79. Een aantal van mijn voorgangers hebben op verschillende manieren over het Hart van Christus gesproken en ons aangespoord om ons ermee te verenigen. Aan het einde van de 19e eeuw moedigde Leo XIII ons aan om onszelf toe te wijden aan het Heilig Hart, en zo onze roeping tot vereniging met Christus en onze verwondering te verenigen met de grootsheid van zijn oneindige liefde. Ongeveer 30 jaar later presenteerde Pius XI deze devotie als een “summa” van de ervaring van het Christelijk geloof. Pius XII verklaarde vervolgens dat de aanbidding van het Heilig Hart op een uitstekende manier, als een verheven synthese, de aanbidding uitdrukt die we Jezus Christus verschuldigd zijn. 

80. Meer recent presenteerde de H. Johannes Paulus II de groei van deze devotie in de afgelopen eeuwen als een reactie op de opkomst van rigoristische en ontlichaamde vormen van spiritualiteit die de rijkdom van de barmhartigheid van de Heer verwaarloosden. Tegelijkertijd zag hij het als een tijdige oproep om weerstand te bieden aan pogingen om een ​​wereld te creëren die geen ruimte laat voor God. “De devotie tot het Heilig Hart, zoals die zich twee eeuwen geleden in Europa ontwikkelde, onder impuls van de mystieke ervaringen van de H. Margaretha Maria Alacoque, was een reactie op de jansenistische strengheid, die uiteindelijk Gods oneindige genade negeerde... Mensen van het derde millennium hebben het Hart van Christus nodig om God te kennen en zichzelf te kennen; ze hebben het nodig om de beschaving van de liefde op te bouwen”. 

81. Benedictus XVI vroeg ons om in het Hart van Christus een intieme en dagelijkse aanwezigheid in ons leven te herkennen: “Ieder mens heeft een ‘centrum’ nodig voor zijn of haar eigen leven, een bron van waarheid en goedheid om uit te putten in de gebeurtenissen, situaties en worstelingen van het dagelijkse bestaan. Wij allen, wanneer wij in stilte stilstaan, moeten niet alleen het kloppen van ons eigen hart voelen, maar nog dieper, het kloppen van een betrouwbare aanwezigheid, waarneembaar met de zintuigen van het geloof en toch veel echter: de aanwezigheid van Christus, het Hart van de wereld”. 

VERDERE OVERWEGINGEN EN RELEVANTIE VOOR ONZE TIJD 

82. Het expressieve en symbolische beeld van het Hart van Christus is niet het enige middel dat ons door de Heilige Geest is gegeven om de liefde van Christus te ontmoeten, maar het is, zoals we hebben gezien, een bijzonder bevoorrecht middel. Toch moet het voortdurend worden verrijkt, verdiept en vernieuwd door meditatie, het lezen van het Evangelie en groei in spirituele volwassenheid. Pius XII maakte duidelijk dat de Kerk niet beweert dat “wij in het Hart van Jezus een ‘formeel’ beeld moeten beschouwen en aanbidden, dat wil zeggen een volmaakt en absoluut teken van Zijn Goddelijke liefde, want de essentie van deze liefde kan op geen enkele manier adequaat worden uitgedrukt door welk geschapen beeld dan ook”. 

83. Devotie tot het Hart van Christus is essentieel voor ons Christelijk leven, in de mate dat het onze openheid in geloof en aanbidding voor het mysterie van de Goddelijke en menselijke liefde van de Heer uitdrukt. In deze zin kunnen we nogmaals bevestigen dat het Heilig Hart een synthese is van het Evangelie. We moeten onthouden dat de visioenen of mystieke vertoningen die door bepaalde Heiligen worden verteld, die hartstochtelijk devotie tot het Hart van Christus aanmoedigden, niet iets zijn dat de gelovigen verplicht zijn te geloven alsof ze het woord van God zijn.

Niettemin zijn ze rijke bronnen van bemoediging en kunnen ze zeer nuttig blijken te zijn, zelfs als niemand zich gedwongen hoeft te voelen ze te volgen als ze niet nuttig blijken te zijn op zijn of haar eigen spirituele reis. Tegelijkertijd moeten we ons er echter van bewust zijn dat, zoals Pius XII opmerkte, deze devotie niet kan worden gezegd “haar oorsprong te danken te hebben aan privé-openbaringen”. 

84. De promotie van de Eucharistische communie op de eerste vrijdag van elke maand, bijvoorbeeld, zond een krachtige boodschap uit in een tijd waarin veel mensen waren gestopt met het ontvangen van de communie omdat ze niet langer vertrouwden op Gods genade en vergeving en de communie zagen als een soort beloning voor de volmaakten. In de context van het jansenisme bleek de verspreiding van deze praktijk enorm heilzaam, omdat het leidde tot een duidelijker besef dat in de Eucharistie de barmhartige en altijd aanwezige liefde van het Hart van Christus ons uitnodigt om ons met Hem te verenigen.

Er kan ook worden gezegd dat deze praktijk op een vergelijkbare manier heilzaam kan blijken in onze eigen tijd, om een ​​andere reden. Te midden van het hectische tempo van de wereld van vandaag en onze obsessie met vrije tijd, consumptie en afleiding, mobiele telefoons en sociale media, vergeten we ons leven te voeden met de kracht van de Eucharistie.

85. Hoewel niemand zich verplicht zou moeten voelen om elke donderdag een uur in aanbidding door te brengen, zou deze praktijk zeker aanbevolen moeten worden. Wanneer we het met toewijding doen, in eenheid met veel van onze broeders en zusters, en in de eucharistie de immense liefde van het hart van Christus ontdekken, “aanbidden we, samen met de Kerk, het teken en de manifestatie van de goddelijke liefde die zover ging dat we, door het hart van het vleesgeworden Woord, het menselijk ras liefhadden”. 

86. Veel jansenisten vonden dit moeilijk te begrijpen, want ze keken met een scheef oog naar alles wat menselijk, affectief en lichamelijk was, en zagen deze devotie dus als een verwijdering van ons van de zuivere aanbidding van de Allerhoogste God. Pius XII beschreef als “valse mystiek” de elitaire houding van die groepen die God als zo verheven, afzonderlijk en ver weg zagen dat ze affectieve uitingen van volksvroomheid als gevaarlijk beschouwden en kerkelijk toezicht nodig hadden. 

87. Men zou kunnen stellen dat we ons vandaag de dag, in plaats van het jansenisme, bevinden voor een krachtige golf van secularisatie die een wereld wil bouwen die vrij is van God. In onze samenlevingen zien we ook een proliferatie van verschillende vormen van religiositeit die niets te maken hebben met een persoonlijke relatie met de God van liefde, maar nieuwe manifestaties zijn van een ontlichaamde spiritualiteit. Ik moet waarschuwen dat ook binnen de Kerk een verderfelijk jansenistisch dualisme in nieuwe vormen is opgedoken.

Dit heeft de afgelopen decennia hernieuwde kracht gekregen, maar het is een heropleving van dat gnosticisme dat in de eerste eeuwen van het Christendom zo'n grote spirituele bedreiging bleek te zijn omdat het weigerde de realiteit van "de verlossing van het vlees" te erkennen. Om deze reden richt ik mijn blik op het Hart van Christus en nodig ik ons ​​allen uit om onze toewijding daaraan te vernieuwen. Ik hoop dat dit ook een beroep zal doen op de gevoeligheden van vandaag en ons zo zal helpen om de dualismen, oud en nieuw, te confronteren waarop deze toewijding een effectief antwoord biedt. 

88. Ik zou eraan willen toevoegen dat het Hart van Christus ons ook bevrijdt van een ander soort dualisme dat we vinden in gemeenschappen en pastores die buitensporig verstrikt zijn in externe activiteiten, structurele hervormingen die weinig met het Evangelie te maken hebben, obsessieve reorganisatieplannen, wereldse projecten, seculiere denkwijzen en verplichte programma's. Het resultaat is vaak een Christendom dat ontdaan is van de tedere troost van het geloof, de vreugde van het dienen van anderen, de vurigheid van persoonlijke toewijding aan de missie, de schoonheid van het kennen van Christus en de diepe dankbaarheid die voortkomt uit de vriendschap die Hij biedt en de ultieme betekenis die Hij aan ons leven geeft. Ook dit is de uitdrukking van een illusoire en ontlichaamde anders-wereldsheid. 

89. Als we eenmaal bezwijken aan deze houdingen, die zo wijdverbreid zijn in onze tijd, hebben we de neiging om alle verlangen om ervan genezen te worden te verliezen. Dit brengt mij ertoe om de hele Kerk een hernieuwde reflectie voor te stellen op de liefde van Christus, vertegenwoordigd in zijn Heilig Hart. Want daar vinden we het hele Evangelie, een synthese van de waarheden van ons geloof, alles wat we aanbidden en zoeken in het geloof, alles wat beantwoordt aan onze diepste behoeften. 

90. Als we het Hart van Christus beschouwen, de vleesgeworden synthese van het Evangelie, kunnen we, naar het voorbeeld van de H. Theresia van het Kind Jezus, “onze oprechte vertrouwen stellen niet in onszelf, maar in de oneindige barmhartigheid van een God die ons onvoorwaardelijk liefheeft en ons al alles heeft gegeven op het Kruis van Jezus Christus”. Theresia kon dit doen omdat ze in het Hart van Christus had ontdekt dat God liefde is: “Aan mij heeft Hij Zijn oneindige barmhartigheid geschonken, en door haar beschouw en aanbid ik de andere Goddelijke volmaaktheden”. Daarom zegt een volksgebed, gericht als een pijl op het Hart van Christus, eenvoudigweg: “Jezus, ik vertrouw op U”. Er zijn geen andere woorden nodig. 

91. In de volgende hoofdstukken zullen we twee essentiële aspecten benadrukken die de hedendaagse devotie tot het Heilig Hart moet combineren, zodat het ons kan blijven voeden en dichter bij het Evangelie kan brengen: persoonlijke spirituele ervaring en gemeenschappelijke missionaire toewijding. 

4e HOOFDSTUK: EEN LIEFDE DIE ZICHZELF GEEFT ALS DRANK 

92. Laten we nu terugkeren naar de Schrift, de geïnspireerde teksten waar we bovenal Gods openbaring tegenkomen. Daar, en in de levende Traditie van de Kerk, horen we wat de Heer ons in de loop van de geschiedenis heeft willen vertellen. Door verschillende teksten uit het Oude en het Nieuwe Testament te lezen, zullen we inzicht krijgen in het woord van God dat de grote spirituele pelgrimstocht van Zijn volk door de eeuwen heen heeft geleid. 

EEN GOD DIE DORST NAAR LIEFDE 

93. De Bijbel laat zien dat de mensen die door de woestijn reisden en verlangden naar vrijheid de belofte ontvingen van een overvloed aan levengevend water: "Met vreugde zult u water putten uit de bronnen van het heil" (Jes. 12:3). De messiaanse profetieën sloten zich geleidelijk aan aan rond de beeldspraak van zuiverend water: "Ik zal rein water over u sprenkelen, en u zult rein zijn... een nieuwe geest zal Ik in u leggen" (Ezech. 36:25-26). Dit water zou Gods volk de volheid van het leven schenken, als een fontein die uit de tempel stroomt en een rijkdom aan leven en heil in zijn kielzog brengt. "Ik zag aan de oever van de rivier een groot aantal bomen aan de ene kant en aan de andere kant... en waar die rivier ook gaat, zal elk levend wezen leven... en wanneer die rivier de zee instroomt, zal zijn water zoet worden; alles zal leven waar de rivier gaat" (Ezech. 47:7-9). 

94. Het Joodse Loofhuttenfeest (Soekot), dat herinnert aan het 40jarige verblijf van Israël in de woestijn, nam geleidelijk de symboliek van water over als een centraal element. Het omvatte een ritueel van het aanbieden van water elke ochtend, dat het meest plechtig werd op de laatste dag van het feest, toen er een grote processie plaatsvond naar de Tempel, het altaar zeven keer werd omcirkeld en het water aan God werd aangeboden te midden van luide kreten van vreugde. 

95. De dageraad van het messiaanse tijdperk werd beschreven als een fontein die opwelde voor het volk: "Ik zal een geest van mededogen en smeekbeden uitgieten over het huis van David en de inwoners van Jeruzalem, en zij zullen Hem aanschouwen die zij hebben doorstoken... Op die dag zal er een fontein worden geopend voor het huis van David en de inwoners van Jeruzalem, om hen te reinigen van zonde en onreinheid" (Zach. 12:10; 13:1).

96. Iemand die doorboord is, een stromende fontein, de uitstorting van een geest van mededogen en smeekbede: de eerste Christenen beschouwden deze beloften onvermijdelijk vervuld in de doorboorde Zijde van Christus, de bron van nieuw leven. In het Evangelie van Johannes overdenken we die vervulling. Vanuit Jezus' gewonde Zijde stroomde het water van de Geest: "Een van de soldaten doorboorde Zijn Zijde met een speer, en terstond stroomden er bloed en water uit" (Joh. 19:34). De evangelist herinnert zich vervolgens de profetie die had gesproken over een fontein die in Jeruzalem was geopend en de doorboorde (Joh. 19:37; vgl. Zach. 12:10). De open fontein is de gewonde Zijde van Christus. 

97. Eerder had het Evangelie van Johannes over deze gebeurtenis gesproken, toen Jezus op “de laatste dag van het feest” (Joh. 7:37) uitriep tot de mensen die de grote processie vierden: “Laat iedereen die dorst heeft, tot Mij komen en drinken… uit zijn hart zullen stromen van levend water vloeien” (Joh. 7:37-38). Om dit te volbrengen, was het echter noodzakelijk dat Jezus’ “uur” zou komen, want Hij “was nog niet verheerlijkt” (Joh. 7:39). Die vervulling zou komen aan het Kruis, in het bloed en water dat uit de Zijde van de Heer stroomde. 

98. Het boek Openbaring neemt de profetieën over de doorboorde en de fontein op: “ieder oog zal Hem zien, zelfs zij die Hem doorstoken hebben” (Op. 1:7); “Laat iedereen die dorst heeft, komen; laat iedereen die wil het water des levens als gave nemen” (Op. 22:17). 

99. De doorboorde Zijde van Jezus is de bron van de liefde die God op talloze manieren voor Zijn volk heeft getoond. Laten we nu enkele van Zijn woorden in herinnering roepen: 

“Omdat u kostbaar bent in mijn ogen en geëerd, heb ik u lief” (Jes. 43:4). 

“Kan een vrouw haar zuigeling vergeten, of geen medelijden hebben met het kind van haar schoot? Zelfs al zouden dezen het vergeten, toch zal Ik u niet vergeten. Zie, Ik heb u in mijn handpalmen geschreven” (Jes. 49:15-16). 

“Want de bergen mogen wijken en de heuvels wankelen, maar Mijn goedertierenheid zal van u niet wijken en Mijn verbond van vrede zal niet wankelen” (Jes. 54:10). 

“Ik heb u liefgehad met een eeuwige liefde; daarom heb Ik mijn trouw aan u voortgezet” (Jer. 31:3). 

“De Heer, uw God, is in uw midden, een krijgsman die u de overwinning geeft; Hij zal zich over u verheugen met blijdschap, Hij zal u vernieuwen in Zijn liefde; Hij zal zich over u verheugen met luid gezang” (Sef. 3:17). 

100. De profeet Hosea gaat zelfs zo ver dat hij spreekt over het Hart van God, die “hen leidde met koorden van menselijke goedheid, met banden van liefde” (Hos. 11:4). Toen die liefde werd afgewezen, kon de Heer zeggen: “Mijn hart is in Mij geroerd; Mijn mededogen wordt warm en teder (Hos. 11:8). Gods barmhartige liefde zegeviert altijd (vgl. Hos. 11:9), en het zou zijn meest verheven uitdrukking vinden in Christus, zijn definitieve Woord van liefde. 

101. Het doorboorde Hart van Christus belichaamt alle liefdesverklaringen van God die in de Schrift aanwezig zijn. Die liefde is niet louter een kwestie van woorden; veeleer is de open Zijde van Zijn Zoon een bron van leven voor degenen die Hij liefheeft, de fontein die de dorst van Zijn volk lest. Zoals de H. Johannes Paulus II opmerkte, “behoren de essentiële elementen van devotie [tot het Heilig Hart] op een permanente manier tot de spiritualiteit van de Kerk doorheen haar geschiedenis; want sinds het begin heeft de Kerk gekeken naar het Hart van Christus, doorboord aan het Kruis”. 

ECHO’S VAN HET WOORD IN DE GESCHIEDENIS 

102. Laten we eens kijken naar enkele manieren waarop, in de geschiedenis van het Christelijk geloof, deze profetieën werden begrepen als vervuld. Verschillende kerkvaders, met name die in Klein-Azië, spraken over de gewonde Zijde van Jezus als de bron van het water van de Heilige Geest: het woord, zijn genade en de sacramenten die het overbrengen. De moed van de martelaren wordt geboren uit “de hemelse bron van levend water dat stroomt uit de Zijde van Christus” of, in de versie van Rufinus, “de Hemelse en eeuwige stromen die stromen uit het Hart van Christus”. Wij gelovigen, herboren in de Geest, komen tevoorschijn uit de kloof in de rots; “Wij zijn voortgekomen uit het Hart van Christus”.

Zijn gewonde Zijde, begrepen als Zijn Hart, vervuld van de Heilige Geest, komt tot ons als een vloed van levend water. “De bron van de Geest is geheel in Christus”. Toch verwijdert de Geest die wij hebben ontvangen ons niet van de verrezen Heer, maar vervult ons met Zijn aanwezigheid, want door te drinken van de Geest drinken wij van dezelfde Christus. In de woorden van de H. Ambrosius: “Drink van Christus, want Hij is de rots die een vloed van water uitgiet. Drink van Christus, want Hij is de bron van het leven. Drink van Christus, want Hij is de rivier waarvan de stromen de stad van God verheugen. Drink van Christus, want Hij is onze vrede. Drink van Christus, want uit Zijn Zijde stroomt levend water”. 

103. De H. Augustinus opende de weg naar devotie tot het Heilig Hart als de plaats van onze persoonlijke ontmoeting met de Heer. Voor Augustinus is de gewonde Zijde van Christus niet alleen de bron van genade en de sacramenten, maar ook het symbool van onze intieme vereniging met Christus, de setting van een ontmoeting van liefde. Daar vinden we de bron van de meest kostbare wijsheid van allemaal, namelijk de kennis van Hem.

In feite schrijft Augustinus dat Johannes, de geliefde discipel, aanliggend op Jezus’ boezem tijdens het Laatste Avondmaal, de geheime plaats van wijsheid naderde. Hier hebben we geen louter intellectuele beschouwing van een abstracte theologische waarheid. Zoals de H. Hiëronymus uitlegt, “schept een persoon die in staat is tot beschouwing geen behagen in de schoonheid van die waterstroom, maar drinkt van het levende water dat uit de Zijde van de Heer stroomt”. 

104. De H. Bernardus neemt de symboliek van de doorboorde Zijde van de Heer over en begrijpt deze expliciet als een openbaring en uitstorting van alle liefde van Zijn Hart. Door die wonde opent Christus Zijn Hart voor ons en stelt ons in staat om het grenzeloze mysterie van Zijn liefde en genade toe te eigenen: “Ik neem uit de ingewanden van de Heer wat mij ontbreekt, want Zijn ingewanden stromen over van genade door de gaten waardoor ze stromen.

Zij die Hem kruisigden, doorboorden Zijn handen en voeten, ze doorboorden Zijn Zijde met een lans. En door die gaten kan ik wilde honing en olie proeven van de rotsen van vuursteen, dat wil zeggen, ik kan proeven en zien dat de Heer goed is… Een lans ging door Zijn ziel tot in de streek van Zijn Hart. Hij is niet langer niet in staat medelijden te hebben met mijn zwakheid. De wonden die aan Zijn lichaam zijn toegebracht, hebben ons de geheimen van Zijn Hart geopenbaard; ze stellen ons in staat om het grote mysterie van Zijn mededogen te overdenken”. 

105. Dit thema komt vooral terug bij Willem van Saint-Thierry, die ons uitnodigt om binnen te treden in het Hart van Jezus, die ons voedt uit Zijn eigen borst. Dat is niet verrassend als we bedenken dat voor Willem “de kunst der kunsten de kunst van de liefde is… Liefde wordt gewekt door de Schepper van de natuur en is een kracht van de ziel die haar, als door haar natuurlijke zwaartekracht, naar haar juiste plaats en doel leidt”. Die juiste plaats, waar de liefde in volheid heerst, is het Hart van Christus: “Heer, waarheen leidt Gij hen die Gij omhelst en aan Uw hart drukt? Uw hart, Jezus, is het zoete manna van Uw goddelijkheid dat Gij in de gouden kruik van Uw ziel bewaart (vgl. Heb 9:4), en dat alle kennis te boven gaat. Gelukkig zij die, gedoken in die diepten, door U zijn verborgen in de schuilhoek van Uw Hart”. 

106. De H. Bonaventuur verenigt deze twee spirituele stromingen. Hij presenteert het Hart van Christus als de bron van de sacramenten en van genade, en dringt erop aan dat onze beschouwing van dat Hart een relatie tussen vrienden wordt, een persoonlijke ontmoeting van liefde. 

107. Bonaventuur laat ons eerst de schoonheid van de genade en de sacramenten waarderen die stromen uit de bron van het leven die de gewonde Zijde van de Heer is. “Opdat de Kerk gevormd zou worden vanuit de Zijde van Christus die op het Kruis sliep en de Schrift vervuld zou worden die zegt: ‘Zij zullen Hem aanschouwen die zij doorstoken hebben’, sloeg één van de soldaten Hem met een lans en sneed Zijn zijde open. Dit werd toegestaan ​​door de Goddelijke Voorzienigheid, zodat, in het bloed en water dat uit die wonde stroomde, de prijs van onze redding zou vloeien uit de verborgen bron van Zijn Hart, waardoor de sacramenten van de Kerk het leven van genade konden verlenen en zo, voor hen die in Christus leven, als een beker gevuld uit de levende bron die opwelt tot het eeuwige leven”. 

108. Bonaventuur vraagt ​​ons vervolgens om een ​​andere stap te zetten, zodat onze toegang tot genade niet gezien wordt als een soort magie of neoplatonische uitstraling, maar eerder als een directe relatie met Christus, een woning in Zijn Hart, zodat iedereen die uit die bron drinkt een vriend van Christus wordt, een liefhebbend hart. “Sta dan op, o ziel die een vriend van Christus bent, en wees de duif die nestelt in de kloof in de rots; wees de mus die een thuis vindt en er voortdurend over waakt; wees de tortelduif die de nakomelingen van zijn kuise liefde verbergt in die allerheiligste kloof”. 

DE VERSPREIDING VAN DEVOTIE AAN HET HART VAN CHRISTUS

109. Geleidelijk aan begon de gewonde Zijde van Christus, als de woonplaats van Zijn liefde en de bron van het leven van genade, geassocieerd te worden met Zijn Hart, vooral in het monastieke leven. We weten dat in de loop van de geschiedenis devotie tot het Hart van Christus niet altijd op dezelfde manier werd uitgedrukt, en dat de moderne ontwikkelingen ervan, gerelateerd aan een verscheidenheid aan spirituele ervaringen, niet direct kunnen worden afgeleid van de middeleeuwse vormen, laat staan ​​de bijbelse vormen waarin we de zaden van die devotie kunnen opvangen. Desondanks verwerpt de Kerk vandaag niets van het goede dat de Heilige Geest ons door de eeuwen heen heeft geschonken, want ze weet dat het altijd mogelijk zal zijn om een ​​duidelijker en diepere betekenis te onderscheiden in bepaalde aspecten van die devotie, en om in de loop van de tijd nieuwe inzichten te verkrijgen. 

110. Een aantal Heilige vrouwen hebben, bij het vertellen van hun ervaringen van ontmoeting met Christus, gesproken over rusten in het Hart van de Heer als de bron van leven en innerlijke vrede. Dit was het geval met de HH. Lutgarde en Mechtilde van Hackeborn, de H. Angela van Foligno en Julian van Norwich, om er maar een paar te noemen. De H. Gertrudis van Helfta, een cisterciënzer non, vertelt over een moment in gebed waarin ze haar hoofd op het Hart van Christus legde en het kloppen ervan hoorde. In een dialoog met de H. Johannes de Evangelist vroeg ze hem waarom hij in zijn evangelie niet had beschreven wat hij ervoer toen hij hetzelfde deed. Gertrudis concludeert dat “het zoete geluid van die hartslagen is gereserveerd voor de moderne tijd, zodat onze verouderende en lauwe wereld, door ze te horen, vernieuwd kan worden in de liefde van God”. Zouden we kunnen denken dat dit inderdaad een boodschap is voor onze eigen tijd, een oproep om te beseffen hoe onze wereld inderdaad “oud is geworden” en de boodschap van Christus’ liefde opnieuw moet waarnemen? De H. Gertrudis en de H. Mechtilde worden beschouwd als “de meest intieme vertrouwelingen van het Heilig Hart”. 

111. De kartuizers, vooral aangemoedigd door Ludolf van Saksen, vonden in devotie tot het Heilig Hart een middel om te groeien in genegenheid en nabijheid tot Christus. Allen die door de wonde van Zijn Hart binnengaan, worden ontstoken door liefde. De H. Catharina van Siena schreef dat het lijden van de Heer voor ons onmogelijk te begrijpen is, maar het open Hart van Christus stelt ons in staat om een ​​levendige persoonlijke ontmoeting te hebben met Zijn grenzeloze liefde. "Ik wilde je het geheim van Mijn Hart openbaren, zodat je het open kunt zien, zodat je kunt begrijpen dat Ik je zoveel meer heb liefgehad dan Ik je had kunnen bewijzen door het lijden dat Ik ooit heb doorstaan". 

112. Devotie tot het Hart van Christus ging langzaam voorbij de muren van de kloosters om de spiritualiteit van Heilige leraren, predikers en stichters van religieuze congregaties te verrijken, die het vervolgens verspreidden tot in de verste uithoeken van de aarde. 

113. Bijzonder belangrijk was het initiatief van de H. Jan Eudes, die, “nadat hij met zijn confraters een vurige missie in Rennes had gepredikt, de Bisschop van dat bisdom ervan overtuigde de viering van het feest van het aanbiddelijke Hart van onze Heer Jezus Christus goed te keuren. Dit was de eerste keer dat een dergelijk feest officieel in de Kerk werd geautoriseerd. Hierna, tussen de jaren 1670 en 1671, autoriseerden de Bisschoppen van Coutances, Evreux, Bayeux, Lisieux en Rouen de viering van het feest voor hun respectievelijke bisdommen”. 

H. FRANCISCUS VAN SALES 

114. In de moderne tijd moet melding worden gemaakt van de belangrijke bijdrage van de H. Franciscus van Sales. Franciscus overwoog vaak het open Hart van Christus, dat ons uitnodigt daarin te verblijven, in een persoonlijke liefdesrelatie die licht werpt op de mysteries van Zijn leven. In zijn geschriften verzet de H. Kerkleraar zich tegen een strenge moraal en een legalistische vroomheid door het Hart van Jezus voor te stellen als een oproep tot volledig vertrouwen in de mysterieuze werking van Zijn genade. We zien dit uitgedrukt in zijn brief aan de H. Jane Frances de Chantal: "Ik ben er zeker van dat we niet langer in onszelf zullen blijven... maar voor altijd zullen verblijven in de gewonde Zijde van de Heer, want zonder Hem kunnen we niet alleen niets doen, maar zelfs als we in staat waren, zouden we het verlangen missen om iets te doen". 

115. Voor Franciscus van Sales had ware devotie niets te maken met bijgeloof of oppervlakkige vroomheid, omdat het een persoonlijke relatie inhoudt waarin ieder van ons zich uniek en individueel gekend en geliefd voelt door Christus. “Dit alleraanbiddelijkste en beminnelijke Hart van onze Meester, brandend van de liefde die Hij ons belijdt, [is] een Hart waarop al onze namen geschreven staan… Het is zeker een bron van diepe troost om te weten dat we zo diep geliefd worden door onze Heer, die ons voortdurend in Zijn Hart draagt”.

Met het beeld van onze namen geschreven op het Hart van Christus, probeerde de H. Franciscus uit te drukken in hoeverre de liefde van Christus voor ieder van ons niet iets abstracts en generieks is, maar volkomen persoonlijk, waardoor elke gelovige zich gekend en gerespecteerd kan voelen om wie hij of zij is. “Hoe lieflijk is deze hemel, waarin de Heer de zon is en Zijn borst een bron van liefde waaruit de gezegenden naar hartelust drinken! Ieder van ons kan daarin kijken en onze naam gegraveerd zien in letters van liefde, die alleen ware liefde kan lezen en die ware liefde heeft geschreven. Lieve God! En wat ook, geliefde dochter, van onze geliefden? Zij zullen er zeker ook zijn; want zelfs als onze harten geen liefde hebben, bezitten ze niettemin een verlangen naar liefde en de beginselen van liefde”.

116. Franciscus zag deze ervaring van Christus’ liefde als essentieel voor het spirituele leven, inderdaad één van de grote waarheden van het geloof: “Ja, mijn geliefde dochter, Hij denkt aan jou en niet alleen, maar zelfs aan het kleinste haar van je hoofd: dit is een geloofsartikel en er mag op geen enkele manier aan worden getwijfeld”.

Hieruit volgt dat de gelovige in staat wordt tot volledige overgave aan het Hart van Christus, waarin hij of zij rust, troost en kracht vindt: “Oh God! Wat een geluk om zo omarmd te worden en te rusten in de boezem van de Verlosser. Blijf zo, geliefde dochter, en zoals een ander kleintje, de H. Johannes, terwijl anderen verschillende soorten voedsel proeven aan de tafel van de Heer, leg je hoofd, je ziel en je geest, in een gebaar van volkomen vertrouwen, op de liefdevolle boezem van deze dierbare Heer”. “Ik hoop dat je rust in de spleet van de tortelduif en in de doorboorde Zijde van onze geliefde Heiland… Hoe goed is deze Heer, mijn geliefde dochter! Hoe liefdevol is Zijn Hart! Laten we hier blijven, in deze Heilige woonplaats”. 

117. Tegelijkertijd stelt Franciscus, trouw aan zijn leer over de heiliging van het gewone leven, voor dat deze ervaring plaatsvindt te midden van de activiteiten, taken en verplichtingen van ons dagelijks bestaan. “Je hebt me gevraagd hoe zielen die in gebed worden aangetrokken tot deze heilige eenvoud, tot deze volmaakte overgave aan God, zich in al hun handelingen moeten gedragen? Ik zou antwoorden dat zij niet alleen in het gebed, maar ook in het dagelijks leven altijd in de geest van eenvoud moeten groeien, door hun ziel, hun daden en hun prestaties volledig over te geven aan de wil van God. En dat te doen met een liefde die gekenmerkt wordt door volmaakt en absoluut vertrouwen, door zichzelf over te geven aan de genade en aan de zorg van de eeuwige liefde die de Goddelijke Voorzienigheid voor hen voelt”. 

118. Om deze reden concludeerde Franciscus van Sales, toen hij op zoek was naar een symbool om zijn visie op het spirituele leven over te brengen: “Ik heb gedacht, lieve Moeder, als u het daarmee eens bent, dat wij als ons embleem een ​​enkel hart moeten nemen dat door twee pijlen is doorboord, het geheel omsloten door een doornenkroon”. 

EEN NIEUWE LIEFDESVERKLARING 

119. Onder de heilzame invloed van deze salesiaanse spiritualiteit vonden de gebeurtenissen van Paray-le-Monial plaats aan het einde van de 17e eeuw. De H. Margaretha Maria Alacoque berichtte over een opmerkelijke reeks verschijningen van Christus tussen eind december 1673 en juni 1675. Fundamenteel voor deze was een liefdesverklaring die opviel in de eerste verschijning. Jezus zei: "Mijn Goddelijk Hart is zo ontstoken van liefde voor de mensen, en voor jou in het bijzonder, dat het, niet langer in staat om de vlammen van Zijn vurige liefdadigheid in zichzelf te houden, ze door jou heen moet uitgieten en aan hen moet worden gemanifesteerd, om hen te verrijken met Zijn kostbare schatten die ik je nu openbaar". 

120. Het verhaal van de H. Margaretha Maria is krachtig en diep ontroerend: “Hij onthulde mij de wonderen van Zijn liefde en de onverklaarbare geheimen van zijn Heilig Hart die Hij tot nu toe voor mij verborgen had gehouden, totdat Hij het voor het eerst voor mij opende, op zo’n opvallende en gevoelige manier dat Hij mij geen ruimte voor twijfel liet”. In latere verschijningen werd die troostende boodschap herhaald: “Hij onthulde mij de onuitsprekelijke wonderen van Zijn zuivere liefde en tot welke uitersten het Hem had geleid om de mensheid lief te hebben”. 

121. Deze krachtige realisatie van de liefde van Jezus Christus die ons door de H. Margaretha Maria is nagelaten, kan ons aansporen tot een grotere eenheid met Hem. We hoeven ons niet verplicht te voelen om elk detail van haar spirituele ervaring te accepteren of toe te eigenen, waarin, zoals vaak gebeurt, Gods tussenkomst samengaat met menselijke elementen die verband houden met de eigen verlangens, zorgen en innerlijke beelden van het individu. Zulke ervaringen moeten altijd worden geïnterpreteerd in het licht van het Evangelie en de rijke spirituele traditie van de Kerk, zelfs als we het goede erkennen dat ze in veel van onze broeders en zusters tot stand brengen.

Op deze manier kunnen we de gaven van de Heilige Geest herkennen die aanwezig zijn in die ervaringen van geloof en liefde. Belangrijker dan welk afzonderlijk detail dan ook is de kern van de boodschap die aan ons is doorgegeven, die kan worden samengevat in de woorden die de H. Margaretha Maria hoorde: “Dit is het Hart dat de mensen zo liefhad dat het niets heeft gespaard, zelfs tot het leegmaken en verteren ervan toe, om hun Zijn liefde te tonen”. 

122. Deze verschijning nodigt ons dus uit om te groeien in onze ontmoeting met Christus, ons vertrouwen volledig te stellen in Zijn liefde, totdat we een volledige en definitieve vereniging met Hem bereiken. “Het is noodzakelijk dat het Goddelijke Hart van Jezus op de een of andere manier het onze vervangt; dat Hij alleen in ons en voor ons leeft en werkt; dat Zijn wil… absoluut en zonder enige weerstand van onze kant werkt; en ten slotte dat Zijn genegenheden, gedachten en verlangens de plaats innemen van de onze, vooral Zijn liefde, zodat Hij in zichzelf en omwille van ons bemind wordt. En zo, omdat dit beminnelijke Hart ons alles in alles is, kunnen we met de H. Paulus zeggen dat wij niet langer ons eigen leven leiden, maar dat Hij het is die in ons leeft”. 

123. In de eerste boodschap die de H. Margaretha Maria ontving, werd deze uitnodiging in levendige, vurige en liefdevolle bewoordingen uitgedrukt. “Hij vroeg om mijn hart, dat ik Hem vroeg te nemen, wat Hij deed en vervolgens plaatste Hij mij in Zijn eigen aanbiddelijke Hart, van waaruit Hij mij het mijne liet zien als een klein atoom dat verteerd werd in de vurige oven van Zijn eigen Hart”. 

124. Op een ander punt zien we dat degene die zichzelf aan ons geeft, de verrezen en verheerlijkte Christus is, vol leven en licht. Als Hij inderdaad op verschillende momenten sprak over het lijden dat Hij voor ons heeft doorstaan ​​en over de ondankbaarheid waarmee Hij dat tegemoet treedt, dan zien we hier niet zozeer Zijn Bloed en pijnlijke Wonden, maar eerder het licht en het vuur van de Heer van het leven.

De wonden van het lijden zijn niet verdwenen, maar zijn nu getransfigureerd. Hier zien we het Paasmysterie in al zijn pracht: “Eens, toen het Allerheiligste Sacrament werd tentoongesteld, verscheen Jezus, stralend in glorie, met zijn vijf Wonden die leken op zoveel zonnen die uit Zijn heilige menselijkheid straalden, maar bovenal uit Zijn aanbiddelijke borst, die een vurige oven leek. Zijn kleed openend, openbaarde Hij Zijn meest liefhebbende en beminnelijke Hart, dat de levende bron van die vlammen was. Toen ontdekte ik de onuitsprekelijke wonderen van Zijn zuivere liefde, waarmee Hij de mensen tot het uiterste liefheeft, maar van hen alleen ondankbaarheid en onverschilligheid ontvangt”. 

H. CLAUDE DE LA COLOMBIÈRE 

125. Toen de heilige Claude de La Colombière hoorde van de ervaringen van de H. Margaretha Maria, nam hij onmiddellijk haar verdediging op zich en begon hij het nieuws over de verschijningen te verspreiden. De H. Claude speelde een bijzondere rol in het ontwikkelen van het begrip van devotie tot het Heilig Hart en de betekenis ervan in het licht van het Evangelie.