BORDERLINE OF E.R.S. ?

Het blijkt dat de medische wereld een steeds grotere afkeer krijgt van de begrippen borderline persoonlijkheidsstoornis en borderline syndroom, omdat deze te vaag en veelomvattend zijn en daarom is er een nieuwe term, die vaak wordt gebruikt voor deze persoonlijkheidsstoornis en dat is de Emotionele Regulatiestoornis (ERS). Het zijn dus een aantal benamingen voor dezelfde persoonlijkheidsstoornis.

DE TERM BORDERLINE

De term borderline is dan ook eigenlijk een verzamelnaam die een aantal psychiatrische ziektebeelden vertegenwoordigt. Het ontstaan van de naam 'borderline' (ofwel grens) ligt in het feit dat borderline in eerste instantie werd gebruikt voor mensen die tussen een neurose en psychose in zaten en in geen van deze beide categorieën in te delen waren voor de psychiatrische wereld. De borderline-patiënt heeft vaak symptomen van beiden en was daarom moeilijk in een hokje te plaatsen.

DE NEGEN SYMPTOMEN

Inmiddels is de omschrijving van de stoornis een stuk nauwkeuriger geworden en is er een hele beschrijving in de DSM IV over wat borderline inhoudt. Er zijn ook een negental symptomen benoemd, die kenmerkend zijn voor borderline:

Verlatingsangst

Extreme angst om verlaten te worden door partner, familie en vrienden. Deze angst kan zo beklemmend zijn dat zij hierdoor juist afwisselend mensen naar zich toe halen en weer afstoten uit angst om gekwetst te worden

Impulsiviteit

De borderliner is zeer impulsief in zijn/haar reacties op gebeurtenissen en handelen daar ook naar. Achteraf gaan ze pas nadenken over hun reactie. 'Eerst doen en dan nadenken' is een veel gehoorde uitspraak over hun handelen. Probeer niet het gedrag van een borderliner hierin te veranderen, want het ligt vast in zijn/haar psyche en deze poging tot hulp zal al snel worden ervaren als onbegrip omdat het simpele idee van knoop in de zakdoek nu eenmaal niet werkt.

Stemmingswisselingen

Het humeur kan binnen een seconde omslaan van heel vrolijk naar diep verdriet (al zal deze emotie verborgen worden waar mogelijk). Vaak liggen flashbacks of herinneringen hieraan ten grondslag die door kleine dingen in het dagelijkse leven naar boven komen. In de depressieve stemming zijn alcohol en verslavende middelen een gevaar omdat deze de emoties verveelvoudigen en dan automutilatie (zelfbeschadiging) en suïcidale neigingen ten gevolg kunnen hebben.

Gevoel van leegte

Het gevoel leeg te zijn, alleen in de wereld te staan is heel herkenbaar voor patiënten met borderline, zij voelen zich immers niet begrepen omdat de omgeving vaak heel anders reageert dan zijzelf. Zij beschrijven af en toe een diep gevoel van totale leegte.

Instabiele relaties

 Vaak zijn de relaties (zowel op vriendschaps- als liefdesgebied) kortstondig en hevig. Reden hiervoor is het aanhalen en afstoten en de angst wéér iemand te verliezen. Daarnaast is het voor de borderliner vaak moeilijk om liefde te tonen, doordat zij hun emoties achter een muur hebben gestopt. Vertrouwen en eerlijkheid zijn zeer belangrijke gegevens voor een borderliner en een goed bedoeld leugentje om bestwil wordt dan ook opgevat als het schaden van vertrouwen en zorgt voor direct afstoten.

Identiteitsstoornis

 Alhoewel de vraag 'wie ben ik nu eigenlijk' voor niemand ooit beantwoord zal worden, weegt deze bij de borderliner extreem zwaar, omdat zij van mensen steeds te horen krijgen dat ze 'raar' reageren. Hierdoor gaan zij zichzelf al snel als een buitenstaander beschouwen en de vraag onderzoeken waarom zij reageren zoals zij reageren. Alhoewel is aangetoond dat dit waarschijnlijk meer met de hoeveelheid serotonine in de hersenen te maken heeft dan met hun persoonlijkheid, geeft dit toch een diep gevoel van onzekerheid over de eigen identiteit.

Suïcidale gedragingen

 In periodes van depressie of psychose (vaak na gebruik van alcohol of andere verslavende middelen) kunnen periodes optreden waarin de borderliner geen zin meer heeft in het leven, de angst om anderen pijn te doen (met name mensen in de directe omgeving) legt een zware last op de schouders van de patiënt en kan af en toe teveel worden. Alhoewel ook vaak een schreeuw om aandacht aanwezig is (die wel serieus genomen moet worden!), pleegt naar schatting 9% van de borderliners uiteindelijk zelfmoord.

Intense woede

 De borderliner kan extreem kwaad reageren op onrecht (in hun ogen) en is op deze momenten niet aanspreekbaar. Het beste is hem/haar op deze momenten rust te gunnen, want alles wat op dat moment gezegd wordt is in zijn/haar ogen onredelijk en er zal een manier gevonden om het negatief op te vatten.

Dissociatie

 De borderliner heeft vaak het gevoel buiten zichzelf te staan. Doordat zij de lijn naar hun emoties door hebben gesneden kunnen zij over zichzelf praten en ondertussen het gevoel hebben dat ze het over iemand anders hebben. Het bestaan van verschillende persoonlijkheden komt voor en zo kan het ook gebeuren dat ze dingen doen waar ze de volgende dag totaal geen benul van hebben.

OORZAKEN

Over de oorzaken van de stoornis is veel geschreven en als ik probeer dit samen te vatten is er een biologische aanleg, die door ingrijpende gebeurtenissen naar boven kan komen. Deze (erfelijke) aanleg voor impulsiviteit ligt volgens sommige experts in het serotoninegehalte in de hersenen en heeft daarnaast enige andere vooral neurologische oorzaken. Deze kenmerken worden ook in één adem genoemd bij veel eetstoornissen en verslavingen en het is dan ook niet verwonderlijk dat veel borderline-patiënten hier mee te kampen hebben.

De meeste mensen met borderline hebben een traumatisch verleden, waarbij men kan denken aan opgroeien in een ontwricht gezin, misbruik, verlies van naasten of bijvoorbeeld emotionele verwaarlozing. Hierdoor hebben veel borderliners te maken met een hechtingsstoornis en kunnen zij derhalve moeilijk langdurige relaties aangaan, vanwege hun angst om in de relatie teleurgesteld te worden (Het gevoel "weer" verlaten te worden zorgt ervoor dat ze moeite hebben mensen té dicht bij hun gevoelens te laten komen).

Het gevaar dat de patiënt hierdoor in een negatieve spiraal belandt is zeer groot, omdat hij/zij juist een grote behoefte heeft aan steun en contact, maar aan de andere kant de omgeving afschrikt door de gedragingen als gevolg van deze hechtingsstoornis en de daarbij behorende hevige stemmingswisselingen. Als de omstanders hierdoor afgeschrikt worden en het sociale leven rond de patiënt wegvalt, wordt de kans op verval steeds groter.

SCHREEUW OM AANDACHT

Als een borderline-patiënt in een voor hem of haar negatieve stemming zit (verdrietig, woedend of depressief) heeft hij of zij veel aandacht nodig. Doordat er een twijfel is of men zelf waardevol is, is er juist op dat moment van de omgeving bevestiging nodig dat dit zeker wel het geval is. Dit kan veel vergen van de omstander, omdat er op dat moment geen plaats is voor zijn gevoelens maar alleen voor die van de borderliner. Juist aan de omgeving klampt deze zich vast en de verlatingsangst maakt het extra moeilijk voor de omstander om grenzen te stellen en op sommige momenten ruimte voor zichzelf te scheppen.

Een borderliner die problemen uitstort vraagt om aandacht die op dat moment nodig is (ook al zal er soms gezegd worden dat het alleen om het vragen van advies gaat). De reden van de vraag om aandacht is het gevoel onbegrepen te zijn en erkenning van zijn/haar problemen.

Probeer als omstander vooral niet te sussen of te zeggen dat het wel meevalt en dat er positiever tegen het leven aangekeken moet worden op zo'n moment, want dan ontstaat het gevoel niet begrepen te worden en zal de patiënt de volgende keer nog verder gaan in de vraag om aandacht om zodoende het gevoel te krijgen wél serieus genomen te worden.

De beste weg lijkt om medeleven te tonen en te beamen hoe rot de situatie is. Vraag of je iets kunt doen, zodat ze zich serieus genomen voelt. Op het moment dat hij/zij wat rustiger wordt kun je SAMEN op zoek naar oplossingen gaan.

Neem dus in alle gevallen de roep om aandacht WEL serieus, want anders kan de borderline-patiënt tien minuten later met opengesneden armen naast je staan.