Wat u gelooft, is eigenlijk niet interessant. Hoe u over de dingen denkt evenmin. Het zijn “slechts” uw persoonlijke indrukken en aannames in de tijd. Immers: uw waarden en/of normen lijken voor u hoogstaande vergulde zaken die, in ontmoeting met de ander, slechts het predicaat “mening” mogen dragen, niets meer en niets minder. Vrijmetselarij heeft er hoegenaamd niets mee van doen. Maar toch wil ik uw mening wél graag horen en het liefst binnen de veilige muren van onze getande rand (wij gebruiken de term "de getande rand" om aan te geven dat, wat je in de loge zegt, daar ook daadwerkelijk blijft, je kunt in de loge dus overal over spreken, over gevoelens en dergelijke, zonder dat dit doorverteld wordt). Of wij het eens worden is helemaal niet ter zake doende. Dikke kans dat we het niet eens worden, maar we spreken af dat we elkaar niet slaan of kleineren maar dat we samenkomen in harmonie, handelen volgens de hoogste wet en uiteengaan in de rechte verhouding. Sommigen van ons proberen de broederschap in een bepaalde hoek te plaatsen, die roepen dan op de kolommen dat “de vrijmetselarij religieus is” of die willen dat er op belangrijke vergaderingen dingen uitgesproken worden die bevestigen dat ook zij een plek hebben onder de zon c.q. binnen de broederschap. Ook dat is niet interessant. Ieder vrij man van goede naam is welkom, religieus of niet, atheïst, deïst, daoïst, agnost, rationalist, humanist, empirist. Het fenomeen “vrijmetselarij” is namelijk geen stroming in het denken, noch is het een denkrichting, een vrijzinnige kerk, laat staan een sekte. Vrijmetselarij is een kader die tot op de dag van vandaag zijn waarde heeft bewezen. In de vergaarbak vrijmetselarij zitten mannen van allerlei pluimage, van allerlei gedachten, vanuit allerlei andere komaf en van alle ladders van het sociale leven. De vrijmetselarij is dus eigenlijk niets, of beter, zoals onze vorige hoogleraar (prof. van de Sande) zo prachtig verwoorde, een lege doos. Wel een prachtige doos, dat moet gezegd, maar wél leeg. Dat het een speciale doos is, mag duidelijk zijn, want het is versierd met allerlei gereedschappen, symbolische welteverstaan. Er hangt een winkelhaak en passer, een schietlood en een koord (bouwsymboliek) (indien gewenst zelf om te bouwen tot een koord met negen knopen) en nog veel meer. Maar de doos, ik kan het niet vaak genoeg zeggen is leeg! Wat moet je dan met zoiets? Mensen om je heen vragen je dat ook: wat moet je nu met zo’n rare (wel mooi hoor) lege doos waar allerlei symbolische gereedschappen op geborduurd staan. Je staat er vaak ook wel een beetje onbeholpen bij met die doos onder je arm en vele mensen die je hoofdschuddend gadeslaan, terwijl jij onhandig aan je schootsvel frunnikt. Die doos zelf zijn onze ritualen, het zijn de zijden van de doos waarin we uiteindelijk zelf de inhoud bepalen. Goeie, stevige kaders die de dingen die we erin gooien goed herbergen. En het is best een grote doos, of nee, beter: er kan (het lijkt wel tovenarij) heel veel in, zonder dat de doos vol is. Het dekseltje past er iedere keer na een comparitie of Open Loge weer op en het verbaast ons iedere keer weer. We mogen er ook best wel eens iets uitgooien. Dat doen we ook, want er zijn momenten dat we van inzicht veranderen en dingen eruit gooien of verwisselen met dingen die we belangrijker of beter vinden. Dat mag allemaal met de doos. We gooien er zelfs wel eens dingen uit die we wél belangrijk vinden. Gewoon om eens, zoals gezegd wordt, “een hengeltje uit te gooien”, een experiment dus. Van dogma’s zijn we tenslotte niet gediend. “Think outside the box” zeg maar. David Hume zei: “dogmatici zijn dwazen!”. We maken best wel ruzie hoor (we blijven natuurlijk onbeholpen vlerken). Over gebouwen, over de vorm van onze ritualen (terwijl dat in diepste wezen mantra’s zijn, die door de herhaling de diepere sfeer op zou moeten roepen van het denken “outside the box”), het archaïsche taalgebruik is dan ook niet zo relevant, alhoewel we daar wel eens over discussiëren, het is de herkenbaarheid dat ons van een orgiastische sfeer omhoog kan stuwen naar platonische of misschien nog hogere sferen), over wat het hoofdbestuur nu weer heeft geflikt, en op nummer één staat de bijbel. Dat is (vaak) een oud boek die in onze werkplaats op een prachtig vierkante kubiek (ja, ook weer een symbool) ligt. Hij ligt open bij één passage die we van belang achten. Iets met Licht (met de zon??)(lichtsymboliek). Verder is het een symbool zoals daar in die werkplaats heel veel liggen, hangen en staan. Zelfs wij, in onze zwarte pakken, in welke hoedanigheid ook, met onze vreemde geen, voor het oog belangrijk, doel dienende schootsvellen (dit komt van de operatieve metselaren die een schootsvel droegen met daarin hun gereedschappen. De tegenwoordige schootsvellen kunnen geen gereedschappen in zich dragen, maar hebben een symbolische waarde) voor, zijn die avond symbool. We vormen driehoeken, kolommen, een wereldomspannende broederkring. Die bijbel is dus het symbool van “de heilige wet” een (cultuur?)kader waarin we onszelf plaatsen. Elders in de wereld ligt er een ander, in die streek van de wereld, belangwekkend boek. In dat boek wordt over een God gesproken en wie het wil kan die God in zijn doos stoppen of het laten. Dat is het mooie van onze club: het komt “slechts” en alleen op jou aan. En als er dan een dominee is die een boek schrijft met de opmerkelijke titel: “Geloven in een god die niet bestaat”, dan maakt dat onze reis alleen maar leuker, ja, zo kun je er ook tegenaan kijken! Spinoza heeft het fundament gelegd. Hij bedacht dat er absolute vrijheid van godsdienst, absolute vrijheid van meningsuiting en een absolute scheiding van kerk en staat zouden moeten heersen in een gelukkige maatschappij. Hij vond dat het onze fundamentele, morele plicht was ons begrip en onze kennis van alles te vergroten zoveel als in ons vermogen ligt. Anderson en zijn tijdgenoten schreven op die inzichten voort. Dogma’s zijn er bij ons niet, nou ja, de vrijmetselarij kent geen dogma’s. Individuen kennen wellicht wel dogma’s, maar de vrijmetselarij vindt niets, denkt niets, maar leidt op. Een soort levensschool dus, waar naast klinkende achten ook vaak (dikke) onvoldoendes worden gehaald. Over de lesmethode kan gediscussieerd worden natuurlijk, maar stiekem koesteren we die wel, want het heeft een (houdbare) levensgeschiedenis van tenminste 300 jaar en misschien wel veel langer. Als je die voor het eerst ziet, dan weet je absoluut niet waar het over gaat. Je moet het namelijk herhalen, op je in laten werken en dan heel langzaam komen er steeds meer lagen naar boven. Net alsof je in een oud huis het behang er afkrabt en telkens weer nieuwe lagen ontdekt. Of Koning Salomo, de tempel, Hiram Abiff, de boze gezellen (in de vrijmetselarij gebruiken we de (bouw van) de tempel van Salomo als metafoor van "het mooiste bouwwerk ooit", met Hiram Abiff als bouwmeester en de gradenstelsels leerling, gezel en meester die nog steeds wordt gebruikt) ooit hebben bestaan is helemaal niet relevant. Wél spreekt ons die metafoor aan omdat we in een cultuur groot zijn geworden waar de bijbel een significante rol speelt, hoe graag we dat soms ook anders zouden zien. Of de vrijmetselarij religieus is? Dat is een heel moeilijke vraag, want wat is religieus? Als je het bedoelt in de zin van Religare=verbinden, dan zou dat wel eens kunnen. We zijn met elkaar verbonden (en we laten dat zien door in de broederketen te staan als een schakel in een broederketen die de hele wereld omspant), maar als je het in godsdienstige zin bedoelt dan moet ik teleurstellen. We hebben geen goeroe, geen voorgangers, geen belijdenissen. We spreken van de Opperbouwmeester van het heelal, maar hoe je die naam invult, dat moet je helemaal zelf weten. We hebben niet een gezamenlijk gedachtegoed, dus we zijn geen godsdienst. Gelukkig maar! Toch lijken we ook aan de andere kant wél aan religie te doen, maar dan meer in de sfeer van de filosoof Derrida. Een meer universele religie, waar mensen van alle abrahamistische, monotheïstische godsdiensten opeens elkaar weer kunnen vinden. Een “God is dood” van Nietsche - religie, een “de laatste christen is aan het kruis gestorven” religie. Een religie zonder dogma, waar verdraagzaamheid heerst en gerechtigheid. Zeg maar: diep gelovig terwijl je ervan overtuigd bent dat God niet bestaat. De essentie van het “geloven terwijl god niet bestaat” (de reflecterende religie van Kant) is in mijn overtuiging de moeite die we ons getroosten om te zoeken naar de essentie van ons bestaan. We zijn allemaal gelijk en als we een functie bekleden dan bezetten we de stoel die zo’n functie symboliseert. Een voorzitter, ook wel achtbare meester genoemd, zit de bestuursvergaderingen voor, maar is niet de baas van de club. O, natuurlijk zijn er wel mannen in onze kring die dat wel vinden. Die vinden dat ze heel wat zijn als ze op “de troon” zitten, het liefst behangen met veel klatergoud en medailles. Mannen die er prat opgaan al zo-en–zo veel jaar lid te zijn. Die zitten allemaal nog in hun opportunistische fase (en we hopen natuurlijk dat die snel voorbij gaat). Onze ouderwetse benamingen speelt dat natuurlijk ook wel enigszins in de hand. Maar een pas ingewijde leerling is niet meer of minder dan onze grootmeester en wie dan ook in het hoofdbestuur of wie dan ook in de loge. Of we filosofisch zijn? Dat denk ik wel,althans we doen ons best. We houden ervan om kennis tot ons te nemen en dat te wikken en te wegen en eventueel (deels) in onze doos te doen. We willen graag weten wat anderen van iets denken of vinden. Dat lijkt misschien op het eerste gezicht egoïstisch, maar boven onze tempel staat “Ken Uzelve” – Gnothi Seauton (zoals op de tempel van het orakel van Delphi). En daar onder ligt, onlosmakelijk verbonden hiermee, het Epimeleia Heautou (de zorg voor jezelf). Zonder het tweede, niet het eerste en zonder het eerste niet in staat iets voor de wereld te kunnen betekenen. Met die doos onder onze arm gaan we dan weer “de wereld” van alledag in en proberen om onze praktisch opgedane kennis en wijsheid, te toetsen én toe te passen in ons leven. We noemen dat dan “je laten kennen in het westen”(weer lichtsymboliek, de zon gaat op in het oosten). Als het goed is zijn we ook geprikkeld in de loge om beter om ons heen te kijken, boeken te lezen, de wereld in ons op te nemen. Maar vindt de vrijmetselarij dan niets, heeft ze niet ergens een mening over? Nee, niet echt. Dé vrijmetselarij is namelijk niets “an sich”, de essentie is namelijk dat de vrijmetselarij dingen laat ontstaan in de harten en hoofden van mensen. Zodra dé vrijmetselarij iets zou vinden zouden we het magische kwijt zijn. Het magische dat mannen van allerlei pluimage, van allerlei komaf, met dikke salarissen en met kleine beursen met elkaar in gesprek zijn en blijven en elkaar als gelijken erkennen. Is er iets tussen u en mij? Ja, het geheim van de vrijmetselarij! Vrijmetselaren vinden natuurlijk wel wat. Het zijn namelijk individuen die als persoonlijkheid zeker wel iets vinden. Wat dat is, ik weet het niet, dat moet je hen vragen, maar als het goed is, zie je het in hoe ze in het leven staan, welke beslissingen ze wel of niet nemen, hoe ze met anderen omgaan. Het blijven natuurlijk mensen, maar als je heel goed kijkt zou je het moeten kunnen ontdekken.

Met dank overgenomen uit: http://hoezituteigenlijk.web-log.nl/hoezituteigenlijk/