Betekenis van onze familienaam

De familienaam (de) Stoop is zonder twijfel afgeleid van het gebruiksvoorwerp «Stoop».

Wat het lidwoord ‘de’ betreft blijkt dat het moeilijk is een algemene regel op te stellen. Haast in elke categorie namen lopen de artikelloze vormen en de namen met een lidwoord door elkaar. Het gebruik of het ontbreken van het lidwoord kan daarom maar zelden als criterium gebruikt worden om een naam tot een bepaalde categorie te rekenen of een verklaring uit te sluiten.

C. Kiliaan vermeldt in zijn «Etymologicum teutonicae linguae»:

«Stoop» , «Ghelte»: poculum maius, oenaphorum, cantharus = grote beker, kan, wijnkan;

«stoopen» , « verstoopen»: turbare, interturbare, interpellare = verwarren, in wanorde brengen, verwarring teweegbrengen, in de rede vallen, belemmeren.

Volgens dezelfde C. Kiliaan zijn «Stoop» en «Ghelte» synoniemen: in de generieke (= eigen aan de soort) betekenis is een «stoop» een beker, hetzij gemaakt uit aardewerk, hetzij uit metaal, om te drinken, met een vaste of een veranderlijke inhoud.

In zijn encyclopedie van namen zegt A. Huizinga: «stoop» behoort tot een wonderlijke groep namen die ontleend is aan de emballage en deze dan genomen in de ruimste zin, nl. alle soorten voorwerpen die iets kunnen inhouden.

Het Algemeen Vlaemsch Idioticum, bewerkt door L. Schuermans, omschrijft op pagina 685 het woord «stoop» als volgt: "allerlei kruik van aarde gebakken."

Een «stoop» is het Nederlands woord dat gebruikt wordt:

Ø als benaming voor verschillende vaten voor vloeistoffen, hetzij als schenk- of ontvangvat, hetzij als drinkbeker;

Ø om een inhoudsmaat voor natte waren aan te duiden, zoals kruik, kan, drinkschaal, ter grootte van twee kannen ( d.i. de inhoud van circa twee liter of van twee en een halve liter);

Ø in overdrachtelijke zin: voor het aanduiden van een drinkebroer of voor een wijnhandelaar, brouwer.

De reeds genoemde C. Kilaan zegt ook nog:
«stoop» is een oude inhoudsmaat voor vloeistoffen met een inhoud van vier pinten.[1]

Adriaen Vander Gucht verstrekt in zijn «Cijferbouck» (1569) de volgende schaal:

-een schreve bevat 4 stoopen of ghelten;
-een stoop bevat 2 potten of kannen;
-een pot bevat 2 pijnten.

En verder …

3 stoopen te Doornik zijn er 2 te Gent;
53 stoopen te Kortrijk zijn er 52 te Gent;
22 stoopen te Ieper zijn er 20 te Gent;
31 stoopen te Douwaai zijn er 25 te Gent.

Uitgaande van deze gegevens heeft men verder afgeleid:

29 potten of kannen te Brugge zijn er 28 te Gent;
25 potten of kannen te Antwerpen en te Mechelen zijn er 15½ te Gent
en zijn nauwelijks 16 stoopen te Brugge.

Verplancke, zoon, noteert in zijn « Tafels van reductie» (1802)

de pint is de helft van een kanne;
de pint is een vierde van een stoop;
de pint is te Brugge 0,5648 liter.

Van Heerswynghels bepaalt {in zijn ‘Tafels van maten en gewichten’ (1830 )}

de waarde van een stoop op 2,26 liter, wat overeenstemt met de stelling van Verplancke.

In de heerlijkheid Potegem ( deel van Waregem) gebruikten onze voorouders de Oudenaardse maten, waardoor een stoop kan bepaald worden op 2,306 liter. Te Waregem zelf werd de Kortrijkse maat gebruikt en was een stoop dan gelijk aan 2,262 liter.[2]

Volgens de Bo is een «stoop»:

een maat met de inhoud van vier pinten;

twee kannen maken een stoop;

een kanne is een maat van twee pinten;

een pinte is een vochtmaat die in het Frans een «pinte» heet.

In spreekwoorden en gezegden wordt het woord «stoop» als volgt gebruikt:

iemand op stopen trekken: is iemand bij de neus nemen, bedotten;

een stoop genever: is een kruikje genever;

een stoopke in bed: is een warmwaterkruik.

In het spreekwoordenboek der Nederlandse taal van P. J. Horrebomé staan de volgend spreekwoorden:

Ø dat is een schoon voêr wijn, zei klaasje,
en hij zag een vaatje van vier stoop door een vergrootglaasje.

Ø dat hoepeltje bindt, zei de kuiper,
en hij had een vaatje van vier stoop onder handen.

Ø nu heb ik een Heidelbergsche vat gezien, zei Laurens,
en hij zag een voeder wijn van achthalve stoop.

Voor C. Kiliaan hebben Stoop, Stoops, Stope, de Stupa, en stoep dezelfde betekenis.

In zijn Nederlans Etymologisch woordenboek schrijft Jan de Vries:

«stoep: stoep(e), stoop(e) = zitbank voor de deur, oprit.

Volgens A. Huizinga , die verwijst naar de familienaam ‘Vander stoep’ en ‘Verstoep’ (hij maakt dus geen melding van de naam ‘de stoep’ ) zou deze familenaam afgeleid zijn van:

Ø hetzij een begrip uit de verkeerstermininologie

Ø hetzij als vindplaats van een vondeling.

Schrijfwijzen.

Uit de vele opzoekingen blijkt dat naast de familienaam destoop, de stoop, de Stoop, De Stoop, ook nog de vormen de Stoep, stoep , stoop en stoops voorkomen. In de parochie registers van Wortegem vond ik de vorm de stoopt terug. Kan deze eind-t als een meervoudsvorm worden aanzien, zoals in sommige andere gelijklopende gevallen?[3]

Een nog oudere vorm van onze familienaam luidt ‘stopens’.

De Latijnse vormen ten slotte zijn 'Stopius' of nog ‘de stupa’