We proberen de bronnen welke we gebruiken terug te geven bij elk onderwerp, mochten er opmerkingen zijn worden deze aangevuld op aanvraag of worden de publicaties verwijderd.
Er bestaan reeds vele prachtige boeken en tijdschriften over Kortrijk. Op deze blog hebben we niet de intentie diepgaand de historische toer op te gaan of geschiedkundige overzichten te geven. We willen enkel vroegere toestanden vergelijken met de huidige.
Suggesties en rechtzettingen worden grif aanvaard, ter zake kan men rechtsboven contact opnemen.
02.01.1916 - De Grote Markt in Kortrijk is bezet door Duitse troepen, met honderden soldaten en een militaire muziekkapel. Op de achtergrond zijn bekende gebouwen zichtbaar, waaronder Café Belge, De Crocodile, de breigoedwinkel Laigneil, De Helle, het Oud Gouden Kruis, St. Crispijn, De Gouden Klokke en de Patria. Tijdens de Eerste Wereldoorlog fungeerde Kortrijk als een belangrijke logistieke hub voor het Duitse leger; de stad werd gebruikt voor rust, bevoorrading en verzorging van de troepen. Pas op 11 november 1918 kwam er een einde aan de verschrikkingen van de oorlog.
Het einde van de Eerste Wereldoorlog in Kortrijk en de onmiddellijke omgeving. De bevolking keert terug, vaak te voet, met paard en kar, en krijgt veel hulp van de Britten. De laatste Duitsers verdwijnen, de wapens worden opgeruimd, de gewonden verzorgd en de overledenen geborgen. Het leven kan opnieuw beginnen, hoewel de Spaanse griep, die van 1918 tot 1920 wereldwijd woedde, een nieuw gevaar vormt.
Het einde van de Eerste Wereldoorlog in Kortrijk en de onmiddellijke omgeving. De bevolking keert terug, vaak te voet, met paard en kar, en krijgt veel hulp van de Britten. De laatste Duitsers verdwijnen, de wapens worden opgeruimd, de gewonden verzorgd en de overledenen geborgen. Het leven kan opnieuw beginnen, hoewel de Spaanse griep, die van 1918 tot 1920 wereldwijd woedde, een nieuw gevaar vormt.
Na de wapenstilstand kwamen de civielarbeiders eveneens terug naar hun woning.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de term “Zivilarbeiter” gebruikt om burgers aan te duiden die werkzaamheden uitvoerden voor het leger, vaak achter het front en in bezette gebieden. Deze civiele arbeiders voerden uiteenlopende taken uit, zoals het bouwen van wegen, spoorlijnen en bunkers, het herstellen van beschadigde infrastructuur en het vervoeren van voorraden. In veel gevallen werden deze arbeiders gedwongen om voor de Duitse of geallieerde legers te werken, vooral in bezette gebieden zoals België en Noord-Frankrijk.
De omstandigheden voor civiele arbeiders waren vaak zwaar en onveilig. Ze werkten lange dagen, vaak onder slechte hygiënische en voedselvoorzieningen, en hadden een beperkte bewegingsvrijheid. Er waren verschillende soorten civiele arbeiders: sommige boden zich vrijwillig aan vanwege economische noodzaak, maar veel anderen werden onder dwang gerekruteerd. Duitsland bijvoorbeeld voerde een beleid van verplichte arbeid in bezette gebieden, waarbij mannen vaak gedwongen werden tot arbeidsinzet voor de Duitse oorlogsindustrie of frontliniewerk.
Maria D’Haene (1841-1937) was 36 jaar portierster van het hof, ze was blijkbaar ook kosteres, onderhield het “Olmenkapelleke” en was een meesterkantwerkster. Ze woonde in het portiershuis en had zich op de overige huisjes en de binnentuin.
Het Volkspark, opgericht in 1907, werd later in 1935 omgedoopt tot het Astridpark. De huidige foto dateert uit 1914. Let op de imposante ingangspoort die destijds aanwezig was. Uiterst rechts op de foto staat een dame die vanuit haar deurgat naar de fotograaf kijkt. Merk ook de sporen van tramlijn 4 . Aan het kruispunt rechts staat de hoekherberg “St. Jansput”. Verder is er de sierlijke straatverlichting aan de gevels te zien, evenals een kar met paard, een koets en een steekkar. Het was die dag duidelijk druk in de omgeving.
Achteraan afgestempeld door Dr Trenkler & Co Leipzig, een groot grafisch bedrijf in met als belangrijkste productietak prentbriefkaarten.
Vroeger werd achteraan zand gestapeld afkomstig van de schepen die gelost werden aan de Nijverheidskaai. Zand voor huishoudelijk gebruik werd afgehaald door leurders met kar en hondengespan. De dochter huwde met de latere senator Bossuyt die daardoor de naam Zandkegel kreeg.
De herberg werd later opengehouden door Nicole Coignez en haar echtgenoot Mille , het was een volksherberg met kaartersclub en tafelvoetbal. Nadat de herberg daar ophield ging Nicole naar de Heulsesteenweg waar ze de herberg Au Boulevard heropende en deze omdoopte tot het Zandschip en deze nog menige jaren openhield.
2024 – BEGIJNHOFSTRAAT IN NIEUW KLEEDJE (Deel 1/2)
Een van de oudste straten die reeds bestond in de 14e eeuw als de Raepsaetstraat. Vanaf 1416 onder de benaming Canesiestraetkin, in 1795 is het Rue dit Canzy en in 1815 Kanesystraet. Dan volgt nog de benamingen Rue de la Chaussée, Kalsijdestraet, Wyngaerdstraetkin en Rue du Musee. De huidige benaming dateert van 1866. In 1437 werd de straat geplaveid. In 1815 waren er 9 huizen en 32 bewoners. Doorheen de tijd bestond in de straat de officiële balans om stullen boter te wegen, er was een kruidenierswinkel een antiekhandel en enkele herbergen (St Medard - Piraat - De Boterstul - ’t Begijntje – Bilitis). Een van de grootste gebouwen (links op de foto’s) was respectievelijk de handelsrechtbank, museum voor schone kunsten, muziekschool en nu appartementen. In de straat lag eveneens voor 1588 de Kapittelschool.
ST JANSSTRAAT - BIJ LOUISTJE DEN DEKKER EN IN DE CADUM
De St Jansstraat 32 – Bij “Louistje den Dekker” en “In de Cadum”.
Rond 1900 opende de zaak onder de naam “Louistje den dekker”, opengehouden door de dakdekker Louis François Vandenbroucke en zijn echtgenote Emerence Dessein. Hij was de eerste van drie generaties pannendekkers. Het gebouw was een eenlaagshuis met achter het ene venster een tapkast en vier tafels en achter het andere venster een kruidenierswinkel. Links van het gebouw een poort naar het magazijn van Louis. De slaapgelegenheden lagen onder het dak. In 1917 werd de zaak overgenomen door een fietsmaker die de herberg herdoopte “In de Cadum” omdat de uitbaatster zich ’s morgens waste met de Franse zeep van het merk Cadum. Het huis werd omstreeks 1950 afgebroken om er een garage te zetten voor de brouwerij Lust.
Bron : Eigen data en E. Van Hoonacker.
In de Lage Landen, en met name in Vlaanderen, wordt "Cadum" ook gebruikt als een spreekwoordelijke uitdrukking om iemand te beschrijven die onervaren of onhandig is. De uitdrukking "een onverbeterlijke Cadum" verwijst naar iemand die net als een baby nog veel moet leren en soms struikelt of fouten maakt. De oorsprong van deze figuurlijke betekenis is niet helemaal duidelijk, maar het is mogelijk dat het verband houdt met de onschuldige en kwetsbare uitstraling van de Cadum-baby.
Oudenaardsesteenweg – De Ware Kortrijkzanen - 1937.
Groep die meedeed aan de zomercavalcade en andere feestelijkheden dit gevormd door bewoners van de straat. Gekleed in rood-witte pakjes en met een choreografie van de danslerares van Bolsius, kenden ze succes. Ze hadden ook hun eigen vlag.
St Anna - De gebouwen van het vroegere krankzinnigengesticht werden in 1928 door de zusters van Don Bosco voor het geven van onderwijs weer in gebruik genomen. Er kwam een college, het zogenaamde Don Boscocollege, dat zijn eerste schooljaar begon op 3 september 1929. Het was aanvankelijk een huis voor priester- en missionarisroepingen, maar liet stilaan ook gewone humaniorastudenten toe. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de school een tijdje een vluchtelingenoord en een veldhospitaal van het Duitse leger.
In de jaren 1960 was er de Novalux een metaalverwerkend bedrijf, na een leegstand kwam er de Bioplanet van de Colruyt, inmiddels zijn er werken bezig om er de moskee Atakwa in te vestigen.
De naam "Atakwa" is afkomstig van het Arabische woord "at-taqwa", wat "godsvrucht" of "devotie" betekent.
In de kijker : Marie Desmet-Delrue (Kortrijk 1898 - 1982) een Belgisch senator uit Kortrijk - Maria Desmetplein in Kortrijk.
Haar moeder baatte het café De Maenevlieger uit in de arbeiderswijk rond slachthuis en veemarkt. Deze wijk was de bakermat van het Kortrijkse socialisme. Ze werd door haar vader vertrouwd gemaakt met het socialisme. Maria werd lid van de Socialistische Volkskinderen en werd lid van de socialistische toneelvereniging Kunst Veredelt. Vanaf 1910 werd ze thuiswerkster als borduurster. Op haar 14 jaar werd ze textielarbeidster in een spinnerij. Ze werd er een verdedigster van de arbeidsters. In 1913, tijdens een werkstaking, gaf ze een klap aan een rijkswachter en werd korte tijd gearresteerd. Na de Eerste Wereldoorlog zetelde ze in het bestuur van de Kortrijkse BWP en was actief in de oprichting van de vrouwenbeweging, waar ze in 1921 voorzitster werd. In juli 1920 trouwde ze met Alfons Delrue en ze werden huisbewaarders voor de socialistische coöperatie. In 1923, na de geboorte van een dochter Cecilia, verhuisden ze naar het socialistisch Volkshuis in de Slachthuisstraat. De uitbating omvatte een café, een feestzaal, een bioscoop, een bakkerij en paardenstallen. Het echtpaar hield het acht jaar uit, maar toen was Maria uitgeput. Ze werd huisvrouw, terwijl haar man ging werken in het pettenatelier van zijn schoonbroer. In 1933 kreeg het koppel nog een zoon. Maria Desmet stond in 1928 aan de wieg van het Werk voor Kindervakanties binnen de Kortrijkse Socialistische Vooruitziende Vrouwen (SVV). Ze werd plaatselijk voorzitster van de SVV en was ook dertig jaar provinciaal voorzitster, zowel van de SVV als van het vakantiedomein Kindervreugde. In 1946 werd ze voorzitster van de Kortrijkse coöperatie Volksrecht. Haar politieke activiteiten begonnen met haar kandidatuur voor de Kortrijkse gemeenteraad in 1926. Bij de verkiezingen in oktober 1932 werd ze verkozen en bleef raadslid tot einde 1964. Vanaf 1936 zetelde ze ook in het OCMW en dit tot in 1971. Zij zette zich in voor het lot van verlaten kinderen en van psychiatrische patiënten. In juni 1936 volgde ze de tot senator verkozen socialist Joseph Clays op als provincieraadslid. Begin februari 1961 nam ze ontslag om de overleden senator Detaevernier op te volgen. Dat mandaat was van heel korte duur. Nog geen maand later viel de regering en werden nieuwe verkiezingen uitgeschreven. Maria Desmet werd niet meer voorgedragen. In 1965 verliet ze de gemeentepolitiek. Maria Desmet is de overgrootmoeder van huidig sp.a-voorzitter Conner Rousseau.
Naar haar werd het Maria Desmetplein langs de Brugsesteenweg genoemd.
De Meersstraat noemde vroeger Meerschstraat of Rue de la Prairie. Op het nr. 12 was van 1914 tot 1970 de firma La Couronne van Albert Carlier gevestigd waar de fietsen en de bakfietsen La Couronne vervaardigd werden.
Carlier was geen producent doch invoerder van geciteerd voertuig. Het was van de Britse Reliant Motor Company. Op 1 januari 1935 voltooiden ze een driewielig bedrijfsvoertuig, aangedreven door een 600cc eencilinder JAP-motorfietsmotor. In werkelijkheid lijkt dit vreemde ding meer op een motorfiets die is versmolten met de achterkant van een auto. Reliant stopte begin 1940 met de productie van voertuigen en stortte zich vervolgens op de oorlogsinspanningen. Er bestaan op internet echter ook brochures van het voertuig van de jaren 1950 tot 1953.
Oude spreuken – Compere de dood – Onze Lieve Vrouwekerk.
Uit : Biekorf 1892.
Dat is de zoogezeide dood, met de welke het volk te Kortrijk de magere lieden vergeleek. Men schreef :
‘Bachten 't Alderheiligste,’ het oud kostelijk Tabernakel, van den hoogen Autaar, in de oude capelle van de gulden spooren, te Kortrijk, staat Compere de dood verbeeld, onder de gedaante van een geraamte.
Comperé de Dood is een intrigerend figuur, een schaduw die zich door de eeuwen heen heeft geweven in de menselijke verbeelding. Zijn naam fluistert door de gangen van tijd en ruimte, en zijn aanwezigheid is voelbaar wanneer de laatste adem wordt uitgeblazen.
Duitse soldaten poseren in het Astridpark, Aan het “Brugske”, rechts van het standbeeld van Koningin Astrid en aan het pleintje voor het Waaihof. Blijkbaar een “Obergefreiter” en twee gewone soldaten.
Filips van den Elzas, graaf van Vlaanderen, bemachtigde het Heilig Haar tijdens zijn kruistocht in het Heilig Land. Na zijn thuiskomst in 1177 borg men de reliek nauwgezet op in de Onze-Lieve-Vrouwekerk in Kortrijk.
De processie ging voor het eerst uit in 1612. Tussen 1896 en 1964 bracht de processie telkens een massa volk op de been. Ging steeds uit de eerste zondag na Pinksteren. De kerk schafte de processie uiteindelijk af omdat ze de verering van relikwieën niet langer wilde aanmoedigen.
Bron : Kortrijk in het Verleden uit 1883 – Historische schetsen en aantekeningen van Theodoor Sevens .
De konijnenmarkt of de vellenmarkt vond plaats recht over het stadhuis. Ieder aspect van de maandagmarkt had zijn eigen specifieke plaats. Deze was al sinds de Middeleeuwen in gebruik en was gewijd aan de verkoop van konijnen, maar ook van andere kleine dieren zoals kippen, eenden en duiven. Naast levende dieren werden er ook huiden, vellen en andere dierlijke producten verkocht. De markt was niet altijd op dezelfde plaats gevestigd. In de loop der eeuwen heeft de markt op verschillende locaties in de stad plaatsgevonden. Was een populaire attractie voor toeristen. De markt was een van de drukste en levendigste plekken in de stad. De markt verdween in de 19e eeuw, toen de stad zich uitbreidde en de Grote Markt werd heringericht.
Op 4 juni 1892 lag waar ooit de Innovation was nog een herenhuis met tuin en vijver. Toen eigendom van Madame Beck de Salmon. Ingang huis was gelegen Doorniksestraat n°30, achterkant tuin kwam uit in de Grote Hallenstraat, nu Schouwburgplein.
Kant Doorniksestraat kwam in 1939 het warenhuis Teco (NV Textile Corporation) . In 1951 kwam richting Schouwburgplein (tuin) een nieuwe ingang voor het warenhuis : het volledige perceel was nu volgebouwd 😔. In 1954 nam Innovation Teco over. Het sloot definitief in 1984 om vervangen te worden door nieuwbouw. In feite liep men in de Centrum Galerij door het voormalig huis van Madam Beck de Salmon. Nu het blok van het hotel Ibis tot aan de KBC bank.
(Elvina Desalmon was de echtgenote van Victor Beck)
Duitse soldaten poseren in het Astridpark, Aan het “Brugske”, rechts van het standbeeld van Koningin Astrid en aan het pleintje voor het Waaihof. Blijkbaar een “Obergefreiter” en twee gewone soldaten.
Na de afbraak van de Kleine Hallen werd een afspanning geplaatst rond het Belfort. Hier werd deze voorzien van reclameborden voor het Amerikaans Circus Barnum & Bailey, waarschijnlijk ooit het grootste circus ter wereld met zijn - The Greatest Show on Earth -
Opgericht in 1871 bestond het tot 2017. In 1901 kwam het met zijn 12 tenten naar Kortrijk maar de grote tent van 200 meter lengte kon slechts geplaatst worden op de hippodroom van Harelbeke. Het werd op de streek aangekondigd met een grote parade. Het was voorzien van een hele dierentuin.
Conservatoriumplein - Maquette van de Leielandhalle
In 1955 had burgemeester Jules Coussens plannen om grootse Leielandhallen te bouwen op het Oud Gevangenisplein. Voor die tijd wel een vooruitstrevend project, doch is er nooit gekomen.
Bouwplannen met ontwerpen van de Leielandhalle op het Casinoplein te Kortrijk, opgemaakt door A.G. Pauwels, P.A. Pauwels en J.R. Vanhoenacker, 1953
