Alle weetjes over Wenduine en zijn historische achtergronden "Residentie La Plage" is een oord van rust, gelegen op de prachtige zeedijk van de familiebadplaats Wenduine
28-08-2010
Historiek van Wenduine - de Princes der Badsteden
Wenduine is slechts rond 1180 een zelfstandige parochie geworden alhoewel het beslist ouder is, maar tot dan toe was het afhankelijk van de kerk van Uitkerke. Het belangrijkste aspect van zijn geschiedenis is zeker en vast: de bloeiende zeevisserij.
In 1378 bezat Wenduine een vissersvloot van 43 boten 178 vissers waren aan deze vloot verbonden 121 waren lid van het ambacht der oude vissers en 37 van dat der jonge vissers. Pittig detail: zij zochten vertier in 24 tavernen.
Uit de rekeningen van de koninklijke tollenaars te Scarborough blijkt dat de Wenduinse vissers in 1305 deelnamen aan de haringcampagne in de zee van de Noordover (waarschijnlijk bedoeld: de kust van Noord-Engeland). Deze "ter visvangst varende luyden" hebben, naast moeilijkheden met kapers en oorlog voerende schepen, meer dan hun lief was, van dichtbij kennis gemaakt met de bruinvis die toen veel voorkwam in de ondiepe wateren en een vervelende klant was voor onze Vlaamse vissers die deze vis "Meerzwijn" (Marswin) noemden. In 1340 komt men tot het besluit dat deze vis heel wat schade berokkende aan de netten van de Wenduinse vissers. Daarom werd een afgevaardigde van de gilde naar de proost van Sint Donaas te Brugge gestuurd om daar te melden welke ellende dit dier wel berokkende. Het was duidelijk dat schade voor de vissers ook schade voor de Heer betekende. Daarop ontvingen de verzoekers van Wenduine een brief waarin zij toelating kregen om geheel het jaar door op de bruinvis te jagen "met 't harpoen zonder pardoen!".
Wellicht waren de Wenduinse vissers daarvoor dankbaar. Wanneer te Brugge een nieuwe proost wordt aangesteld zijn ze daar aanwezig om hem, bij aankomst aan zijn huis, een "Marswin" aan te bieden dit uit dankbaarheid voor de bekomen gunst en toelating. Ze werden ook heel vlug vertrouwd met het verbruik van de buit. De lamp van het "Torrekin" bijvoorbeeld, de vuurtoren van Wenduine, werd gevoed met bruinvistraan. Dit blijkt uit een boekhoudkundig gegeven uit 1428 waarin de volgende post voorkomt: "geleverd: een kist bruinvisolie voor de nieuwe vierbake."
EINDE VAN DE VISSERIJ
Uit deze vissershistorie heeft Wenduine zijn wapenschild overgehouden dat nu opgenomen is in het nieuwe wapenschild van de gemeente De Haan. In 1424 had de vissersgilde van Wenduine een nieuw vaandel nodig. Daarop beelde men de tekst: "Met 't harpoen, zonder pardoen". Het is op zijn minst verwonderlijk te noemen dat Wenduine zo lang heeft moeten wachten tot dit prachtige schild dat zoveel over zijn rijke geschiedenis vertelt officieel zijn wapenschild werd. Sedert 1904 immers werd het op heel wat documenten afgedrukt maar pas in 1936 werd het officieel toegekend.
Vanaf de 16de eeuw ging de visserij te Wenduine teloor omwille van verschillende oorzaken. We kunnen hier slechts zeggen dat Wenduine, eens een drukke vissersplaats, verviel tot een zeer klein dorpje in de 18de en 19de eeuw. Eens zou het weer bekend worden: nog wel als "prinses der Belgische badplaatsen".
Tot ongeveer 1870 leefde de bevolking zeer op zichzelf teruggetrokken: eenvoudige mensen die met weinig tevreden waren. Jongeren die wat meer in het leven wilden bereiken verlieten de gemeente om in de stad of in Frankrijk te gaan werken.
PRINSES DER BADSTEDEN
Daar bracht het opkomend kusttoerisme verandering in. Toeristen uit Blankenberge ondernamen wel eens een stevige wandeling naar Wenduine, zij het dan "per ezel". Enkele snuggere geesten hadden vlug begrepen dat een boterham met hesp of een "koekestutte" (krentenboterham) met een geurige tas koffie bij dat soort wandelaars zeer gegeerd waren. Het duurde niet lang of ze konden daarvan genieten in het "Café des étrangers" het "Bienvenue aux étrangés" het Pavillon des dunes of het Cafe de la gare. In 1876 werd in de gemeenteraad een schuchtere poging teniet gedaan om van Wenduine een badstad te maken. Er werden een paar drogredenen gevonden: Wenduine was daarvoor niet geschikt en er waren geen deftige toegangswegen. Tien jaar later was een vernieuwd gemeentebestuur heel wat dynamischer. In 1884 komt er een weg naar Blankenberge, in 1886 verbond de stoomtram Oostende en Blankenberge, daarvoor had het bestuur zelfs de gigantische som van 57.000fr. samengescharreld. In de jaren 1878-1880 was ook reeds het eerste herstellingsoord voor kinderen van ons land, het instituut "Born" hier gebouwd. In 1888 worden de eerste percelen bouwgrond op de dijk aan particulieren verkocht en een jaar daarvoor had men reeds gezorgd voor de in iedere Belgische badstad onontbeerlijke "badkarren" waarin baders tot in het water werden gevoerd.
Rond 1895 werden dan de grote openbare werken gestart. Er kwam werkgelegenheid, de bevolking groeide aan en Wenduine was flink op weg om, dankzij de grote werkkracht van eigen bestuur en eigen mensen, zonder de stuwkracht van machtige financiële groepen, een aantrekkelijke badplaats te worden. De moed en wilskracht der voorvaderlijke vissers leefde blijkbaar nu ook verder en nog voor de 1ste wereldoorlog was het bescheiden Wenduine als badplaats bekend.
(Bron: Lepeer, E., Vin Dune an de Zee, uitgegeven door Gemeentebestuur Wenduine, 1974)
De "Prinses van de badplaatsen" oftewel Wenduine betekent
"witte duin" in het Keltisch.
Als 'Prinses der badplaatsen' heeft Wenduine vaak gediend als inspiratiebron voor verschillende kunstenaars. Eén van de mensen die hun stempel gedrukt hebben op deze badplaats is de gewezen Eerste Minister en Minister van Openbare Werken, Graaf de Smet de Naeyer, die onder koning Leopold II voor de aanleg van ondermeer de Rotonde, Park Prins Albert en de Koninklijke Baan gezorgd heeft.
Wenduine is niet voor niets gekend als de princes de badgemeenten. Deze familiebadplaats combineert de charme van de kleinschaligheid met de uitgebreide keuze aan toeristische faciliteiten Met haar verkeersvrije zeedijk en rotonde, het prachtige brede zandstrand, het aangename winkelcentrum, de duinen, het bos en het hinterland leent Wenduine zich ongetwijfeld tot een zorgeloze en boeiende vakantie. Er zijn voor vakantiegangers tal van mogelijkheden: zwemmen; wandelen, tennis, golf, mini-golf, fietsen, zeehengelen, paardrijden, windsurfen, ... Verder biedt deze badplaats alle mogelijkheden van natuurrecreatie: de bewegwijzerde boswandelingen, polderfietstochten en ontspannende strand- en duinwandelingen.
Wenduine heeft vooral een familiaal karakter. Kinderen zijn steeds welkom. Ze kunnen er stoeien, paardrijden, forten bouwen op het vier km lange fijnzandstrand. In het Wielingenbad kunt u naar hartelust zwemmen en is er ook een speciaal kinderbad.
Wenduine beschikt over een uiterst charmant winkelcentrum waar terrasjes en leuke winkeltjes nooit ver weg zijn. Vanaf de Paasvakantie tot en met september worden bovendien om de haverklap speciale activiteiten georganiseerd waarvan de inhoud kan worden geraadpleegd in de toeristische agenda van de gemeente De Haan-Wenduine die maandelijks uitgegeven wordt.
Verder is Wenduine uitstekend gelegen op amper een kwartier rijden van historische gemeenten zoals Brugge, Damme en Sluis.
"Wenduine Memories van een Princes" dat is de titel van een schitterend boek van de auteurs Remi Mouton en Benoît Wauters uitgegeven in December 2004.
Voor iedereen die van Wenduine houdt, en wat meer wenst te weten over haar evolutie en geschiedenis is dit boek een absolute aanrader.
Sommige gegevens van deze website komen van dit boek.
Voor meer informatie kunnen julle terecht op hun website
http://www.tempus-belgium.com/dutch/107a.htm
Wat is de geschiedenis van het wapenschild van Wenduine ?
In een boek over Wenduine uit 1974 van Eric Lepeer:"Vin Dune an de Zee", een uitgave van het toenmalig gemeentebestuur van Wenduine, vond ik een uitgebreide beschrijving in vier talen.
Jammer dat het niet meer te koop is, maar daarom maken we hier graag gebruik van de inhoud.
Met dank aan de schrijver en zij die fotomateriaal ter beschikking stelden
MED TARPOEN SONDER PARDOEN
Een koninklijk besluit van 12 juni 1936 heeft de gemeente Wenduine gemachtigd gebruik te maken van een wapen, dat in heraldieke termen wordt beschreven als van sabel met een bruinvis van zilver, doorboord met twee harpoenen van goud, schuinkruiselings geplaatst, de punt naar beneden.
Het kan verwondering wekken dat een gemeente die in het verleden toch een relatieve bekendheid en welstand heeft gekend, die zich sinds het einde van de vorige eeuw als badplaats heeft ontwikkeld, zo lang heeft moeten wachten om een eigen schild toegewezen te krijgen. De oorzaak daarvan is in de eerste plaats te zoeken bij de territoriale inrichting tijdens het oud regime. Stedelijke rechten heeft Wenduine nooit gekregen; de prochie was er een uit het vlakke land in het Brugse Vrije. Het grootste deel behoorde tot de heerlijkheid van de proost van de St.-Donaaskerk te Brugge, het Proosse. Wenduine is zelf nooit een heerlijkheid geweest en had noch schepenbank, noch wapen. Toen de Brugse schilder Pieter Pourbus op een panoramisch zicht van het Vrije, dat dateert van 1562, de wapens van stad en dorp naast de woonkernen afbeeldde, liet hij het schild van Wenduine effen blank.
Later, onder het Franse bewind, werd Wenduine een zelfstandige gemeente. Het Belgisch bestuur volgde het Nederlands op, zonder dat er daarom een mentaliteitswijziging plaatsvond in het tot een povere vlek verkommerde Wenduine. Der vaadren fierheid was veel te ver gevaren, dat men zich zou inspannen om de eigenheid van lokale gemeenschap te affirmeren door een wapen. Navraag van hogerhand stuitte op de plaatselijke onverschilligheid.
Het huidige gemeentewapen is ontleend aan dat van de vroegere vissersgilde. Meer dan vijf eeuwen geleden, om precies te zijn in 1424, kwam de eed van deze beroepsvereniging inderdaad tot de vaststelling dat er dringend een nieuwe banier moest worden gemaakt, daer de jeghenwoordige in eene vermyncten staet es ende up haer gheheel hochte bi den standaert boirt en stic ontbrickt, sodanich dat teerste wort van de spruecke weghevollen es ende meteen oic en stick dat tjaertal drough. Het oude vaandel had dus zijn beste jaren gekend. In een tekst over het jaar 1382 was er sprake dat de vissers stoetsgewijze, twee per twee, naar de kerk togen metter banere voraen om mis te horen en daarna naar het strand op te stappen.
De vissersgilde had een eigen wapenspreuk en de banier droeg ook een jaartal dat spijtig genoeg niet werd meegedeeld. Het bestuur was van oordeel dat de gildebroeders best zouden samenleggen om een nieuwe banier te bekostigen.
Het wegkwijnen van de oude vissersnering had tot gevolg dat vissersgilde en schuttersgilde in een genootschap versmolten in 1587. Ter herinnering waaraan de St.-Sebastiaansgilde, wier oudst vermelde stichtingsoorkonde tot 1480 teruggaat, in haar eigen wapen dat van de vissergilde opnam. Een waardevol spoor daarvan is het nog bestaande beloenberd of gildebord uit 1664 dat in het gemeentehuis hangt.
De bruinvis is dus de wapenfiguur van Wenduine. In 1340 hadden de vissers klachten over het gedrag van wat men toen meerzwijnen noemde. Deze beesten, die toen vrij algemeen in onze wateren voorkwamen, werden er van beschuldigd de netten te scheuren. Een afgevaardigde werd naar de proost van St.-Donaas gezonden om de zaak voor te leggen. Schade voor de vissers betekende uiteindelijk ook nadeel voor de heer en prompt kregen de verzoekers eene lettere inhoudende dat de zeeman consent van hem hadde met tarpoen als van outs ten marswin vanckste te voerene tjaer deure.
Meerzwijn of bruinvis, geen zinnig mens die het in zijn hoofd krijgt om er de dagelijkse boterham mee te beleggen. Vroeger was het blijkbaar een delicatesse. Bruinvissen zijn eigenlijk geen vissen, maar zoogdieren. De Phocoena phocoena (LINNAEUS, 1758), zo heet hij wetenschappelijk, is de kleinste der walvisachtigen. Tot voor enkele tientallen jaren kon men, met een beetje geluk, af en toe een kudde buitelende bruinvissen voor onze kust waarnemen. Maar na de tweede wereldoorlog was het verschijnsel in zoverre zeldzaam, dat een dergelijk gebeuren enige opschudding veroorzaakte, zodanig dat het van mond tot mond werd overgezegd en men er speciaal ging naar kijken. Nu moet zoiets bij de uitzonderlijke evenementen worden gerangschikt.
Voor wie het niet weten mocht: de Wenduinse carnavalvereniging heet Orde van de Bruinvis en er is, sinds begin 1969, ook een Bruinvisstraat. De walvisfamilie heeft trouwens voor meer straatnamen gezorgd want er zijn nog een Dolfijn straat, een Tuimelaarstraat en een Walvisstraat. Namen die niet zomaar lukraak werden gekozen, maar die integendeel verband houden met een specifiek aspect van het strandgebeuren.
De zeemeermin van Wenduine.
Het was een dag als alle andere. De vissersvloot van Wenduine lag in volle zee, toen plotseling een zeemeermin opdook.
Dit was een voorbode van noodweer.
Een jonge visser, wiens boot naast die van zijn vader lag, riep hem toe:
'Vader, kom mee! Ik heb de meermin gezien.' De vader, die over zijn netten stond gebogen, antwoordde:
'De wind staat goed, jongen.Je hebt je vergist.'
'Ik weet wat ik zeg,' riep de zoon terug, 'ik blijf hier niet langer.' De jongen bereikte de veilige kust en was gered. Maar alle andere boten, drieëntwintig in getal, vergingen.
In hetzelfdejaar is Wenduine in een springvloecl verzonken.
Tot op de huidige dag voelen de garnalenvissers bij laag water gladde stenen onder hun voeten. Het zijn de grafzerken van de oude kerk, die toen een prooi werd van de golven
De Spioenkop
Ter hoogte van de rotonde groeit een uitloper van het westelijk duinmassief tot op enkele passen van de kom van de gemeente.
De waarde van dit wijdse vergezicht, dat vandaag de dag gelukkig alleen een toeristische functie heeft te vervullen, werd in het verleden herhaaldelijk om andere redenen benut. Landsvorst en bezetters hebben beseft welk een uitstekende observatiepost de natuur hier heeft neergezet. Onder het Oostenrijks bewind stond hier tussen 1771 en 1778 een "corps de garde".
De Franse genie plaatste in 1795 een signaalmast, waarmee door middel van vlaggen, berichten werden doorgegeven. Vanaf 1798 was het de marine die verantwoordelijk was voor de goede werking van dit voor die tijd vernuftige communicatiemiddel.
Met ingang van 1 juni 1806 werd een semafoor geïnstalleerd. Uit de stand der beweegbare armen was het mogelijk op grote afstand de mededelingen te lezen. Meestal waren die om veiligheids redenen in codetaal gesteld. De semafoormast, 13 meter hoog, was opgesteld sur dune de sable recouverte de terre vegetale et plantee d'oyats, op een zandduin bedekt met aarde en beplant met helm. Het personeel dat moest instaan voor de bediening van het toestel werd ondergebracht in houten keten opgetrokken uit materialen afkomstig van het vroegere corps de garde.
Ten tijde van Napoleon was het snel over brengen van berichten natuurlijk van het grootste belang. Ter beveiliging tegen een Engelse invasie werden sterke contingenten Franse troepen langs de kust gelegerd. In kritieke periodes overschreed hun getalsterkte te Wenduine het inwonertal, dat de tweehonderd niet bereikte. Natuurlijk gaf dit, mede door het onheus optreden der bezetters, aanleiding tot tal van conflicten met de ingezetenen en de plaatselijke overheid.
De semafoor- naar de uitvinder ook Chappe-telegraaf genoemd - maakte het mogelijk in een voor die tijd snel tempo het verloop der krijgsverrichtingen door te seinen en zo nodig om versterkingen te vragen. De Wenduinse semafoor hoorde administratief bij de eerste inspectie, die de strook tussen Lissewege en Middelkerke bestreek. Hiërarchisch ressorteerde dit toezichtsgebied tot het seinarrondissement Duinkerke, afhangend van de eerste maritieme prefectuur te Boulogne. Vandaar leidde een semafoorlijn naar Parijs. Het andere uiteinde, Vlissingen, had een semafoor verbinding die tot Antwerpen strekte. En vandaar gingen en kwamen dan weer optische signalen naar Brussel en Amsterdam.
In 1809 kreeg de semafoorpost Wenduine heel wat militaire berichten te verwerken. In dat jaar was dit gedeelte van de Noordzee inderdaad het toneel van verwoede zeegevechten.
De Belgische administratie, waarvan de fiscale interesses voldoende zijn bekend, heeft in de negentiende eeuw het hoge duin gekozen om er een wachthuis te plaatsen. Vandaar kon de douane een flink stuk van de kust overschouwen en beletten dat er clandestien waren en goederen werden ontscheept of ingeladen. De commiezen woonden ter plaatse, een tijdlang in de gebouwen van het huidige instituut G. Born. Het wachthuis heette in ambtelijk Frans aubette de la douane. Vandaar dat de volksmond het duin waarop de uitkijkpost was gebouwd bettenhul noemde. Hul is in de streektaal het woord voor duin; het is te vergelijken met het Engelse hill.
Rond de eeuwwende had het toerisme vaste voet gekregen te Wenduine dat een snelle gedaantewisseling onderging om zich naar behoren van zijn nieuwe taak te kwijten. Allerhande infrastructuurwerken werden uitgevoerd om er een moderne, leefbare badplaats van te maken.
Bovenop de hoogste top van de domeinduinen werd een paviljoentje gebouwd, waar men beschut tegen de wind even kon uitblazen om er te genieten van het merkwaardige panorama. Dat fraaie torentje met rieten dak kreeg de naam Spioenkop mee. Het heette voor sommigen ook de champignon, de paddestoel, of le pavillon Elisabeth, namen die men op oude prentkaarten treft, maar die thans vergeten zijn.
De Spioenkop kende een bewogen geschiedenis. Sinds zijn oprichting in maart 1902, werd hij tweemaal volledig vernield. De Duitse bezetter heeft het strategisch belang van het hoge duin benut om er tijdens de wereldoorlogen tuigen te plaatsen die een aanval uit zee moesten helpen verijdelen. In '14-18' hadden ze er een versterkte uitkijkpost gebetonneerd. In 1943 werd de Spioenkop dan weer vernield. Toen stonden op en rond het duin toestellen die de nadering van geallieerde vliegtuigen moesten verklikken. Maar zoals de feniks herrees de Spioenkop uit zijn as. Het in 1922 gebouwde huisje kreeg een schaliedak. In 1955 zou de versie die nu te zien is worden opgetrokken uit puur beton, oersterk, maar toch een tikje minder sierlijk.
Vanwaar komt de naam Spioenkop? Dat kop staat voor heuvel begrijpt men zo en vermits het vergezicht er uniek is, kan het een uitgelezen plaats zijn om te bespieden, gade te slaan wat er in een wijde omtrek gebeurt. Dat klopt allemaal, maar die combinatie werd niet voor Wenduine bedacht, maar voor een heuvel die tienduizenden kilometers hier vandaan ligt. In Zuid-Afrika. Kopje is trouwens een van de weinige woorden uit de Afrikaanse taalschat die in ons Groot Woordenboek der Nederlandse Taal, alias de dikke Van Dale, zijn opgenomen: hoge, alleenliggende heuvel.
Tijdens de Boerenoorlogen hebben de Britten enkele smadelijke nederlagen moeten incasseren. Een van de meest bekende overwinningen van de Boeren was die op de Spioenkop waar de Britten van generaal Redvers Buller op 24 januari 1900 het onderspit moesten delven tegen de strijdmacht onder het opperbevel van generaal Louis Botha.
In ons land leefde men intens mee met wel en wee van de Boeren. Toen op 4 april 1900 de boottrein uit Engeland stopte in het Brusselse noordstation, pleegde de anarchist Sipido een aanslag op het leven van de prins van Wales, zoon van koningin Victoria en toekomstig koning als Edward Vll, die met zijn gemalin, prinses Alexandra van Denemarken, onderweg was naar Duitsland. De moordpoging faalde, niemand werd geraakt en de jonge heethoofd werd gevankelijk weggevoerd.
Herbergen met de naam Kruger, Transvaal of Pretoria zijn er ongetwijfeld bij honderden geweest. Vele bierhuizen gingen dicht, maar er blijven er nog tientallen over die herinneren aan Oom Paul of zijn Boerenrepubliek. Straatnamen die verband houden met de Boerenoorlogen zijn er bij de vleet, zoals de P. Krugerstraat te Blankenberge.
Met zijn Spioenkop-toponiem heeft Wenduine dus ook een herinnering aan de Boerenoorlogen bewaard. De Spioenkop is uniek. Of toch niet? In de staat Montana, V.S., is een plaatsje dat Spion Kop heet. Ver van hier, maar ook de Nieuwe Wereld werd destijds door de golf van meevoelen met de Boeren gegrepen.
Sedert begin 1967 bezit de voetbalploeg Club Brugge, die o.a. kampioen speelde in 1972- 73, een zeer actieve supportersclub die zich de Spionkop noemt en een afgietsel is van de gelijknamige die het elftal van F.C. Liverpool aanmoedigt. De naam Spionkop werd daar gegeven aan de tribune, gebouwd in 1900, die er enigzins als een heuvel uitzag. Te Brugge werd intussen een café herdoopt in De Spionkop. Wenduine heeft dus zijn Spioenkop, Club Brugge houdt het bij Spionkop. Een letter meer of minder, het heeft niet zoveel belang. Op oude documenten en foto's ziet men nog meer spellingen en schrijfwijzen.
Niet alleen de toeristen appreciëren het lieflijk Spioenkopje. Ook de Wenduinenaars zien het als een onafscheidelijk stuk van hun bezit. Na de tweede wereldoorlog werden spontaan fondsen bijeen gebracht om de heropbouw te financieren.
Het gemeentebestuur is al eens té ondernemend. Zo werd voor enkele jaren tijdens de zomermaanden de Spioenkop met schijnwerpers belicht. Blijkbaar zeer tot ongenoegen van de vrijende paartjes. Er haperde alsmaar iets aan de projectoren. De administratie begreep de wenk en de proef werd niet herhaald.
Bronvermelding : Vin Dune an de Zee, Eric Lepeer
Uitgave Gemeentebestuur van Wenduine, 1974
Een virtuele boodschap op de Spioenkop van Wenduine
Hallo bezoeker van Wenduine, leuk dat je ook even kijkt op deze website.
Onze spioenkop is keurig geschilderd en dat willen we graag zo houden.
Omdat er door de jaren heen toch altijd mensen zijn die zo graag een boodschap willen achterlaten kunnen ze dat beter virtueel doen op de website van de Spioenkop.
Typerend voor Wenduine zijn de beboste duinen. Op één van die duinen, de Spioenkop (31 m hoog) geniet je van een adembenemend zicht op zee en het achterliggend vlakke polderlandschap.
De Spioenkop, afgeleid van spionheuvel, is een observatiepost uit de tijd van Napoleon. Je hebt er een panoramisch zicht over Wenduine en aan de voet van de heuvel kan je heerlijk uitrusten of spelen.
Kom en ontdek dit stukje Noordzeekust aan de hand van onze programma's!
Historiek van de Spionkop van Wenduine - andere versie
De Spioenkop
Ter hoogte van de rotonde groeit een uitloper van het westelijk duinmassief tot op enkele passen van de kom van de gemeente.
De waarde van dit wijdse vergezicht, dat vandaag de dag gelukkig alleen een toeristische functie heeft te vervullen, werd in het verleden herhaaldelijk om andere redenen benut. Landsvorst en bezetters hebben beseft welk een uitstekende observatiepost de natuur hier heeft neergezet. Onder het Oostenrijks bewind stond hier tussen 1771 en 1778 een "corps de garde". De Franse genie plaatste in 1795 een signaalmast, waarmee door middel van vlaggen, berichten werden doorgegeven. Vanaf 1798 was het de marine die verantwoordelijk was voor de goede werking van dit voor die tijd vernuftige communicatiemiddel. Met ingang van 1 juni 1806 werd een semafoor geïnstalleerd. Uit de stand der beweegbare armen was het mogelijk op grote afstand de mededelingen te lezen. Meestal waren die om veiligheids redenen in codetaal gesteld. De semafoormast, 13 meter hoog, was opgesteld sur dune de sable recouverte de terre vegetale et plantee d'oyats , op een zandduin bedekt met aarde en beplant met helm. Het personeel dat moest instaan voor de bediening van het toestel werd ondergebracht in houten keten opgetrokken uit materialen afkomstig van het vroegere corps de garde.
Ten tijde van Napoleon was het snel over brengen van berichten natuurlijk van het grootste belang. Ter beveiliging tegen een Engelse invasie werden sterke contingenten Franse troepen langs de kust gelegerd. In kritieke periodes overschreed hun getalsterkte te Wenduine het inwonertal, dat de tweehonderd niet bereikte. Natuurlijk gaf dit, mede door het onheus optreden der bezetters, aanleiding tot tal van conflicten met de ingezetenen en de plaatselijke overheid.
De semafoor- naar de uitvinder ook Chappe-telegraaf genoemd - maakte het mogelijk in een voor die tijd snel tempo het verloop der krijgsverrichtingen door te seinen en zo nodig om versterkingen te vragen. De Wenduinse semafoor hoorde administratief bij de eerste inspectie, die de strook tussen Lissewege en Middelkerke bestreek. Hiërarchisch ressorteerde dit toezichtsgebied tot het seinarrondissement Duinkerke, afhangend van de eerste maritieme prefectuur te Boulogne. Vandaar leidde een semafoorlijn naar Parijs. Het andere uiteinde, Vlissingen, had een semafoor verbinding die tot Antwerpen strekte. En vandaar gingen en kwamen dan weer optische signalen naar Brussel en Amsterdam.
In 1809 kreeg de semafoorpost Wenduine heel wat militaire berichten te verwerken. In dat jaar was dit gedeelte van de Noordzee inderdaad het toneel van verwoede zeegevechten.
De Belgische administratie, waarvan de fiscale interesses voldoende zijn bekend, heeft in de negentiende eeuw het hoge duin gekozen om er een wachthuis te plaatsen. Vandaar kon de douane een flink stuk van de kust overschouwen en beletten dat er clandestien waren en goederen werden ontscheept of ingeladen. De commiezen woonden ter plaatse, een tijdlang in de gebouwen van het huidige instituut G. Born. Het wachthuis heette in ambtelijk Frans aubette de la douane . Vandaar dat de volksmond het duin waarop de uitkijkpost was gebouwd bettenhul noemde. Hul is in de streektaal het woord voor duin; het is te vergelijken met het Engelse hill .
Rond de eeuwwende had het toerisme vaste voet gekregen te Wenduine dat een snelle gedaantewisseling onderging om zich naar behoren van zijn nieuwe taak te kwijten. Allerhande infrastructuurwerken werden uitgevoerd om er een moderne, leefbare badplaats van te maken.
Bovenop de hoogste top van de domeinduinen werd een paviljoentje gebouwd, waar men beschut tegen de wind even kon uitblazen om er te genieten van het merkwaardige panorama. Dat fraaie torentje met rieten dak kreeg de naam Spioenkop mee. Het heette voor sommigen ook de champignon, de paddestoel, of le pavillon Elisabeth, namen die men op oude prentkaarten treft, maar die thans vergeten zijn.
De Spioenkop kende een bewogen geschiedenis. Sinds zijn oprichting in maart 1902, werd hij tweemaal volledig vernield. De Duitse bezetter heeft het strategisch belang van het hoge duin benut om er tijdens de wereldoorlogen tuigen te plaatsen die een aanval uit zee moesten helpen verijdelen. In '14-18' hadden ze er een versterkte uitkijkpost gebetonneerd. In 1943 werd de Spioenkop dan weer vernield. Toen stonden op en rond het duin toestellen die de nadering van geallieerde vliegtuigen moesten verklikken. Maar zoals de feniks herrees de Spioenkop uit zijn as. Het in 1922 gebouwde huisje kreeg een schaliedak. In 1955 zou de versie die nu te zien is worden opgetrokken uit puur beton, oersterk, maar toch een tikje minder sierlijk.
Vanwaar komt de naam Spioenkop? Dat kop staat voor heuvel begrijpt men zo en vermits het vergezicht er uniek is, kan het een uitgelezen plaats zijn om te bespieden, gade te slaan wat er in een wijde omtrek gebeurt. Dat klopt allemaal, maar die combinatie werd niet voor Wenduine bedacht, maar voor een heuvel die tienduizenden kilometers hier vandaan ligt. In Zuid-Afrika. Kopje is trouwens een van de weinige woorden uit de Afrikaanse taalschat die in ons Groot Woordenboek der Nederlandse Taal, alias de dikke Van Dale, zijn opgenomen: hoge, alleenliggende heuvel.
Tijdens de Boerenoorlogen hebben de Britten enkele smadelijke nederlagen moeten incasseren. Een van de meest bekende overwinningen van de Boeren was die op de Spioenkop waar de Britten van generaal Redvers Buller op 24 januari 1900 het onderspit moesten delven tegen de strijdmacht onder het opperbevel van generaal Louis Botha.
In ons land leefde men intens mee met wel en wee van de Boeren. Toen op 4 april 1900 de boottrein uit Engeland stopte in het Brusselse noordstation, pleegde de anarchist Sipido een aanslag op het leven van de prins van Wales, zoon van koningin Victoria en toekomstig koning als Edward Vll, die met zijn gemalin, prinses Alexandra van Denemarken, onderweg was naar Duitsland. De moordpoging faalde, niemand werd geraakt en de jonge heethoofd werd gevankelijk weggevoerd.
Herbergen met de naam Kruger, Transvaal of Pretoria zijn er ongetwijfeld bij honderden geweest. Vele bierhuizen gingen dicht, maar er blijven er nog tientallen over die herinneren aan Oom Paul of zijn Boerenrepubliek. Straatnamen die verband houden met de Boerenoorlogen zijn er bij de vleet, zoals de P. Krugerstraat te Blankenberge.
Met zijn Spioenkop-toponiem heeft Wenduine dus ook een herinnering aan de Boerenoorlogen bewaard. De Spioenkop is uniek. Of toch niet? In de staat Montana, V.S., is een plaatsje dat Spion Kop heet. Ver van hier, maar ook de Nieuwe Wereld werd destijds door de golf van meevoelen met de Boeren gegrepen.
Sedert begin 1967 bezit de voetbalploeg Club Brugge, die o.a. kampioen speelde in 1972- 73, een zeer actieve supportersclub die zich de Spionkop noemt en een afgietsel is van de gelijknamige die het elftal van F.C. Liverpool aanmoedigt. De naam Spionkop werd daar gegeven aan de tribune, gebouwd in 1900, die er enigzins als een heuvel uitzag. Te Brugge werd intussen een café herdoopt in De Spionkop. Wenduine heeft dus zijn Spioenkop, Club Brugge houdt het bij Spionkop. Een letter meer of minder, het heeft niet zoveel belang. Op oude documenten en foto's ziet men nog meer spellingen en schrijfwijzen.
Niet alleen de toeristen appreciëren het lieflijk Spioenkopje. Ook de Wenduinenaars zien het als een onafscheidelijk stuk van hun bezit. Na de tweede wereldoorlog werden spontaan fondsen bijeen gebracht om de heropbouw te financieren.
Het gemeentebestuur is al eens té ondernemend. Zo werd voor enkele jaren tijdens de zomermaanden de Spioenkop met schijnwerpers belicht. Blijkbaar zeer tot ongenoegen van de vrijende paartjes. Er haperde alsmaar iets aan de projectoren. De administratie begreep de wenk en de proef werd niet herhaald.
Bronvermelding : Vin Dune an de Zee, Eric Lepeer
Uitgave Gemeentebestuur van Wenduine, 1974
EINDE VAN DE VISSERIJ
Uit haar vissershistorie heeft Wenduine zijn wapenschild overgehouden dat nu opgenomen is in het nieuwe wapenschild van de gemeente De Haan. In 1424 had de vissersgilde van Wenduine een nieuw vaandel nodig. Daarop beelde men de tekst: "Met 't harpoen, zonder pardoen". Het is op zijn minst verwonderlijk te noemen dat Wenduine zo lang heeft moeten wachten tot dit prachtige schild dat zoveel over zijn rijke geschiedenis vertelt officieel zijn wapenschild werd. Sedert 1904 immers werd het op heel wat documenten afgedrukt maar pas in 1936 werd het officieel toegekend.
Vanaf de 16de eeuw ging de visserij te Wenduine teloor omwille van verschillende oorzaken. We kunnen hier slechts zeggen dat Wenduine, eens een drukke vissersplaats, verviel tot een zeer klein dorpje in de 18de en 19de eeuw. Eens zou het weer bekend worden: nog wel als "prinses der Belgische badplaatsen".
Tot ongeveer 1870 leefde de bevolking zeer op zichzelf teruggetrokken: eenvoudige mensen die met weinig tevreden waren. Jongeren die wat meer in het leven wilden bereiken verlieten de gemeente om in de stad of in Frankrijk te gaan werken.
Uit bijgaande foto blijkt dat er ook in Wenduine garnaalvissers te paard waren, jammer dat die traditie teloor is gegaan, want de garnalen zijn thans nog steeds in overvloed aanwezig
Naam Hubertmolen
Adres Park Leopold II
Eigenaar Gemeente De Haan
Bouwjaar 1880
Type Staakmolen met gesloten voet
Functie Korenmolen
Kenmerken Speciaal type staakmolen, iets vergelijkbaar met de Hollandse wipmolens
Gevlucht/Rad Houten pestelroeden, vlucht 16 meter
Inrichting Eén steenkoppel op de enige zolder in de molenkast
Toestand Maalvaardig
Bescherming M: monument, L: landschap,
08.02.1946 (L) - 27.04.1993 (M)
Molenaar: Bart Engelen, uit Bekegem
Openingstijden: De openingstijden staan vermeld in Wenkende Wieken en zijn elke tweede zondag van de maand van Mei tot September (meestal het hele jaar door) en op aanvraag.
Info, tel. 059.242134 (Dienst voor Toerisme De Haan)
Foto: Donald Vandenbulcke, Staden
Beschrijving / geschiedenis
In Wenduine, aan de Ringlaan, staat een eigenaardig houten molentje dat als type enigszins te vergelijkenis met de Hollandse wipmolens. Het trekt daarom onmiddellijk de aandacht van de toeristen en van vele voorbijgangers.
In 1879 kreeg Jan Hubert de toestemming van de Bestendige Deputatie van West-Vlaanderen voor het bouwen van een molen op zijn grond, die hij twee jaar voordien had gekocht ten westen van de nieuwe badplaats. Hubert is de naam van een heel belangrijk mlenaarsgeslacht aan de Noordzeekust en de naam vinden we terug op tal van molens in de kuststreek. In Bredene waren er zelfs ooit drie Hubertmlens.
Het molentje kwam klaar in 1880. Ruim 50 jaar bleef de molen in gebruik, tot de molen in 1934 definitief stilviel.
Van dan af werd de Hubertmolen een toeristische pleisterplaats midden in een wijk die de naam Molenwijk meekreeg.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de Hubertmolen in opdracht van de Duitse bezetter ontdaan van zijn wieken. Na de oorlog werd hij echter hersteld en samen met de bijhorende huisjes in 1946 reeds als landschap geklasseerd.
In 1992 werd het molentje door een voorjaarsstorm ernstig beschadigd, waarbij het wiekenkruis verdween. Dat was het moment voor het gemeentebestuur van De Haan om de molen aan te kopen en hem in zijn oorspronkelijke staat te herstellen door de molenbouwers Peel uit Gistel. De feestelijke inhuldiging gebeurde in 1996. In het najaar 2005 zal de molen opnieuw herstellingswerken ondergaan, met de aanbreng van een rolring om de houten molenkast beter te kunnen verkruien (naar een ontwerp van architect Sabine Okkerse, Horebeke). De vrijwillige molenaar Bart Engelen uit Bekegem brengt de molen tijdens de zomer soms in werking.
Provincie West-Vlaanderen
Persberichten
Bestendige deputatie adviseert gunstig over bescherming "Hotel Georges"
Brugge, 27/11/2000
De bestendige deputatie van West-Vlaanderen heeft een gunstig advies uitgebracht over de bescherming van het Hotel Georges in Wenduine. Het dorp Wenduine ontwikkelde zich vanaf het laatste kwart van de 19de eeuw langzaam tot badplaats. De aanleg van de Leopold II-laan en De Smet De Nayerlaan in 1895-1897 en de goedkeuring van een urbanisatieplan in 1902 waren belangrijke momenten binnen deze ontplooiing. Het Hotel Georges, dat nu als monument voorgedragen wordt, is gelegen langs de De Smet De Nayerlaan, een van de structuurbepalende straten in de badplaats Wenduine. Het pand werd opgetrokken in 1927 volgens de plannen van de lokale architect Charles Apel. Oorspronkelijk stond het bekend als het "Pension de Familles". Dit vrijstaande, gaaf bewaarde gebouw is een van de weinige resterende voorbeelden van de oorspronkelijke bebouwing langs de De Smet De Nayerlaan. Het beeldbepalende Hotel Georges is bovendien illustratief voor de ontwikkeling van het dorp Wenduine tot badplaats. De bestendige deputatie is van oordeel dat een bescherming als monument van dit voorbeeld van kustarchitectuur gerechtvaardigd is. De definitieve beslissing berust bij Vlaams minister Johan Sauwens.
Aanvankelijk was het gebouw een hotel met de naam "Hotel de la Plage" maar jaren nadien werd het toemalig hotel omgevormd tot een Residentie met de toemalige naam "Residence de la Plage".
Uit die tijd hebben we nog een opmerkelijk mooie foto gevonden van de gebouwenreeks - let ook op het oude Posthotel dat ondertussen het oorspronkelijke Hotel Beau Rivage had vervangen.
Vroeger stond op de plaats van de huidige Residentie La Plage een mooie familie-hotel met de naam "Hotel de la Plage" uitgebaat door de famile Dassonville.
Vandaar dat de naam van het huidige gebouw afkomstig is van dit vroegere hotel.
De Residentie La Plage ligt aan het einde van de Zeedijk, het vijfde laatste gebouw, met op de hoek het Posthotel, het sociale centrum van de Belgische postmannen.
Villa's Malvina en Wadi toch gered -- Standaard 25/12/2005
Villa's op zeedijk in Wenduine gered
Vlak voor de tijdelijke bescherming afloopt, gaat minister Van Mechelen toch overstag.
De minister van Monumentenzorg roemde gisteren, in een antwoord op een parlementaire vraag, de oudste zeedijkvilla's van Wenduine als uniek, gaaf en authentiek patrimonium. Van Mechelen (VLD) had daar veel tijd en aansporing voor nodig.
De twee villa's Wadi en Malvina, identieke villa's in spiegelbeeld, staan verdrukt tussen de hoogbouw. Maar ze zijn de laatste restanten van wat tot de Tweede Wereldoorlog de unieke zeefront van de Belgische Kust vormde, charmante huizen in aantrekkelijke neostijlen, vaak met een terras op het gelijkvloers. Op een dozijn na zijn ze gesloopt voor de muur van appartementsgebouwen.
De kwestie ging afgelopen juni aan het rollen. Van Mechelen wilde de belle epoque-villa's tegen het advies van zijn administratie in niet definitief beschermen. De kwestie was dringend. De ene villa werd verkocht aan een vastgoedmakelaar die wilde slopen. De eigenaars van de andere villa zijn erg gehecht aan hun familiehuis. Ze zetten een petitiecampagne op. De zaak kreeg ruime weerklank en groeide uit tot een symboolkwestie.
Maar Van Mechelen wil de bechermingspolitiek grondig hervormen. Hij wil af van het branden blussen en van beschermingen van verspreide monumenten. Thematisch beschermen is voor hem de toekomst, en feitelijk beschermen door herbestemming. De tweelingvilla kwam daar tussen.
Van Mechelen ging zelf kijken in Wenduine en vroeg een nieuw onderzoek. Een task force van monumentenzorgers stelde negen criteria op waaraan monumenten worden afgewogen, zoals zeldzaamheid, gaafheid en authenticiteit. Dat heet een ,,relictbescherming''.
De familie die aan de alarmbel trok, reageerde gisteren erg blij. De sloop van een van beide huizen betekende zo goed als zeker ook het einde van het andere. Ze willen onmiddellijk beginnen met de renovatie.
Tweelingvilla's Malvina in Wenduine worden beschermd
Op vraag van Vlaams volksvertegenwoordiger Bart Caron deelde minister Dirk Van Mechelen tijdens de plenaire vergadering van het Vlaams Parlement mee dat hij de definitieve bescherming van de tweelingvilla Malvina ondertekent. De minister moest immers tegen 29 december 2005 over de bescherming beslissen.
Ondanks het feit dat we slechts enkele dagen verwijderd waren van de voorlopige beschermingstermijn was er nog altijd geen beslissing genomen i.v.m. de uit de belle époque stammende, bedreigde tweelingvilla. Tot de Tweede Wereldoorlog stond de prachtige kust vol met huizen zoals deze, nu resten er slechts negen.
De eerste bebouwing op de dijk van Wenduine dateert van rond 1888, maar nog voor het uitbreken van W.O.I was de Zeedijk nagenoeg volledig bebouwd met o.m. enkele Grand Hotels en eclectische en neoclassicistische villas. Vanaf 1952 werd deze bebouwing in een snel tempo vervangen door de Atlantikwall, de Atlantische muur van smaakloze appartementsgebouwen langs de Vlaamse kust is een triest gevolg van het gebrek aan bescherming van ons erfgoed. Er is bijna niets over.
Pas enkele jaren geleden begon het sommige kustgemeenten te dagen dat ze met hun architecturale erfgoed hun ziel en stamboom aan het verkopen waren.
De tweelingvilla Malvina, de laatste van de negen overblijvers die nog niet beschermd zijn als monument, waren nog altijd bedreigd. Dit in tegenstelling tot De Haan, waar Wenduine een deelgemeente van is, waar in het centrum wel verschillende belle-époquevillas beschermd zijn.
Zolang er door de bevoegde minister geen definitieve beslissing genomen werd bleef de dreiging van de sloophamer en kon er weer een stukje kostbaar erfgoed verdwijnen. Omdat beide villas samen gebouwd zijn, zou de sloop van één villa het tweelinghuis onherstelbaar beschadigen. De familie die eigenaar is van één van deze allerlaatste villa's op de kustdijk in Wenduine vroeg uitdrukkelijk om de bescherming van hun huis.
Omdat de twee villas voorlopig beschermd waren tot 29 juni 05 door toenmalig minister Paul Van Grembergen, stelde spirit-volksvertegenwoordiger Bart Caron in de plenaire vergadering van het Vlaams Parlement, van woensdag 22 juni 05 omtrent de bescherming van de tweelingvilla's Malvina te Wenduine, een actuele vraag aan Vlaams minister van Ruimtelijke Ordening Dirk Van Mechelen. In zijn vraag drukte hij zijn bezorgdheid uit over de blijvende bedreiging van ons cultureel erfgoed. Hij vroeg de minister naar de redenen die hem tegenhouden om deze twee resterende villas te beschermen en niet te laten verdwijnen voor smaakloze hoogbouw.
In antwoord op deze vraag zei de minister dat hij de voorlopige bescherming van beide villas met 6 maand verlengde, tot 29 december 2005 dus. Dit om het debat in dit dossier een eerlijke kans te geven en het juiste referentiekader te creëren.
Ondertussen zijn we 6 maanden verder en resten er voor minister Van Mechelen nog enkele dagen om ofwel tot een definitieve bescherming over te gaan, ofwel om de bescherming te verwerpen. Daarom heeft Bart Caron vandaag in de plenaire van het Vlaams Parlement opnieuw een actuele vraag gesteld aan de minister en hem gevraagd naar de stand van zaken inzake de bescherming.
In antwoord op de vraag die Caron vandaag stelde zegt de minister het volgende: Na de actuele vraag in juni werd er een Task Force opgericht die bestond uit specialisten (administratie monumenten, de Koninklijke Commissie en de erfgoedverenigingen).
Er werden 9 criteria ingesteld om de kwaliteit van de gebouwen te toetsen in functie van een al dan niet bescherming. Deze toetsing werd vervolgens toegepast op de tweelingvilla Malvina in Wenduine. De villa doorstond de toets grandioos. De Task Force concludeerde dat de tweelingvilla wel degelijk een belangwekkend relict is van een bijzondere bouwstijl en dus de moeite waard is om definitief te beschermen.
De minister zal dan ook volgende week het beschermingsbesluit, m.a.w. de definitieve bescherming van de villas, ondertekenen.
Er staan ocharme nog negen villas uit de belle époque overeind op de dijk van onze kust. En daar zouden er nog twee moeten van sneuvelen? Tot de Tweede Wereldoorlog stond de hele kustlijn vol huizen zoals de nu met sloping bedreigde tweelingvillas Malvina in Wenduine.
Dat het anders kan, bewijst onze zuiderbuur. In Mers-Les-Bains in de baai van de Somme zijn er niet minder dan 300 belle époque huizen beschermd. De hele zeedijk staat er vol mee, en dat is ronduit prachtig. Zie de foto hierbij die je linkt naar de officiële site van het stadje.
Bij ons liep het helaas anders. In Wenduine werd de eerste stenen Zeedijk aangelegd in 1869. De eerste bebouwing op de dijk dateert van rond 1888, maar nog voor het uitbreken van W.O.I was de Zeedijk nagenoeg volledig bebouwd met o.m. enkele Grand Hotels en eclectische en neoclassicistische villas. Vanaf 1952 werd deze bebouwing in een snel tempo vervangen door hoogbouw van gemiddeld tien bouwlagen, zo typerend voor de smaakloze hoogbouw aan onze kust.
Van de negen overblijvers aan de kust zijn er twee die nog niet beschermd zijn als monument, die in Wenduine. Minister Dirk Van Mechelen wil de twee villas op de zeedijk van Wenduine niet definitief beschermen. En dat leidt onvermijdelijk tot de sloop van één villa die reeds verkocht is aan een projectontwikkelaar. De familie die eigenaar is van de andere villa vraagt uitdrukkelijk wel de bescherming van hun huis.
De minister gaat daarmee in tegen het advies van de diensten van Monumentenzorg. De twee villas zijn voorlopig beschermd sinds 4 juni 2004 door toenmalig minister Paul Van Grembergen. Tien dagen eerder, op 25 mei, werd één van de tweelingvillas verkocht aan de projectontwikkelaar, Verim. Die wil een nieuwbouw optrekken. En wat zegt de minister? Dat hij niet beschermt ,,omdat de huizen nu al bijna letterlijk verdrukt worden door hun omgeving en dat Vlaanderen reeds veel mooi bewaarde belle époque-woningen in veel gavere buurten heeft. Ach ja, dat zal wel, gelukkig maar. Maar is dat een argument om de prachtige villas zomaar te laten verdwijnen?
Kom zeg, mijnheer de minister, welke redenen of argumenten houden u toch tegen om deze twee resterende villas te beschermen en niet te laten verdwijnen voor smaakloze hoogbouw?
Een paar huizen verder staat er nog dubbel villa die de stijl van de goede oude tijd nog uitstraalt. De villa Malvina zal wellicht voor het nageslacht bewaard kunnen worden ...
De Uitkerkse Polder , genoemd naar de deelgemeente van Blankenberge, strekt zich uit over een oppervlakte van meer dan 1.400 ha.
Het gebied vormt een vierhoek, gevormd door de woonkernen van Blankenberge, Wenduine, Nieuwmunster en Zuienkerke. Daarmee is het één van de laatste, grote open ruimten aan onze kust: een typisch polderlandschap met laaggelegen graslanden zonder bomen of hagen. We vinden er ook enkele verspreide boerderijen. Bovendien is de Uitkerkse Polder zeer waterrijk, dankzij een groot aantal veedrinkpoelen en een dicht netwerk van sloten en greppels. De Blankenbergse Vaart vormt de centrale natte ader van het gebied.
Voor verdere informatie -- zie
http://www.studiokontrast.com/nr/31_uitkerke.html
of
http://home.scarlet.be/~yl885499/
Deze wandeling verkent de omgeving van de Duinbossen te De Haan, een 152 ha groot natuur- en wandelgebied dat zich uitstrekt tussen Wenduine en Bredene. Uitgangspunt van de tocht vormt hezt charmante tramstationnetje van De Haan. Via de "Concessie", de populaire benaming voor de villawijk die zich vanaf 1889 in de duinen van Klemskerke en Vlissegem ontwikkelde, worden de bossen bereikt. Vervolgens wordt via het strand richting Wenduine gestapt. Het plaatselijk infokantoor is een alternatief startpunt van de route. De tocht brengt de wandelaar naar de Spioenkop, een uitkijkhuisje op het bijna hoogste natuurlijke punt van onze kust (31 m). De terugweg loopt doorheen de duinen en het Domeinbos. Rustige wegen langs typische villa's met prachtige, geklasseerde geveltjes brengen de wandelaar tenslotte bij zijn uitgangspunt terug.
De Haan wil standbeeld Einstein
DE HAAN - De gemeenteraad van De Haan heeft zich uitgesproken over de financiering van een standbeeld van Albert Einstein. De Duitse wetenschapper verbleef in De Haan in 1933. Nadien vertrok hij via Groot-Brittannië naar de Verenigde Staten.
Het idee voor een standbeeld van Einstein is niet nieuw. Vorig jaar werd er al aan gedacht naar aanleiding van het Einstein-jaar, maar toen was er geen budget.
Het gemeentebestuur denkt aan een bronzen beeld. De locatie staat nog niet vast. Mogelijk komt het beeld aan het Vliegend Hart aan de Normandiëlaan.
De Haan plant ook een ruimer toeristisch project rond Albert Einstein. Vorig jaar werd al een brochure samengesteld, een wandeling uitgestippeld en een verblijfsarrangement uitgedokterd.
Er komt ook een beeld van de plaatselijke volksfiguur Mong De Vos. Deze strandjutter zou volgens een legende de eerste inwoner van het gehucht Vosseslag zijn geweest. Voor het beeld van Mong De Vos trekt het gemeentebestuur 12.500 euro uit. Het beeld komt in het gehucht Vosseslag. kld
Bruinvis
De bruinvis is de kleinste walvisachtige van de Noordzee. In de Noordzee leven tussen de 267.000 en 465.000 bruinvissen, maar de soort is sinds de jaren zestig van de vorige eeuw zeldzaam in de Nederlandse wateren. Tegenwoordig worden ze echter steeds vaker weer gezien. Een volwassen mannelijke bruinvis wordt ruim 1,5 meter lang en weegt zo'n 45 kilo. Vrouwtjes worden vaak groter: tot 1,8 meter, en wegen dan ongeveer 60 kilo. Bruinvissen hebben een zeer goed gehoor, hierdoor zijn ze erg gevoelig voor akoestische verontreiniging. Onderzocht wordt, of door een pieptonen apparaatje aan visnetten te bevestigen, de bijvangst aan bruinvissen verminderd kan worden.
Bruinvissen hebben een vrij stompe kop, heel anders dan de spitse snuit van een dolfijn. De dieren zijn van boven donkergrijs en van onderen wit. De borstvinnen zijn zwart en er loopt een donkere streep van de mondhoek naar de flippers. De kleine rugvin is min of meer driehoekig.
Van een zwemmende bruinvis ziet men meestal niet meer dan het bovenste deel van de rug met de rugvin, als het dier even bovenkomt om te ademen. Bruinvissen springen bijna nooit boven het water uit in tegenstelling tot de meeste dolfijnen. Daardoor, en doordat ze zo klein zijn, valt het niet mee om bruinvissen op zee waar te nemen, zeker niet bij flinke golfslag.
Bruinvissen leven solitair of in groepjes van drie tot vijf dieren, soms meer. Als men twee bruinvissen bij elkaar ziet, gaat het vaak om een moeder met jong. Tijdens de trek vormen zich zo nu en dan grotere concentraties. Evenals dolfijnen oriënteren bruinvissen zich onder water door middel van echopeiling of 'sonar'.
Er bestaat een theorie dat bruinvissen door middel van deze sonar elkaar op de hoogte stellen van een voedselbron. Voor deze meestal solitair levende dieren is dit een vreemd verschijnsel. Het zou op een vorm van 'sociaal foerageren' kunnen duiden. Het is voor te stellen dat het verspreide voorkomen van de groep een middel is om een groot stuk zee af te zoeken.
De paartijd valt normaal gesproken in de periode juni tot begin augustus. De draagtijd van het jong bedraagt ongeveer 11 maanden, zodat er een geboortepiek is in juli. Bij de geboorte is het al 70 tot 80 cm lang, half zo groot als het moederdier. De meeste bruinviswijfjes krijgen niet ieder jaar een jong. Bruinvisvrouwtjes krijgen hun eerste kalfje als ze vijf of zes jaar oud zijn. De kalfjes gaan voor het eerst wat vis eten als ze een maand of vier zijn. Ze drinken dan ook nog bij hun moeder. Dat doen ze waarschijnlijk tot ze een maand of acht zijn. Pas daarna eten ze alleen vis. Jonge bruinvissen eten vaak grondels. Dat zijn kleine, op de zeebodem levende visjes.
Het voedsel van de volwassen bruinvis bestaat uit allerlei soorten vis. In het Nederlandse deel van de Noordzee zijn dat vooral kleine bodemvissen, haring, inktvis, wijting en kabeljauw. Dagelijks eten bruinvissen ongeveer 5 kilogram vis. Dit is 10% van hun lichaamsgewicht. Naast vissen eten ze soms ook krabben en slakken. De samenstelling van het voedsel kan per gebied sterk verschillen en is afhankelijk van het aantal dieren dat er voorkomt. In de Duitse Waddenzee zijn platvissen de belangrijkste prooi van bruinvissen, terwijl bruinvissen in de Oostzee voornamelijk grondels eten. Het voedingsspectrum van bruinvissen wordt door wetenschappers onderzocht aan de hand van de maaginhoud van gestrande bruinvissen. Uit zulke onderzoeken is duidelijk geworden dat grote platvis geen ideaal voedsel is voor de bruinvis: bij verschillende bruinvissen die dood waren gevonden op het strand bleek dat deze gestikt waren in het eten van tot 27 cm lange platvissen. In de open Noordzee eten bruinvissen vooral haring, sprot en makreel.
De bruinvis is evenals de andere walvisachtigen die in de Noordzee voorkomen, beschermd volgens de Natuurbeschermingswet. Hij staat op de Rode Lijst van bedreigde zoogdiersoorten.
Verschillende instituten verrichten momenteel onderzoek naar de bruinvis. De belangrijkste vragen daarbij zijn die naar de oorzaken van de achteruitgang en naar het huidige voorkomen van de soort in de zuidelijke Noordzee.
Onderzoek aan de bruinvissen uit zuidelijke Noordzee heeft uitgewezen dat de periode waarin de jongen in deze streek geboren worden, aanzienlijk langer is dan bij andere bruinvissen: van april tot september. De onderzoekers vermoeden dat het hier gaat om een aparte ondersoort. Dit vermoeden wordt ook nog eens gesterkt doordat er bij de 'Nederlandse' bruinvisvrouwtjes opvallend vaak twee ontwikkelde eierstokken worden gevonden. Bij de vrouwtjes uit andere streken is doorgaans maar één van de twee eierstokken ontwikkeld.
De bruinvis is opgenomen in het onderzoeksprogramma naar de kwaliteit van het zeemilieu. Omdat de soort gevoelig is voor akoestische verstoringen, chemische verontreinigingen en aantasting van de visvoorraden door visserij kan met de populatieontwikkeling van de bruinvis veel gezegd worden over de invloed van menselijk handelen op het zeemilieu in het algemeen.
Verspreiding van de bruinvis
Noordzee Wereld
De bruinvis komt voor in alle ondiepe wateren van het noordelijk halfrond; in het oosten van de Atlantische Oceaan is dat van Noorwegen tot west-Afrika. In de Noordzee leven, volgens tellingen uit 1994, tussen de 267.000 en 465.000 bruinvissen.
De bruinvis was van oudsher een heel gewone verschijning langs de kust, ook in de Waddenzee, de voormalige Zuiderzee en het deltagebied. Tot in het midden van de vorige eeuw kon men op sommige plaatsen vanaf het land bruinvissen waarnemen, zoals in het Marsdiep. Voor de Tweede Wereldoorlog zwommen ruim 50.000 bruinvissen in het Nederlandse deel van de Noordzee. In de jaren vijftig en zestig van de afgelopen eeuw is de bruinvis sterk achteruitgegaan; niet alleen in Nederland, maar in alle kustgebieden van de zuidelijke Noordzee. De oorzaken hiervan lagen bij de verontreiniging van de kustwateren (met name PCB's), de toename van de visserij en het steeds vaker verstrikt raken in de kunststofnetten van de vissers. Vooral de intensieve visserij op haring is voor de bruinvis funest geweest; Kabeljauw en wijting waren er nog wel genoeg aanwezig, maar deze vissoorten bevatten minder calorieën.
In de zomer van 1994 werd, voor de eerste keer in de geschiedenis, op grote schaal onderzoek gedaan naar het voorkomen van bruinvissen in de Noordzee. Dit in het kader van het zogeheten SCANS-project. Ruim 60 waarnemers, verdeeld over acht schepen en twee vliegtuigen, namen deel aan het onderzoek.
Nederland hield zich binnen het onderzoek bezig met de walvisachtigen in de zuidelijke Noordzee tussen de 51 en 56 graden noorderbreedte. De waarnemers waren gerekruteerd uit mensen met ervaring als zeevogelteller. Gezocht werd in eerste instantie naar bruinvissen, maar als dolfijnen of walvissen (witsnuit- en witflankdolfijnen, gewone dolfijnen, tuimelaars, grijze dolfijnen, orka's, grienden en dwergvinvissen) opgemerkt werden, zijn die ook geteld.
Het is geen eenvoudig karwei om bruinvissen in de Noordzee waar te nemen. Alleen bij weinig wind, minder dan windkracht 3 (matige wind), is de zee vlak genoeg om deze zoogdieren te tellen.
Op basis van de werkelijk getelde dieren werd uitgerekend hoeveel walvisachtigen in de Noordzee moeten voorkomen. De methode is toegepast op de drie meest voorkomende walvisachtigen in dit gebied: de bruinvis, de dwergvinvis en de witsnuitdolfijn. Het geschatte aantal bruinvissen komt uit op 352.500, de werkelijke aantallen liggen voor de bruinvissen tussen 267.000 en 465.000. Volgens Mardik Leopold, die de Nederlandse inbreng in dit onderzoek coördineerde, zijn dit relatief nauwkeurige schattingen, die met de huidige methodes niet verder te verbeteren zijn.
Het grote aantal bruinvissen in het centrale en noordelijke deel van de Noordzee staat in schril contrast met de zeer geringe aantallen die in het zuidelijke deel en het Kanaal voorkomen. Eén van de redenen voor een grootschalig onderzoek op de Noordzee vormden aanwijzingen dat de bruinvis in met name de zuidelijke helft van de Noordzee in aantal is achteruitgegaan. De precieze reden daarvan is nog niet duidelijk.
Mogelijke oorzaken voor het nauwelijks voorkomen van bruinvissen in de zuidelijke Noordzee kunnen de verontreiniging van het water en de drukke scheepvaartroutes zijn, maar voorlopig zijn dat voor de onderzoekers nog veronderstellingen.
Van belang wordt nu wel het trekgedrag van bruinvissen. Behoren bijvoorbeeld de 60.000 bruinvissen die langs de Noorse kust leven, tot dezelfde populatie die nu geteld is in het noordelijk deel van de Noordzee? En hoeveel bruinvissen leven rond Ierland? Dat gebied is niet meegenomen in het SCANS-project.
Waarnemingen van bruinvissen langs de Nederlandse kust
Langs de Nederlandse kust worden sinds 1984 weliswaar weer bruinvissen gesignaleerd, maar meestal slechts zo'n twintig per jaar en dan alleen in de winterperiode. In de winter 1993-1994 lag dat aantal plotseling veel hoger, rond de 100. In de winter van 1994-1995 bedroeg het weer ongeveer twintig. Het lijkt erop dat er het ene jaar meer bruinvissen voor de Nederlandse kust komen dan het andere.
In maart en april 1996 zijn langs de Nederlandse kust veel meer bruinvissen waargenomen dan in de laatste tientallen jaren het geval was. Een ruwe schatting van het totaal aantal gemelde bruinvissen bedraagt 250 tot 300 stuks. De waarnemingen concentreerden zich rond de kustwateren van Terschelling. Regelmatig strandden dode bruinvissen op de stranden, voornamelijk aan de kust van Noord-Holland en op Texel.
Vooral ten noorden van de waddeneilanden doken, nadat in maart het ijs verdwenen was, veel bruinvissen op, zo meldde SULA, het blad van de Nederlandse Zeevogelgroep. Vogelwaarnemers houden ook bij welke zeezoogdieren ze tegenkomen. En ook bij bijvoorbeeld het nemen van monsters van bodemdieren worden tegelijkertijd waarnemingen van zeehonden en bruinvissen bijgehouden. Vaartuigen van het ministerie van Verkeer en Waterstaat melden bovendien ook waargenomen zoogdieren. Zo zagen de bemanningen van twee betonningsvaartuigen begin april vele tientallen bruinvissen zwemmen dicht onder de kust van Terschelling. Half april meldde een ander schip van het ministerie tijdens een tocht van Scheveningen naar Schiermonnikoog in totaal minstens 100 bruinvissen. tegelijkertijd zag men uitzonderlijk veel roodkeelduikers.
Volgens waarnemers van de Nederlandse Zeevogelgroep wijst zowel het groot aantal bruinvissen als de aantallen roodkeelduikers op een uitzonderlijk rijk voedselaanbod. Dat zou een gevolg zijn van de strenge winter. In februari zijn veel schelpdieren en wormen in de bodem van de Noordzee-kust en de Waddenzee doodgevroren. Wellicht kwamen hier massaal vissen op af, die op hun beurt viseters aantrokken.
Het voorjaar van 1997 was weer een 'topjaar'. Waarnemers langs de kust telden in totaal 124 bruinvissen. Onderzoekers op zee telden 51 bruinvissen op de Noordzee ten noorden van de Nederlandse waddeneilanden, tussen Texel en Borkum. In de Nederlandse Waddenzee werd twee maal een groepje bruinvissen waargenomen. Medio april verdwenen de bruinvissen weer uit de Nederlandse wateren.
Waarnemingen van bruinvissen langs de Duitse Noordzee kust
Langs de Duitse Noordzeekust is de bruinvis de walvisachtige die het meest gezien wordt. Onderzoek heeft aangetoond dat tussen de eilanden Sylt en Amrum bijzonder veel bruinvissen voorkomen.
Gestrande bruinvissen die aangetroffen werden langs de Duitse kust hadden een PCB-gehalte van wel 70 mg/kg in hun vetweefsel, terwijl hun soortgenoten uit de buurt van Groenland "maar" 5 tot 6 mg PCB's per kg vetweefsel hadden.
Slachtoffers van staand-wantvisserij
Deense visserij-waarnemers voeren in 1994 mee met vissers om te zien hoeveel bruinvissen er werden bijgevangen. De aantallen bleken schrikbarend hoog: de eerste schattingen gaan uit van 7.000 bruinvissen per jaar, die omkomen in de vissersnetten. Op grond van eerdere schattingen (1.000 tot 2.000 per jaar) werd al geconcludeerd dat de populatie hierdoor in omvang zou moeten slinken.
Het gaat om de zogeheten staand-wantvisserij, de belangrijkste visserij in Denemarken waarmee vooral tong, tarbot en kabeljauw binnengehaald wordt. Bruinvissen zijn echter beschermd en mogen niet gevangen worden.
Er wordt geëxperimenteerd met onderwaterluidsprekers die geluid uitzenden waar bruinvissen bang voor zijn. De bedoeling is dat deze luidsprekers aan de netten gehangen worden, waardoor de bruinvissen er van weg zullen zwemmen. Er wordt nog onderzocht hoe hard het geluid moet zijn.
Wintergasten in de zuidelijke Noordzee
De meeste bruinvissen worden gezien langs de Noord-Hollandse kust en ten noorden en noordwesten van de waddeneilanden. Tegen het eind van het jaar lijkt de trek van bruinvissen naar de Nederlandse kustwateren plaats te vinden; 's winters worden meer bruinvissen gezien en gevonden dan in de rest van het jaar. In de laatste jaren neemt de soort als wintergast weer toe in de Nederlandse kustwateren. In het eerste helft van 2001 alleen waren al 340 waarnemingen in Nederland, vooral in de beurt van Scheveningen. Tussen december en april worden de grootste aantallen dicht onder de kust van de waddeneilanden waargenomen. In de herfst worden bruinvissen gevonden binnen 100 kilometer onder de kust van noordoost- Engeland.
Onderzoek aan gestrande bruinvissen
Bruinvissen die aanspoelen op de Nederlandse stranden, lijden bijna altijd aan zware longontsteking, veroorzaakt door parasieten en bacteriën. In veel wijfjes worden afwijkingen gevonden in de melkklieren. De bruinvissen die aan de Nederlandse kust aanspoelen, zijn veel zieker dan de exemplaren die langs de Britse kust aanspoelen. Dit wijst op een mogelijk negatieve invloed van PCB's op bruinvissen. Als een moeder haar jong niet goed kan voeden, verzwakt het en sterft het uiteindelijk.
Dit zijn resultaten van een onderzoek door het nationaal natuurhistorisch museum Naturalis in Leiden. Het museum in Leiden is sinds jaar en dag de plaats waar meldingen van aangespoelde walvisachtigen worden verzameld en verwerkt. Zo veel mogelijk dieren worden geborgen en onderzocht. Onder begeleiding van de conservator zoogdieren Chris Smeenk proberen de biologe Marjan Addink en de dierenarts Manuel García Hartmann na te gaan hoe het met de bruinvis gesteld is. Ze proberen ook op grond van oudere gegevens vanaf circa 1920 te reconstrueren wat in het verleden met dit zoogdier gebeurd kan zijn.
Volgens Chris Smeenk wordt zo'n 80 tot 85% van de strandingen bij het nationaal natuurhistorisch museum Naturalis gemeld. Aan de hand van die meldingen is een duidelijk stijgende trend te zien in de laatste 30 jaar. In het tijdvak 1970-1975 werden 77 strandingen van bruinvissen opgetekend, in de periode 1975-1980 in totaal 98, tussen 1980 en 1985 123, tussen 1985 en 1990 138 en van 1990 tot 1995 176. Het aantal strandingen neemt gestaag toe.
Interpretatie van deze gegevens is niet eenvoudig. Bij de toename van het aantal meldingen in de periode 1970-1985 speelt de toename van het aantal waarnemers waarschijnlijk de belangrijkste rol. Daardoor is wel het aantal meldingen toegenomen, maar niet het werkelijke aantal strandingen. Sinds 1985 is het aantal waarnemers ongeveer constant. De toename van bruinvisstrandingen na die tijd lijkt reëel te zijn. Overigens hoeft een toename van het aantal strandingen niet te betekenen dat de populatie in Nederlandse wateren eveneens is toegenomen, al zijn daar wel aanwijzingen voor. Het verschijnsel kan ook samenhangen met een verschuiving in het verspreidingsgebied (door beschikbaarheid van voedsel). Als de dieren dichter onder de Nederlandse kust zitten, neemt de kans op het aanspoelen van dode bruinvissen toe.
Een verdeling naar regio toont aan dat de meeste bruinvissen in het noordelijk kustgebied (het waddengebied) aanspoelen: tussen 1970 en 1995 in totaal 329 meldingen. Langs de kust tussen Den Helder en Hoek van Holland werden in dezelfde periode 181 bruinvissen gemeld, in het zuidelijk kustgebied (de Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden) in totaal 71.
Volgens Marjan Addink van het natuurhistorisch museum Naturalis is een verschuiving opgetreden qua seizoen. Spoelden in de periode van 1930 tot 1965 de meeste bruinvissen op de Nederlandse kust in de zomer aan, sindsdien vinden de strandingen vooral in de herfst en winter plaats. De laatste jaren komen de meeste meldingen van bruinvissen voor in de periode oktober-april. De cijfers zien er als volgt uit: tussen 1930 en 1965 werden in de winterperiode 73 bruinvissen geregistreerd, in de lente 93, in de zomer 441 en in de herfst 276. Tussen 1970 en 1992 zijn de cijfers respectievelijk 157, 109, 118 en 167.
Was het Nederlandse kustgebied in de eerste helft van de vorige eeuw nog een kinderkamer voor bruinvissen, sindsdien heeft Nederland die rol niet meer. Tussen 1930 en 1965 bedroeg het percentage jongen onder de gestrande dieren 28, in de laatste decennia van de vorige eeuw nog maar vijf.
De vraag naar gezondheid en ziekte van de bruinvissen is nog moeilijk te beantwoorden. De meeste dieren die onderzocht worden, zijn aan de Noordzeekust gestrand en daaronder bevinden zich relatief veel zieke exemplaren. Onder de onderzochte dieren bevinden zich ook verdronken bruinvissen, die door vissers overboord gezet zijn. Over ziekten bij bruinvissen en de invloed ervan op een dier is nog weinig bekend. Dat maakt het ingewikkeld om verbanden te leggen tussen de hoeveelheid vervuilende stoffen in een dier en zijn gezondheid. Op iedere bruinvis vindt daarom een uitgebreide sectie plaats. Van ieder dier worden ook monsters genomen voor nader onderzoek.
Walvisluizen zijn een soort parasieten waar bruinvissen mee te maken hebben.
Weblinks:
Voor meer informatie over (wetenschap met betrekking tot) bruinvissen en de wereldwijde bescherming van de bruinvis, zie de website: http://phocoena.org/.
Namen:
Ned: Bruinvis (gewone bruinvis, varken)
Lat: Phocoena phocoena
Eng: Harbour porpoise (common porpoise)
Fra: le marsouin
Dui: Schweinswal (Braunfisch, Meerschwein, Kleiner Tümmler)
Dan: Almindeligt marsvin
Nor: Nise
Bruinvis
Op deze pagina vindt u allerlei informatie over de Bruinvis, als volgt geordend:
algemene informatie;
voedsel;
voortplanting; en
een stukje geschiedenis.
Algemeen
Bruinvis is kleinste tandwalvis van de Noordzee en gelijk de meest voorkomende. In de Nederlandse kustwateren worden ze het meest gezien in de winter, langs de Noord-Hollandse kust en ten noorden en noordwesten van de waddeneilanden. Ze leven in kleine groepjes van 2 tot 10 dieren, maar soms worden ze ook in complete scholen van wel 50 dieren gesignaleerd.
Bruinvissen zijn op zee te herkennen aan hun kleine driehoekige rugvin, die vaak een holle achterzijde heeft, en hun donkere rug. Ze springen zelden boven het water uit. Meestal rollen ze langzaam door het wateroppervlak.
Bruinvissen worden maximaal 2 meter lang, 90 kilo zwaar en 15 jaar oud. Ze hebben een ronde, stompe kop zonder uitstekende snuit. Achter het oog zit een grote lichtgrijze vlek op de flank. Ze hebben een donkere rug en een lichte buik. De overgang is vaak geleidelijk. Een donkergrijze lijn loopt van de hoek van de bek naar de basis van de borstvin.
Bruinvissen hebben een zeer goed gehoor, hierdoor zijn ze erg gevoelig voor akoestische verontreiniging. Deze eigenschap kan wellicht ingezet worden om te voorkomen dat de dieren per ongeluk in de netten van vissers terecht komen: een apparaatje dat pieptonen uitzendt wordt aan de visnetten bevestigt in de hoop dat de dieren hierdoor gewaarschuwd worden en uit de buurt blijven.
Voedsel
Echolocatie wordt gebruikt voor het vinden van voedsel, maar ook voor navigatie op korte afstand, het ontwijken van vijanden en mogelijk ook voor communicatie. Daarnaast maken bruinvissen naast echolocatie (hoogfrequent) gebruik van sonar (laagfrequent). Sonar is waarschijnlijk beter bruikbaar in ondiepe gebeiden met lichtglooiende hellingen.
Het voedsel van de volwassen bruinvis bestaat uit allerlei soorten vis. In het Nederlandse deel van de Noordzee eten ze vooral haring, inktvis, wijting en kabeljauw.
Voortplanting
Bruinvissen paren van juni tot begin augustus. Bruinvisvrouwtjes zijn geslachtsrijp als ze vijf of zes jaar oud zijn en de meesten krijgen niet ieder jaar een jong. De draagtijd van het jong is ongeveer 11 maanden. Bij de geboorte is het jong al 70 tot 80 cm lang, ongeveer half zo groot als het moederdier.
De kalfjes gaan voor het eerst wat vis eten als ze een maand of vier zijn. Tot die tijd drinken ze alleen bij hun moeder. Ze blijven overigens bij hun moeder drinken tot ze een maand of acht zijn. Pas daarna eten ze alleen vis. Jonge bruinvissen eten vaak grondels. Dat zijn kleine, op de zeebodem levende visjes.
Geschiedenis
Vroeger kwamen bruinvissen veel meer voor aan de Nederlandse kust dan nu. In de Middeleeuwen werd het vlees gezien als lekkernij en welkome aanvulling op het 'normale' dieet. In 1148 kende Engeland zelfs een regel die van alle gestrande dieren de tong als delicatesse veiligstelden voor de koning.
In de Gouden Eeuw beschouwde men een gestrande walvis niet langer als lekkernij maar vooral als voorbode voor rampspoed.
In de 17e eeuw doken ze zelfs in de grachten van Amsterdam op. Er waren toen ook vissers die zich speciaal toelegden op de vangst van bruinvissen, ook wel zeevarkens genoemd. Deze laatste naam verwijst naar het 'vette' uiterlijk van de dieren en het knorrende geluid dat ze kunnen maken. Het vlees van de bruinvis werd gegeten en de olie werd toegepast in lampen en in veevoer. De dieren werden in groepen bijeengedreven en in de golven geslacht.
Wenduine is slechts rond 1180 een zelfstandige parochie geworden alhoewel het beslist ouder is, maar tot dan toe was het afhankelijk van de kerk van Uitkerke. Het belangrijkste aspect van zijn geschiedenis is zeker en vast: de bloeiende zeevisserij.
In 1378 bezat Wenduine een vissersvloot van 43 boten 178 vissers waren aan deze vloot verbonden 121 waren lid van het ambacht der oude vissers en 37 van dat der jonge vissers. Pittig detail: zij zochten vertier in 24 tavernen.
Uit de rekeningen van de koninklijke tollenaars te Scarborough blijkt dat de Wenduinse vissers in 1305 deelnamen aan de haringcampagne in de zee van de Noordover (waarschijnlijk bedoeld: de kust van Noord-Engeland). Deze "ter visvangst varende luyden" hebben, naast moeilijkheden met kapers en oorlog voerende schepen, meer dan hun lief was, van dichtbij kennis gemaakt met de bruinvis die toen veel voorkwam in de ondiepe wateren en een vervelende klant was voor onze Vlaamse vissers die deze vis "Meerzwijn" (Marswin) noemden. In 1340 komt men tot het besluit dat deze vis heel wat schade berokkende aan de netten van de Wenduinse vissers. Daarom werd een afgevaardigde van de gilde naar de proost van Sint Donaas te Brugge gestuurd om daar te melden welke ellende dit dier wel berokkende. Het was duidelijk dat schade voor de vissers ook schade voor de Heer betekende. Daarop ontvingen de verzoekers van Wenduine een brief waarin zij toelating kregen om geheel het jaar door op de bruinvis te jagen "met 't harpoen zonder pardoen!".
Wellicht waren de Wenduinse vissers daarvoor dankbaar. Wanneer te Brugge een nieuwe proost wordt aangesteld zijn ze daar aanwezig om hem, bij aankomst aan zijn huis, een "Marswin" aan te bieden dit uit dankbaarheid voor de bekomen gunst en toelating. Ze werden ook heel vlug vertrouwd met het verbruik van de buit. De lamp van het "Torrekin" bijvoorbeeld, de vuurtoren van Wenduine, werd gevoed met bruinvistraan. Dit blijkt uit een boekhoudkundig gegeven uit 1428 waarin de volgende post voorkomt: "geleverd: een kist bruinvisolie voor de nieuwe vierbake."
EINDE VAN DE VISSERIJ
Uit deze vissershistorie heeft Wenduine zijn wapenschild overgehouden dat nu opgenomen is in het nieuwe wapenschild van de gemeente De Haan. In 1424 had de vissersgilde van Wenduine een nieuw vaandel nodig. Daarop beelde men de tekst: "Met 't harpoen, zonder pardoen". Het is op zijn minst verwonderlijk te noemen dat Wenduine zo lang heeft moeten wachten tot dit prachtige schild dat zoveel over zijn rijke geschiedenis vertelt officieel zijn wapenschild werd. Sedert 1904 immers werd het op heel wat documenten afgedrukt maar pas in 1936 werd het officieel toegekend.
Vanaf de 16de eeuw ging de visserij te Wenduine teloor omwille van verschillende oorzaken. We kunnen hier slechts zeggen dat Wenduine, eens een drukke vissersplaats, verviel tot een zeer klein dorpje in de 18de en 19de eeuw. Eens zou het weer bekend worden: nog wel als "prinses der Belgische badplaatsen".
Tot ongeveer 1870 leefde de bevolking zeer op zichzelf teruggetrokken: eenvoudige mensen die met weinig tevreden waren. Jongeren die wat meer in het leven wilden bereiken verlieten de gemeente om in de stad of in Frankrijk te gaan werken.
PRINSES DER BADSTEDEN
Daar bracht het opkomend kusttoerisme verandering in. Toeristen uit Blankenberge ondernamen wel eens een stevige wandeling naar Wenduine, zij het dan "per ezel". Enkele snuggere geesten hadden vlug begrepen dat een boterham met hesp of een "koekestutte" (krentenboterham) met een geurige tas koffie bij dat soort wandelaars zeer gegeerd waren. Het duurde niet lang of ze konden daarvan genieten in het "Café des étrangers" het "Bienvenue aux étrangés" het Pavillon des dunes of het Cafe de la gare. In 1876 werd in de gemeenteraad een schuchtere poging teniet gedaan om van Wenduine een badstad te maken. Er werden een paar drogredenen gevonden: Wenduine was daarvoor niet geschikt en er waren geen deftige toegangswegen. Tien jaar later was een vernieuwd gemeentebestuur heel wat dynamischer. In 1884 komt er een weg naar Blankenberge, in 1886 verbond de stoomtram Oostende en Blankenberge, daarvoor had het bestuur zelfs de gigantische som van 57.000fr. samengescharreld. In de jaren 1878-1880 was ook reeds het eerste herstellingsoord voor kinderen van ons land, het instituut "Born" hier gebouwd. In 1888 worden de eerste percelen bouwgrond op de dijk aan particulieren verkocht en een jaar daarvoor had men reeds gezorgd voor de in iedere Belgische badstad onontbeerlijke "badkarren" waarin baders tot in het water werden gevoerd.
Rond 1895 werden dan de grote openbare werken gestart. Er kwam werkgelegenheid, de bevolking groeide aan en Wenduine was flink op weg om, dankzij de grote werkkracht van eigen bestuur en eigen mensen, zonder de stuwkracht van machtige financiële groepen, een aantrekkelijke badplaats te worden. De moed en wilskracht der voorvaderlijke vissers leefde blijkbaar nu ook verder en nog voor de 1ste wereldoorlog was het bescheiden Wenduine als badplaats bekend.
(Bron: Lepeer, E., Vin Dune an de Zee, uitgegeven door Gemeentebestuur Wenduine, 1974)
De "Prinses van de badplaatsen" oftewel Wenduine betekent
"witte duin" in het Keltisch.
Als 'Prinses der badplaatsen' heeft Wenduine vaak gediend als inspiratiebron voor verschillende kunstenaars. Eén van de mensen die hun stempel gedrukt hebben op deze badplaats is de gewezen Eerste Minister en Minister van Openbare Werken, Graaf de Smet de Naeyer, die onder koning Leopold II voor de aanleg van ondermeer de Rotonde, Park Prins Albert en de Koninklijke Baan gezorgd heeft.
Wenduine is niet voor niets gekend als de princes de badgemeenten. Deze familiebadplaats combineert de charme van de kleinschaligheid met de uitgebreide keuze aan toeristische faciliteiten Met haar verkeersvrije zeedijk en rotonde, het prachtige brede zandstrand, het aangename winkelcentrum, de duinen, het bos en het hinterland leent Wenduine zich ongetwijfeld tot een zorgeloze en boeiende vakantie. Er zijn voor vakantiegangers tal van mogelijkheden: zwemmen; wandelen, tennis, golf, mini-golf, fietsen, zeehengelen, paardrijden, windsurfen, ... Verder biedt deze badplaats alle mogelijkheden van natuurrecreatie: de bewegwijzerde boswandelingen, polderfietstochten en ontspannende strand- en duinwandelingen.
Wenduine heeft vooral een familiaal karakter. Kinderen zijn steeds welkom. Ze kunnen er stoeien, paardrijden, forten bouwen op het vier km lange fijnzandstrand. In het Wielingenbad kunt u naar hartelust zwemmen en is er ook een speciaal kinderbad.
Wenduine beschikt over een uiterst charmant winkelcentrum waar terrasjes en leuke winkeltjes nooit ver weg zijn. Vanaf de Paasvakantie tot en met september worden bovendien om de haverklap speciale activiteiten georganiseerd waarvan de inhoud kan worden geraadpleegd in de toeristische agenda van de gemeente De Haan-Wenduine die maandelijks uitgegeven wordt.
Verder is Wenduine uitstekend gelegen op amper een kwartier rijden van historische gemeenten zoals Brugge, Damme en Sluis.
Wat is de geschiedenis van het wapenschild van Wenduine ?
In een boek over Wenduine uit 1974 van Eric Lepeer:"Vin Dune an de Zee", een uitgave van het toenmalig gemeentebestuur van Wenduine, vond ik een uitgebreide beschrijving in vier talen.
Jammer dat het niet meer te koop is, maar daarom maken we hier graag gebruik van de inhoud.
Met dank aan de schrijver en zij die fotomateriaal ter beschikking stelden
MED TARPOEN SONDER PARDOEN
Een koninklijk besluit van 12 juni 1936 heeft de gemeente Wenduine gemachtigd gebruik te maken van een wapen, dat in heraldieke termen wordt beschreven als van sabel met een bruinvis van zilver, doorboord met twee harpoenen van goud, schuinkruiselings geplaatst, de punt naar beneden.
Het kan verwondering wekken dat een gemeente die in het verleden toch een relatieve bekendheid en welstand heeft gekend, die zich sinds het einde van de vorige eeuw als badplaats heeft ontwikkeld, zo lang heeft moeten wachten om een eigen schild toegewezen te krijgen. De oorzaak daarvan is in de eerste plaats te zoeken bij de territoriale inrichting tijdens het oud regime. Stedelijke rechten heeft Wenduine nooit gekregen; de prochie was er een uit het vlakke land in het Brugse Vrije. Het grootste deel behoorde tot de heerlijkheid van de proost van de St.-Donaaskerk te Brugge, het Proosse. Wenduine is zelf nooit een heerlijkheid geweest en had noch schepenbank, noch wapen. Toen de Brugse schilder Pieter Pourbus op een panoramisch zicht van het Vrije, dat dateert van 1562, de wapens van stad en dorp naast de woonkernen afbeeldde, liet hij het schild van Wenduine effen blank.
Later, onder het Franse bewind, werd Wenduine een zelfstandige gemeente. Het Belgisch bestuur volgde het Nederlands op, zonder dat er daarom een mentaliteitswijziging plaatsvond in het tot een povere vlek verkommerde Wenduine. Der vaadren fierheid was veel te ver gevaren, dat men zich zou inspannen om de eigenheid van lokale gemeenschap te affirmeren door een wapen. Navraag van hogerhand stuitte op de plaatselijke onverschilligheid.
Het huidige gemeentewapen is ontleend aan dat van de vroegere vissersgilde. Meer dan vijf eeuwen geleden, om precies te zijn in 1424, kwam de eed van deze beroepsvereniging inderdaad tot de vaststelling dat er dringend een nieuwe banier moest worden gemaakt, daer de jeghenwoordige in eene vermyncten staet es ende up haer gheheel hochte bi den standaert boirt en stic ontbrickt, sodanich dat teerste wort van de spruecke weghevollen es ende meteen oic en stick dat tjaertal drough. Het oude vaandel had dus zijn beste jaren gekend. In een tekst over het jaar 1382 was er sprake dat de vissers stoetsgewijze, twee per twee, naar de kerk togen metter banere voraen om mis te horen en daarna naar het strand op te stappen.
De vissersgilde had een eigen wapenspreuk en de banier droeg ook een jaartal dat spijtig genoeg niet werd meegedeeld. Het bestuur was van oordeel dat de gildebroeders best zouden samenleggen om een nieuwe banier te bekostigen.
Het wegkwijnen van de oude vissersnering had tot gevolg dat vissersgilde en schuttersgilde in een genootschap versmolten in 1587. Ter herinnering waaraan de St.-Sebastiaansgilde, wier oudst vermelde stichtingsoorkonde tot 1480 teruggaat, in haar eigen wapen dat van de vissergilde opnam. Een waardevol spoor daarvan is het nog bestaande beloenberd of gildebord uit 1664 dat in het gemeentehuis hangt.
De bruinvis is dus de wapenfiguur van Wenduine. In 1340 hadden de vissers klachten over het gedrag van wat men toen meerzwijnen noemde. Deze beesten, die toen vrij algemeen in onze wateren voorkwamen, werden er van beschuldigd de netten te scheuren. Een afgevaardigde werd naar de proost van St.-Donaas gezonden om de zaak voor te leggen. Schade voor de vissers betekende uiteindelijk ook nadeel voor de heer en prompt kregen de verzoekers eene lettere inhoudende dat de zeeman consent van hem hadde met tarpoen als van outs ten marswin vanckste te voerene tjaer deure.
Meerzwijn of bruinvis, geen zinnig mens die het in zijn hoofd krijgt om er de dagelijkse boterham mee te beleggen. Vroeger was het blijkbaar een delicatesse. Bruinvissen zijn eigenlijk geen vissen, maar zoogdieren. De Phocoena phocoena (LINNAEUS, 1758), zo heet hij wetenschappelijk, is de kleinste der walvisachtigen. Tot voor enkele tientallen jaren kon men, met een beetje geluk, af en toe een kudde buitelende bruinvissen voor onze kust waarnemen. Maar na de tweede wereldoorlog was het verschijnsel in zoverre zeldzaam, dat een dergelijk gebeuren enige opschudding veroorzaakte, zodanig dat het van mond tot mond werd overgezegd en men er speciaal ging naar kijken. Nu moet zoiets bij de uitzonderlijke evenementen worden gerangschikt.
Voor wie het niet weten mocht: de Wenduinse carnavalvereniging heet Orde van de Bruinvis en er is, sinds begin 1969, ook een Bruinvisstraat. De walvisfamilie heeft trouwens voor meer straatnamen gezorgd want er zijn nog een Dolfijn straat, een Tuimelaarstraat en een Walvisstraat. Namen die niet zomaar lukraak werden gekozen, maar die integendeel verband houden met een specifiek aspect van het strandgebeuren.
De Spioenkop
Ter hoogte van de rotonde groeit een uitloper van het westelijk duinmassief tot op enkele passen van de kom van de gemeente.
De waarde van dit wijdse vergezicht, dat vandaag de dag gelukkig alleen een toeristische functie heeft te vervullen, werd in het verleden herhaaldelijk om andere redenen benut. Landsvorst en bezetters hebben beseft welk een uitstekende observatiepost de natuur hier heeft neergezet. Onder het Oostenrijks bewind stond hier tussen 1771 en 1778 een "corps de garde".
De Franse genie plaatste in 1795 een signaalmast, waarmee door middel van vlaggen, berichten werden doorgegeven. Vanaf 1798 was het de marine die verantwoordelijk was voor de goede werking van dit voor die tijd vernuftige communicatiemiddel.
Met ingang van 1 juni 1806 werd een semafoor geïnstalleerd. Uit de stand der beweegbare armen was het mogelijk op grote afstand de mededelingen te lezen. Meestal waren die om veiligheids redenen in codetaal gesteld. De semafoormast, 13 meter hoog, was opgesteld sur dune de sable recouverte de terre vegetale et plantee d'oyats, op een zandduin bedekt met aarde en beplant met helm. Het personeel dat moest instaan voor de bediening van het toestel werd ondergebracht in houten keten opgetrokken uit materialen afkomstig van het vroegere corps de garde.
Ten tijde van Napoleon was het snel over brengen van berichten natuurlijk van het grootste belang. Ter beveiliging tegen een Engelse invasie werden sterke contingenten Franse troepen langs de kust gelegerd. In kritieke periodes overschreed hun getalsterkte te Wenduine het inwonertal, dat de tweehonderd niet bereikte. Natuurlijk gaf dit, mede door het onheus optreden der bezetters, aanleiding tot tal van conflicten met de ingezetenen en de plaatselijke overheid.
De semafoor- naar de uitvinder ook Chappe-telegraaf genoemd - maakte het mogelijk in een voor die tijd snel tempo het verloop der krijgsverrichtingen door te seinen en zo nodig om versterkingen te vragen. De Wenduinse semafoor hoorde administratief bij de eerste inspectie, die de strook tussen Lissewege en Middelkerke bestreek. Hiërarchisch ressorteerde dit toezichtsgebied tot het seinarrondissement Duinkerke, afhangend van de eerste maritieme prefectuur te Boulogne. Vandaar leidde een semafoorlijn naar Parijs. Het andere uiteinde, Vlissingen, had een semafoor verbinding die tot Antwerpen strekte. En vandaar gingen en kwamen dan weer optische signalen naar Brussel en Amsterdam.
In 1809 kreeg de semafoorpost Wenduine heel wat militaire berichten te verwerken. In dat jaar was dit gedeelte van de Noordzee inderdaad het toneel van verwoede zeegevechten.
De Belgische administratie, waarvan de fiscale interesses voldoende zijn bekend, heeft in de negentiende eeuw het hoge duin gekozen om er een wachthuis te plaatsen. Vandaar kon de douane een flink stuk van de kust overschouwen en beletten dat er clandestien waren en goederen werden ontscheept of ingeladen. De commiezen woonden ter plaatse, een tijdlang in de gebouwen van het huidige instituut G. Born. Het wachthuis heette in ambtelijk Frans aubette de la douane. Vandaar dat de volksmond het duin waarop de uitkijkpost was gebouwd bettenhul noemde. Hul is in de streektaal het woord voor duin; het is te vergelijken met het Engelse hill.
Rond de eeuwwende had het toerisme vaste voet gekregen te Wenduine dat een snelle gedaantewisseling onderging om zich naar behoren van zijn nieuwe taak te kwijten. Allerhande infrastructuurwerken werden uitgevoerd om er een moderne, leefbare badplaats van te maken.
Bovenop de hoogste top van de domeinduinen werd een paviljoentje gebouwd, waar men beschut tegen de wind even kon uitblazen om er te genieten van het merkwaardige panorama. Dat fraaie torentje met rieten dak kreeg de naam Spioenkop mee. Het heette voor sommigen ook de champignon, de paddestoel, of le pavillon Elisabeth, namen die men op oude prentkaarten treft, maar die thans vergeten zijn.
De Spioenkop kende een bewogen geschiedenis. Sinds zijn oprichting in maart 1902, werd hij tweemaal volledig vernield. De Duitse bezetter heeft het strategisch belang van het hoge duin benut om er tijdens de wereldoorlogen tuigen te plaatsen die een aanval uit zee moesten helpen verijdelen. In '14-18' hadden ze er een versterkte uitkijkpost gebetonneerd. In 1943 werd de Spioenkop dan weer vernield. Toen stonden op en rond het duin toestellen die de nadering van geallieerde vliegtuigen moesten verklikken. Maar zoals de feniks herrees de Spioenkop uit zijn as. Het in 1922 gebouwde huisje kreeg een schaliedak. In 1955 zou de versie die nu te zien is worden opgetrokken uit puur beton, oersterk, maar toch een tikje minder sierlijk.
Vanwaar komt de naam Spioenkop? Dat kop staat voor heuvel begrijpt men zo en vermits het vergezicht er uniek is, kan het een uitgelezen plaats zijn om te bespieden, gade te slaan wat er in een wijde omtrek gebeurt. Dat klopt allemaal, maar die combinatie werd niet voor Wenduine bedacht, maar voor een heuvel die tienduizenden kilometers hier vandaan ligt. In Zuid-Afrika. Kopje is trouwens een van de weinige woorden uit de Afrikaanse taalschat die in ons Groot Woordenboek der Nederlandse Taal, alias de dikke Van Dale, zijn opgenomen: hoge, alleenliggende heuvel.
Tijdens de Boerenoorlogen hebben de Britten enkele smadelijke nederlagen moeten incasseren. Een van de meest bekende overwinningen van de Boeren was die op de Spioenkop waar de Britten van generaal Redvers Buller op 24 januari 1900 het onderspit moesten delven tegen de strijdmacht onder het opperbevel van generaal Louis Botha.
In ons land leefde men intens mee met wel en wee van de Boeren. Toen op 4 april 1900 de boottrein uit Engeland stopte in het Brusselse noordstation, pleegde de anarchist Sipido een aanslag op het leven van de prins van Wales, zoon van koningin Victoria en toekomstig koning als Edward Vll, die met zijn gemalin, prinses Alexandra van Denemarken, onderweg was naar Duitsland. De moordpoging faalde, niemand werd geraakt en de jonge heethoofd werd gevankelijk weggevoerd.
Herbergen met de naam Kruger, Transvaal of Pretoria zijn er ongetwijfeld bij honderden geweest. Vele bierhuizen gingen dicht, maar er blijven er nog tientallen over die herinneren aan Oom Paul of zijn Boerenrepubliek. Straatnamen die verband houden met de Boerenoorlogen zijn er bij de vleet, zoals de P. Krugerstraat te Blankenberge.
Met zijn Spioenkop-toponiem heeft Wenduine dus ook een herinnering aan de Boerenoorlogen bewaard. De Spioenkop is uniek. Of toch niet? In de staat Montana, V.S., is een plaatsje dat Spion Kop heet. Ver van hier, maar ook de Nieuwe Wereld werd destijds door de golf van meevoelen met de Boeren gegrepen.
Sedert begin 1967 bezit de voetbalploeg Club Brugge, die o.a. kampioen speelde in 1972- 73, een zeer actieve supportersclub die zich de Spionkop noemt en een afgietsel is van de gelijknamige die het elftal van F.C. Liverpool aanmoedigt. De naam Spionkop werd daar gegeven aan de tribune, gebouwd in 1900, die er enigzins als een heuvel uitzag. Te Brugge werd intussen een café herdoopt in De Spionkop. Wenduine heeft dus zijn Spioenkop, Club Brugge houdt het bij Spionkop. Een letter meer of minder, het heeft niet zoveel belang. Op oude documenten en foto's ziet men nog meer spellingen en schrijfwijzen.
Niet alleen de toeristen appreciëren het lieflijk Spioenkopje. Ook de Wenduinenaars zien het als een onafscheidelijk stuk van hun bezit. Na de tweede wereldoorlog werden spontaan fondsen bijeen gebracht om de heropbouw te financieren.
Het gemeentebestuur is al eens té ondernemend. Zo werd voor enkele jaren tijdens de zomermaanden de Spioenkop met schijnwerpers belicht. Blijkbaar zeer tot ongenoegen van de vrijende paartjes. Er haperde alsmaar iets aan de projectoren. De administratie begreep de wenk en de proef werd niet herhaald.
Bronvermelding : Vin Dune an de Zee, Eric Lepeer
Uitgave Gemeentebestuur van Wenduine, 1974
Een virtuele boodschap op de Spioenkop van Wenduine
Hallo bezoeker van Wenduine, leuk dat je ook even kijkt op deze website.
Onze spioenkop is keurig geschilderd en dat willen we graag zo houden.
Omdat er door de jaren heen toch altijd mensen zijn die zo graag een boodschap willen achterlaten kunnen ze dat beter virtueel doen op de website van de Spioenkop.
EINDE VAN DE VISSERIJ
Uit haar vissershistorie heeft Wenduine zijn wapenschild overgehouden dat nu opgenomen is in het nieuwe wapenschild van de gemeente De Haan. In 1424 had de vissersgilde van Wenduine een nieuw vaandel nodig. Daarop beelde men de tekst: "Met 't harpoen, zonder pardoen". Het is op zijn minst verwonderlijk te noemen dat Wenduine zo lang heeft moeten wachten tot dit prachtige schild dat zoveel over zijn rijke geschiedenis vertelt officieel zijn wapenschild werd. Sedert 1904 immers werd het op heel wat documenten afgedrukt maar pas in 1936 werd het officieel toegekend.
Vanaf de 16de eeuw ging de visserij te Wenduine teloor omwille van verschillende oorzaken. We kunnen hier slechts zeggen dat Wenduine, eens een drukke vissersplaats, verviel tot een zeer klein dorpje in de 18de en 19de eeuw. Eens zou het weer bekend worden: nog wel als "prinses der Belgische badplaatsen".
Tot ongeveer 1870 leefde de bevolking zeer op zichzelf teruggetrokken: eenvoudige mensen die met weinig tevreden waren. Jongeren die wat meer in het leven wilden bereiken verlieten de gemeente om in de stad of in Frankrijk te gaan werken.
Provincie West-Vlaanderen
Persberichten
Bestendige deputatie adviseert gunstig over bescherming "Hotel Georges"
Brugge, 27/11/2000
De bestendige deputatie van West-Vlaanderen heeft een gunstig advies uitgebracht over de bescherming van het Hotel Georges in Wenduine. Het dorp Wenduine ontwikkelde zich vanaf het laatste kwart van de 19de eeuw langzaam tot badplaats. De aanleg van de Leopold II-laan en De Smet De Nayerlaan in 1895-1897 en de goedkeuring van een urbanisatieplan in 1902 waren belangrijke momenten binnen deze ontplooiing. Het Hotel Georges, dat nu als monument voorgedragen wordt, is gelegen langs de De Smet De Nayerlaan, een van de structuurbepalende straten in de badplaats Wenduine. Het pand werd opgetrokken in 1927 volgens de plannen van de lokale architect Charles Apel. Oorspronkelijk stond het bekend als het "Pension de Familles". Dit vrijstaande, gaaf bewaarde gebouw is een van de weinige resterende voorbeelden van de oorspronkelijke bebouwing langs de De Smet De Nayerlaan. Het beeldbepalende Hotel Georges is bovendien illustratief voor de ontwikkeling van het dorp Wenduine tot badplaats. De bestendige deputatie is van oordeel dat een bescherming als monument van dit voorbeeld van kustarchitectuur gerechtvaardigd is. De definitieve beslissing berust bij Vlaams minister Johan Sauwens.
Villa's op zeedijk in Wenduine gered
Vlak voor de tijdelijke bescherming afloopt, gaat minister Van Mechelen toch overstag.
De minister van Monumentenzorg roemde gisteren, in een antwoord op een parlementaire vraag, de oudste zeedijkvilla's van Wenduine als uniek, gaaf en authentiek patrimonium. Van Mechelen (VLD) had daar veel tijd en aansporing voor nodig.
De twee villa's Wadi en Malvina, identieke villa's in spiegelbeeld, staan verdrukt tussen de hoogbouw. Maar ze zijn de laatste restanten van wat tot de Tweede Wereldoorlog de unieke zeefront van de Belgische Kust vormde, charmante huizen in aantrekkelijke neostijlen, vaak met een terras op het gelijkvloers. Op een dozijn na zijn ze gesloopt voor de muur van appartementsgebouwen.
De kwestie ging afgelopen juni aan het rollen. Van Mechelen wilde de belle epoque-villa's tegen het advies van zijn administratie in niet definitief beschermen. De kwestie was dringend. De ene villa werd verkocht aan een vastgoedmakelaar die wilde slopen. De eigenaars van de andere villa zijn erg gehecht aan hun familiehuis. Ze zetten een petitiecampagne op. De zaak kreeg ruime weerklank en groeide uit tot een symboolkwestie.
Maar Van Mechelen wil de bechermingspolitiek grondig hervormen. Hij wil af van het branden blussen en van beschermingen van verspreide monumenten. Thematisch beschermen is voor hem de toekomst, en feitelijk beschermen door herbestemming. De tweelingvilla kwam daar tussen.
Van Mechelen ging zelf kijken in Wenduine en vroeg een nieuw onderzoek. Een task force van monumentenzorgers stelde negen criteria op waaraan monumenten worden afgewogen, zoals zeldzaamheid, gaafheid en authenticiteit. Dat heet een ,,relictbescherming''.
De familie die aan de alarmbel trok, reageerde gisteren erg blij. De sloop van een van beide huizen betekende zo goed als zeker ook het einde van het andere. Ze willen onmiddellijk beginnen met de renovatie.
De Uitkerkse Polder , genoemd naar de deelgemeente van Blankenberge, strekt zich uit over een oppervlakte van meer dan 1.400 ha.
Het gebied vormt een vierhoek, gevormd door de woonkernen van Blankenberge, Wenduine, Nieuwmunster en Zuienkerke. Daarmee is het één van de laatste, grote open ruimten aan onze kust: een typisch polderlandschap met laaggelegen graslanden zonder bomen of hagen. We vinden er ook enkele verspreide boerderijen. Bovendien is de Uitkerkse Polder zeer waterrijk, dankzij een groot aantal veedrinkpoelen en een dicht netwerk van sloten en greppels. De Blankenbergse Vaart vormt de centrale natte ader van het gebied.
Voor verdere informatie -- zie
http://www.studiokontrast.com/nr/31_uitkerke.html
of
http://home.scarlet.be/~yl885499/
Deze wandeling verkent de omgeving van de Duinbossen te De Haan, een 152 ha groot natuur- en wandelgebied dat zich uitstrekt tussen Wenduine en Bredene. Uitgangspunt van de tocht vormt hezt charmante tramstationnetje van De Haan. Via de "Concessie", de populaire benaming voor de villawijk die zich vanaf 1889 in de duinen van Klemskerke en Vlissegem ontwikkelde, worden de bossen bereikt. Vervolgens wordt via het strand richting Wenduine gestapt. Het plaatselijk infokantoor is een alternatief startpunt van de route. De tocht brengt de wandelaar naar de Spioenkop, een uitkijkhuisje op het bijna hoogste natuurlijke punt van onze kust (31 m). De terugweg loopt doorheen de duinen en het Domeinbos. Rustige wegen langs typische villa's met prachtige, geklasseerde geveltjes brengen de wandelaar tenslotte bij zijn uitgangspunt terug.
