De Kerstman en zijn geschenken
Het geven van geschenken rond Kerstmis gaat
terug op oude tijden, maar in Nederland was lange tijd vooral het
sinterklaasfeest het geschenkenfeest. De Kerstman leek eind twintigste
eeuw Sinterklaas te gaan verdrijven. Zover is het niet gekomen, maar
velen geven elkaar (ook) met Kerstmis geschenken. Deze gewoonte heeft
geleid tot kritiek dat het feest al te commercieel zou zijn geworden. In
veel bedrijven is het kerstpakket een traditioneel bedankje voor het
werk verricht in het afgelopen jaar.
De Kerstman is een
afstammeling van Sinterklaas en wordt ook in verband gebracht met
kabouters (Nisse of Tomte), zoals Sinterklaas op Sint Nicolaas, bisschop
van Myra, teruggaat. Het Sinterklaasgebruik is meegenomen door
emigranten naar Amerika. In Amerika werd Sinterklaas Santa Claus. De
Kerstman heeft ongeveer dezelfde gebruiken als Sinterklaas, zoals
cadeautjes geven, een lange baard en een rood pak, maar hij is inmiddels
ontdaan van alle religieuze symboliek.
De Kerstman ontstond in
de ons bekende vorm in de Verenigde Staten, eind negentiende eeuw en
raakte door de reclame van Coca-Cola wereldwijd verspreid. Zo kan het
zijn dat in beeltenissen de Kerstman nog een groen pak droeg, terwijl de
Amerikaanse Santa Claus tegenwoordig uitsluitend rode met witte kleding
draagt (zoals het logo van Coca Cola). Santa Claus heeft nog wel een
(vliegende) arrenslee getrokken door rendieren en wordt geholpen door
elfjes op de Noordpool.
In vele landen heeft de commerciële
kerstman (Santa Claus) de oorspronkelijke Kerstman echter niet
verdrongen, denk aan de Joulupukki in Scandinavië of Father Christmas in
Engeland. Hier zijn voorchristelijke elementen nog duidelijk in het
kerstgebruik aanwezig. Het is ook zeker niet zo, dat de Kerstman over de
hele wereld verspreid rood met witte kleding draagt. De Kerstman draagt
in veel landen nog blauwe, gouden of groene (of nog een andere kleur)
kleding.
In Oostenrijk en Duitsland komt niet de Kerstman maar
het Christuskind . Deze brengt op 24 december cadeautjes.
Het Christuskind is door Maarten Luther uitgevonden omdat hij niet aan de
heilige verering mee wilde doen waar het Sinterklaasfeest naar verwijst.
Opvallend is dat tegenwoordig juist alleen in het katholieke gedeelte Christuskind wordt gevierd. Terwijl de oorspronkelijke gedachte was
dat het Christuskind geschenken geeft zoals Hij dat ook met zijn leven
heeft gedaan, heeft de laatste 50 jaar de figuur van het Christuskind een
gedaanteverwisseling meegemaakt. In plaats van het onzichtbare
Christuskind is het geworden tot een engelachtige figuur. De laatste
jaren heeft Christuskind te lijden onder de aanhoudende amerikanisering
van de Kerstman. Zodoende is er een vereniging pro Christuskind ontstaan
die de Kerstman wil bestrijden.
|
