alexandre Herculano en Almeida Garrett. (zie foto)
Onder de ongeveer 350000 binnenlandse en buitenlandse volumes, zijn zeldzame werken zoals een bewerkte kopie van "princeps" de Lusiads de Camões (1572), de verordeningen van d. Manuel (1521), en een manuscript van de komedie "Gij, alleen Gij, pure Liefde" van Machado de Assis. '... af en toe lipe ik het oude gebouw binnen, gelegen in het centrum van Rio aan Rua Luís de Camões, om de reuk van de tijd waar te nemen... waar zelfs enkele scenes van films werden opgenomen, zoals die van 'Xangó de Bakerstreet' een braziliaanse film over Sherlock Holmes die Rio aandoet... Binnen is het een rust met de aanwezigheid van geesten van duizenden schrijvers, die hier in de aangetaste boeken hun ziel hebben vrijgegeven... op het plein tegenover het gebouw, en nabij het Praça Tiradentes liggen de zwervers, de realiteit van het huidige Rio, ver weg van de intieme sfeer in de bibliotheek onwetend van de milioene letteren... En ik ben weer in de werkelijkheid, snakkend naar een koude fles bier...' Wayn
Ik berichtte hier al eerder over: het condoomfabriek. Nu is het zover, in Xapuri, in de deelstaat Acre staat wereldgrootse regenjasjesfabriek met een opbrengst van 100 miljoen rubbertjes per jaar. Dit is in de plaatst waar Chico Mendez leefde en werd vermoord, het gebied waar mensen worden opgeruimd, bomen gekapt, bossen verbrand, (wat vervuiling kan er in Amazonas nog wel bij) waar de mensen langs de rivieren kreperen...
Men zegt dat de condooms vervaardigd worden van latex gewonnen uit de bomen dóór de seringeiros, de rubbertappers. Trots wordt ook vermeld dat het een 100% Braziliaans product is, want ze hadden zo al niet vertrouwen in de buitenlandse rubbers... Waar de rubberboom al niet goed voor is, de voormalige rubberbaronnen hebben nu een nieuwe naam: kapotjebaron.... alleen wachten of de Braziliaan het regenkapje ook gebruikt in die mate... Het blijkt dat de katholieke macht al zover uitgeschakeld is... nou ja...
Inheemse Araweté, tijdens een bijeenkomst in het conferentiecentrum van Altamira in Para Amazonas
reportage van reporter ter plekke
....Hij was een oudere. Zijn volk, Araweté. Hij had rode urucum op zijn lichaam. Het haar in rondom geknipt. En hij zat rechtop, zijn handen knuffelen de pijl en boog voor hem. Het was dus bijna 12 uur. Hij wilde niet eten. Niet verbogen. Ik keek hem aan, maar hij had nooit oogcontact met mij. Vóór hem, inheemse leiders uit verschillende mensen, die getroffen zijn door de Belo Monte dam die om beurten bij de microfoon de naleving eisen van de afspraken door Norte Energia, de concessiehouder van de waterkracht bedrijf, en versterking van Funai. Hij, net als anderen, begrijpen het Portugees niet. Ik was er, zittend op een rode plastic stoel in het congrescentrum van Altamira, in Pará.
Wat hij zag? 40 jaar geleden, wisten hij en zijn volk niet eens dat er zoiets als Brazilië was. Misschien maakt het nog steeds niets uit, maar nu is hij daar, onder lichten, zittend op een rode plastic stoel, wachtend op zijn lot hetgeen in het Portugees wordt beslist. Wat zag hij?
Ik weet niet wat hij zag. Ik weet wat ik zag. Maar wat ik zag maakte dat ik niet een dimensie van hem bereikte. Maar mij. Of wij 'blanken'. Steeds wanneer ik schrijf over de technische en juridische complexiteit van de Belo Monte dam, en nu ook van Belo Zon, weet ik dat ik een paar honderd lezers verliest, zelfs al vereenvoudig ik wat complex is. Omdat de taal van rechtvaardigheid, evenals de bureaucratie met al zijn acroniemen, maakt analfabeten zelfs van hen die een doctoraat heeft. Maar wat overblijft voor de inboorlingen die ernaar streven om zich uit te drukken in de taal van de mensen die hun vernietigen op hetzelfde moment dat het leven wordt vernietigd? Wat blijft er over voor de oude Araweté die daar bijna 12 uur zit?
Hij heeft geen keus, want het is met woorden dat zijn bestaan wordt vernietigd....
Avontuur in Brazil gevoed door gerechtigheid en aandacht voor het Indianen probleem
boek evt nog verkrijgbaar via info _ ramblinwayn@home.nl
PLOT: Tonho gaat op zoek naar de moordenaar van zijn vader Lirio, omgebracht voor ruwe diamanten. Hij raakt verzeild in een wereld van intriges, moord en komt in bezit van een schatkaart. Het avontuur begint in Rio de Janeiro. Via de Mato Grosso en junglestad Manaus komt hij tenslotte terecht in Novo Mundo, Pará, waar 258 jaar geleden een goudschat begraven werd. Dit is ook het gebied van de Mundurucu-stam, met hun mysterieuze wereld en het woud van de Surucucu slangen, het metafysische van Amazonas. Het verhaal geeft een visie op de Braziliaanse samenleving en vraagt begrip voor het Indianen-vraagstuk.
fragment schilderij en boekcover - olie op doek WaynP 2012
Een van de vele gevechten tegen milieu vervuiling.... Amazonia
Het inzamelen van recycleerbaar materiaal op een stortplaats is de optie van inkomen voor de bevolking van de stad Barcarena in de deelstaat Para, die geconfronteerd wordt met hoge werkloosheid.
We zijn hier in het Amazone gebied.... Waar heden vissen en dieren sterven en bossen verdwijnen in naam van het corrupte kapitaal! De nieuwe president (zijn naam weiger ik te noemen) is voorstander van meer boskap en vernietiging van vele Indianen stammen...
zie foto: Een van de vele gevechten tegen milieu vervuiling....
Het is een zondag in het jaar 2000. Als ik terug kom in het huisje van mijn vriendin ben ik strontnat, gelijk een straathond, ja, zo voel ik me. Was ik er maar een, dacht ik enigzins grimmig. Het was de zomerregen die me afkoelde en omhelsde want het was slechts 21 graden! Ik moest zonodig lopen, het waarom? Dat wil ik u besparen omdat dit verder ook van geen belang is voor het overige. Toen ik drie uur eerder de modderige straat opliep kwamen de geluiden van zingende gelovigen, van de Evangelische kerkjes, mij tegemoet. Iets té buitensporig, over-tikkeltje vals, teveel 'halleluja' en 'dank U God voor alles!'
Ik schud mijn hoofd en begin aan mijn eerste monoloog, terwijl een voorbijganger me vreemd bekijkt: -Dank voor alles? Zouden die kerkgangers het goed hebben? Anders dan de zwerver die onder een afdak ligt in zijn vettige kleren en oude paardendeken? Of als diegene die geen discrete kleding hebben om zo een kerkje met een bezoek te vereren? Die niets begrijpen van de God's verering, zoals de man van de zus van mijn vriendin, die, als zij naar haar kerkje gaat, hij straalbezopen op de vloer ligt. Twee verschillende werelden, zij die bid voor zijn welzijn en hij die haar laat in het halleluja.- Verder weg hoor de geluiden uit de kroegjes waar de mens zijn bier of suikerriet pinga nuttigt, neen, geen gelovigen van de devotie-gemeenschap, want die drinken niet, roken niet en... nou ja, gezonden mensen, voor een betere wereld?
Ik loop en loop en de regen maakt me gelijk een verdwaalde in het grote amazonewoud. Op het plein van Itaborai (de stad nabij Rio waar ik woon) is zo goed als niemand te zien, wie zou ook? De bomen zijn nat, het witte katholieke kerkje glimt, de verliefde paartjes zijn ergens anders aan het strelen, de ronde hutachtige kroegjes op het plein zijn verlaten, het popcorn-mannentje wacht op beter weer en het lijkt alsof het beeld van de Braziliaanse patroonheilige Madonna Aparecida zwarte tranen huilt. Ja, een regenachtige Braziliaanse zondag zonder twijfel. Langs de de hoofdweg, genoemd de BR 101, die van het zuiden van Brazilië naar het noorden loopt, scheuren de auto's voorbij en regen spatterd terug de hemel in. Hier in deze stad is regen nog niet het grote euvel, maar hoe zouden de mensen het in de favela's maken?
2de monoloog: '... en de risicogebieden zoals men deze hier noemt. Ze zijn talrijk en door de regenval treden verzakkingen op in de heuvelmassa met gevolg ingestorte huisjes, schreeuwende kinderen en vele doden. De overheid heeft een advies: de mensen moeten vertrekken uit deze gevaar zones, maar naar waar, heren papier-koppen? Overheid? Kritiekloze ambtenaren, slaafs aan hun 'commedant', zonder enig besef van gevoel. Doch de sloppenbewoners hebben geen andere keus, regen, verdomme!
Dit buiten de drugstraficantes en politie die als doorgedraaide paljassen rondschieten. Waar is God! En men stelt ook nog dat Hij een Braziliaan is! Nondesju! Porra! De mens met en salaris van 220 reais, een aalmoes, waardoor er géén mogelijkheid bestaat, en huren is duur, dus blijven zij, met de gevolgen van dien!' De straathonden zijn beter af en ik zie ze liggen te dommelen op een welbewust gekozen plekje ellkander liefkozend. 'Dank u God voor alles', en de woorden blijven resoneren in mijn hoofd. Onderweg kom ik nog andere kerkjes tegen met muziek en handgeklap. zoals 'God is Liefde' of 'Assambleia de Deus', en dan de suikerzoete alles overtreffende 'Igreja Universal', de Universele kerk, de grootste in Brazilië. De Katholieke kerk kan aan een poepje ruiken! De Universele is een voorbeeld, een leidraad voor de pauselijken! Aha! En hoe kan dat nou allemaal?
3de monoloog: '... halleluja!!!!!!!!! Ik zeg u dat 90% van de Brazilianen katholiek is, in God geloven, 83% zelfs in het paradijs en hoe rijker men is hoe meer men gelooft in reïncarnatie. Van die 99 zijn er weer meer als 60% die een macumba-cultus aanhangen, de Afrikaanse kracht ooit meegenomen door Afrikaanse slaven en waar Jezus het evenbeeld is van Oxalá, en Imanjá die van Maria. Mijn hoofd begint te tollen, ik word enigzins gek, ik wil naar de zweefmolen op de kermis, ik wil weg uit de zacht vallend regen, geef mij mijn zin want ben ik niet een 'usufructuarius'? Liefhebber van fruit?
Een paradijs voor iedereen? Allen? Het zal niet kunnen, het zou een warboel worden, een paradijs voor iedereen. Waar is God? De Heiligen? Beschermen zij hun territorium niet? Nada!!!!!!! Want in Rio de Janeiro werd zelfs de kerk van de heilige Santa Luzia, beschermster van de ogen, beroofd, ja, zelfs de gebedenhuizen zijn niet meer veilig en Santa Luzia kon niet voorkomen dat de dieven er met de offerte van die dag, nog wel van Háár viering, vandoor gingen, 10.000 reais. De bandieten punderden namelijk de kerk-kluis, en de duivel stond op de stoep en lachtte. 'Hoe ver gaat men? Als men over gaat tot het beroven van kerken?' vroeg de krant. Maar wat is er met het beroven van de mens? Aha...'assalto's' in Rio... Ik denk weer aan het voorval in die bus toen een passagier, achter in de bus zich bedreigd voelde, en zag dat twee jongens een andere passagier bedreigde met een mes. Hij trok zijn pistool en schoot de overvallers een lading lood naar binnen. Daarna schreeuwde de held-moordenaar om dit 'afval' de bus uit te smijten, hetgeen ook meteen gebeurde. De man ontkwam met een groep lijm-snuivende straatkinderen, en in de krant noemde men hem 'justiçeiro', de man van gerechtigheid. Niemand had iets gezien, ieder keek omhoog, uit angst en naar God. Velen mensen keuren zo'n actie goed, gerechtigheid, of misdaad loont niet, maar hier in Brazilië is criminaliteit een nasleep van onvermogen, van een tekortschietende corrupte structuur. De politie, die vindt dit in orde, want zij hebben werk in overvloed, en grotere problemen, zoals corruptie binnen het apperaat en drugs. Het justicieël systeem loopt traag en achter, het mechanisme is verroest, een speelpop waarvan de batterijen zo goed als leeg zijn.'
4de monoloog: ... Dwalingen? Neen, het heeft van doen met een beleid vol van denkstoornissen, een mega onderscheid tussen rijk en arm... Nooit zal er pariteit zijn, evenredigheid, zolang de geldelijke-hoogmoed bestaat en het kapitaal regeert. Sommigen doden om te overleven, anderen om zich te verrijken en God ziet dit alles gebeuren. God ziet toe, hoe kreupelen, mensen zonder benen zich voortbewegen in een wereld van beton, hoe moeders hun lamme kinderen op hun rug over de straat slepen omdat er geen rolstoel is, hoe mensen doodbloeden op straat op sterven voor de ziekenhuisdeur. Waar is dan gerechtigheid? Hoe omschrijft men zo een woord? Bevattingsvermogen? hersenen? Menselijkheid?'
Het is zondag in het jaar 2000 en in ben een doordrenkte kater, maar gezond. De vage straatlichten reflecteren op het asfalt, de dansende druppels, de tranen der engelen en ik loop het braakliggend stuk grond op waar de kermislichten kleur geven aan de donkere trieste avond. Ik koop een zak met honingzoete popcorn en zie de kinderen uit het gammele spookhuisje komen, de wereld rondom vergetend, die andere wereld en ik denk weer aan de witte mooie straathond 'Branco', mijn trouwe vriend, die verdween, toen ik laatst vetrok uit Brazilië. Weggelopen? Ontvoerd? Opgegeten? Neen... ik denk dat hij me was gaan zoeken. Ik die altijd met hem ging lopen en tegen de zigeuners vertelde dat Branco uit Rusland kwam, net als ik. Als ik bij het huisje kom hoor ik de kerkgangers nod steeds zingen, alsof ze nooit zouden ophouden, en extatisch scheeuwen: 'Te Amo Deus!!!!!!!' 'Ik hou van God!', en ik? Ik dacht aan een song van Lee Clayton met de nooit eindigende titel: 'And the dream goes on.'
Bij de inhoud zijn alleen de laatste 200 items weergegeven, mocht u zoeken naar onderwerp doe dit via 'zoeken in blog' op de linkerbalk. Het 14-delig verslag van mijn bezoek aan de Xavante stam kunt u opzoeken IN DE LINKER zoek BALK
Berichten die niet getoond worden zijn bereikbaar via het archiefvia de pijltjes onder aan het blog
het huis van de broeders in Cáceres aan de Rua dos Caçadores
SP is de gelddraak, het ondier dat niemand wil doden en kan doden, en de zwerver? Die kan het geen bal schelen, zijn leven is al bepaald, het fatum!
fotos archief Storyteller
twee door God verkozen 'morons'?
zie bijlage
Madeira ilegal (Foto: Fernando Martinho/Repórter Brasil)
bron CartaCapital
LEES BIJLAGE ONDER
