Mooi weer vandaag: Over klieren en de opkomst van de massamens.

Aan doemdenkers is er nooit een tekort geweest. Denk maar aan de Spaanse filosoof Ortega Y Gasset. In de dertiger jaren wees hij al op het gevaar van de massamens. En toen waren er hoegenaamd geen massamedia om ons een uniforme cultuur door de strot te rammen. En toch voelde Ortega het aankomen. Eens, beweerde hij, komt de dag dat onze hele cultuur wordt weggespoeld door de banale smaak van de massamens. Kunst, literatuur, filosofie? Vergeet het maar. Mensen die in zulke onzin geïnteresseerd zijn, zullen maar een kleine minderheid vormen. En minderheden worden verdrukt. Want de meerderheid heeft het in een democratie voor het zeggen.

Dat klinkt allemaal heel elitair en somber. Toch moet ik toegeven dat er tegenwoordig veel klieren rondlopen, die je doodvervelen met dezelfde verhalen.

Klieren. Je komt ze overal tegen. Aan de bushalte, bij de tandarts, aan de kassa in de supermarkt, op een exotisch strand. Overal liggen ze op de loer, klaar om hun nietsvermoedende prooi te bespringen. In het beste geval irriteren ze je met hun clichés. In het slechtste geval vertellen ze Hun Leven of trouwen met je.

In de loop der jaren ontwikkelde ik een extra zintuig, mijn klier-detector. Maar niet iedereen is zo gelukkig als ik. De meeste mensen zijn beleefd. En sociaal. En sympathiek. Klieren zijn dol op zulke mensen. Ze spinnen ze in. Ze zuigen ze leeg. Klieren. Wie zijn ze? Hoe herken je ze? Wat doe je er aan?

Een vroege identificatie is van levensbelang. Je mag niet wachten tot ze helemaal over je heen druipen en je verstikken met hun banaliteit. Wees alert.

Ze zien er heel gewoon uit. Hoed je dus voor gewoonheid. Pas op voor lachende gezichten: ze speuren naar hun volgend slachtoffer. Als ze in je buurt komen, mag je ze vooral niet aankijken. Ook niet als ze aan je mouw trekken of als ze informatie geven over het weer.

Was het niet Leibniz die zei dat taal de spiegel van het verstand is? Wat dan te denken van mensen, die je aanklampen met weerberichten en je vervolgens overstelpen met informatie over de levensduurte, hun kleinkinderen en hun ongeneeslijke kwalen? Misschien zijn ze helemaal niet zo dom. Misschien mikken ze gewoon op een zo groot mogelijk publiek. Als ze een praatje beginnen maken over het weer, zullen immers alleen de halsstarrig onbeschoften zoals ik zwijgen.

Klieren lezen nooit een boek. Klieren houden van commerciële televisie. Ze zijn streng religieus, al was het maar dat ze zo sterk in zichzelf geloven. Ze prefereren mensen en dingen van eigen bodem, maar gaan liefst op reis naar verre bestemmingen. Klieren zijn zo zelfvoldaan dat ze zelfs niet merken dat hun gesprekspartner op sterven na dood is. Klieren geven graag goede raad. Ze stellen hun eigen gedrag of motieven nooit in vraag. Ze laten een geestelijk slijmspoor na.

Klieren geven iedereen gelijk. In dat opzicht ben ik dus ook een beetje een klier. Maar ik doe dat meer vanuit vermijdgedrag, terwijl klieren het juist doen om de ander aan te trekken.

In een vingerknip zitten ze onder je hersenpan. Klieren zuigen je geestelijk leeg. Als ze zeggen dat het mooi weer is, bedoelen ze eigenlijk: "Geef me je bloed en je leven."

Bied ze geen oor. Bied ze ook geen oog. Want dat zijn de kanalen waarlangs ze binnen sluipen.

Ga nooit in een bus zitten zonder boek. Een krant is prima om je achter te verbergen, maar een boek sláát dan weer zoveel harder. Sinds het ontstaan van de rechtsstaat is het echter verboden om klieren de kop in te slaan. Laat Eco dus thuis. Een pocketje kan nog net.

Op straat zijn klieren een stuk gemakkelijker te weren. Zelf staar ik gewoonlijk wat in het ijle of loop weg. Dat heeft niets met lafheid te maken, maar met economie: ik spaar liever mijn krachten. Als je ze echt niet kan vermijden, probeer ze dan te vervelen. Vermijd alle oogcontact en toon geen enkel teken van leven, tot ze het opgeven en weggaan.

Hoed je voor overvallen in de supermarkt. Vooral als je in de file staat met je boodschappenwagentje ben je weerloos. Je kan geen kant uit, en dat weten ze. Zelf ben ik eens klem gereden aan de afdeling vrouwelijke lingerie. De klier voor me draaide zich om en begon een gesprek over haar onderkleding. Ik kon het niet aan. Op weg naar de kassa had ik mijn eerste out of the body experience.

De uniformering van onze cultuur blijkt een vruchtbare voedingsbodem te zijn voor klieren. Het zijn enthousiaste consumenten, die uren kunnen keuvelen over het juiste wasmiddel of de tanende kwaliteit van inlegkruisjes. Aan gespreksonderwerpen is er onder klieren geen gebrek, want ze kijken allemaal naar dezelfde programma's en halen al hun wijsheid uit pulpmagazines.

Probeer je om over iets anders te praten, dan zie je ze ineenkrimpen Ze wagen zich immers niet op onbekend terrein. De verrechtsing van onze maatschappij raakt ze niet. Het gat in de ozonlaag laat ze koud. In een discussie willen ze alleen maar vertrouwde argumenten horen.

Moet je oud zijn om een goede klier te zijn? Nee, toch niet.

Als je het in je hebt, zal het er rond de middelbare leeftijd wel uitkomen. Maar meestal word je als klier geboren. Je hoeft er niets voor te doen. Kind-klieren worden door andere kinderen gemeden, alsof ze een besmettelijke ziekte hebben. Puber-klieren geraken niet aan een lief. Grote klieren sprokkelen dan maar noodgedwongen affectie bij elkaar door mensen als u en mij aan te klampen.

Klieren kunnen hoge posities bereiken. Kiezers, die een signaal willen geven, stemmen vaak op hen. Klieren zijn dan ook geboren demagogen. Als geen ander verstaan ze kunst om met de wind mee te draaien. Eens aan de top, verzieken ze op korte tijd grondig hun omgeving. Parlementen ontbinden. Kerken scheuren. Scholen sluiten.De klier heeft zijn werk gedaan.

Klieren kan je niet altijd vermijden. Zeker niet als ze toevallig je baas zijn, of je klant. Het is dus zaak om de juiste middenweg te vinden. Geef ze niet te weinig aandacht, maar vooral niet teveel. Te weinig kan je je baan kosten, maar teveel wordt je dood.

Deze zachtere aanpak werpt echter niet altijd zijn vruchten af: klieren zijn immers bijzonder dikhuidig. De beste manier om een klier van je lijf te houden is eigenlijk simpel: wees onbeleefd, asociaal, bot en saai. Zoals ik.