12/1 Waarom laat God kwaad toe? - Pr Ripperger - Sensus Fidelium

Het onderwerp van deze conferentie is tweeledig, ten eerste waarom staat God het kwaad toe en ten tweede waarom staat God het kwaad toe dat we vandaag zien. We willen daarom eerst praten over de soorten kwaad die in het algemeen voorkomen, en er zijn natuurlijk normale traditionele verklaringen voor. Maar dan gaan we ook praten over waarom God specifieke soorten kwaad toestaat en wat is zijn bedoeling erachter, althans voor zover we weten.

Waarom staat God het kwaad toe. De twee belangrijkste redenen die je vaak hoort, zijn dat, ten eerste, God het goede uit het kwaad haalt, en daarom zal Hij de schade van iets in zijn externe schepping toestaan ​​om het te laten afnemen, zodat hij op een later tijdstip een groter goed en de aanwezigheid ervan kan introduceren. We weten daarom dat dit het geval zou kunnen zijn, want toen Adam en Eva in erfzonde vielen, werd God daarna Mens, wat een groter goed is, en Hij stond toen weer op uit de dood. De eigenschappen die Adam en Eva hadden in hun lichaam zat eigenlijk niet in hun lichaam, het was eigenlijk een eigenschap van hun ziel, terwijl het in het verrezen lichaam een ​​daadwerkelijke eigenschap van het lichaam zelf is.

Het zit in de materie. Er was dus een verschuiving. Er zal een verandering zijn in hoe materie functioneert na de verrijzenis. Als gevolg daarvan zullen we na de verrijzenis nooit sterven. Als we verrijzen aan de kant van de Hemel, zullen we nooit sterven, zullen we nooit lijden of ziek zijn. Het is dus een permanente staat, zodat het verrezen lichaam door de theologen wordt beschouwd als iets groters dan de natuurlijke gaven van Adam en Eva vóór de zondeval. Want als je deze gaven eenmaal krijgt, kunnen ze niet meer verloren gaan, terwijl de andere gaven, die Adam en Eva hadden, verloren konden gaan.

Het andere deel ervan is dat er bepaalde dingen zijn die God eigenlijk toestond wat er gebeurde met Adam en Eva om er meer goeds uit te halen. De H. Thomas van Aquino maakt de observatie dat er drie soorten goederen zijn:

* goederen van de ziel: haar essentie, vermogens, daden, gewoonten, perfecties

* goederen van het lichaam: leven, gezondheid, kracht, schoonheid, behendigheid...

* onze uiterlijke goederen, dingen die extern zijn voor ons, die we bezitten zoals onze reputatie

De H. Thomas zegt dat God bereid is om kwaad te laten gebeuren in relatie tot de laatste twee. Dat zijn dingen die extern zijn voor ons en ons lichamelijk welzijn, ter wille van de deugd of de perfectie ervan. God laat toe ​​om kwaad te lijden in die gebieden zodat we daadwerkelijk groeien in deugd en in heiligheid. Omdat het in dit leven het echte doel is om het hoogste niveau van heiligheid te bereiken en vaak zal dat komen als gevolg van het lijden van kwaad. We zien het zelfs in Christus' leven dat Christus Zelf leed.

Zowel in het lichaam en die goederen extern aan Hem. Hij leed enorm in deze specifieke aspecten, met als resultaat dat het grotere goed wordt bereikt, met name onze verlossing. Hij offerde deze twee soorten goederen. Hij verloor niets aan de kant van de ziel, want Hij was een demonstratie van alle perfectie van deugden in relatie tot Zijn ziel. En na de Verrijzenis werden de andere twee waarin Hij schade leed, hersteld. De goederen van het lichaam worden bij de verrijzenis hersteld, maar in een meer perfecte staat.

Daarom zegt de H. Thomas dat aan de kant van Christus Zijn verdienste oneindig is, vanwege het feit dat Hij God is en Hij door dit lijden ging als een goddelijk persoon. En zoals het op ons van toepassing is, zijn er allerlei verdiensten die Zijn Lijden en Dood verdienden in relatie tot ons, maar in relatie tot Zichzelf is het enige wat Hij eruit haalt in Zijn menselijke natuur: een verrezen lichaam in relatie tot Zijn lijden. Bij uitbreiding zou men kunnen zeggen, dat ook die dingen buiten Hem, ook zullen worden hersteld.

In de zin dat bij het laatste oordeel Zijn reputatie zal worden hersteld. Hij kreeg toen ook een externe kracht om te handelen door Zijn menselijke natuur in relatie tot de totaliteit van de schepping. Hij zei: Alle macht werd aan Mij gegeven in de Hemel en op aarde enz. Dan zal Zijn volledige reputatie op dat moment worden hersteld. Daarom zullen al die mensen die Hem hebben belasterd, zullen allen zijn veranderd. Daarom zal Hij de laatste twee terugkrijgen in een bepaalde volgorde en nog verhevener omdat Hij in het laatste oordeel door iedereen als Rechter zal worden gezien, als Koning van Hemel en aarde en het zal door iedereen worden erkend. Zelfs door degenen in de Hel. Er is dus altijd iets goeds dat Hij hieruit naar voren brengt.

Dit is belangrijk omdat mensen die lijden, zoals door ziekte of lichamelijk sterven, die dingen kunnen opofferen, wat ze doormaken in hun lijden, ter wille van de zuivering van hun ziel, maar ook voor de grotere groei in deugd. Deze kwalen waaraan we lijden dienen als een middel tot een groter goed. Dit is de belangrijkste reden dat God het toestaat. Hij staat zelfs onze zonde in dit leven toe, om Zijn goedheid te tonen in zijn lankmoedigheid. Hij lijdt reeds zolang door al onze zonden, en zo manifesteert Hij Zijn perfectie in dat opzicht, maar ook Zijn genade, zodat we uiteindelijk spijt hebben over onze zonden. Ook al zijn de zonden die we hebben begaan de manifestatie van Zijn genade.

Volgens de H. Augustinus is genade een grotere manifestatie van zijn goedheid dan enig ander ding dat Hij doet. Daarom is Hij bereid om ons toe te staan ​​te zondigen om Zijn grotere perfectie en glorie te manifesteren door het proces, zelfs als Hij tijdelijk nadeel lijdt in zijn extrinsieke glorie zal het grotere goed eruit voortkomen. Uiteindelijk misschien onze redding, onze groei in deugd, onze waardering, onze afhankelijkheid van Hem als Redder enz. Zo wordt het grotere goed daadwerkelijk bereikt. Dat is dus de belangrijkste reden.

Het eerste wat je jezelf zou moeten afvragen is wat het spirituele goed is. God laat mij lijden aan deze kwaden wat is het grotere goed dat Hij probeert naar voren te brengen. Van deze slechte situatie in mijn persoonlijke leven wat wil Hij dat ik win in dit proces en al deze dingen waar ik daadwerkelijk onder lijd. En vaak vanwege de gevallen menselijke natuur raken we hypergefocust op het kwaad waar we onder lijden in plaats van te kijken wat het grotere goed is wat God ermee wil bereiken. Ik spreek nu als een exorcist: we komen veel mensen tegen die ernstig gewond zijn vanwege trauma's uit het verleden en daarom zeggen mensen: waarom heeft God dit mij laten overkomen?

En het antwoord dat ik altijd geef is altijd hetzelfde, namelijk dat Hij bereid was om jou toe te staan ​​deze dingen te lijden zodat in het genezingsproces, als je begint te genezen je liefde en gehechtheid en vereniging met Hem groter zou worden dan het anders zou zijn geweest. Want om genezen te worden, moeten we eigenlijk afhankelijk zijn van de dokter van onze zielen en daarom moeten we Hem om genade vragen en dergelijke, zodat we in het proces daadwerkelijk genezen worden.

Het andere deel ervan is dat wij als mensen moeten erkennen dat we geen eenheid met God kunnen hebben zonder genezen te worden. Het is onmogelijk. Als er een trauma is dat we in het verleden hebben doorgemaakt en we dat trauma niet volledig hebben verwerkt, of als er verwondingen zijn uit ons verleden en we dat niet volledig hebben verwerkt, ontstaan er problemen.

Als we een trauma doormaken, is een van de effecten van trauma dat het schade toebrengt aan onze psychologische vermogens en als gevolg daarvan zijn er defecten in de denkend vermogen, maar ook ons ​​oordeel is geneigd om overmatig te zijn of gebrekkig en we zien ook dat de emotionele levens niet zo in evenwicht zijn als ze zouden kunnen zijn. Als gevolg daarvan komen die gebreken tussen ons en de vereniging met God, omdat niemand vereniging met God kan hebben met een gebrek aan hun ziel. Of het nu door schuld is of niet. Als gevolg daarvan moeten ze door een genezingsproces gaan, of het nu in dit leven is of in het volgende. Daarom vertel ik mensen dat een van de belangrijkste manieren waarop je God werkelijk eer geeft als je in het verleden gewond bent geraakt, is door het genezingsproces te gaan.

Door dat genezingsproces zul je in dat proces eigenlijk dichter bij Hem komen dan je zou zijn geweest als je niet gewond was geweest. Mensen moeten naar hun eigen specifieke wonden kijken als middelen waardoor ze die grotere vereniging met Christus kunnen hebben, omdat Hij ons meer helpt als de Goddelijke Genezer, maar ook het feit dat we onze eigen gewondheid kunnen aanbieden in eenheid met Zijn wonden, zodat we ons enigszins met Hem kunnen identificeren, zodat er een uitweg is dat het grotere goed de grotere eenheid is. Maar als mensen dat niet doen, als ze niet bereid zijn om te genezen van hun verwondingen uit het verleden, dan is dat een blokkade en daarom zie je dat mensen die gewond zijn heel vaak op een bepaald punt in hun spirituele leven vastlopen. Ze hebben genezing nodig. En het laat de getroffen persoon beseffen dat God goed uit kwaad kan halen.

Wat goeds brengt God voort uit het kwaad dat daadwerkelijk plaatsvindt. Het kwaad neemt verschillende vormen aan.

Het eerste punt is dat God soms het kwaad toestaat om ons te straffen. Het is een feit dat God ons daadwerkelijk straft. Er zijn bepaalde natuurrampen, niet allemaal, die het gevolg zijn van zonde , zoals in het geval van Sodom en Gomorra. Dat was in het Oude Testament, maar God verandert niet. En als we op het punt komen dat we bijzonder zondig zijn dan zal Hij ons uitroeien. Er zijn voorbeelden van New Orleans toen het werd weggevaagd door de orkaan Katrina, waar het hoogste percentage voodoo werd gepraktiseerd.

Het tweede deel is dat natuurrampen soms het resultaat zijn, niet alleen dat God onze zonden direct straft, maar Hij straft ons ook indirect. Ik heb een boek uitgegeven en daarin staat een ​​ritueel tegen stormen en tornado’s. Dit specifieke ritueel bestaat al eeuwen en in de H. Schrift staan er een 20-tal referenties naar wat demonen van de lucht worden genoemd. Het zijn demonen die in feite de lucht beïnvloeden vanwege de zonden die we begaan. 

Ik kan je niet vertellen hoe vaak ik of andere priesters hebben gezegd dat dit gebed daadwerkelijk tornado's heeft afgewend, maar ik zal je een voorbeeld geven. Ik weet niet zeker of dit voor altijd zal standhouden, toen bisschop Louis B. Kucera, Bisschop van Lincoln van Nebraska naar Lincoln kwam, ontdekte hij dat Lincoln in het pad lag een tornado route. Hij sprak dat ritueel over de stad Lincoln en sinds die tijd hebben ze naar mijn weten geen enkele tornado gehad in de stad Lincoln. Dat is reeds 120 jaar of 130 jaar, terwijl ze allemaal tornado’s errond hebben gehad. Andere exorcisten en zelfs Priesters hebben dat ritueel voorafgegaan en hebben daadwerkelijk echte tornado's afgewend.

God staat dus natuurrampen toe om een ​​einde te maken aan het kwaad dat we doen. God straft ons om een ​​einde te maken aan het kwaad. Dit betekent uiteindelijk dat Hij ons ervan weerhoudt Hem te beledigen. Het is voor ons goed dat we dit soort dingen lijden, zodat we stoppen met Hem te beledigen want hoe meer we hem beledigen hoe erger het zal worden en er zullen nog ergere dingen gebeuren. Het grotere goed dat uit deze specifieke situatie voortkomt is dat we stoppen Hem te beledigen en als gevolg daarvan zullen de dingen niet zo erg worden.

Het volgende is dat God ons soms dingen laat lijden om ons te zuiveren. We hebben veel onvolkomenheden en vooral hoe meer onvolkomenheden we hebben, hoe meer lijden we meestal ondergaan, of hoe meer we ons leven als een lijden ervaren. Als dat het geval is, is dat een indicator dat je daadwerkelijk veel onvolkomenheden hebt waaraan je moet blijven werken, maar we weten dit gewoon door menselijke ervaring dat wanneer we door een heel moeilijk lijden gaan, we dat op een deugdzame manier doen en als we er aan de andere kant uitkomen, onze deugd van volharding, doorzettingsvermogen en ook gematigdheid groeit. We zijn dan gematigder in relaties, het heeft een natuurlijk temperend effect, het geeft ons eigenlijk zelfbeheersing in de wil. Zelfbeheersing in de wil, het helpt ons die specifieke deugd te ontwikkelen, het helpt ons ook om intellectuele helderheid te krijgen over hoe bepaalde dingen slecht zijn en dat bij het bereiken van het goede, dat deze dingen eigenlijk heel goed zijn. Het kan ons eigenlijk zuiveren.

Daarom vertel ik wanneer mensen lijden, om God te vragen wat het is dat Hij wil wat je eruit leert. Er zijn twee soorten straf:

* er is die welke van nature corrigerend is, het is om ons te corrigeren en

* deze welke ons gewoon straffen omdat we het verdienen,

Sommige mensen worden zo slecht dat God, zoals ik reeds zei, en ook de H. Alfonsus van Liguori en verschillende andere heiligen, dat God de genade intrekt en een persoon aan zijn eigen lot overlaat. Na verloop van tijd gaat het bergafwaarts voor hen en overkomen hen heel slechte dingen. God staat dit toe als straf vanwege het feit dat we niet openstaan ​​voor correctie. En omdat we onze wegen niet willen corrigeren en we dingen doen die slecht zijn, zegt Hij gewoon: oké, dan laat Ik je deze specifieke dingen gewoon doen. Het is dus een echte straf, wat betekent dat het goede dat wordt bereikt niet zozeer in ons zit, maar extern in de relatie dat we stoppen met Hem te beledigen.

Hij maakt er een einde aan, zodat Zijn externe, extrinsieke glorie niet meer wordt aangetast. Maar er zijn bepaalde soorten dingen waarvoor Hij ons laat lijden voor onze eigen correctie. De juiste rol van ouders wanneer ze hun kinderen corrigeren is om ervoor te zorgen dat de kinderen zich weer op het goede richten en ze de motivatie geven om het goede te doen en zich af te keren van wat kwaad is. Daarom is deze correctie belangrijk omdat we moeten onthouden dat we nog steeds Gods kinderen zijn. We hebben de neiging om Hem te beledigen en slechte dingen te doen en daarom zal Hij de roede niet sparen. Dit is het hele punt van de kastijding die OLVrouw heeft voorspeld en talloze heiligen hebben de komende kastijding voorspeld.

De Waarschuwing of de kleine kastijding is corrigerend. Het is uiteindelijk gepland om het geweten van mensen wakker te schudden en ze op het rechte pad te krijgen. Omdat we op dit moment net zijn zoals de Schrift zegt dat we een gruwel voor onszelf zijn geworden. God gaat ons een tik geven om ons te corrigeren omdat Hij van ons houdt. Wat we nu meemaken is een regelrechte nachtmerrie. De last van het leven in onze huidige tijd wordt alleen maar groter en daarom gaat God ons een tik geven. Het is ook omdat wij niet hoeven te blijven lijden voor anderen die kwaad blijven doen.

En voor zichzelf is het ook slecht. God geeft ons een tik zodat we een beetje kalmeren. Het is een beetje zoals het kind dat schreeuwt en gilt omdat je hem het speeltje niet wilt geven. En dat hij op het punt komt dat hij gewoon zo erg schreeuwt dat hij nauwelijks kan ademen. Je moet hem gewoon een tik geven om zijn aandacht te krijgen en dan stopt hij. Hij kalmeert en is hij eigenlijk in een betere staat dan hij was als je hem gewoon had laten doorgaan.

We moeten in dit leven onthouden dat met een groot deel van de mensen lijden van kwaad voornamelijk door God is bedoeld als corrigerend. Nu moeten we een tweevoudig onderscheid maken van kwaad in dit leven. Het is het resultaat van een de permissieve wil van God of God straft ons daadwerkelijk door bepaalde dingen te doen om ons pijn te doen, om ons wakker te schudden. God houdt van ons en daarom gaat Hij ons straffen als een vorm van corrigering. Dat is echter onderscheiden van de zonde zelf. Het is Zijn straf om twee redenen:

* elke keer dat je zondigt word je slechter en dat is gewoon straffen en daarom zijn er natuurlijke effecten van zonde waarom je slechter wordt

* de tweede is dat je nu ook al deze andere stoornissen hebt die je hebt geïntroduceerd. Je hebt de puinhoop veroorzaakt en God laat soms de natuur gewoon zijn gang gaan. De H. Paulus zei dat mensen werden overgegeven aan lust en dat God hen overgaf aan hun lust en daarom begonnen mannen met mannen te slapen en vrouwen begonnen met vrouwen te slapen. Met andere woorden dat dit soort dat zelfs die verdere stoornissen het natuurlijke effect zijn van onze eigen zonde. Soms laat God het natuurlijke effect gewoon plaatsvinden als een vorm van correctie voor ons, omdat dat ons laat beseffen dat het bijzonder slecht is. Soms laat God de natuurlijke effecten van zonde, hun beloop, zodat we hier uiteindelijk onder lijden.

Het volgende is om te onthouden dat God soms het kwaad toestaat om de aandacht te trekken of om bepaalde soorten heiligen op te voeden. Ik ben ervan overtuigd dat er 2 redenen zijn waarom God het communisme heeft toegestaan ​​om in principe de hele wereld te infecteren.

* Ten eerste om ons te laten zien dat wanneer mensen aan hun lot worden overgelaten, dit is hoe de dingen worden, en dit is de tendens die we uiteindelijk krijgen. En het communisme is in principe als een politiek systeem door Satan uitgedacht. God laat ons zien hoe slecht het is als we toegeven aan het duivelse. Als we zondige leugens leiden, dan is dit wat er gaat gebeuren.

* Het tweede deel is omdat God in het licht van Fatima de aandacht wilde vestigen op het Onbevlekt Hart van OLVrouw om alles af te wenden wat we nu doormaken. Hij wilde dat we de kwalen waar we in onze samenleving aan lijden, zouden zien. Zelfs in onze Kerk, waar de communistische mentaliteit steeds meer doordringt naarmate het communisme zich meer verspreidt. God laat zien dat het slechts een gebed van vijf minuten door een enkel individu had gekost en dit alles zou zijn afgewend. Het communisme zou zich niet hebben verspreid. Rusland zou bekeerd zijn, er zou een enorme geopolitieke verschuiving zijn geweest. We zouden een enorm tijdperk van vrede zijn binnengegaan.

Het zou absoluut fenomenaal zijn geweest in wat er zou zijn gebeurd. God wilde de aandacht vestigen op het Onbevlekt Hart van OLVrouw en hoe krachtig de Devotie tot dat Onbevlekt Hart is. God wilde een enkel gebed uitgesproken door een Paus tot het Onbevlekt Hart van OLVrouw, de toewijding van Rusland aan het Onbevlekt Hart van Maria. Dat was alles en Hij zou het vermogen van OLVrouw hebben ontketend om de wereld te overspoelen met Genade. Dat geeft ons een idee van hoe graag Hij de aandacht wilde vestigen op hoe krachtig zij is als Middelares van Genade, de zuiverheid van het Onbevleke Hart, de pracht van haar Hart, enz.

Er is een ding waar we voorzichtig mee moeten zijn, dat is erkennen dat niet al het kwaad een straf is, met andere woorden, sommige slechte dingen gebeuren nu, sommige hiervan zijn gewoon het resultaat van de erfzonde, de reden dat de wereld zo is. Zoals het feit dat er bepaalde soorten natuurrampen zijn, is omdat de wereld een puinhoop is, omdat Adam en Eva het verboden fruit aten. We weten dat dit een van de gevolgen is van het kwaad. Soms vragen mensen me: wat heb ik verkeerd gedaan dat God dit toelaat in mijn leven? Nou, misschien helemaal niets, het zou gewoon kunnen zijn dat Hij wil dat je groeit in deugdzaamheid.

Een van de belangrijkste redenen voor al het kwaad in de wereld is de vrije wil. Toen God de wereld schiep, schiep Hij het op een ingewikkelde manier goed. Er was geen kwaad, zelfs geen natuurlijk kwaad in de wereld in de strikte zin van het woord. Er was geen moreel kwaad en voor mensen was er geen natuurlijk kwaad. God heeft de mens een vrije wil gegeven en neem het niet terug. De vrije wil is niet fundamenteel geordend tussen kiezen tussen goed en kwaad. Dit is een misverstand. Mensen zeggen: nou, je bent niet echt vrij als je het kwaad niet kunt kiezen. Dat is niet waar. Iedereen in de Hemel is absoluut vrij.

Ze hebben een absolute vrije wil. In de loop van de tijd wordt onze wil steeds zwakker. Dat heeft een slecht effect op onze wil. We verliezen eigenlijk een aspect dat we in de loop van de tijd kunnen zien. De H. Thomas zegt eigenlijk dat we geen natuurlijk vermogen hebben om het kwaad te kiezen. Hij zegt dat we een flexibiliteit hebben. met andere woorden, we moeten onze wil op een manier dwingen om dit te doen die onnatuurlijk is en je moet het buigen om het goede te doen. Het punt is dat God de vrije wil toestaat omdat hij wil dat we kiezen wat authentiek goed is. Uiteindelijk wat Hij echt wil wat betreft onze vrije wil is dat we voor Hem kiezen. De H. Thomas zegt dat het enige dat God van elk schepsel wil, het offer van zijn wil is.

God wil dat we niet voor kleinere kwaden kiezen, maar voor het grotere goed, en dat is wat opoffering is, en dat is waar Hij naar op zoek is, en daarom respecteert Hij onze vrije wil. Zozeer dat als we het kwaad blijven kiezen, Hij het ons geeft. Hij wil ons ook laten weten dat er bepaalde gevolgen zijn van onze zonde. De H. Thomas zegt dat zonde in de wil zit en eigenlijk zegt de hele morele traditie en de Kerk zelf dat zonde in de wil zit, maar als we dan voor zonde kiezen, is er een reeks van opeenvolgende effecten die intern en extern bij ons optreden. En als deze slechte dingen gebeuren, is Hij bereid om deze dingen te laten doorgaan.

God staat de vrije wil toe, zodat we kunnen zien hoeveel schade we daadwerkelijk veroorzaken. Als zonde alleen in de wil zat, zouden we waarschijnlijk niet denken dat onze zonde zo erg was. Maar als we zien dat mensen lijden dan beginnen we te zien hoe slecht het effect van onze zonde eigenlijk is.

Waarom lijden we onder de dingen waar we nu in deze wereld onder lijden? God wil dat we zien hoe belangrijk keuze eigenlijk is. OLVrouw koos ervoor om Moeder van God te zijn. Als gevolg daarvan komt Christus in de wereld en dan vindt onze redding plaats. En dan is er deze hele reeks fenomenale effecten en aan het einde zullen we opgewekte lichamen hebben enz. Het was door het FIAT van OLVrouw dat alle dingen in beweging zette. Het vertelt je hoe krachtig een vrije keuze eigenlijk is. Wanneer mensen een keuze maken om iets beter te doen dan zie je eigenlijk de impact ervan in het gezin of in de cultuur, maar we zien ook hoeveel nadelig effect het heeft, wanneer we een vrije keuze maken voor het kwaad.

We hebben de neiging om, als we iets slechts kiezen, we het kiezen onder het aspect van het goede in onze eigen gedachten. Heel vaak denken we niet dat het zo slecht is als het in werkelijkheid is. Dit is in feite een van de redenen waarom God ons genade moet geven. En als je ouder wordt, begin je te beseffen dat het echt slecht was. Ik moet daar wat goedmaking voor doen, en dat is iets dat cruciaal is. Als we de externe effecten en alle schade zien die het gevolg is van onze zonde, wil God dat we laten zien dat we zeggen: kijk, dit is hoe slecht onze keuze was.

Maar aan de andere kant kunnen we dat soms niet zien, omdat we gewoon blind zijn. Wat God zal doen, is dat Hij ons de zonden van andere mensen laat lijden, zodat we leren hoe slecht de keuzes zijn die we maken als we zondigen. Doordat je dit hebt begaan, krijg je deze mate van lijden, van wroeging.