BLAUW: gas geproduceerd maar CO2 afgevangen (CCUS, carbon capture utilisation and storage)
GROEN: geproduceerd met hernieuwbare energie (wind, zon, waterkracht)
Ook belangrijk zijn de prijzen:
Grijs: € 1,50/Kg (aanmaak) ; CO2 uitstoot € 20 tot € 25/Ton (volgens EU emissierechten handel). Er is bij een aantal landen binnen de EU de wil om deze prijs op te trekken tot € 30 of € 40/Ton.
Blauw: Deze prijs is ook afhankelijk van de aardgasprijs, maar een grotere kost is de CO2 opvang. Die kost nu € 50 tot € 70/Ton (ammoniak productie excl.) Eens dit proces opgeschaald kan de prijs dalen.
Groen: Tussen €3,50 en € 5/ Kg.
Voor het ogenblik is de elektrolyse kost hoog omdat de capaciteiten wereldwijd nog laag zijn. Er zijn experts in de industrie die voorspellen dat het opdrijven van de capaciteit zal leiden tot een prijsdaling van 70% in de komende 10 jaar. De meest kritieke factor is de prijs van de groene elektriciteit. De kost van wind- en zonne-energie is de laatste tien jaar spectaculair gedaald. Het ligt in de lijn van de verwachting dat hetzelfde zal gebeuren met groene waterstof: de prijs zal veel sneller dalen dan wat algemeen verwacht wordt.
In landen met veel wind en zon zoals, Midden-Oosten, Latijns Amerika, Noord-Afrika is de prijs van de groene stroom nu al gedaald naar € 0,02/KWh. Mogelijk zullen de prijzen nog verder dalen naar €0,013/KWh (bron: voormalig US energiesecretaris Steven Chu). In die landen is er een groot potentieel aan groene energie, en dus mogelijkheden voor groene waterstofproductie, voor zowel de plaatselijke markt als voor de export.
Groene waterstof kan in principe verscheept worden doorheen de hele wereld. Japan heeft een aantal piloot projecten op stapel staan om in samenwerking met landen als Australië, Saudi-Arabië en Brunei, uit te vinden wat de beste manier zal zijn om transport per schip over lange afstand mogelijk te maken. Een markt zoals die van vloeibaar aardgas behoort tot de mogelijkheden.
Wat betekend dit nu voor de kost van groene waterstof in Europa? In het begin, dat het meer tijd zal vergen om de prijs van groene waterstof naar het niveau te krijgen van grijze of blauwe waterstof. Het knelpunt wordt hier dus de capaciteit van de voorhanden zijnde groene stroom. Het project van offshore wind productie is voorzien om binnen 10 tot 15 jaar op volle capaciteit te draaien. Tegen begin 2030 kan hier een massaproductie van groene waterstof opgestart worden. Sommige grote industriële spelers zoals ENGIE, hebben zich expliciet tot doel gesteld om de prijs van groene waterstof gelijk te brengen aan die van grijze waterstof. Japan heeft zich een gelijkaardig doel gesteld tegen 2040. Deze ambities zijn op lange termijn, maar dit sluit niet uit dat er voor groene waterstof een rol is weggelegd in een nabije toekomst. Het is een trend die we reeds lokaal in Europa kunnen zien waar wind- en zonne-energie reeds groene waterstof produceren voor toepassingen in de industrie, transport en de energie opslag.
Het Zweedse energie bedrijf Vattenfall heeft een duurzame business case berekend voor een €20000 kostende auto die gemaakt is uit CO2 vrij staal. De prijs zou slechts €200 meer zijn. Het Deense energie bedrijf Orsted benadrukt dat hun bod op een offshore veiling in Nederland ook de productie van groene waterstof voor industrieel gebruik inhoudt. Dit bewijst dat er op dit ogenblik nieuwe business modellen worden uitgevonden en dat de ontwikkelingen op waterstofgebied wel eens voor verrassingen kunnen gaan zorgen in de nabije toekomst.
Energie politiek kan het verschil maken door maatregelen zoals minimum CO2 prijzen. Een andere belangrijke factor is de manier waarop de overheden zullen gaan zorgen voor de energie transitie.
Nederland zal zich inzetten voor een productie van blauwe waterstof op de korte termijn en hopelijk op groene waterstof in een nabije toekomst.
De Franse regering heeft als doelstelling 10% groene waterstof in 2022 en 20 tot 40% in 2027 (in de industrie).
Een voorstel van een aantal grote spelers in Duitsland (Shell, Siemens, Tennet) wil de verschillende veilingen van offshore windmolenparken voor elektrolyse organiseren door ze onder te brengen in één tender.
Verschillende discussies binnen Europa omvatten ook voorstellen om waterstof te gaan bijmengen in het aardgasnet. Dit kan een hulpmiddel zijn om de elektrolyse kost nog sneller te laten dalen. We verwachten om nog veel meer stemmen te horen in het debat over een duurzame waterstofmarkt in Europa in de maanden die volgen.
De propere waterstof toekomst staat op het punt te beginnen.
Philipp Blom: 'De opstand van de natuur. Een geschiedenis van de kleine ijstijd (1570-1700) en het ontstaan van het moderne Europa.'
...Tegenwoordig weten we dat de klimaatverandering die ons te wachten staat haar oorsprong vindt in onze industriële ontwikkeling, en we begrijpen dat we de niet in te schatten gevolgen althans iets minder rampzalig kunnen maken als we er snel en doortastend op zouden reageren.
We zijn de eerste generatie in de geschiedenis van de mens die een relatief duidelijke voorstelling heeft van wat haar erfenis voor de toekomst zal zijn...
Een klimaatverdrag zoals dat in Parijs (2015) is overeengekomen, dat pas vijf jaar na de onderhandelingen van kracht wordt en dan verbroken, gemanipuleerd en door de uitzonderingsregelingen ondermijnd wordt, is geen antwoord op de crisis, maar een symptoom van hoe zwak de wil is, om de noodzakelijke radicale veranderingen, zolang er nog enige mogelijkheid is om te handelen, op gang te brengen en er enigszins greep op te houden. We reageren op de klimaatverandering amper efficiënter dan onze voorvaderen, die haar niet begrepen: chaotisch, improviserend, gedreven door steeds meer catastrofale gebeurtenissen en steeds weer beheerst door het heilige doel op korte termijn onze economie te doen groeien en onze welvaart te behouden.
Over een 'groei-economie':
...Als de bevrediging van elementaire behoeften niet langer mogelijk is in de eigen markt, moeten markten nieuwe territoria ontsluiten om verder te kunnen groeien, en ze komen dan noodzakelijkerwijs in conflict met andere markten die hetzelfde proberen. (definitie van: handelsoorlog).
Zo ontstonden de nieuwe metaforen waarin de zeventiende eeuw droomde...
Voor Baruch de Spinoza lag die transcendentie in de natuur zelf, in een leven volgens de morele wetten ervan, die elk ander leven even waardevol maakten. Volgens politici als Sully en Locke lag ze in nationale grootheid, die volgens rationele principes bevorderd werd. Voor Mandeville tenslotte lag ze voorbij alle morele voorstellingen, in het overleven van de sterkste en handigste schurken. Marx had al begrepen dat een niet gereguleerde markt de neiging heeft tot monopolievorming. Uiteindelijk resteert niet de concurrentie tussen talloze aanbieders die elkaar steeds weer tot innovaties aansporen en de prijs laag houden, maar de keuze tussen Microsoft en Apple.
De economische groei en de sociale vooruitgang in autoritair geregeerde landen als China, die de idee van de mensenrechten als een westerse en alleen voor het Westen geschikte levensvorm afwijzen, zijn adembenemend. Intussen zouden ook veel bewoners van westerse landen weer in een zekere mate kunnen instemmen met een autoritaire regering die duidelijke antwoorden formuleert. De autoritaire droom verzamelt een breed spectrum van mensen. Daar bevinden de teleurgestelde en overrompelde mensen zich, de ontwortelden en zij die iets verloren hebben - maar in de rijke wereld vooral ook mensen die vrezen iets te zullen gaan verliezen. Ze behoren zelf niet tot de elite en ze wantrouwen elites en politieke processen, de democratie, de media. Ze zien zichzelf als vernederde mensen, als slachtoffers van een samenzwering.
Met de teloorgang van de zware industrie in veel westerse landen verloren ook de vakbonden aan invloed en politieke inspraak. De ontwikkelingen in de komende decennia en de politieke instabiliteit die ermee gepaard gaat, zullen meer en meer mensen ontvankelijk maken voor de illusie van de autoritaire droom. De druk op onze samenlevingen zal door de klimaatverandering sterker worden, maar een echte hervormingspolitiek zal niet aangeboden worden en ook niet door de kiezers worden geëist. De gelijkheid en de vrijheid van alle mensen zullen in toenemende mate in twijfel worden getrokken en aangevallen.
Tot zover de citaten uit het boek van Philipp Blom. Ik heb weinig verwezen naar de wat in de titel vermeld wordt als ' de kleine ijstijd'. Dit is echter een periode in de zestiende eeuw waarin Europa in de greep lag van uitzonderlijk strenge winters, waardoor in de landbouw verschillende oogsten mislukten en hongersnood de mensen bijeendreef in de steden. Het was uit overlevingsdrang dat er naar nieuwe landbouwtechnieken werd gezocht waaruit dan weer het principe van de handel en de markten is ontstaan. En die handelsmarkten zijn dan weer de bakermat van de economie zoals wij die vandaag ondergaan.
Een beter klimaat is een klimaat met minder auto’s. We kijken naast het evidente: er rijden gewoonweg te veel auto’s. Met gemiddeld 10 file-uren per dag aan de Kennedytunnel, kan je zelfs niet meer van rijden spreken. Net daar ligt eigenlijk het grote knelpunt voor de consument: de auto is zijn doel voorbijgeschoten. Je betaalt een stevige smak geld, maar je krijgt geen mobiliteit meer in ruil. Van ‘mijn auto is mijn vrijheid’ blijft vandaag niet veel meer over. In die zin kan je het de consument dan ook niet verwijten dat hij zijn neus ophaalt voor een nog duurdere elektrische auto die hem geen enkele garantie geeft op meer mobiliteit. Binnen de huidige mobiliteitscontext is de elektrische auto gewoon geen aantrekkelijk gegeven. De consument voelt het aan alsof hij naar een veel duurdere keuze gedreven wordt, die van hem nog meer compromissen verlangt dan voorheen, zonder dat daar veel voordelen aan verbonden zijn.
De elektrische auto is marktrijp? Een zeer overdreven stelling, en bovendien iets waar de markt zelf anders over lijkt te denken. Neem in ons land de 100% aftrek weg, en niemand koopt nog een elektrische auto. Zelfs voor plug-in hybrides moet de consument een zwaar offer brengen. We zien dat besef ook doordringen bij merken, die voorlopig vooral toekomst zien voor elektrische auto’s in de hogere segmenten, waar er voor hen nog wat winst overblijft.
Maak de elektrische auto dan goedkoper via subsidies. Dat is een op het eerste gezicht gezond uitgangspunt; zeker wanneer je een bovengrens zou invoeren van bijvoorbeeld 40.000 euro, al wat duurder is heeft toch geen subsidies nodig. Maar wanneer je daar twee keer over nadenkt, dan besef je dat dit geen steek kan houden. Dat de elektrische auto veel te duur is voor de gemiddelde burger, moet toch eerst en vooral een bekommernis van de constructeurs zijn. Wanneer je bijvoorbeeld ziet dat FCA in de aanloop naar de fusie met PSA eerst nog een grote ‘pay day’ voor de aandeelhouders organiseert ten belope van 5 miljard euro, dan kan je toch niet anders dan concluderen dat voor automerken de aandeelhouder belangrijker is dan de consument. Die 5 miljard kan evengoed gaan naar een zelf georganiseerde subsidie van de elektrische auto. Bovendien is het, in tijden van budgettaire schaarste, onmogelijk te verantwoorden dat de overheid geld zou toestoppen aan commerciële bedrijven, terwijl er zware inspanningen gevraagd worden op vlak van welzijn, sociale zekerheid en de culturele sector.
Dan is er ook nog de kwestie: ' die fout hebben we al een keer gemaakt.' Het zijn net de politici van Groen en Ecolo die ervoor gezorgd hebben dat kleine dieselauto’s in de stad omwille van hun lage CO2-uitstoot gesubsidieerd werden. Met zware gevolgen voor de fijnstofuitstoot in de stad. Ook met de elektrische auto laten we een belangrijk aspect grotendeels onbeantwoord: wat met het hergebruik van de batterijen? Enkele jaren geleden had ik nog een interessant gesprek met de R&D-verantwoordelijke van de Toyota Prius, die op dat moment stelde dat zij graag bij de klassieke hybride met nikkel-metaalhydride batterij wilden blijven. Waarom? Omdat ze dat volledige proces onder controle hadden: na gebruik komen alle batterijen terug naar Toyota in de recylagecyclus, en ze worden opnieuw gebruikt voor een volgende Prius. Dat proces hadden ze niet voor lithium-ion batterijen. Audi en Umicore zijn op weg om 90 procent van de ruwe grondstoffen van de lithium-ion batterijen van de e-tron te hergebruiken… maar de ruwe grondstoffen vormen maar een deel van de batterij. Het is vooral de invulling van het hergebruik-hoofdstuk rond lithium-ion batterijen dat zorgen baart. Wie wil de verantwoordelijkheid dragen voor een berg afgedankte batterijen die - ik zeg maar wat - in een rivier in Maleisië opduiken later? Op zijn minst zouden overheden garanties moeten opleggen inzake hergebruik, en er zich niet makkelijk vanaf maken met het flou ingevulde ‘recyclage’.
Een laatste aspect: we moeten komaf maken met de nuluitstoot-mythe. Vooralsnog hangt er een CO2-uitstoot aan de productie van elektriciteit, dus we faken alleen maar dat een elektrische auto geen CO2-uitstoot voortbrengt. Voor een faire vergelijking zou er per land een CO2-cijfer voor de elektrische auto moeten worden uitgewerkt op basis van het verbruik van die auto en op basis van de gemiddelde mix om elektriciteit te produceren. Dat cijfer zou dan in de loop van de komende jaren aanzienlijk naar beneden moeten komen.
De elektrische auto heeft weldegelijk een toekomst. Omdat hij geen uitstoot aan de uitlaat heeft, is hij een zegen om de luchtkwaliteit in steden aanzienlijk te verbeteren. Wat de elektrische auto ideaal maakt in de vorm van een kleine stadsauto. Niet in de vorm van de energieslurpende, elitaire SUV zoals hij nu graag gepromoot wordt. Net hier zit het grote knelpunt, want dit type auto’s is voor de constructeurs niet interessant om maken. Indien de EU nu bijvoorbeeld zou zeggen dat een elektrische stadswagen een dubbele positieve bijdrage mag leveren in de rekening om de gemiddelde CO2-uitstoot onder 90 gram te houden - om zo boetes te ontlopen - dan zouden heel wat constructeurs meer moeite doen om dit soort auto’s koste wat het kost in omloop te brengen.
De conclusie: eigenlijk is de aandrijfvorm maar één aspect van het bredere debat. Het gaat over de manier waarop we ons verplaatsen en hoe vaak we ons verplaatsen. Net dit is al enige tijd onhoudbaar, en zal in de toekomst met de voorspelde bevolkingsaangroei alleen nog slechter worden. De prioriteit zou dus vooral minder auto moeten zijn, niet zozeer een andere auto. Alternatieven zijn nodig, maar dan vooral in de vorm van een goedkoop en ruim vertakt openbaar vervoer. Iets wat ontzettende investeringen vergt van onze regeringen. Laat het op dat vlak nu ook net oorverdovend stil zijn. Wat dat betreft nog een laatste bedenking: het mangelt ook aan laadinfrastructuur. In veel gemeenten en steden is het elektriciteitsnet niet in staat om de grotere capaciteit te leveren die nodig is om elektrische auto’s thuis op te laden. We hebben de afgelopen jaren met z’n allen gigantische sommen aan de intercommunales betaald voor de infrastructuur. In de praktijk is dit niets meer geweest dan een verkapte gemeentebelasting, want die gelden zijn vooral gebruikt om aandeelhouders - de gemeenten en steden - ‘in de winst te laten delen’. Moest het de verschillende politieke partijen menens geweest zijn, dan was die verbeterde infrastructuur toch al uitgerold? Of je zou nu toch een schop in de grond moeten zien? Dat is toch waarvoor we betaald hebben, niet?
Fred Pearce: (Engels milieujournalist van het jaar , 2001)
...Energie efficiëntie moet topprioriteit hebben. Meer dan de helft van het goedkoop te behalen resultaat ligt in de beperking van de uitstoot van CO2 in de bouw, het transport en de industrie. Veel daarvan kan kosteloos of zelfs met winst worden gerealiseerd, omdat de besparingen die het oplevert groter zijn dan de investeringen. Het is ook een terrein waar wij als individuen het gemakkelijkst ons steentje kunnen bijdragen, door energiezuinige lampen en apparaten te kopen, door onze huizen goed te isoleren, door minder auto te rijden, minder te vliegen, en door een juiste auto te kiezen.
Ook valt er op korte termijn veel te winnen door het uitrusten van energiecentrales met zogenaamde 'gaswassers', filters die CO2 afvangen en het via pijpleidingen naar ondergrondse opslagplaatsen afvoeren. De techniek is er al, en hoeft alleen maar te worden opgeschaald.
...Van waterstof de transportbrandstof van de toekomst maken.
Het idee is om grote hoeveelheden watersof te produceren voor het gebruik in accu's, zogenaamde brandstofcellen, die auto's aandrijven. Waterstof wordt geproduceerd door water in waterstof en zuurstof te splitsen, wat een erg energie-intensief proces is. Als dit gebeurd door middel van fossiele brandstoffen dan valt er voor het milieu erg weinig winst te behalen. Maar als die energie schoon is, zonne- of windenergie bijvoorbeeld, dan verandert de zaak.
Waterstof is niet zozeer een nieuwe bron van energie als wel een nieuwe manier om energie op te slaan. Het zou wel eens de enige manier kunnen zijn om auto's echt milieuvriendelijk te maken. En het zou wel eens de beste manier kunnen zijn om onbestendige schone energiebronnen, zoals de wind en de zon, te kunnen aanwenden. Door deze energie om te zetten in waterstof kan hij worden opgeslagen voor later gebruik.
Bericht van 11/02/'20 in de media (VRT : Luc De Roy)
" De uitstoot van het broeikasgas CO2 , door de ruime energiesector, is in 2019 niet meer toegenomen , hoewel een stijging algemeen verwacht werd. De stabilisatie is vooral te danken aan de verminderde uitstoot bij de productie van elektriciteit in de zogenaamde ontwikkelde economieën. In de opkomende economieën nam de uitstoot wel nog toe. De uitstoot was 33,2 milj/ton, net iets minder dan de 33,3 milj/ton van 2018 en dit ondanks een wereldwijde economische groei van 2,9%..."
Dat die verminderde uitstoot van de elektriciteitscentrales wel eens het gevolg kan zijn van de inbreng van wind- en zonne-energie wordt in het bericht niet vermeld. Het aandeel in de elektriciteitsproductie vermindert namelijk evenredig met de toegenomen capaciteit van deze groene stroom producenten.
De cijfers zijn afkomstig van het Internationaal Energie Agentschap. Het IEA is een intergouvernementele organisatie van 29, vooral Westerse landen, in 1973 opgericht om zich bezig te houden met de oliecrisis. De laatste jaren houden de energie-experts en statistici van het IEA zich ook met de opwarming van de aarde bezig. Het IEA is in Parijs gevestigd, en de directeur is de Turkse econoom Fatih Birol.
Het IEA bestaat uit 190 energie-experts uit alle 29 aangesloten landen. Zij hebben elk een kantoor voor de volgende vijf onderwerpen: energiestatistieken, samenwerking met niet IEA landen, energietechnologie en onderzoek, de oliemarkt en noodvooruitzichten, lange termijn samenwerking en energie analyses. ( Als men het adres opzoekt van het Belgisch kantoor van het IEA dan komt men terecht bij het departement energie van de FOD onder de bevoegdheid van de ministers: Philippe Goffin, Koen Geens, Alexander De Croo en Pieter De Crem).
Bijna alle belangrijke industrielanden zijn vertegenwoordigd. Niet aanwezig zijn, U raadt het al, de 'economieën in ontwikkeling' : China, India, Afrika, Zuid-Amerika ,Rusland, maar ook de Arabische olieproducenten, Iran etc...
Het IEA werd opgericht na de olieboycot van 1973 als zusterorganisatie van de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) ter bescherming van de belangen van de consumentlanden van aardolie. Het IEA verplicht zijn leden om een strategische stock aan te leggen van 90 dagen.
Voor het vastleggen van het CO2 gehalte in de atmosfeer is er maar één betrouwbare methode: wetenschappelijk uitgevoerde metingen. Uitspraken over CO2-gehaltes die gedaan worden op basis van calculaties die hoofdzakelijk gebaseerd zijn op economische groeicijfers zijn onbetrouwbaar. Instanties die zulke cijfers aan de media opdringen moeten worden gezien als klimaatontkenners. Er is maar één instantie die in dit geval geloofwaardig overkomt en dat is het IPCC van de VN. Het IPCC heeft bij mijn weten nog geen cijfers voor 2018-2019 vrijgegeven.
Reden te meer om te vermoeden dat de cijfers van het IEA, om het met een beeldspraak te zeggen: 'uit de lucht gegrepen zijn': ze hebben hun cijfers veel te snel klaar om op een wetenschappelijke basis vergaard te kunnen zijn.
Als het IEA met CO2-gegevens naar buiten komt waarin staat dat de volgende landen (en ik citeer hùn statistieken) : Europa, -130 ton ; VS, -110 ton ; Japan,-20 ton minder CO2 uitgestoten hebben in 2019 en de 'rest van de wereld' meer dan 380 ton dan is dat een virtuele voorstelling van de feiten: CO2-gas stopt namelijk niet aan de grenzen, het verspreidt zich over de ganse atmosfeer. Veel van onze rommel consumptiegoederen worden net in de 'opkomende economieën' geproduceerd en dan verscheept met vervuilende transporten die over de hele aardbol reizen. De bosbranden in Australië zijn ook niet opgenomen in de cijfers van het IEA en ik vermoed dat die ook niet als verwaarloosbaar kunnen worden beschouwd.
De productie kan op twee manieren groeien: door bevolkingsgroei, en door de groei van de productie per inwoner, dat wil zeggen: de productiviteit.
De vraag aan Europa is simpel: willen we steeds verder gaan met het technocratische federalisme of zijn we eindelijk klaar om een democratisch federalisme te omarmen?
De strijd om de progressieve inkomstenbelasting is nog lang niet gewonnen. Achter deze laatste veldslag gaat een nog belangrijkere intellectuele strijd schuil: die van de progressieve vermogensbelasting.
Het IMF benadrukt terecht dat de staatsschuld van de rijke landen, die tegenwoordig niet te beteugelen lijkt, uiteindelijk vrij weinig voorstelt in verhouding tot het geheel aan privévermogens (financieel en onroerend) die de huishoudens van diezelfde landen bezitten, in het bijzonder Europa. De oplossing die het IMF aandraagt, een belasting op het privévermogen om de staatsschuld te verkleinen, heeft de verdienste dat er een taboe mee wordt doorbroken.
Het IMF heeft de crisis van 2008 niet voorzien, en beseft nu dat de bezuinigingsstrategie die het voorstond de recessie alleen maar heeft verlengd... Het probleem is dat het IMF niet duidelijk kiest voor een progressieve vermogensbelasting. In hun rapport noemt men bepaalde mogelijke belastingen die gericht zijn op de hoogste vermogens, maar het lijkt vooral een voorstander van een oplossing die bestaat uit een vlaktaks op vermogens en dat is echt een monster: het is idioot om de kleine en de middelgrote spaarders even hard aan te pakken als de grootste financiële portefeuilles, dat kan alleen leiden tot de afwijzing van dit soort beleid... Rekening houdend met de enorme concentratie die de vermogensverdeling karakteriseert, moeten de schalen van de vermogensheffing sterk progressief zijn, meer nog dan bij de inkomstenbelasting.
Zo'n progressiviteit vereist een grote mate van internationale financiële transparantie en samenwerking tussen landen. Zonder een helder geformuleerde fiscale doelstelling, hebben de huidige onderhandelingen over belastingsparadijzen een grote kans om vast te lopen. De doelstelling van de automatische uitwisseling van bankgegevens moet zijn, dat het geheel van financiële en onroerende activa die een bepaald individu in diverse landen bezit, kan worden gemonitord , zodat daarover een individuele progressieve belasting over het nettovermogen kan worden geheven.
Het probleem voor Europa blijft evenwel dat één land zich niets door Europa laat voorschrijven: Zwitserland.
Over Europese commissie voorzitter Jean-Claude Juncker:
De voormalig voor het leven benoemde leider van Luxemburg, een belastingparadijs dat zich in het hart van Europa heeft genesteld, die al jarenlang iedere poging dwarsboomt om de automatische overdracht van bankgegevens mogelijk te maken...
SeniorenNet zou best wat kritischer mogen omgaan met z'n Nieuwsberichtgeving: onder Economie verscheen volgend bericht:
"De wereldwijde CO2-uitstoot door de productie van energie is in 2019 afgevlakt, terwijl een verdere stijging werd verwacht, meldt het internationale energieagentschap (IEA) dinsdag op basis van nieuwe data. Dit duidt er volgens de instelling op dat de energietransitie flink op weg is, wat reden voor optimisme is."
Als men dan IEA googelt dan blijkt dat dit IEA gedirigeerd wordt door de kolenindustrie.
Gigantisme : van ' To big to fail ' naar trager, kleiner, menselijker.
Geert Noels, Econoom
Als de crisis achter de rug is, waarom pompen de centrale banken dan nog altijd geld in het financiële systeem? De groeiobsessie is zo ver gegaan dat alles wordt opgeofferd om maar verder te groeien. Het is ongezond dat een financiële superstructuur groter wordt dan de onderliggende reële economie.
De centrale banken zijn echte systeembanken geworden, niemand die helemaal begrijpt wat ze doen, of hoe hun invloed op het financiële systeem en de wereldeconomie goed gecontroleerd kan worden.
Daarom is het nodig om over het systeem zelf na te denken.
De klimaatzorgen of de financiële crisis van 2008 hebben voor een stuk dezelfde oorzaak: Gigantisme. Dit begrip duidt aan dat iets groot, té groot is.
Het centraliseren van macht en beslissingen is fout: veel wereldproblemen kunnen we beter gedecentraliseerd en klein aanpakken: recycleren, afval scheiden, lokaal produceren en als consument bewuster kopen. Het klimaat zal niet gered worden door grote akkoorden, maar door bewuste mensen en vernuftige wetenschappers.
De politiek zal moeten leren zichzelf heruit te vinden, macht af te staan aan lagere entiteiten, minder in te grijpen en meer vertrouwen te geven aan burgers en ondernemers die een goed gestuurd eigenbelang nastreven, en daardoor beter het algemeen belang dienen. Het is overduidelijk dat de groeiobsessie zich heeft vertaald in ecologische en maatschappelijke onevenwichten.
We beginnen dus aan een gewaagde denkoefening. De huidige oplossingen worden breed gesteund door de gevestigde machten: politiek,institutioneel en de grote bedrijven. Verandering roept weerstand op. De mens zelf houdt evenmin van verandering. Maar deze ommekeer zal niet van bovenaf worden gestuurd: om succesvol te zijn zal hij van onderuit ingang vinden, stap voor stap.
Tot zover de inleiding, het boek zelf is rijk gedocumenteerd met cijfers en grafieken die ons een objectief beeld geven over wat we onder gigantisme moeten verstaan. Als je een overzichtelijk beeld wil, over wat nu eigenlijk de impact is op onze samenleving van megabedrijven zoals Google, Microsoft, Amazon, Facebook, Apple, Netflix, maar ook General Motors, Texaco en andere reuzen, dan is dit boek een aanrader.
Als conclusie wordt in het laatste deel van het boek gesteld dat 'Duurzaamheid de basisspelregel moet zijn'. Gigantisme belast onnodig zwaar het milieu, lokale productie zal het milieu veel minder zwaar belasten, en ook positieve sociale gevolgen hebben. Als mogelijke oplossing wordt een 'tien stappen spelregel' aangereikt om het gigantisme een halt toe te roepen.
Als je er Keynes goed op naleest, ging het bij hem ook over het vastleggen van de nodige reserves bij hoogconjunctuur, zodat de overheid kon bijspringen in periodes van crisis. Onder druk van de groeiende welstand heeft men dat echter uit het oog verloren. Men heeft Keynes dus niet volledig toegepast. Hij geloofde ook niet in een voortdurende welvaartsgroei. Hij dacht dat men op een bepaald ogenblik een voldoende niveau van welstand kon bereiken, waarna een stationaire toestand mogelijk zou zijn.
Toen het systeem blokkeerde, kregen we een neoliberale politiek, die het ook meende te weten: namelijk het absolute geloof dat een totaal vrije markt tot meer welvaart moest leiden. Ook dat is fout gelopen: kijk naar de recente financiële en economische crisis.
Dat een totaal vrije markt kan leiden tot grote ecologische schade hebben we gezien met de olieramp in de Golf van Mexico. Om kosten te sparen heeft men daar olieboringen niet met de nodige zorgvuldigheid uitgevoerd, en sloeg men waarschuwingen van experts in de wind. De gevolgen waren duidelijk.
Door het uitbannen van de CFK's kregen we het ozon probleem onder controle. Iets analoogs deed zich voor met de zure regen. Nu is het moment gekomen om de opwarming van de aarde aan te pakken. Op dat vlak zal de overheid, via mondiale akkoorden, de vrije markt aan banden moeten leggen. Die zal immers niet spontaan aan een autoregulatie beginnen.
We hebben hier te maken met een typisch voorbeeld van 'the tragedy of the commons' (Garrett Hardin) (de tragedie van publieke goederen) Hij beschreef hoe volledige individuele vrijheid bij gemeenschappelijk gebruik van goederen, leidt tot een overexploitatie ervan. Elk individu streeft naar maximalisatie van het eigen voordeel terwijl de kosten, die dat particuliere voordeel met zich meebrengt, wel worden verdeeld over alle gebruikers van die goederen. Neem als voorbeeld de visserij: vissen zijn nog altijd 'publiek goed' die iedereen mag vangen. Wanneer bedrijven met een grote moderne vloot aan de slag gaan kunnen die enorme hoeveelheden vis ophalen. Anderen zullen op hun beurt van dit gemeenschappelijk goed willen vissen, maar door die concurrentie zal de oceaan langzaam uitgeput geraken Er zijn libertariërs die ervoor pleiten om de oceanen te privatiseren, die dus bepaalde gebieden toekennen aan bepaalde eigenaars, die er belang bij hebben dat het visbestand niet verdwijnt en dus hun vangsten zullen beperken. De vraag is echter wie deze gebieden zal afbakenen en met welk recht? In de oceanen heb je daarenboven stromingen die alle inperkingen zullen overschrijden.En voor de vervuiling van de lucht is die benadering al helemaal niet mogelijk. Wie plaatselijk lucht vervuilt, vervuilt de hele atmosfeer. De enige oplossing is het opleggen van wereldwijde regels, zoals verplichte quota bij het vissen, of CO2 uitstoot regulering bij luchtvervuiling.
Stilaan zal blijken dat echt werkzame Kyoto-akkoorden onvermijdelijk zijn, met organisaties die ze kunnen afdwingen.
Kortom, we moeten langzaam evolueren naar een wereldregering die ons, op wereldvlak, tegen de 'Tragedy of the Commons' moet beschermen. Dat is spijtig genoeg niet voor morgen, maar vroeg of laat wordt dat onvermijdelijk, althans als we deze wereld leefbaar willen houden.
Over ethiek: Moet er geen universele democratische macht bestaan die de ethische normen kan afdwingen?
Dat is inderdaad gewenst, maar dan moeten we wel twee garanties inbouwen. Ten eerste moet die wetgeving gebaseerd zijn op een brede consensus, bijvoorbeeld een duidelijke omschrijving van de misdaden die volgens iedereen onaanvaardbaar zijn. Ten tweede moeten we zeker zijn dat de rechters die daarover moeten oordelen, strikt de wetgeving volgen en een jurisprudentie opbouwen die vatbaar is voor kritiek. Rekening houdend met het feit dat de kapitalistische ordening van de economie en de financiën intrinsiek amoreel is,heeft een mondiale verspreiding ervan nood aan een democratisch gelegitimeerde tegenmacht die controle kan blijven uitoefenen. Anders-globalisten hebben gelijk wanneer ze betogen dat veel van de internationale organisaties die we vandaag kennen, die democratische legitimiteit niet hebben. Een positieve evolutie is alvast het Internationaal Strafhof in Den Haag, hoewel ook dat niet volmaakt is omdat veel landen niet meewerken.
We moeten streven naar een universalisering van het recht en van een wereldlijke ethiek.
Emeritus-hoogleraar, filosoof, in gesprek met Dirk Verhofstadt: “een zoektocht naar waarheid”(2010)
Wanneer wij onze grenzen zonder beperking zouden openen, dan is een ontzaglijke toestroom van buitenlanders onvermijdelijk. Een beperking van het asielrecht heeft echter tot gevolg dat je mensen moet weigeren...Daarom blijf ik voorstander van een correcte toepassing van de Conventie van Genève. Wel moeten de rijke landen alles in het werk stellen om de leefomstandigheden in de landen van oorsprong te verbeteren. Wij moeten stoppen met het systeem van landbouwsubsidies dat de plaatselijke boeren weg concurreert, stoppen met importheffingen en de dumpingpraktijken die de economieën in de arme landen veel schade toebrengen. We moeten er voor zorgen dat die mensen minder de noodzaak voelen om naar hier te komen... De enige optie lijkt me om via internationale akkoorden te proberen de mensenrechten in het algemeen steeds meer afdwingbaar te maken, uiteindelijk via een soort wereldregering.
Volgens het 'Living planet report'(2008) bedraagt de gemiddelde ecologische voetafdruk van een mens 2,7 hectare. Die voetafdruk varieert enorm per land. In de VS heeft men een voetafdruk van 9,4 hectare, in de EU is dat 4,7 hectare. Als Belg verbruikt men 5,1 hectare en in Nederland is dat gemiddeld 4 hectare. Een Indiër 0,9 hectare. Voor de hele wereld is er echter maar 2,1 hectare per mens beschikbaar als biocapaciteit. We zitten daar dus al boven. Als China en India straks op ons niveau gaan produceren en consumeren, neemt de ecologische voetafdruk nog gigantisch toe. We kunnen twee zaken doen: ofwel zeggen we dat de minder ontwikkelde landen niet naar ons welvaartsniveau mogen groeien, maar dat lijkt mij onrechtvaardig, of we moeten de groei van de wereldbevolking stoppen en zelfs doen afnemen. Waarom zouden we moeten wachten tot 2050?
...Stel dat men de hele Sahara zou vol zetten met zonnepanelen, dan moeten we die energie nog naar de andere werelddelen kunnen doorsturen...
Uiteraard geloof ik in de wetenschap. Als er een probleem oplosbaar is, dan zal de wetenschap het oplossen. Maar we hebben helemaal niet de zekerheid dat alle problemen oplosbaar zijn. Het wetenschappelijk en technologisch optimisme is op dit vlak onverantwoord, omdat de wetenschap niet tegen de natuurwetten in kan gaan.
In bepaalde delen van de wereld is de levensstandaard inderdaad toegenomen, maar meer dan één miljard mensen hebben het nog steeds bijzonder slecht. Er is weinig hoop dat deze situatie in de komende jaren plots verbetert. De welvaartsverhoging gaat gepaard met een enorme belasting op de natuur waarvan we al de negatieve resultaten zien, denk maar aan de opwarming van de aarde. De uitputting van de natuurlijke grondstoffen en de pollutie zal in de komende jaren doorgaan.
Het is een experimenteel bewezen feit dat CO2, net als methaan een broeikaseffect heeft en dus heel waarschijnlijk een stijging van de temperatuur van onze dampkring veroorzaakt. De omvang daarvan en de gevolgen die daar mee gepaard gaan, zijn moeilijk nauwkeurig te voorspellen. Het smelten van het ijs van de noordelijke poolzee en de verhoogde zeespiegel op sommige plaatsen, staan nu al vast. De risico's om nieuwe bronnen aan te boren worden echter voortdurend groter. Het wordt tijd dat we de feiten onder ogen zien en er de gepaste conclusies uit trekken.
Het komt in vele landen, verspreid over alle continenten tot openlijk verzet tegen verdere exploitatie van de natuurlijke grondstoffen. Geweld kan echter bezwaarlijk als de oplossing van het klimaatprobleem worden gezien. We kunnen nooit op tegen de enorme financiële kracht die de olie- en gas- en auto industrie tegen ons in het geweer zal brengen. De enige weg die ons openstaat zal die zijn die ons door grote leiders, zoals Ghandi en Mandela, is getoond: burgerlijke ongehoorzaamheid. Als er geen afzetgebied meer bestaat voor fossiele brandstoffen dan zal deze industrie uit zichzelf uitdoven en zich richten op producten waar wel vraag naar is. Als we met z'n allen de vliegreizen boycotten dan zal Richard Branson misschien zijn beloofde drie miljard in zeilschepen investeren.
“Een beweging die erop gericht is de rest van de wereld te veranderen, kan beginnen met haar eigen wereld te veranderen.”
En als wij in deze strijd niet door onze regeringen gesteund worden, dan zullen we tenminste weten wie onze vijanden zijn. Het geweld zoals in Nigeria eind jaren '90, is een schoolvoorbeeld van wat we absoluut moeten vermijden: een confrontatie die we niet kunnen winnen.
Na twee eeuwen van schade toebrengen aan onze planeet, en risico's afwentelen op andere mensen is het spel nu uit en bevinden we ons allemaal in de offer zone.
Al de tegendruk vanuit China, door smog verstikt, is van grote betekenis voor het verzet tegen fossiele brandstof. Het betekent dat als de uitbreiding van de teerzandpijpleidingen en kolenexportterminals nog een paar jaar kan worden tegengehouden, de markt voor vuile producten die deze maatschappijen naar Azië willen verschepen, heel goed zou kunnen opdrogen. In Juli 2013 vond er een soort ommekeer plaats toen 'Goldman Sachs', de internationale investeringsbank een onderzoeksartikel publiceerde met als titel: “The window for Thermal Coal investment is closing”. Nog geen zes maanden later verkocht Goldman Sachs zijn 49% aandeel in de onderneming die de bouw voorbereidde van de grootste geplande kolenexportterminal, bij Bellingham in de staat Washinton: de bank was kennelijk tot de conclusie gekomen dat het investeringsvenster 'inmiddels was gesloten'.
Iedereen die ook maar een beetje kan rekenen, kan kijken hoeveel de fossiele brandstofindustrie in reserve heeft, en daarvan aftrekken hoeveel we volgens klimaatdeskundigen kunnen uitstoten zonder de aarde meer dan twee graden Celsius te doen opwarmen: en dan blijkt er maar één conclusie mogelijk, namelijk dat deze industrie van plan is de planeet tot boven het kookpunt te brengen.
Op grond van deze vaststelling kon, de door studenten aangevoerde desinvesteringsbeweging, het business model van de bedrijven in de fossiele brandstofsector aan de kaak stellen, met als argument: dat het schurken zijn geworden wier economisch voortbestaan stoelt op een radicale destabilisering van het klimaat, en dat daarom elke instelling die geacht wordt het algemeen belang te dienen de morele plicht heeft om zich te ontdoen van dit soort schandalige winstpraktijken.
En juist jonge mensen hebben het recht om dit argument te gebruiken tegenover de bestuurders van hun onderwijsinstellingen, want het is daar dat ze op de toekomst worden voorbereid. Het zou het toppunt van hypocrisie zijn als diezelfde instellingen zouden profiteren van een industrie die op het meest elementaire niveau de oorlog heeft verklaard aan de toekomst.
Macht versus Recht.
Terwijl advocaten in rechtszalen bezig zijn om tijd te winnen, vellen ronkende motorzagen bomen die vier keer zo oud zijn als ons land, en komen giftige chemicaliën die bij fracken gebruikt worden in ons grondwater terecht. De reden dat de industrie daar mee weg komt, heeft weinig te zien met wat juridisch juist is maar alles met naakte politieke macht: de bevolking beschikt niet over financiële middelen die nodig zijn om hun rechten af te dwingen en politie en justitie fungeren uiteraard als verlengstuk van de overheid.
De waarheid is dat de echte strijd niet zal worden gewonnen of verloren door ons maar door de bewegingen in het Mondiale Zuiden, die hun eigen strijd uitvechten, hun eigen schone energie eisen en hun eigen groene werkgelegenheid. Zij staan in hun land tegenover sterke krachten die stellen dat zij nu aan de beurt zijn om al vervuilend tot welvaart te komen, en dat niets belangrijker is dan economische groei. Veel van deze 'krachten' zijn dezelfde multinationals die ook bij ons in het Noorden verantwoordelijk zijn voor de teloorgang van ons milieu. Zij hebben hier hun financiële heerschappij uitgebouwd en zullen dat beleid nu voortzetten ten koste van de verstandhouding tussen Noord en Zuid. Zij zullen elk conflict dat daar uit voortvloeit gebruiken om hun financiële positie nog te versterken en hun macht nog uit te breiden. Zij zijn de generaals die hun voetvolk dwingen tot die laatste stormloop die niet kan gewonnen worden.
Niettemin kunnen we in het Noorden veel doen om de balans te laten omslaan naar een economisch model dat niet is gebaseerd op eindeloze groei en vuile energie. Het is ook een strijd tegen de nieuwe vrijhandelsovereenkomsten en het aan banden leggen van onze eigen overconsumptie, en het opnieuw in eigen land fabriceren van goederen, omdat een groot deel van de fossiele brandstoffen die in China worden verstookt, opgaat in het maken van nutteloze rommel voor ons.
De klimaatschulden zijn niet onze schuld, zij moeten betaald worden door de olie- en gas industrie volgens het principe: de vervuiler betaald.
We hebben een mondiaal landbouwkundig model dat er in geslaagd is om boeren te verbieden zaad, dat de bouwsteen is van het nieuwe leven, te bewaren voor een volgend seizoen, een gewoonte die al eeuwenoud is. Nu moet er elk jaar nieuw zaad worden aangekocht.
Steeds vaker zie je dat het lineaire eenrichtingsverkeer, waarbij je alleen maar dingen weghaalt, plaats maakt voor systemen die uitgaan van een kringloop en wederzijds belang. Zaad wordt gewonnen, water wordt hergebruikt, dierlijke mest in plaats van kunstmest.
We weten nu ook hoe 'het systeem' zal reageren op opeenvolgende klimaatgerelateerde rampen: met steeds verdergaande winstgevende barbaarsheid, zodat de verliezers worden gescheiden van de winnaars. De enige weg die overblijft is die van de oppositie die alternatieve wegen naar een veiligere samenleving opent. Als dat gebeurt is alles terug mogelijk.
“Verscheidene historici en journalisten hebben opgemerkt dat de gevolgen van de afschaffing van de slavernij een aantal opvallende overeenkomsten vertoond met de gevolgen van radicale uitstootreductie”.
“Het basisconflict, dat kolonialisme of kapitalisme als oorzaak had verliest aan belang”.(Frantz Fanons '61)
“Wat vandaag telt, de kwestie die de horizon verduistert, is de noodzaak van welvaartsverdeling. Deze kwestie zal de mensheid moeten aanpakken, hoe verwoestend de gevolgen misschien ook zijn.”
De klimaatverandering is onze kans om eindelijk goed te maken wat er zo pijnlijk mis was: de onafgemaakte bevrijding.
Opgegeven reserves van alle fossiele brandstofmaatschappijen geven aan dat er zeker 2795 gigaton koolstof beschikbaar is. Als we weten dat er tussen 2001en 2045 maximaal 565 gigaton mag worden verbrand om het twee graden Celsius doel te halen dan zijn die reserves dus vijf keer zoveel. De industrie heeft haar aandeelhouders beloofd dat ze van plan is om vijf keer meer fossiele brandstof te verbranden dan wat de atmosfeer van de aarde ook maar kan opnemen! De reserves aan koolstof vertegenwoordigen een bedrag van 27 biljoen dollar, 80% daarvan zou 'gestrande activa' worden. Er wordt dan ook door de olie en gasindustrie 400.000dollar per dag uitgegeven aan lobby activiteiten bij het congres en onder regering- functionarissen.
Het politieke probleem heeft dus een naam: lobbyen. We moeten het geld van de grote bedrijven uit de politiek halen en dat kan alleen door in te spelen op de angst voor het verlies van kiezers.
Het klimaatmoment moet bestaan uit de opbouw van een duurzame, faire economie, voor dat het te laat is.
Het alternatief is niet dat alles blijft zoals het is. Dat alternatief is 'rampen kapitalisme' veroorzaakt door fossiele brandstof, zakkenvullerij vermomd als uitstoot reductie, geprivatiseerde bedrijven en riskante geotechnieken als de zaken uit de hand lopen.
De ideologie van de vrije markt is een race naar de afgrond gebleken. Verander het systeem, niet het klimaat.
Het kan niet dat een bedrijf als Statoil, een firma met een meerderheidsbelang van de Noorse staat, zich opmaakt voor het oppompen van de oliereserves in het Noordpoolgebied en ook nog de teerzanden in Alberta exploiteert.
Magisch denken
De fusie van bedrijfsleven en milieubeweging.
“Ik weet dat het tegenstrijdig lijkt, maar uiteindelijk gaat het er niet om of kolengestookte centrales worden gebouwd. Als de nieuwe kolencentrales gaan draaien onder een plafond dat de totale uitstoot reduceert, zijn er ergere dingen in de wereld. Kolen zijn niet de vijand. De vijand is de CO2 uitstoot.”
De milieuorganisatie 'The nature Conservancy', door 'The Newyorker' de rijkste en invloedrijkste ngo ter wereld genoemd, met meer dan één miljoen leden, met bezittingen ter waarde van zes miljard dollar en actief in vijfendertig landen... is verantwoordelijk voor het verdwijnen van de Attwater prairiehoen, een bedreigde diersoort, uit één van zijn laatste broedgebieden, omdat de organisatie in dit natuurreservaat zelf aan gaswinning en het oppompen van olie doet. Het terrein behoorde vroeger toe aan Mobil ( Exxon Mobil nu) die het aan de ngo 'schonk'.
Met Al Gores 'An incovenient truth' leek de klimaatverandering eindelijk de beweging van vandaag te gaan inspireren. Maar als we nu terugkijken is het vreemd dat alle energie van een maatschappelijke toplaag bleek te komen. De klimaatdiscussie was terug een elitaire aangelegenheid, het onderwerp van 'Davos panels'. Daarachter was er echter geen echte beweging waar te nemen. Geen boze leiders, behalve een vroegere vicepresident van de US. We waren weer terug bij de herenclub waar de natuurbescherming begon: John Muir en president Theodore Roosevelt tijdens een kampeertochtje bij een kampvuur, waar Muir de president overhaalde om grote delen van Yosemite te redden.
Over emissierechten:
In India vertegenwoordigde de verkoop van emissierechten 93,4% van de totale inkomsten van een bedrijf.
CO2 uit de atmosfeer halen:
Het onttrekken van CO2 aan de lucht is razendsnel veranderd van een technologie om CO2 te verwijderen in een technologie om niet winbare oliereserves winbaar te maken. Men gaat bij deze techniek de opgevangen CO2 injecteren in olievelden die niet meer productief zijn. Op deze manier kan men de druk op een olieveld terug verhogen waardoor het mogelijk wordt deze verder te exploiteren. Deze technologie kan de oliereserves (in de VS alleen al) verviervoudigen. De bestaande reserves zijn al vijf keer hoger dan wat we veilig kunnen verstoken.
'We hebben het op de manier van Branson geprobeerd (en op die van Buffet, Bloomberg, Gates en Pickens). De omhoog schietende uitstoot cijfers spreken voor zich. Ongetwijfeld zullen er meer miljardairs hun flitsende entree maken, met nog meer plannen om het kapitalisme van een nieuwe stempel te voorzien. Het probleem is dat we eenvoudigweg niet nog eens tien jaar kunnen verliezen. De grote transitie zal niet tot stand komen door het winstmotief.
Branson had het één keer wel bij het rechte eind. Hij liet ons een gedurfd model zien dat kans op slagen biedt in de korte tijd die ons nog rest: de winst van onze meest vervuilende industrieën doorsluizen naar een groots en hoopgevend project. Maar wat hij ook heeft bewezen is dat dit niet op vrijwillige basis zal gebeuren of op woord van eer. Het zal wettelijk geregeld moeten worden, met strenge regels, hogere belastingen voor de grote vervuilers.
Geo-engineering
Veel van onze wetenschappers hebben lering getrokken uit eerdere technologische missers: zo hebben we de klimaatverandering niet zien aankomen.
Dit is een belangrijke reden waarom er onder biologen en klimatologen nog zoveel weerstand tegen geo-engineering bestaat. De biosfeer van onze planeet speelt een actieve rol en dat gedrag kunnen we niet voorspellen. Het is, om de exacte benaming te citeren, een “zichzelf regelend complex adaptief systeem”. Dit soort systemen kan eigenschappen ontwikkelen die niet voorspeld kunnen worden. Iedereen weet dat en toch hebben de voorstanders van geo-engineering het daar niet over. Bill Gates is één van de grootste sponsors van deze club.
Over Vulkanen:
Alan Robock, deskundige op gebied van klimaateffecten en vulkaanuitbarstingen:
Laki (IJsland 1783) en Mount Katmai (Alaska 1912). Beide waren net zo krachtig als de Pinatubo, en net als bij de Pinatubo werden ze gevolgd door vreselijke droogtes.
Betrouwbare neerslagmetingen gaan niet verder terug dan ongeveer honderd jaar maar er is één meting die al 1500 jaar wordt verricht: de waterstand van de Nijl. Gebaseerd op die meting ziet men dat de jaren na de grote vulkaanuitbarstingen een waterstand gaven die veel lager was dan normaal, met hongersnood tot gevolg. Ook in Japan en India was er sprake van abnormale droogte. Ondertussen was er in Europa sprake van extreem koude winters. (1784, Laki)
Robock zag eenzelfde patroon bij het onderzoek naar de uitbarsting van de Katmai in 1912. Weer stond de Nijl op haar laagste peil.
Als je de gemiddelden van de laatste vijftig jaar bekijkt, dan corresponderen de drie laagste neerslagcijfers met de drie grootste vulkaanuitbarstingen:
Agung in '63, El Chickon '82, Pinatubo 1991.
Met geo-engineering een Pinatubo-effect nabootsen is dus misschien niet zo'n geweldig idee. De grootste angst bij geo-engineering is dat het middel erger zal zijn dan de kwaal: “Het creëren van grote droogtes en tekorten aan water lijkt niet de juiste oplossing om de opwarming van de aarde tegen te gaan”.
Met andere woorden: het is misschien mogelijk om dit soort technologieën zo toe te passen dat de kwetsbare mensen, die ook nog eens het minst hebben bijgedragen aan de klimaatcrisis, er beter van worden, maar dat gaat dan wel te koste van de rijkste en machtigste landen. Is er iemand die geloofd dat geo-engineering zal worden ingezet om Afrika te helpen, als die hulp het risico op extreem weer in de VS vergroot? Dat is de reden waarom Afrikaanse deelnemers aan de klimaatbijeenkomsten van de VN woorden als genocide in de mond beginnen te nemen in verband met ons collectieve falen om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen.
Zolang er geen crisissfeer is, kan geo-engineering rationeel besproken worden. Maar om het met de woorden van Bill Gates te zeggen: “Geo-engineering is als een soort verzekeringspolis, een beetje zoals de sprinklers in een gebouw: je hoopt dat je ze niet nodig zult hebben, maar als het brand ben je toch maar blij dat ze er zijn.” (Nathan Myhrvold )
Het ENMOD-verdrag uit 1978 verbiedt manipulatie van het weer voor militaire doeleinden, een verbod dat aspirant geo-engineers nu omzeilen door te benadrukken dat ze vreedzame bedoelingen hebben, ook al zou hun werk, door miljarden mensen , kunnen worden opgevat als een oorlogsverklaring.
Mensen die gedwongen werden de giftige lucht in te ademen van nabijgelegen olieraffinaderijen, die dankzij de schimmige deals in emissierechten gewoon konden doordraaien, maar ook mensen die hun oorspronkelijk leefgebied moesten verlaten omdat de bossen waarin ze woonden gebruikt worden als compensatie voor CO2uitstoot.
In 2013 stemden de Hamburgse kiezers (50,9%) ervoor om de elektriciteit, gas en verwarming weer onder controle van de gemeente te brengen. Frankfurt en München hadden hun nutsvoorzieningen nooit uit handen gegeven! In een referendum in 2013 stemde 83% van de Duitsers voor het terug overnemen door de gemeenten van het energienetwerk. De opkomst van de kiezers was echter niet hoog genoeg om het besluit bindend te maken. Particuliere diensten zullen altijd superieur zijn aan overheidsdiensten.
Geconfronteerd met klimaatverandering is een beursgenoteerde verzekeringsmaatschappij geen houdbaar bedrijfsmodel.
Geboortebeperking is niet de oplossing: het is niet de voortplantingsdrang van de armen dat de oorzaak is van de stijgende emissies maar het consumptiegedrag van de rijken.
Vijfentachtig mensen bezitten samen evenveel als de helft van de wereldbevolking.
Schaliegas wordt gewonnen door onder andere BP en Chevron. Deze bedrijven hebben een busines model dat ze dwingt om olie en gas die ze in productie hebben te vervangen door nieuwe voorraden, omdat anders hun aandeelhouders in opstand komen. En daarom moet aardgas, als het werkelijk bedoeld is als overgangsenergie voor de korte termijn, beheerst worden door het publieke domein. Het mag geen concurrent worden van duurzame energie.
Fracking:
Aardgas als alternatief voor kolen en olie is gebaseerd op emissiemetingen van gas dat met conventionele boortechnieken is gewonnen. Gas gewonnen door fracking heeft bij het verbranden een methaan uitstoot die 30% hoger ligt. Dat komt doordat het fracking proces lek is: in elk stadium van de productie lekt er methaan weg. Methaan is als broeikasgas 34 keer krachtiger dan CO2 (IPCC). Bovendien houdt methaan, in de eerste 10 tot 15 jaar nadat het is vrijgekomen, 86 tot 100 keer meer warmte vast dan CO2 . Bovendien vergiftigd het fracking procedé het bodemwater
New Yorkers against Fracking: ' We staan op een energie tweesprong. Aan de ene kant naar een toekomst aangedreven door het opgraven en verbranden van fossiele brandstoffen. Aan de andere kant: hernieuwbare energie. Door infrastructuur voor het één te subsidiëren creëer je hindernissen voor het andere. Veel deskundigen zijn nog kritischer en stellen dat we geen conventionele brandstoffen als schaliegas nodig hebben om de transitie naar hernieuwbare energie waar te maken. We kunnen gebruik maken van bestaande infrastructuur: conventionele olie en gas volstaan ruimschoots'.
NYMBY : not in my back yard
POOL : please on our land
Watervoorraden moeten gemeentelijk eigendom worden en mogen niet geprivatiseerd worden door de regering.
Landbouw: Agro-ecologie.
Zorgt voor CO2 opslag in de bodem.
Vermijd gebruik van op fossiele brandstof gebaseerd kunstmest.
Verbruikt minder CO2 voor vervoer.
Dure kunstmest van Yara of gepatenteerde zaden van Monsanto versus kennis die vrij en gelijk is ontwikkeld en gedeeld door boeren.
Duitsland:
In 2012 steeg de CO2 uitstoot en hetzelfde gebeurde in 2013. Dit ging samen met het sluiten van kerncentrales in dit land (beslissing 2022). De regering stond echter toe dat kolencentrales stroom leverden aan het buitenland. Daarbij gaat het dikwijls om ligniet (bruinkool).
De Duitse regering moet bereid worden gevonden om ook de kolenindustrie volledig te stoppen net zoals ze met de kernenergie heeft gedaan.
De Duitse emissies zijn gestegen omdat niemand tegen de energiebedrijven heeft gezegd dat ze geen kolen meer mochten verbranden en zolang ze die stroom ergens voor een goede prijs kunnen verkopen zullen ze dat doen, zelfs als Duitsland voornamelijk groene stroom verbruikt. Er is dus nood aan een sluitende wetgeving en een verbod op het verbranden van kolen. Maar in vrijwel elk land staat de politieke klasse achter het idee dat het niet aan de overheid is om de grote bedrijven te vertellen wat wel of niet mag.
Het volgende boek is van de hand van Naomi Klein (Canada, 1970) schrijfster en journaliste. Het is een turf van 600 pagina's, en is het resultaat van jaren onderzoek door een sterk gemotiveerd team.
No Time: Verander nu voor het klimaat alles verandert.
De beweging van de klimaatsceptici, allesbehalve 'sceptische' wetenschappers, is in alle opzichten een ideologisch netwerk dat het grootste deel van de eer toekomt voor het hertekenen van de mondiale ideologische kaart in de laatste vier decennia.
Veel van deze bewegingen zagen het licht aan het eind van de jaren zestig en begin jaren zeventig, toen de Amerikaanse zakelijke elites vreesden dat de publieke opinie zich op een gevaarlijke manier tegen het kapitalisme begon te keren. Onder het mom van bevrijding streden ze voor beleidsmaatregelen zoals belastingverlaging, vrijhandelsafspraken en het bij opbod verkopen van belangrijke staatsactiva, van telefonie tot energie en water. Het neoliberalisme was geboren.
Bij de klimaatonderhandelingen is er één punt dat telkens weer opduikt: mondiale rechtvaardigheid. De discussie over rechtvaardigheid vloeit voort uit het simpele wetenschappelijke feit dat de opwarming van de aarde wordt veroorzaakt door de opeenstapeling van broeikasgassen in de atmosfeer in de loop van twee eeuwen. Dat betekend dat de landen die veel eerder geïndustrialiseerd zijn veel meer hebben uitgestoten dan andere landen. Om deze structurele onrechtvaardigheid enigszins op te lossen, zodat snelgroeiende landen zoals China en India kunnen worden overgehaald om het mondiale klimaatsysteem niet te destabiliseren, zullen landen die al langere tijd broeikasgassen uitstoten, zoals Noord-Amerika en Europa, aanvankelijk een groter deel van de last op zich moeten nemen.
De ware reden dat we dit kritieke moment voor het klimaat niet aangrijpen is dat de acties die nodig zijn, vraagtekens zetten bij ons heersende economische model. Ze betekenen dan ook de ondergang van de rijkste en de machtigste industrie die de wereld ooit gekend heeft: de olie- en gasindustrie, die niet in haar huidige vorm kan blijven bestaan als wij mensen onze eigen ondergang willen voorkomen.
Kortom, we hebben niet op deze uitdaging gereageerd omdat we politiek, fysiek en cultureel gevangenzitten. Pas wanneer we die ketenen verbreken hebben we een kans.
Het aanvechten van programma's voor groene energie, op grond van internationale handelsovereenkomsten, is een praktijk die de omschakeling naar duurzame energie tegenwerkt.
De drie pijlers van het beleid in het neoliberale tijdperk: privatisering van het publiek domein, deregulering van het bedrijfsleven en verlagingen van de vennootschapsbelasting, bekostigd met bezuinigingen op de overheidsuitgaven, zijn onverenigbaar met maatregelen die nodig zijn om onze emissies te verlagen tot een veilig niveau.
Vragen als: wat is het effect van de gigantisch toegenomen afstanden die basisgoederen nu moeten afleggen, in CO2 spuwende containerschepen en jumbojets, en in dieseltrucks, op de emissies die men met de klimaatonderhandelingen wilde terugdrijven? Welk effect zou een voorkeursbehandeling van lokale bedrijven door overheden hebben, op pogingen om de aanvoerketens korter te maken? Als een manier om de emissies te beperken? De laatste twintig jaar is er een toename in de containertrafiek van meer dan 400%. De VN heeft hier niet op gereageerd. De voor de hand liggende oplossing is: geen wegwerpartikelen, en transport over lange afstand enkel toelaten voor goederen die niet lokaal kunnen worden geproduceerd.
De conclusie is dat de stijging in emissies, van goederen die in landen in ontwikkeling werden geproduceerd, maar in de geïndustrialiseerde landen werden geconsumeerd, zes keer zo groot was als de uitstoot-vermindering in die landen. Tussen 2002 en 2008 was 48% van de emissie in China veroorzaakt door de productie van goederen voor de export.
Economie:
Om de klimaatverandering tegen te gaan, is het noodzakelijk om terug te gaan naar lokale economieën en erover na te denken hoe en wat we consumeren en hoe en waar het wordt geconsumeerd.
“De meest fundamentele regel van het handelsrecht is dat je de lokale productie niet mag bevoorrechten ten opzichte van de buitenlandse.” Dit maakt lokale economieën zo goed als onmogelijk. Als we de manier waarop de economie is gestructureerd niet gaan hertekenen komen we nooit bij de wortels van het probleem.
Lokale groene banen gekoppeld aan een beleid voor groene energie (goed nieuws voor werklozen met een universitair diploma en voor boeren die door de goedkope import dood geconcurreerd worden) Gemeenschappen waaruit de producenten vertrokken zijn naar lage loon landen en lokale dorpswinkels die zijn vervangen door grootwarenhuizen en koopcentra. Al deze kiezersgroepen moeten dringend overtuigd worden van de noodzaak om voor een beleid te kiezen dat de macht van de bedrijven, en hun aandeelhouders, terug aan banden legt.
De kern van het probleem ligt dus bij het “op groei gebaseerde economisch model”. We moeten komen tot een op “instandhouding gebaseerd economisch model”.
Er is nog tijd om een catastrofale opwarming te vermijden maar niet binnen de regels van het huidige kapitalisme. Een economisch systeem dat de groei van het BBP boven alles stelt gaat voorbij aan de dingen waaraan het merendeel van de mensheid de grootste waarde hecht: een fatsoenlijke levensstandaard, een toekomst en onderlinge relaties. Het is wel even schrikken als we tot de onvermijdelijke conclusie komen dat we de klimaat ontregeling enkel kunnen stoppen door een deregulering van de politieke en sociale orde.
We zijn te laat begonnen met het omvormen van onze economie: als we nu een hele nieuwe infrastructuur moeten uitbouwen dan duurt dat zeker nog twee decennia en de CO2 uitstoot die zulk een omvorming met zich brengt kunnen we ons niet meer veroorloven. De productie van die ombouw zou trouwens toch uitbesteed worden aan de ontwikkelingslanden (u weet wel: low-cost) wat daar de CO2 uitstoot nog eens zou verhogen. De enige oplossing die nog haalbaar is, is dat we minder gaan consumeren. Dit heeft ook een directe invloed op de CO2 productie in het hele economische systeem en treft het groot kapitaal op een gevoelige plaats: hun portefeuille.
We mogen ons dus niet laten beetnemen door 'groene' beleidsmaatregelen die ons een ruil voorstellen naar 'milieuvriendelijk consumptiegedrag'. Milieuvriendelijk consumeren betekend gewoon de ene energiebron verruilen voor de andere. Uw te dure elektrische auto zal in de steeds langer wordende file stilstaan. De politiek moet zorgen voor beleidsmaatregelen die rechtvaardig zijn. De mensen die het al moeilijk hebben om de eindjes aan mekaar te knopen moeten niet om een extra inspanning gevraagd worden om de excessieve consumptie van de rijken te compenseren. Waar we wel naar moeten streven zijn leefbare steden en dorpen, goedkoop, of zelfs gratis openbaar vervoer, toegankelijk voor iedereen, energiezuinige woningen. Fietspaden, waarbij de veiligheid van de gebruikers centraal moet staan, gescheiden van het autoverkeer.
Stadsplanning: meer steden met een volwaardig metronet, dat naadloos aansluit bij de openbare diensten zoals: scholen en gezondheidszorg. Park and ride voorzieningen die, op wandelafstand aansluiten op metronetten aan de stadsrand.
Lokale energiezuinige landbouw.
Producenten verantwoordelijk maken voor het afval dat ze produceren, gaande van elektronisch afval tot verpakkingen.
Misschien moeten we terug naar een levensstijl die we hadden in de jaren '70. De prijs van vliegreizen was toen min of meer in overeenstemming met de reële kost maar je had wel een comfortabeler zitplaats.
De enige groei van de huidige economie verdwijnt via Wallstreet in de zakken van de rijke aandeelhouders. Zij zullen het, met een op instandhouding gerichte economie, waarschijnlijk nauwelijks aan hun levensstijl merken.
We kunnen aan de hervorming van de economie werken door af te stappen van het principe van 'creatieve destructie' en terug op een duurzame manier te gaan produceren.
Het volgende werk is van de hand van Jill Peeters, weervrouw bij VTM en als klimaatdeskundige actief bij de VN. De titel van het werk is: 40° in de schaduw.
De opwarming is ongelijk verdeeld over de wereld. Vooral aan de noordpool is ze bijzonder groot.
Aan de evenaar is dat veel minder voelbaar omdat de verschillen tussen winter en zomer daar zo klein zijn: wintertemperatuur blijft er rond 31°C en zomer betekend gemiddeld 35°C. Klimaatgordels verschuiven nu aan een tempo van 100Km per decenium. Droogte in Mexico en het zuid-westen van de VS zijn hiervan het gevolg. De vernietigende bosbranden zijn dus niet toevallig in die regio te vinden.
De huidige president van de VS, Donald Trump, mag dan wel een klimaatontkenner zijn, maar met zijn grensmuur met Mexico, reageert hij als koploper om klimaatvluchtelingen tegen te houden.
De Groenlandse ijskap is goed voor een stijging van het zeepeil met 7meter. De valleien onder deze ijskap zijn volgens recent onderzoek dieper dan tot nu werd aangenomen. Als er warm oceaanwater onder de ijskap zou penetreren dan treed ook hier het gevreesde feed-back systeem in werking. “Dat uitgerekend de bedrijven, die ons met de klimaatcrisis hebben opgezadeld, hierin hun kans zien om er naar olie en gas te gaan boren is wel heel cynisch.”(Greenpeace Save the Arctic Campagne)
De tendens is meer regen en sneeuw in het noorden, minder in het zuiden en in het Middellandse zeegebied.In België dus meer wateroverlast in de winter en grote watertekorten in de zomers.
Warm water zet uit en die thermische uitzetting alleen al is verantwoordelijk voor 34% van de zeespiegelstijging. (nog een voorbeeld van een feed-back effect)Deze stijging gaat echter aan een traag tempo en werkt gelukkig als een buffer tegen de klimaatopwarming.
Door de complexe getijdewerking is de stijging van de zeespiegel als wereldfenomeen, moeilijk te voorspellen. We kunnen wel als regel stellen dat, als we de broeikasgassen aan banden leggen dan kunnen we de stijging van het waterpeil tot de helft beperken tegen 2100. Dat zou dan nog steeds een stijging zijn van zo'n 45cm.
Het Sigmaplan voor de Schelde houdt enkel rekening met de getijdenwerking en is niet berekend op overvloedig afvoerwater bij hoogtij.
Enig pluspunt van de klimaatverandering valt in de wijnbouw te noteren. Voor topwijnen evolueert het klimaat in België naar zeer gunstig: wij krijgen stilaan de ideale omstandigheden voor wijnbouw die ze in Frankrijk snel aan het verliezen zijn ten gevolge van, opeenvolgende, door hittegolven geteisterde jaren.
Verzuring: De hoeveelheid CO2 in de oceanen is altijd in evenwicht geweest met de CO2 in de lucht. Om dit evenwicht te behouden nemen de oceanen nu meer CO2 op uit de lucht en vormen zo koolzuur. Zo verzuurt het water (de PH waarde daalt). De zuurtegraad is reeds 30% hoger. Het probleem is echter dat CO2 minder goed oplost in warm water. (feedback)
Over climat change: Je moet al 56 miljoen jaar teruggaan om iets vergelijkbaars te vinden aan wat nu gebeurd. In het paleoceen was er ook een abrupte stijging van de temperatuur maar zelfs die ging trager dan wat er nu gebeurd. De hoeveelheid CO2 was ook nooit zo hoog als nu.
Toen na 9/11 de vliegtuigen drie dagen aan de grond bleven deed David Travis (University of Wisconsin) een uniek experiment. Zonder vliegtuigstrepen in de lucht was het temperatuurverschil tussen dag en nacht liefst 1,1° C groter.
Over politiek : Hervorming van de VN naar een internationaal bestuur waarnaar de natiestaten een deel van hun soevereiniteit delegeren, met voor alle staten gelijke politieke rechten. Het kan om een begin te maken, een 'milieu kaderverdrag' oprichten dat geen adviserende, maar een afdwingende functie heeft en, net zoals het wereldhandelsverdrag, een 'hard-law' aanhangt. Of dit haalbaar is hangt af van de economische wil en de politieke moed. Een samenwerking die gebaseerd is op vertrouwen en communicatie. Empathie zal een belangrijke eigenschap zijn bij de onderhandelingen om uit deze klimaat impasse te geraken. Als het klimaat de trigger wordt om alles te herleiden tot een conflict tussen het goede en het slechte in de mens dan zal er ditmaal geen overwinnaar zijn.
Toen ik twee jaar geleden het idee opvatte om te gaan schrijven over de klimaatopwarming, kwam ik al snel tot de vaststelling dat mijn kennis daarover niet volstond én dat er over dit thema al veel gepubliceerd was.De bib dus maar en lezen. Wat nu volgt is een samenvatting van het werk van verschillende auteurs waarvan de boeken een inzicht kunnen bieden op wat er aan de basis ligt van 'ons' probleem.
In totaal gaat het om vele duizenden pagina's en ik begrijp dat het voor de meeste mensen niet haalbaar is om na een volle dagtaak ook nog eens de wereldproblemen op hun schouders te nemen. Als gepensioneerde heb ik daar wel de tijd voor, en als jullie dus een inzicht willen krijgen in wat er ons mogelijk te wachten staat en wat we daar nog kunnen tegen gaan doen, dan nodig ik jullie uit om met mij de samenvatting te lezen van wat de volgende auteurs hierover hebben geschreven.
Jill Peeters: weervrouw bij VTM en klimaatdeskundige bij de VN: "40° in de schaduw".
Pieter Boussemaere: docent klimatologie en geschiedenis in Brugge, "EHB klimaatverwarring".
Naomi Klein: (Canada,1970) schrijfster en journaliste, "No Time".
Etienne Vermeersch:(1934-2018) Emeritus-Hoogleraar, filosoof.
"Een zoektocht naar de waarheid" 2010.
Thomas Piketty: Econoom,"Kapitaal in de 21ste eeuw".
Geert Noels: Econoom, "Gigantisme".
Fred Pearce: (Engels milieu-journalist van het jaar 2001) "De laatste generatie".
Wat volgt zijn beknopte samenvattingen van wat er zoal over dit onderwerp is geschreven. Ze verschaffen, op een voor iedereen begrijpelijke manier, een inzicht in de werking van het klimaat en wat we moeten gaan doen om de wereld leefbaar te houden.
Eerste hulp bij klimaatverwarring. Geschreven door: Pieter Boussemare, docent klimatologie en geschiedenis te Brugge.
Mogelijk was het 'El Nino'-jaar 1998 een eerste ernstige waarschuwing van het klimaat aan ons adres.
Het registreren van de globale temperatuur dateert reeds van 1800 en werd gedaan met behulp van identieke weerhuisjes verspreid over de hele wereld. De gemiddelde wereldtemperatuur bedraagt momenteel 14,5°C. Honderd jaar geleden was dat 13,6°C. Dit is een gemiddelde van zowel dag als nacht. In Shangai of Rome komt de temperatuur het meest overeen met deze gemiddelde globale temperatuur.
Het Noordelijk halfrond warmt sneller op dan het Zuidelijk omdat er, naar verhouding meer land is op het Noordelijk halfrond. Er is een zekere vertraging in de opwarmingscurve waar te nemen sedert 2003. Deze vertraging kan verklaard worden doordat de oceanen tot op een grotere diepte opwarmen en dus als een buffer werken. Onderzoekers van, onafhankelijk van elkaar werkende instituten hebben al deze gegevens in kaart gebracht (2010)
De trendgrafieken van de drie onderstaande onderzoekscellen geven nagenoeg dezelfde uitslag:
Hadcrut (GB) UEA University of East Anglia
NASA / GISS (VS)
NOAA / NCDC (VS) National Oceanic and Atmospheric Administration
De temperatuur van de oceanen wordt gemeten aan de hand van 3749 weerboeien die de oceaan tot op een diepte van 2000 meter, voortdurend scannen.
In 1979 werden de eerste weersatellieten gelanceerd. Aanvankelijk gaven de satellietgegevens een afwijking ten opzichte van de thermometers op aarde. Na tien jaar onderzoek vond men een fout in de interpretatie van de satellietgegevens. Na correctie moest men toegeven dat de thermometer gegevens correct waren en sindsdien komen de grafieken netjes overeen met de vroeger gekende statische gegevens.
Klimaatontkenners hebben steeds de onderzoeksmethodes in twijfel getrokken en klimaatscepticus Richard Muller ging de uitdaging aan om zelf een onderzoek op te starten in 2012(BEST). Onder meer de olie-industrie zorgde voor de budgetten. Het werd een gigantisch werkstuk waarbij miljoenen temperatuurgegevens uit 39000 weerstations werden verwerkt. Tot ieders verbazing kwam het BEST-team tot dezelfde vaststelling als alle voorgaande onderzoeksgroepen.
Antarctica bevat 90% van alle landijs op aarde. De ijskap bedraagt, op haar dikste punt gemeten,4776meter.
De grootste boosdoener bij het stijgen van de zeespiegel is echter het water zelf: 1°C stijging van de watertemperatuur zorgt voor een stijging van de zeespiegel met bijna één meter (door uitzetting).
Voor het bepalen van de CO2 concentratie in de atmosfeer is het werk van Keeling en Revelle van cruciaal belang. Roger Revelle gaf de aanzet tot de financiering van de metingen en Charles Keeling was de onderzoeker die het in de praktijk bracht. De plaats van de metingen werd Mauna Loa op Hawaï. In 1958 werden de metingen gestart en ze worden tot vandaag erg concencieus volgehouden. Het resultaat van de metingen resulteert in een grafiek die reeds van in de beginjaren een stijgende trend vertoont. In 1979 was er een eerste wereldklimaatconferentie in Genève. De conclusie van al de besproken onderzoeken was eenduidig: als het CO2 gehalte blijft stijgen dan zullen er klimaatveranderingen optreden en er is geen reden om te denken dat die verwaarloosbaar zullen zijn.(eind 1979) In 1980 schoof de (Amerikaanse) politieke wereld de klimaatopwarming op de lange baan. (Reagan) (William) Bill Nierenberg wordt de man die Reagan adviseert, samen met een aantal vooraanstaande economen (waaronder Allan Greenspan) om niets aan de CO2 uitstoot te doen. Nierenberg behoort ook tot de groep 'Jason' en hij zal later mee deel uitmaken van de ontkenningsindustrie die bijna alles rond de klimaatopwarming systematisch in twijfel trok.
Het gat in de ozonlaag: Midden de jaren '70 wist men dat CFK's de ozonlaag aantastten. De grootte en de omvang van het gat boven de Zuidpool kwamen echter als een verrassing. Een compleet verbod op CFK's was volgens de wetenschappers dan ook dringend nodig. De betrokken industrie verzette zich aanvankelijk zeer heftig en hield vol dat er geen alternatieven waren voor hun product. Maar die werden wel al snel gevonden en blijkbaar nog goedkoper ook. Een wereldwijd akkoord (het Montreal protocol) werd onder toezicht van de VN opgesteld en de productie van CFK's werd tot nagenoeg nul herleid. De wereld sprong de ontwikkelingslanden en de landen uit Oost-Europa financieel bij.(1989) De omschakeling kostte miljarden dollars maar bleek een goede investering te zijn. Het ozon verhaal is daarmee een schoolvoorbeeld van hoe een succesvolle internationale samenwerking tot stand kan komen als iedereen van de noodzaak overtuigd is. En...zolang men maar de olie-industrie ongemoeid laat...
Zure regen: In de jaren '60 was er de vaststelling dat er een grote sterfte was bij de naaldbomen in Scandinavië. Het duurde tot 1980 vooraleer de term 'zure regen' ook bij het grote publiek bekend raakte. Er werden maatregelen genomen om de uitstoot van fabrieksschoorstenen, bruinkoolcentrales, raffinaderijen en het autoverkeer te beperken. Door deze maatregelen daalde de uitstoot van verzurende stoffen in West-Europa met 75%. Maar door dit tijdig ingrijpen werden de overlevingskansen van de bomen veilig gesteld. Later zal blijken hoe belangrijk dit is in de strijd tegen de CO2.
1999: De 'hockey stick grafiek' van het onderzoeksteam onder leiding van de Amerikaan Michael Mann. De studie maakte gebruik van verschillende proxy's waaronder: boomringen, ijsboringen,koralen en sedimentboringen en omvatten een reconstructie van de temperatuur tot 1000 jaar terug voor het noordelijk halfrond. ( om de grafiek te zien: even het begrip hockey stick grafiek googlen)
De verklaring voor de ijstijdcyclus wordt door de wetenschap gezocht in een combinatie van de drie zogenaamde Milankovitch-cycli: Exentriciteit, precessie en obliquiteit. Ze hebben te maken met de baan van de aarde rond de zon en de stand van de aardas.(google even naar Milankovitch-cycli)
IPCC: Eind 1988 richtten de VN het Intergovernemental Panel on Climate Change op. Tot vandaag is dit het meest gezaghebbende orgaan met betrekking tot de klimaat problematiek.
Elk IPCC rapport bestaat uit drie aparte delen die door drie verschillende werkgroepen worden opgesteld:
Wetenschappelijke aspecten van het klimaatsysteem en de klimaatopwarming.
De effecten op de natuur, mens en maatschappij(de gevolgen dus).
Te nemen maatregelen: politiek-economisch gedeelte.
In 1992 verzamelden de wereldleiders in Rio de Janeiro voor de eerste door de VN georganiseerde Earth Summit. Al dadelijk stonden de ontwikkelingslanden en de geïndustrialiseerde wereld lijnrecht tegenover mekaar.
George Bush Senior was echter niet bereid om meer te betalen dan de ontwikkelingslanden en de enige beslissing was een verdrag dat tot een concreet akkoord moest leiden over de inperking van de broeikasgassen: het latere Kyoto-protocol uit 1997.
De rapporten van het IPCC van 1990, 1995, 2001 en 2007 geven met steeds meer nadruk te verstaan dat met een zekerheid van meer dan 90% de opwarming van de aarde wordt veroorzaakt door menselijke activiteiten.
En net op het ogenblik dat de wetenschappers een consensus bereikten ging het grote publiek zijn belangstelling voor het klimaatprobleem verliezen. Het klimaat bleek een (te) ver van mijn bed show. En weer was het Amerika die ervoor zorgde dat het Kyoto-protocol een lege doos werd. Een regel van het verdrag luidde, dat 55 landen die samen 55% van de broeikasgassen veroorzaken het verdrag zouden bekrachtigen. De grootste uitstoter van dat ogenblik, Amerika, met als president George Bush Junior heeft het verdrag nooit geratificeerd. Het protocol heeft nooit enige invloed gehad op de uitstoot van broeikasgassen, integendeel.
2019 dient zich aan als een keerpunt in de bewustwording van zowat iedereen die ook maar een beetje gezond verstand bezit.
De betogingen in Frankrijk van de Gele Hesjes waren de aanleiding dat men zich vragen ging stellen bij het beleid, dat ons met een rotvaart recht naar de afgrond aan het sturen is.
De klimaatspijbelaars droegen er daarna hun steentje toe bij dat niemand, die ook maar enig moreel schaamtegevoel bezit, onverschillig kan blijven voor wat er nu gebeurt met onze wereld. De wereld waarin onze kinderen, kleinkinderen en de gehele verdere mensheid zal moeten in leven. Het is misschien nog niet te laat, maar het is vijf na twaalf. Hoe langer we nog gaan wachten, des te meer pijn het zal gaan doen aan diegenen die ermee verder moeten en dàt kan toch nooit de bedoeling geweest zijn?
Het waarom van dit essay
Met mijn 68 jaar hoop ik enig gewicht als ervaringsdeskundige in de weegschaal te kunnen leggen. Ik besef dat ik een bevoorrecht leven heb gekend: geen oorlogen of grote calamiteiten hebben mijn leven verstoord. Een, wat je noemt, gelukkig huwelijksleven en twee prachtige kinderen hebben mijn bestaan een zin gegeven en ik koester de hoop het hier nog vele jaren naar mijn zin te hebben. Maar, net zoals de jeugdige betogers, maakt het je dan kwaad, als je merkt dat alles, wat je door hard werken hebt opgebouwd in een oogwenk kan worden vernield. We zien dat wereldleiders niet meer het nodige charisma bezitten om die naam waardig te dragen. Het is dus aan ons om daar tegen te reageren en we zullen dat op wereldschaal moeten doen: om het klimaat te redden zal de impact van Europa niet groot genoeg zijn. Zelfs als wij (Europeanen) de beoogde doelstellingen halen dan nog zal dat niet volstaan om de opwarming van de aarde tegen te houden. Het aandeel van 1,4 miljard Chinezen en 1,3 miljard Indiërs zal van doorslaggevender aard zijn om het smelten van het Poolijs te stoppen.
Er is een mentaliteitswijziging op korte termijn nodig in het economisch model zoals we dat tot nu hebben aanvaard. Kapitaalwinst moet ondergeschikt worden gemaakt aan het in stand houden van de welvaart. Grote organisaties zoals de VN en de raad van Europa moeten beter gaan functioneren. Zij dragen een verpletterende verantwoordelijkheid in wat er nu met het klimaat gebeurd. Te lang zijn zij overheerst door de lobby van het grootkapitaal. Het is niet te laat om het roer om te gooien maar dat moet nu gebeuren.
De miljarden, die nu in de oorlogsindustrie worden gestoken, moeten gebruikt worden om ons tegen de klimaatverandering te beschermen, dijken in plaats van kernwapens. Als wereldwijd alle budgetten, die nu naar defensie gaan, zouden worden aangewend om projecten te financieren die de welvaart en de veiligheid van onze kinderen ten goede komen, dan kan dat zonder verlies van tewerkstelling.
Milieu
Dit deel moeten we eerst helemaal zelf naar onze hand zetten. Hier zijn al belangrijke resultaten geboekt, maar nu moeten we de ontwikkelingslanden er van overtuigen om, samen, op de door ons ingeslagen weg door te gaan. Wij hebben de plicht om hen daarbij te helpen.
Klimaat
Als we er in slagen om, zonder verdere schade voor het milieu, op deze aardbol kunnen blijven wonen en de CO2 uitstoot aan banden weten te leggen, dan zie ik geen reden waarom het klimaat zichzelf niet zal herstellen. De opwarming onder de twee-gradengrens houden wordt dan wel de hoogste prioriteit.
Als we het over klimaat hebben, dan kijken we al snel naar het weer op de plaats waar we wonen en leven. Dit weer wordt echter beïnvloedt door factoren die niet zo plaatselijk te vatten zijn. Zo zijn bijvoorbeeld de noord - en de zuidpool echte weer machines, en laat nu net dààr, de klimaatverandering zich het snelst voltrekken.
In het laatste UN rapport (2019 Kenia) over deze kwestie wordt er, in het kort samengevat, het volgende over gezegd:
Broeikasgassen en vervuiling hebben een impact op het pool-milieu. De veranderingen in het poolklimaat zullen echter niet beperkt blijven tot het poolgebied, maar over de hele wereld klimaatveranderingen in gang zetten. (Als we hier spreken over het poolgebied wordt in het UN-rapport de noordpool bedoelt).
Ook al zouden we er in slagen om morgen de uitstoot tot nul te reduceren, dan nog, zal de temperatuur in het poolgebied stijgen met 4 à 5°C tegen 2050. Concreet betekend dit dat de hele Groenlandse ijskap, die boven het huidig zeeniveau ligt, zal afsmelten. Het aandeel van smeltwater, dat door rivieren in de oceaan terechtkomt, stijgt exponentieel door afsmelten van gletsjers en sneeuwvlakten.
PERMAFROST:
Het ontdooien van 22% van het aardoppervlak, dat nu deel uitmaakt van de permafrost, zal bijdragen aan CO2 en methaangasuitstoot. Dit zal leiden tot een versnelde opwarming wat weer meer dooi zal veroorzaken. Deze dooitrend lijkt nu al onomkeerbaar.
SLCPs:
Short Lived Climate Poluants.
Methaangas is 30x schadelijker als broeikasgas dan CO2.
Black Carbon oftewel roet: wordt onder meer gebruikt in de productie van rubberartikelen en voornamelijk autobanden.
SCHEEPVAARTROUTE:
Als de noordelijke zeeroute ijsvrij blijft is deze economisch veel aantrekkelijker dan de routes door het Suez - en het Panamakanaal. Er is dus geen economische stimulans, om de opwarming van de noordpool af te remmen.
Conclusie:
De temperatuurstijging aan de noordpool gaat twee keer zo snel als elders in de wereld. Het smelten van ijskap en gletsjers in het noordpoolgebied zal een stijging van de zeespiegel met zich meebrengen die laaggelegen kusten, landen, eilanden en hun bewoners bedreigt. Het noordpoolgebied is geen ver van mijn bed show: als het ecosysteem van de poolkap verstoort wordt heeft dat een directe invloed op het klimaat bij ons. De verstoring van de poolvortex is een voorbeeld van wat er zoal kan veranderen aan ons leefmilieu, en dit op korte termijn. Een recenter voorbeeld is wat we in Australië zien gebeuren: bosbranden door hogere temperaturen en extreme droogte.
Antarctica:
Sommige bronnen spreken over een temperatuurstijging 0,1°C / 10 jaar, maar geven toe dat er weinig recent onderzoek naar is gedaan.
Verontrustend is dat er aan de Thwaites gletsjer delen afscheuren met de afmeting van het Manhattan schiereiland. Deze gletsjer, die boven zeeniveau ligt, kan de zeespiegel met 4% (65cm) doen stijgen. Thwaites fungeert ook als deurstop voor buurgletsjers die nog eens voor een stijging van het waterpeil van 2,4 meter kunnen zorgen, als al het ijs afsmelt.
Het afsmelten van het ijs aan de noordpool daarentegen, draagt minder bij aan de stijging van het zeeniveau. Hier speelt enkel de uitzettingscoëfficient een niet te verwaarlozen rol.
De gletsjers en de ijskap, op Groenland en de zuidpool liggen echter boven zeeniveau, en hun smeltwater doet het peil van de oceanen wel degelijk stijgen.
Deze traditionele energieleveranciers komen onder steeds grotere druk van de publieke opinie vanwege hun schuld in de opwarming van onze planeet. De voorraden hiervan zijn in handen van een handvol multinationals en hun aandeelhouders. Zij bezitten aangetoonde voorraden die volstaan om zeker nog 50 jaar verder te gaan met fossiele brandstoffen net zoals vandaag. Als men de, minder door het grote publiek gekende, voorraden meerekent (Fracking, teerzanden, de poolgebieden, etc.) dan kunnen zij nog vele generaties doorgaan op de door hen ingeslagen weg.
Dit is de ware reden waarom de bestaande elektriciteitscentrales die op fossiele brandstof werken op volle kracht moeten draaien. Enkel als zij hun volle capaciteit benutten brengen zij voldoende financiële inkomsten op om de aandeelhouders (en de banken) dividend te betalen. En daar wringt het schoentje: want net deze centrales hebben een bufferfunctie. Als er veel zonne- en wind-energie wordt opgewekt moeten deze centrales hun productie verminderen om het evenwicht van het stroomnet in balans te houden. Iedereen die met het klimaat begaan is ziet dat dit dus een goede zaak is: er wordt minder fossiele brandstof verbruikt naargelang deze centrales minder moeten produceren en toch blijft het energiepeil gegarandeerd. Minder productie betekent minder inkomen, zo redeneren echter de olie-en gas-magnaten en dat is voor hen ontoelaatbaar. Deze visie heeft desastreuze gevolgen voor het klimaat. We moeten er naar streven dat onze overheden de elektriciteitsproducenten verplichten om deze rol van buffer te vervullen, en wel op een manier dat alle producenten van duurzame groene energie, bij wet, voorrang krijgen. Dit zal op termijn betekenen dat alles wat met elektriciteitsproductie en elektriciteitsdistributie te maken heeft genationaliseerd wordt.(of voor de Belgen: geregionaliseerd, we zien wel)
Om nu nog eens terug te komen op het thema elektrisch verwarmen: accumulatievuren zijn een over het hoofd geziene mogelijkheid om energie op te slagen. Net als een batterij zijn zij in staat om energie rechtsreeks, als warmte vast te houden, en het later weer af te geven. Als men dus deze accumulatoren overdag oplaadt met zonnepanelen dan geven ze deze warmte 's nachts en overdag terug af. Deze vuren kosten maar een fractie van de kostprijs van een deugdelijke batterij en hebben een levensduur die tweemaal zolang is als die van een batterij. Dit systeem (zonnepanelen gecombineerd met accumulatievuren) is nochtans een milieuvriendelijke oplossing om in de tussenseizoenen (april-juni, september-oktober) het verwarmingsprobleem te overbruggen. Dat dit systeem niet verder ontwikkeld wordt, wekt het vermoeden dat de elektriciteitsproducenten onwillig zijn om systemen toe te laten die de consument een zekere mate van onafhankelijkheid bieden van 'hun' net.
Het grote probleem van zonnepanelen blijft natuurlijk dat hun hoogste rendement in de zomermaanden ligt en dat het opslagen van elektriciteit om het zes maand later weer te gebruiken een moeilijke opgave wordt. Een onmogelijke opgave is dit echter niet. Het antwoord zou wel eens waterstof kunnen zijn. Ik kom daar in het volgende hoofdstuk uitvoerig op terug.
Elektriciteit wordt steeds duurder betaald. De VREG gaat er prat op dat zij een 'onafhankelijke' instelling zijn. Er zijn redenen om die onafhankelijkheid in vraag te stellen: het is de VREG die zo'n 10 jaar geleden de contracten met de eigenaars van zonnepanelen is aangegaan. De fouten die er toen zijn gemaakt zijn bekend. De subsidies in de vorm van belastingsvoordeel waren te ruim. De certificaten voor de geproduceerde stroom waren, vooral in de beginfase veel te royaal. De stroom die niet zelf werd verbruikt kon via een terugdraaiende teller kosteloos op het net worden geïnjecteerd. De prijs voor een door zonnepanelen geproduceerde KWh was toen hoger dan het door de elektriciteitsmaatschappijen gehanteerde tarief. Door de terugdraaiende teller kon men zijn verbruik kunstmatig laag houden, wat niet op de teller stond hoefde men ook niet te betalen: een mooi voordeel. Tot zover de pure theorie, in de praktijk liggen de zaken evenwel anders. Zonnepanelen produceren maar efficiënt tussen midden april en midden oktober. De hele zomerperiode, als de productie het hoogst is en de afname miniem, wordt er maximaal op het net teruggezet.(achteruit draaien van de teller). Een praktisch voorbeeld (uit eigen ervaring, ik houd al sinds de plaatsing van mijn zonnepanelen de productie en het verbruik bij in een excel-tabel): Een PV installatie met een capaciteit van 10KWp (het maximum wat voor een particulier is toegestaan) produceert jaarlijks gemiddeld 10500KWh. Een éénsgezinswoning waar alles elektrisch gedaan wordt (dus ook verwarming met accumulatievuren, ik kom hier later nog op terug) heeft een eigen verbruik van 2315KWh/jaar. Zonder terugdraaiende teller is dit 7826KWh/jaar. Dit lijkt dus voor de prosument een goede deal. We mogen wel niet uit het oog verliezen dat die prosument daarvoor dan ook een investering heeft gedaan van 40.000 euro. Een investering die ook het milieu ten goede is gekomen: op 10 jaar tijd heeft zijn installatie 100.000KWh groene stroom geproduceerd en heeft zijn woning geen CO² uitstoot gehad. Ik ben er me terdege van bewust, dat de elektriciteit die terug van het net wordt genomen, minder milieuvriendelijk is opgewekt. De aanmoedigingspremie, die in de beginfase door de overheid is gegeven, is misschien de enige echte milieu-investering die door de regering is gedaan tijdens het voorbije decenium! Het argument van de elektriciteitsproducenten (en van de VREG) dat de zonnepanelen het net in gevaar brengen, en dat de gebruikers ervan onverantwoord met hun elektriciteit omspringen, houdt geen steek: de elektriciteit die door de zonnepanelen wordt opgewekt, wordt op evenwichtig gespreide locaties geproduceerd, en moet dus nooit ver over het net reizen om een afnemer te vinden. Het overgrote deel van de zonnepaneeleigenaars heeft deze geplaatst juist omdat ze milieubewust zijn, stellen dat zij op een verkwistende manier met energie omgaan is dus een grove belediging. Als de energieproducenten, en met hen de overheid, zo bezorgd zijn over de manier waarop de consument met elektriciteit omspringt, hoe verklaart men dan dat diezelfde partijen het gebruik van elektrische auto's promoten? De verklaring voor deze contradictie is te zoeken bij de lobby van de kolen-olie-en gasindustrie. Deze hebben investeringen lopen die nog zeker 50 jaar moeten renderen. 65% van de elektriciteitsproductie wereldwijd wordt nog steeds gedaan door het verbranden van deze fossiele energiedragers.
